Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin cavab vermədiyinə dair şübhələr var. Lütfən, ensiklopedikliyi təsdiq etmək üçün məqalənin mövzusuna uyğun əlavə edin. Əgər belə mənbələr göstərilməzsə, məqalə birləşdirilə, köçürülə, yönləndirilə və ya silinə bilər. (may 2024) |
Zaqatala-Lahıc fiziki-coğrafi rayonu — Böyük Qafqazın (Azərbaycan daxilində) cənub yamacına uyğun gələn zona. Bu rayon ərazisi qərbdə Gürcüstanın sərhəddindən (Mazımçay hövzəsindən) başlayıb, şərqdə Girdimançay hövzəsinə qədər 220 km məsafədə uzanır. Onun şimal sərhəddi Dağıstan ilə qovuşmaqla Baş Qafqaz silsiləsinin suayrıcı boyu, cənub sərhəddi isə şimal sərhəddi boyu keçir.
Mövqeyi
Bölgənin ən geniş yeri şərq və qərb hissədə olub, 26 km-dir. Onun ən dar yeri mərkəzdə — hövzəsində olub, 10 km enə malikdir. Baş Qafqaz silsiləsinin suayrıcısı dar olub şiş, konusvari zirvələrdən ibarətdir. Onu eninə kəsib keçən aşırımlar həmin istiqamətdə uzanan təknəvarı dərələrdən (, Dindidağ, Xnov, Nohurlar və s.) və yaxud da dar, yəhərvari formada olan , Ağbulaq, alçalmalarından keçir. Onların ən hündür olanı 3400 metrə, ən alçaq olanı isə 2600 m-ə qədər mütləq yüksəkliyə malikdir. İndi Baş Qafqaz sıra dağları aşırımlarının bəzilərində gediş-gəliş olmadığından onlar keçilməz hala düşmüşdür. Dağlarda yayda saxlanılan qar talaları, Bazardüzü, Bazaryurd və Tufan dağlarının şimal yamaclarında isə buzlaqlar vardır. Onlar 3600 metrdən yeksəkdə yerləşmişdir. Silsilədən cənuba doğru onlarca dağ qolları (Qubah, Qumbaşı, Saral, Çobanbaba və s.) uzanır. Silsilələr arasından gur dağ çayları axır. Cənub yamacın relyefi 500-600 m mütləq yüksəklikdən başlamış 4466 m-ə (Bazardüzü dağı) qədər uzanır. 18-22 km məsafədə relyefin 4000 metrə qədər kəskin enməsi güclü sellərin, uçqunların, sürüşmələrin, qəcirliklərin yaranmasına səbəb olmuş.
Geoloji quruluşu
Böyük Qafqazın cənub yamacı boyu Tufan antiklinorisi və Zaqatala-Qovdağ sinklinorisi uzanır. Onların hər ikisi çox mürəkkəb tektonik quruluşa malik olmaqla, çoxlu qırışıqlıqlardan ibarətdir. İstər uzununa və istərsə də eninə olan tektonik pozulmalar, eləcə də gərgin tektonik şərait burada yayılmış əsas süxurların - yura və yaşlı qumdaşlarının, qumdaşlı-əhəngdaşlarının, gilli şistlərin yüksək dərəcədə metomorfizmə uğramasına və onların sıx çat şəbəkəsi ilə örtülməsinə gətirib çıxarmışdır. Burada inkişaf etmiş bütün tektonik strukturlar çay dərələri vasitəsilə əsasən eninə istiqamətdə kəsilmişdir. Süxurların eroziya və denudasiya proseslərinə intensiv uğraması yamaclarda qalın çöküntülərinin toplanmasına səbəb olur. Bu isə öz növbəsində qravitasiya-denudasiya və eroziya proselərinin əlavə fəallığına zəmin yaradır.
Relyefi və sürşmə prosesləri
Ərazidə suayrıcılar boyu qravitasiya-tektonik mənşəli çatlar uzanır. Bu çatlar suayrıcı boyu aydın görünən yarıq zonası yaradır. Onların görünən dərinliyi bəzən 6-8 m-ə çatır. Çatlar hərəkətdə olduğunda onların dibində yeraltı sular gölməçələr şəklində çox nadır hallarda toplanır. Çatlar boyu istər yeraltı və istərsə də səth suları asanlıqla hopur. Nəticədə dik yamaclarda ağırlaşmış süxurlar üzü aşağı dərələrin dibinə doğru hərəkət edir. Yamacların aşağı hissələrində sıx yarğan şəbəkəsi yaradır. Ümumən silsilənin cənub hissəsində sürşmə prosesləri iki formada gedir: sahəvi və xətti. Sahəvi sürşmələr başlıca olaraq Mazımçayla Göyçay hövzəsi arasında, sahəvi və xətti (işğın) sürşmələr isə Göyçay-Girdimançay hövzələrində intensiv gedir.. Böyük Qafqazın cənub yamacının şərq hissəsində sürşmələr çox güclü fəaliyyət göstərir. Burada Müdrü, Ximran və başqa sürşmələr vaxtaşırı baş verir. Girdimançayın sağ sahilində, Lahıc kəndi ilə üzbəüz yamacda ilk dəfə 1963-cü ildə iri sürüşmə yaranmış və o, həmin ilin may-iyun aylarında vaxtaşırı fəal sürüşmüşdü. Girdimançay dərəsinin sağ sahil yamacda olan və öz fəaliyyətini uzaq keçmişdə dayandırmış, "Ağ sürşmə (işğın)" yenidən 1973-cü il mart ayının 5-də fəaliyyətə başlamışdır.
Ümumiyyətlə, sürüşmələr yamacları dağıtmaq, onları vaxtaşırı hərəkətə gətirməklə, torpaq qatını və bitki örtüyünü sürüşmüş süxurlara qatmaqla həmin ərazilərdə istər əkinçiliyin, bağçılığın və istərsə də maldarlığın inkişafına ciddi ziyan verir. Yolları dağıdır, çay dərələrini dolduraraq göllər yaradır.
İqlimi
Zaqatala-Lahıc təbii rayonunun cənub hissəsinin alçaq dağlıq qurşağında yağıntıları təxminən bərabər paylanmış mülayim isti iqlim, cənubda qışı quraq keçən müıayim isti iqlimlə, orta dağlıqda isə qışı rütubətli keçən soyuq iqlimlə sərhəddir. İqlim tip və yarımtiplərinin müxtəlifliyi burada müşahidə edilən ayrı-ayrı iqlimin ünsürlərinin fərqli olması və onların yüksəklik istiqamətində dəyişməsi ilə əlaqədardır. Böyük Qafqazın cənub yamacında ildə günəşli saatların miqdarı 1900-2200-ə, ümumi günəş radiasiyasının illik miqdarı isə 125-145 kkal/sm²-ə bərabərdir. İl ərzində buxarlanmaya sərf olunan istilik - 15-30 kkal/sm²-ə bərabərdir.
Cənub yamacda iyul ayında torpaq səthi ilə hava temperaturu arasında orta aylıq fərq 5-6°-dir. İl ərzində buxarlanma defisiti bu ərazilər üçün 100-200 mm-ə çatır. Havanın orta illik temperaturu dağ ətəklərində 10°, yüksək dağlıqda isə 0°-dən aşağıdır. Yüksək dağlıqda yanvarın orta aylıq aylıq temperaturu - 14°-dən aşağıdırsa, iyulun orta aylıq temperaturu 5°-dən aşağıdır. Alçaq dağlıqda bur rəqəmlər müvafiq şəkildə 0-3° və 15-20°-dir. İl ərzində havanın mütləq minimal temperaturu yüksək dağlıqda - 22 -30°, mütləq maksimal yemperatur isə 10°-yə çatır.
İl ərzində yağıntı yüksək dağlıqda 1600-1800 mm-ə çatır. Bu, əsasən orta dağlığın yüksək hissəsinə müvafiq gəlir. Seləmələgətirici ocaqlar da başlıca olaraq yağıntı çox düşən ərazidədir. Orta illik yağıntı alçaq dağlıqda 900 mm-ə qədər azalır. Orta illik yağıntının azlığı alçaq dağlıq qurşaqda, xüsusilə Muxaxçayla arasında aridsevər meşə kolluğunun və eləcə də quru çöl bitkilərinin yaranmasına səbəb olur. İlin istər soyuq və istərsə də isti yarısında yağıntının miqdarı demək olar ki, bərabər paylanmışdır. Bu, yayda da çayların sulu olmasına səbəb olur. Zaqatala-Lahıc ərazisində göy gurultusu, şimşək çaxması, ildırım düşməsi çox tez-tez olur. Təsadüfü deyildir ki, cənub yamacı Azərbaycanın başqa yerlərinə nisbətən ən çox tufanlı keçən sahədir.
Əgər dağ ətəklərində ildə 40 gün qar örtüyü qalırsa, yüksək dağlıqda 160 gündən çox qalır. Yüksək dağlıqda qar örtüyünün 5-6 ay qalması, torpağın tədricən su ilə doydurulması, çayların sululuğu ilə nəticələnir. Böyük Qafqazın cənub yamacında olan illik nisbi nəmlik həddindən artıq olub, öz kəmiyyət göstəricilərinə görə Astara rayonu ərazisinin nəmliyinə bərabərdir (150 %-dən çox). Burada şimal-şərq və şimal küləkləri üstünlük təşkil edir.
Daxili suları
Böyük Qafqazın cənub yamacı çayları gur sulu olub iti axır. Onların dərələri yüksək dağlıqda dar və dərin olub, alçaq dağlığa doğru genişlınir. Bu çayların böyük əksəriyyəti sellidir. Bu ərazi çayları nəninki Qafqazda və eləcə də MDB miqyasında ən selli çaylar sırasındadır. Katex, Mazım və Balakən çaylarının hövzələrinin çox hissəsi Zaqatala dövlət təbiət qoruğunda yerləşdiyi üçün orada meşələr və subalp, alp çəmənləri yaxşı mühafizə olunur. Buna görə də bu ərazidə eroziya prosesi zəif gedir, sel hadisələri az olur. Bu çayların su rejimi normal olur, suları isə həmişə şəffaf axır.
Torpaq və bitki örtüyü
Böyük Qafqazın cənub yamacında torpaq örtüyü yüksəklik qurşağına tabe olmaqla mürəkkəbdir. Alçaq dağlıq ərazidə qəhvəyi dağ-meşə torpaqları üstünlük təşkil edir. Ondan yuxarıda yerləşən orta dağlıqda isə qonur dağ-meşə torpaqları vardır. Yüksək dağ yamaclarında çimli dağ-çəmən torpaqları yayılmışdır. Bu torpaqlar 3000 metr mütləq yüksəklikdən yuxarı ancaq dağarası çökəkliklərin dibində və qismən dağ düzənliklərinin saəthində adalar şəklində saxlanılmışdır. Qayalıq hissədə torpaqəmələgəlmə prosesi çox bəsit şəkildə gedir.
Böyük Qafqazın dağətəklərində və orta dağlıqda fıstıq meşəsi (əsasən şərq fıstığı) üstünlük təşkil edir. Fıstıq meşələri əsasən orta dağlığın yüksək yamaclarında, xüsusilə 1400-1800 metr mütləq yüksəklikdə əsas yer tutur. Kürmükçay hövzəsi ilə Filfiliçay hövzəsi arasında şərq fıstığı geniş talalar şəklində (əsasən quzey yamaclarda) yayılmışdır. Güney yamacları isə iri gövdəli və seyrək palıd meşəlikləri tutur. Cənub yamac meşələrinin strukturunda vələs, cökə və başqa ağac növləri üstünlük təşkil edir. Qırılmış dağ meşələrinin yerini ardıc (orta dağlıqda), qaratikan (alçaq dağlıqda) kolları və müxtəlif otlar tutur. Zaqatala-Lahıc ərazisində meşə örtüyü geniş sahə əhatə etdiyindən burada meşə təsərrüfatı və meşə emalı sənayesi üstün yer tutur.
Turizm
Böyük Qafqazın cənub yamacının coşqun çayları, sıx meşəsi, əlvan çəmənlikləri, gur şəlalələri, qayalı yamacları turistləri özünə cəlb edir. Burada olan kükürdlü termal və soyuq mineral bulaqlar (İlisu, Xalxal və s.) böyük müalicə əhəmiyyətinə malikdir. Onların ətrafında və digər ərazilərdə müalicə və istirahət mərkəzləri yaradılmış.
İstinadlar
- Akif Alizadeh, Ibrahim S. Guliyev, Fakhraddin A. Kadirov, Lev V. Eppelbaum. Geosciences of Azerbaijan: Volume I: Geology
- "Böyük Qafqazın şimal-şərq və cənub-qərb yamaclarında sürüşmə proseslərinə səbəb olan amillər" (PDF). 2018-09-20 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2017-03-18.
- Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. TORPAQLARIN EROZİYASI PROBLEMİ 2022-03-08 at the Wayback Machine
Ədəbiyyat
- B.A.Budaqov. "Azərbaycan təbiyyəti" Bakı. 1988. s.108-115
- Мусеибов М.А., Будагов Б.А. "О новом физико-географическом районировании Азербайджанской ССР, № 2, 1975, с.71-75
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin ensiklopedik teleblere cavab vermediyine dair subheler var Lutfen ensiklopedikliyi tesdiq etmek ucun meqalenin movzusuna uygun terefsiz etibarli menbeler elave edin Eger bele menbeler gosterilmezse meqale birlesdirile kocurule yonlendirile ve ya siline biler may 2024 Zaqatala Lahic fiziki cografi rayonu Boyuk Qafqazin Azerbaycan daxilinde cenub yamacina uygun gelen zona Bu rayon erazisi qerbde Gurcustanin serheddinden Mazimcay hovzesinden baslayib serqde Girdimancay hovzesine qeder 220 km mesafede uzanir Onun simal serheddi Dagistan ile qovusmaqla Bas Qafqaz silsilesinin suayrici boyu cenub serheddi ise simal serheddi boyu kecir 3 Zaqatala Lahic fiziki cografi rayonuMovqeyiGirdimancay deresi Ismayilli Bolgenin en genis yeri serq ve qerb hissede olub 26 km dir Onun en dar yeri merkezde hovzesinde olub 10 km ene malikdir Bas Qafqaz silsilesinin suayricisi dar olub sis konusvari zirvelerden ibaretdir Onu enine kesib kecen asirimlar hemin istiqametde uzanan teknevari derelerden Dindidag Xnov Nohurlar ve s ve yaxud da dar yehervari formada olan Agbulaq alcalmalarindan kecir Onlarin en hundur olani 3400 metre en alcaq olani ise 2600 m e qeder mutleq yuksekliye malikdir Indi Bas Qafqaz sira daglari asirimlarinin bezilerinde gedis gelis olmadigindan onlar kecilmez hala dusmusdur Daglarda yayda saxlanilan qar talalari Bazarduzu Bazaryurd ve Tufan daglarinin simal yamaclarinda ise buzlaqlar vardir Onlar 3600 metrden yeksekde yerlesmisdir Silsileden cenuba dogru onlarca dag qollari Qubah Qumbasi Saral Cobanbaba ve s uzanir Silsileler arasindan gur dag caylari axir Cenub yamacin relyefi 500 600 m mutleq yukseklikden baslamis 4466 m e Bazarduzu dagi qeder uzanir 18 22 km mesafede relyefin 4000 metre qeder keskin enmesi guclu sellerin ucqunlarin surusmelerin qecirliklerin yaranmasina sebeb olmus Geoloji qurulusuBoyuk Qafqazin cenub yamaci boyu Tufan antiklinorisi ve Zaqatala Qovdag sinklinorisi uzanir Onlarin her ikisi cox murekkeb tektonik qurulusa malik olmaqla coxlu qirisiqliqlardan ibaretdir Ister uzununa ve isterse de enine olan tektonik pozulmalar elece de gergin tektonik serait burada yayilmis esas suxurlarin yura ve yasli qumdaslarinin qumdasli ehengdaslarinin gilli sistlerin yuksek derecede metomorfizme ugramasina ve onlarin six cat sebekesi ile ortulmesine getirib cixarmisdir Burada inkisaf etmis butun tektonik strukturlar cay dereleri vasitesile esasen enine istiqametde kesilmisdir Suxurlarin eroziya ve denudasiya proseslerine intensiv ugramasi yamaclarda qalin cokuntulerinin toplanmasina sebeb olur Bu ise oz novbesinde qravitasiya denudasiya ve eroziya proselerinin elave fealligina zemin yaradir Relyefi ve sursme prosesleriErazide suayricilar boyu qravitasiya tektonik menseli catlar uzanir Bu catlar suayrici boyu aydin gorunen yariq zonasi yaradir Onlarin gorunen derinliyi bezen 6 8 m e catir Catlar hereketde oldugunda onlarin dibinde yeralti sular golmeceler seklinde cox nadir hallarda toplanir Catlar boyu ister yeralti ve isterse de seth sulari asanliqla hopur Neticede dik yamaclarda agirlasmis suxurlar uzu asagi derelerin dibine dogru hereket edir Yamaclarin asagi hisselerinde six yargan sebekesi yaradir Umumen silsilenin cenub hissesinde sursme prosesleri iki formada gedir sahevi ve xetti Sahevi sursmeler baslica olaraq Mazimcayla Goycay hovzesi arasinda sahevi ve xetti isgin sursmeler ise Goycay Girdimancay hovzelerinde intensiv gedir Boyuk Qafqazin cenub yamacinin serq hissesinde sursmeler cox guclu fealiyyet gosterir Burada Mudru Ximran ve basqa sursmeler vaxtasiri bas verir Girdimancayin sag sahilinde Lahic kendi ile uzbeuz yamacda ilk defe 1963 cu ilde iri surusme yaranmis ve o hemin ilin may iyun aylarinda vaxtasiri feal surusmusdu Girdimancay deresinin sag sahil yamacda olan ve oz fealiyyetini uzaq kecmisde dayandirmis Ag sursme isgin yeniden 1973 cu il mart ayinin 5 de fealiyyete baslamisdir Umumiyyetle surusmeler yamaclari dagitmaq onlari vaxtasiri herekete getirmekle torpaq qatini ve bitki ortuyunu surusmus suxurlara qatmaqla hemin erazilerde ister ekinciliyin bagciligin ve isterse de maldarligin inkisafina ciddi ziyan verir Yollari dagidir cay derelerini dolduraraq goller yaradir IqlimiRamramay selalesi qisda Ilisu Zaqatala Lahic tebii rayonunun cenub hissesinin alcaq dagliq qursaginda yagintilari texminen beraber paylanmis mulayim isti iqlim cenubda qisi quraq kecen muiayim isti iqlimle orta dagliqda ise qisi rutubetli kecen soyuq iqlimle serheddir Iqlim tip ve yarimtiplerinin muxtelifliyi burada musahide edilen ayri ayri iqlimin unsurlerinin ferqli olmasi ve onlarin yukseklik istiqametinde deyismesi ile elaqedardir Boyuk Qafqazin cenub yamacinda ilde gunesli saatlarin miqdari 1900 2200 e umumi gunes radiasiyasinin illik miqdari ise 125 145 kkal sm e beraberdir Il erzinde buxarlanmaya serf olunan istilik 15 30 kkal sm e beraberdir Cenub yamacda iyul ayinda torpaq sethi ile hava temperaturu arasinda orta ayliq ferq 5 6 dir Il erzinde buxarlanma defisiti bu eraziler ucun 100 200 mm e catir Havanin orta illik temperaturu dag eteklerinde 10 yuksek dagliqda ise 0 den asagidir Yuksek dagliqda yanvarin orta ayliq ayliq temperaturu 14 den asagidirsa iyulun orta ayliq temperaturu 5 den asagidir Alcaq dagliqda bur reqemler muvafiq sekilde 0 3 ve 15 20 dir Il erzinde havanin mutleq minimal temperaturu yuksek dagliqda 22 30 mutleq maksimal yemperatur ise 10 ye catir Il erzinde yaginti yuksek dagliqda 1600 1800 mm e catir Bu esasen orta dagligin yuksek hissesine muvafiq gelir Selemelegetirici ocaqlar da baslica olaraq yaginti cox dusen erazidedir Orta illik yaginti alcaq dagliqda 900 mm e qeder azalir Orta illik yagintinin azligi alcaq dagliq qursaqda xususile Muxaxcayla arasinda aridsever mese kollugunun ve elece de quru col bitkilerinin yaranmasina sebeb olur Ilin ister soyuq ve isterse de isti yarisinda yagintinin miqdari demek olar ki beraber paylanmisdir Bu yayda da caylarin sulu olmasina sebeb olur Zaqatala Lahic erazisinde goy gurultusu simsek caxmasi ildirim dusmesi cox tez tez olur Tesadufu deyildir ki cenub yamaci Azerbaycanin basqa yerlerine nisbeten en cox tufanli kecen sahedir Eger dag eteklerinde ilde 40 gun qar ortuyu qalirsa yuksek dagliqda 160 gunden cox qalir Yuksek dagliqda qar ortuyunun 5 6 ay qalmasi torpagin tedricen su ile doydurulmasi caylarin sululugu ile neticelenir Boyuk Qafqazin cenub yamacinda olan illik nisbi nemlik heddinden artiq olub oz kemiyyet gostericilerine gore Astara rayonu erazisinin nemliyine beraberdir 150 den cox Burada simal serq ve simal kulekleri ustunluk teskil edir Daxili sulariBoyuk Qafqazin cenub yamaci caylari gur sulu olub iti axir Onlarin dereleri yuksek dagliqda dar ve derin olub alcaq dagliga dogru genislinir Bu caylarin boyuk ekseriyyeti sellidir Bu erazi caylari neninki Qafqazda ve elece de MDB miqyasinda en selli caylar sirasindadir Katex Mazim ve Balaken caylarinin hovzelerinin cox hissesi Zaqatala dovlet tebiet qorugunda yerlesdiyi ucun orada meseler ve subalp alp cemenleri yaxsi muhafize olunur Buna gore de bu erazide eroziya prosesi zeif gedir sel hadiseleri az olur Bu caylarin su rejimi normal olur sulari ise hemise seffaf axir Torpaq ve bitki ortuyuKis Seki rayonu Boyuk Qafqazin cenub yamacinda torpaq ortuyu yukseklik qursagina tabe olmaqla murekkebdir Alcaq dagliq erazide qehveyi dag mese torpaqlari ustunluk teskil edir Ondan yuxarida yerlesen orta dagliqda ise qonur dag mese torpaqlari vardir Yuksek dag yamaclarinda cimli dag cemen torpaqlari yayilmisdir Bu torpaqlar 3000 metr mutleq yukseklikden yuxari ancaq dagarasi cokekliklerin dibinde ve qismen dag duzenliklerinin saethinde adalar seklinde saxlanilmisdir Qayaliq hissede torpaqemelegelme prosesi cox besit sekilde gedir Boyuk Qafqazin dageteklerinde ve orta dagliqda fistiq mesesi esasen serq fistigi ustunluk teskil edir Fistiq meseleri esasen orta dagligin yuksek yamaclarinda xususile 1400 1800 metr mutleq yukseklikde esas yer tutur Kurmukcay hovzesi ile Filfilicay hovzesi arasinda serq fistigi genis talalar seklinde esasen quzey yamaclarda yayilmisdir Guney yamaclari ise iri govdeli ve seyrek palid meselikleri tutur Cenub yamac meselerinin strukturunda veles coke ve basqa agac novleri ustunluk teskil edir Qirilmis dag meselerinin yerini ardic orta dagliqda qaratikan alcaq dagliqda kollari ve muxtelif otlar tutur Zaqatala Lahic erazisinde mese ortuyu genis sahe ehate etdiyinden burada mese teserrufati ve mese emali senayesi ustun yer tutur TurizmBoyuk Qafqazin cenub yamacinin cosqun caylari six mesesi elvan cemenlikleri gur selaleleri qayali yamaclari turistleri ozune celb edir Burada olan kukurdlu termal ve soyuq mineral bulaqlar Ilisu Xalxal ve s boyuk mualice ehemiyyetine malikdir Onlarin etrafinda ve diger erazilerde mualice ve istirahet merkezleri yaradilmis IstinadlarAkif Alizadeh Ibrahim S Guliyev Fakhraddin A Kadirov Lev V Eppelbaum Geosciences of Azerbaijan Volume I Geology Boyuk Qafqazin simal serq ve cenub qerb yamaclarinda surusme proseslerine sebeb olan amiller PDF 2018 09 20 tarixinde PDF Istifade tarixi 2017 03 18 Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin PREZIDENT KITABXANASI TORPAQLARIN EROZIYASI PROBLEMI 2022 03 08 at the Wayback MachineEdebiyyatB A Budaqov Azerbaycan tebiyyeti Baki 1988 s 108 115 Museibov M A Budagov B A O novom fiziko geograficheskom rajonirovanii Azerbajdzhanskoj SSR 2 1975 s 71 75Hemcinin baxAzerbaycanin fiziki cografi rayonlari