Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şərq meyvəyeyəni (lat. Grapholita molesta) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin həşəratlar sinfinin pulcuqluqanadlılar dəstəsinin yarpaqbükənlər fəsiləsinin meyvəyeyən cinsinə aid heyvan növü.
| Şərq meyvəyeyəni | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Ranqsız: Yarımsinif: Budaq: İnfrasinif: Ranqsız: Dəstəüstü: Ranqsız: Dəstə: Yarımdəstə: Klad: Klad: Klad: İnfradəstə: Klad: Klad: Klad: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Şərq meyvəyeyəni | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xarici quruluşu
Şərq meyvəyeyəninin kəpənəyinin qanadlarının açılmış halda ölçüsü 12-14 mm olmaqla rəngi bozumtul-qonurdur. Ön qanadlarının qabaq kənarlarında dırnaq şəkilli 7 cüt ağ ləkə, arxa kənarlarında isə 7 cüt qara ləkə vardır. Arxa qanadları bozumtul qonur olmaqla, bürünc kimi parlaqdır, saçaqlı haşiyələrlə örtülüdür. Bığcıqları sapvaridir, üzərində nazik nəzərə çarpacaq dərəcədə halqalar vardır. Qarıncığın alt tərəfi ağ rəngdə, üst tərəfi isə boz-qonur rəngdədir. Yumurtaları oval şəkildə olub, uzunluğu 0,4-0,5 mm, eni isə 0,15 mm-dir. İlk əvvəl ağ rəngdə olan yumurtalar 2-3 gündən sonra çəhrayı-narıncı rəngə çalır. Tırtılı birinci yaşda ağımtıl-süd rəngində, 4-5-ci yaşda isə çəhrayı ağımtıl rəngdə olmaqla uzunluğu 11 mm-dir. Pupu oval formada, qonur rəngdə olub, uzunluğu 6-8 mm-dir.
Həyat tərzi
Şərq meyvəyeyəni axırıncı yaş (4-5 yaş) tırtıl mərhələsində, ipək sapdan hazırlanmış barama içərisində, torpaqdan 30-40 sm hündürlükdə olan ağac gövdəsinin qabığı altında qışlayır. Bundan başqa yerə tökülmüş yarpaqlar və heyva meyvəsinin içərisində də qışlaması müşahidə edilmişdir. İsmayıllı, Qəbələ və Şəki rayonlarında aparılan tədqiqatlara əsasən, barama daxilində qışı keçirmiş tırtıllar, mart ayının axırı, aprel ayının əvvəli pup mərhələsinə keçirlər. Pupun inkişafı 10-12 gün çəkir. Aprel ayının ikinci yarısında puplardan kəpənəklər çıxmağa başlayır və uçuş may ayının axırınadək çəkir. Pupdan çıxan kəpənəklər elə həmin gündən cütləşməyə başlayırlar. Cütləşmədən 14-18 saat sonra yumurta qoyurlar. Yumurtalar tək-tək olmaqla, yarpağın üst və alt hissəsinə, tumurcuq yanlığına və meyvə saplağına qoyulur. Bir dişi kəpənək 50-250 ədəd yumurta qoya bilir. 8-10 gündən sonra yumurtalardan kiçik yaşlı tırtıllar çıxmağa başlayır. Onlar ağacların cavan zoğlarının içərisinə daxil olur, orada 10-25 gün qidalanaraq 4-5-ci yaş dövrünə çatır və puplaşırlar. 25-30 gündən sonra puplardan yeni nəslin kəpənəkləri çıxır. Şərq meyvəyeyəninin bir nəslinin inkişafı 30-45 gün çəkir. Aparılan hesablamalara əsasən, şərq meyvəyeyəninin tırtılları heyva və ərik ağaclarına 45-50%, tez yetişən şaftalı sortlarına 28-36%, gec yetişən şaftalı sortlarına 50-60%, bəzi illərdə heyva ağacına 80-90 % zərər verir.
Yayılması
Şərq meyvəyeyəninin vətəni Şərqi Asiya ölkələri- Koreya, Çin və Yaponiyadır. Şərq meyvəyeyəni bu ölkələrdən Avropa ölkələrinə (, Macarıstana, Yunanıstana, İtaliyaya və Fransaya), Amerika ölkələrinə (Kanada, ABŞ, Argentina) və eləcə də Avstraliyaya yayılmışdır. Son illərə qədər keçmiş SSRİ-də xarici karantin obyekti sayılan şərq meyvəyeyəni ilk dəfə 1964-cü ilin sentyabr ayında Krasnodar diyarının Soçi şəhəri ətrafında, 1965-ci ildə isə Azərbaycanın Quba-Xaçmaz zonasında qeydə alınmışdır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Serq meyveyeyeni lat Grapholita molesta heyvanlar aleminin bugumayaqlilar tipinin heseratlar sinfinin pulcuqluqanadlilar destesinin yarpaqbukenler fesilesinin meyveyeyen cinsine aid heyvan novu Serq meyveyeyeniElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip AltiayaqlilarSinif HeseratlarRanqsiz Yarimsinif QanadlilarBudaq Infrasinif YeniqanadlilarRanqsiz Ranqsiz Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratlarDesteustu Ranqsiz Deste PulcuqluqanadlilarYarimdeste XortumcuqlularKlad Klad Klad Infradeste Klad Klad Klad Fesileustu Fesile YarpaqbukenlerYarimfesile Triba Cins MeyveyeyenNov Serq meyveyeyeniBeynelxalq elmi adiGrapholita molesta August Busck 1916Sekil axtarisiNCBI 192188EOL 362671Xarici qurulusuSerq meyveyeyeninin kepeneyinin qanadlarinin acilmis halda olcusu 12 14 mm olmaqla rengi bozumtul qonurdur On qanadlarinin qabaq kenarlarinda dirnaq sekilli 7 cut ag leke arxa kenarlarinda ise 7 cut qara leke vardir Arxa qanadlari bozumtul qonur olmaqla burunc kimi parlaqdir sacaqli hasiyelerle ortuludur Bigciqlari sapvaridir uzerinde nazik nezere carpacaq derecede halqalar vardir Qarincigin alt terefi ag rengde ust terefi ise boz qonur rengdedir Yumurtalari oval sekilde olub uzunlugu 0 4 0 5 mm eni ise 0 15 mm dir Ilk evvel ag rengde olan yumurtalar 2 3 gunden sonra cehrayi narinci renge calir Tirtili birinci yasda agimtil sud renginde 4 5 ci yasda ise cehrayi agimtil rengde olmaqla uzunlugu 11 mm dir Pupu oval formada qonur rengde olub uzunlugu 6 8 mm dir Heyat terziSerq meyveyeyeni axirinci yas 4 5 yas tirtil merhelesinde ipek sapdan hazirlanmis barama icerisinde torpaqdan 30 40 sm hundurlukde olan agac govdesinin qabigi altinda qislayir Bundan basqa yere tokulmus yarpaqlar ve heyva meyvesinin icerisinde de qislamasi musahide edilmisdir Ismayilli Qebele ve Seki rayonlarinda aparilan tedqiqatlara esasen barama daxilinde qisi kecirmis tirtillar mart ayinin axiri aprel ayinin evveli pup merhelesine kecirler Pupun inkisafi 10 12 gun cekir Aprel ayinin ikinci yarisinda puplardan kepenekler cixmaga baslayir ve ucus may ayinin axirinadek cekir Pupdan cixan kepenekler ele hemin gunden cutlesmeye baslayirlar Cutlesmeden 14 18 saat sonra yumurta qoyurlar Yumurtalar tek tek olmaqla yarpagin ust ve alt hissesine tumurcuq yanligina ve meyve saplagina qoyulur Bir disi kepenek 50 250 eded yumurta qoya bilir 8 10 gunden sonra yumurtalardan kicik yasli tirtillar cixmaga baslayir Onlar agaclarin cavan zoglarinin icerisine daxil olur orada 10 25 gun qidalanaraq 4 5 ci yas dovrune catir ve puplasirlar 25 30 gunden sonra puplardan yeni neslin kepenekleri cixir Serq meyveyeyeninin bir neslinin inkisafi 30 45 gun cekir Aparilan hesablamalara esasen serq meyveyeyeninin tirtillari heyva ve erik agaclarina 45 50 tez yetisen saftali sortlarina 28 36 gec yetisen saftali sortlarina 50 60 bezi illerde heyva agacina 80 90 zerer verir YayilmasiSerq meyveyeyeninin veteni Serqi Asiya olkeleri Koreya Cin ve Yaponiyadir Serq meyveyeyeni bu olkelerden Avropa olkelerine Macaristana Yunanistana Italiyaya ve Fransaya Amerika olkelerine Kanada ABS Argentina ve elece de Avstraliyaya yayilmisdir Son illere qeder kecmis SSRI de xarici karantin obyekti sayilan serq meyveyeyeni ilk defe 1964 cu ilin sentyabr ayinda Krasnodar diyarinin Soci seheri etrafinda 1965 ci ilde ise Azerbaycanin Quba Xacmaz zonasinda qeyde alinmisdir IstinadlarHemcinin bax