Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hajduk (Bolqar: хайдутин, Ermənicə: Հայդուկ, Macarca: hajduk, Makedonca: ајдут, Rumın: haiduc, Serbcə: хајдук, Türkcə: haydut) xüsusilə 19-cu əsrdə Balkanlarda, Orta və Şərqi Avropada qanun qaçaqları, quldurlar və müstəqillik döyüşçüləri üçün istifadə edilən ümumi termindir.
Balkan ənənəsində Hajduk əfsanələştirilmiş bir qəhrəman olaraq adlandırılıb. Qəhrəman o dövrdə Osmanlı İmperatorluğu nəzarəti altındakı torpaqlardakı Osmanlılara qarşı mübarizə etməkdədir. İngiltərə əfsanəsi Robin Hud nümunəsində olduğu kimi Varlıdan oğurlayaraq kasıba verən bir Hajduk simvolu eyni zamanda ədalətsiz rəhbərliyə qarşı üsyanı da işarələyər.
Gerçəkdə isə Hajduk tərifi 17-ci əsrdən başlayaraq 19-cu əsrin sonlarına qədər fəaliyyət göstərən qanunsuz kəslər üçün istifadə mənfi bir təbir olmuşdur. Bu kəslər deyilənin əksinə yalnız Osmanlılara deyil yerli xalqa da hücum etdikləri bilinməkdədir.
Mənşəyi
Hajduk sözünün mənşəyi qəti olaraq bilinməməklə birlikdə Azərbaycanca quldur sözündən gəldiyinə dair nəzəriyyələr var. Digər bir nəzəriyyəyə görə isə Macar çoban mənasını verən hajdó sözündən törəmişdir. İki dilin tarix içində bir-birindən təsirləndiyi gözetildiğinde iki nəzəriyyənin birlikdə reallaşmış olmasıda olabiləcəkdir. Türklər tərəfindən Macar muzdlu əsgərləri üçün istifadə edilən bu terminin Xorvatiya da da dağdakı quldur üçün istifadə edildiyi bilinməkdədir.
Macarıstan
Günümüzdəki Macarıstan sərhədləri içində yer alan Hajdú-Bihar rayonunda qarşı qiyam qaldıran Macar feodal bəyi qurmaqda olduğu orduya Habsburg rəhbərliyindən qaçan çoxu olan kəndliləri alacaq. Katolik dininə zorla keçirilməyə istənən bu kəndlilərə Macar dilində çoban mənasını verən Hajduk deyilmişdir. Müvəffəqiyyətli qiyamın ardından Bocksay serfleri torpaq bəylərinin boyunduruğundan qurtararaq mülkiyyət və fərdi hüquqlarını tanımışdır. Bu dövrdə denetimiele keçirən qalib ailələrin o dövrdə aldıqları adlar günümüzə qədər gəlmişdir.
Lehistan
Hajduk sözü ye 16-cı əsrdə girər. İlk başlarda nın onurğasını meydana gətirən piyada birliklərini təsvir etmək üçün istifadə edilmişdir. Ümumiyyətlə ana silah olaraq və nizə daşıyan bu birliklər yeri 17-ci əsrdə birlikdə tüfəngli birliklərə buraxacaq. Bundan sonra Hajduk termini daha çox zəngin feodal bəylərin mühafizəçisi edənlərə deyilmişdir. Müasir ləhcənin bu gün istifadə edilən məna buna qarşılıq gəlməkdədir.
Populyar mədəniyyətə təsirləri
Xüsusilə futbol sahəsində Hajduk adı çox sayda klub tərəfindən mənimsənmişdir. Bunlardan önə çıxanlar bunlardır:
Akademik işlər
1970-ci illərdən etibarən İngilis Marksist tarixçi Eric Hobsbawmın sosioloji işləri ilə mövzu haqqında akademik işlər başlamıştır..Hobsbawm xüsusilə çöl bölgələrdə qanunsuz bir şəkildə yaşayan bu cür kəsləri ictimai quldur olaraq təyin etmişdir. Buna görə bu kəslər ədalətsiz rəhbərliklərə qarşı döyüşməkdə və sıravi vətəndaşa kömək edir. Ancaq vəziyyətləri geçişkenliğe sahib olduğundan çox sürətli tərəf dəyişdirə və zaman zaman nüfuzun xidmətinə girərək bölgədə yoxlamanın təmin edilməsi üçün də kullanılabiliyorlardı. Mövzuyla əlaqədar araşdırmalar edən işlərində bu cür quldurların çox tez tərəf dəyişdirdiyinə dair tapıntıları sərgiləmişdir.
İstinadlar
- # _Toc43729573 Aleksandar Petroviç master tezisi Simon Fraser Universiteti 2003 2012-06-06 at the Wayback Machine 14 May 2011 tarixində yayımlanmışdır
- Bu dövrdə Osmanlılarla diqqətli bir diplomatiya icra edən Bocksay Zitvatorok müqaviləsi yla ələ keçirdiyi bölgədə nəzarəti rəsmi olaraq təmin edəcək
- Hajdú ehtiva ailə adları arasında Hajdúbagos, Hajdúböszörmény, Hajdúdorog, Hajdúhadház, Hajdúnánás, Hajdúsámson, Hajdúszoboszló, Hajdúszovát və Hajdúvid sayıla bilər. Ayrıca bu bölgəyə də Hajdúság (Hajduk diyarı) deyilməkdədir. (Baxın )
- Primitive Rebels and Bandits adlı əsər 2014-06-26 at the Wayback Machine 14 May 2011 tarixində yayımlanmışdır
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hajduk Bolqar hajdutin Ermenice Հայդուկ Macarca hajduk Makedonca aјdut Rumin haiduc Serbce haјduk Turkce haydut xususile 19 cu esrde Balkanlarda Orta ve Serqi Avropada qanun qacaqlari quldurlar ve musteqillik doyusculeri ucun istifade edilen umumi termindir Osmanli suverenliyine qarsi doyusmus olan meshur Bolqar Hajduk Ilyo Voyvoda 1867 Balkan enenesinde Hajduk efsanelestirilmis bir qehreman olaraq adlandirilib Qehreman o dovrde Osmanli Imperatorlugu nezareti altindaki torpaqlardaki Osmanlilara qarsi mubarize etmekdedir Ingiltere efsanesi Robin Hud numunesinde oldugu kimi Varlidan ogurlayaraq kasiba veren bir Hajduk simvolu eyni zamanda edaletsiz rehberliye qarsi usyani da isareleyer Gercekde ise Hajduk terifi 17 ci esrden baslayaraq 19 cu esrin sonlarina qeder fealiyyet gosteren qanunsuz kesler ucun istifade menfi bir tebir olmusdur Bu kesler deyilenin eksine yalniz Osmanlilara deyil yerli xalqa da hucum etdikleri bilinmekdedir MenseyiHajduk sozunun menseyi qeti olaraq bilinmemekle birlikde Azerbaycanca quldur sozunden geldiyine dair nezeriyyeler var Diger bir nezeriyyeye gore ise Macar coban menasini verenhajdo sozunden toremisdir Iki dilin tarix icinde bir birinden tesirlendiyi gozetildiginde iki nezeriyyenin birlikde reallasmis olmasida olabilecekdir Turkler terefinden Macar muzdlu esgerleri ucun istifade edilen bu terminin Xorvatiya da da dagdaki quldur ucun istifade edildiyi bilinmekdedir MacaristanBudapestdeki Istvan Bocskay heykeli Gunumuzdeki Macaristan serhedleri icinde yer alan Hajdu Bihar rayonunda qarsi qiyam qaldiran Macar feodal beyi qurmaqda oldugu orduya Habsburg rehberliyinden qacan coxu olan kendlileri alacaq Katolik dinine zorla kecirilmeye istenen bu kendlilere Macar dilinde coban menasini veren Hajduk deyilmisdir Muveffeqiyyetli qiyamin ardindan Bocksay serfleri torpaq beylerinin boyundurugundan qurtararaq mulkiyyet ve ferdi huquqlarini tanimisdir Bu dovrde denetimiele keciren qalib ailelerin o dovrde aldiqlari adlar gunumuze qeder gelmisdir LehistanHajduk sozu ye 16 ci esrde girer Ilk baslarda nin onurgasini meydana getiren piyada birliklerini tesvir etmek ucun istifade edilmisdir Umumiyyetle ana silah olaraq ve nize dasiyan bu birlikler yeri 17 ci esrde birlikde tufengli birliklere buraxacaq Bundan sonra Hajduk termini daha cox zengin feodal beylerin muhafizecisi edenlere deyilmisdir Muasir lehcenin bu gun istifade edilen mena buna qarsiliq gelmekdedir Populyar medeniyyete tesirleriXususile futbol sahesinde Hajduk adi cox sayda klub terefinden menimsenmisdir Bunlardan one cixanlar bunlardir Xorvatiya Serbiya Serbiya Serbiya Serbiya Simali MakedoniyaAkademik isler1970 ci illerden etibaren Ingilis Marksist tarixci Eric Hobsbawmin sosioloji isleri ile movzu haqqinda akademik isler baslamistir Hobsbawm xususile col bolgelerde qanunsuz bir sekilde yasayan bu cur kesleri ictimai quldur olaraq teyin etmisdir Buna gore bu kesler edaletsiz rehberliklere qarsi doyusmekde ve siravi vetendasa komek edir Ancaq veziyyetleri geciskenlige sahib oldugundan cox suretli teref deyisdire ve zaman zaman nufuzun xidmetine girerek bolgede yoxlamanin temin edilmesi ucun de kullanilabiliyorlardi Movzuyla elaqedar arasdirmalar eden islerinde bu cur quldurlarin cox tez teref deyisdirdiyine dair tapintilari sergilemisdir Istinadlar Toc43729573 Aleksandar Petrovic master tezisi Simon Fraser Universiteti 2003 2012 06 06 at the Wayback Machine 14 May 2011 tarixinde yayimlanmisdir Bu dovrde Osmanlilarla diqqetli bir diplomatiya icra eden Bocksay Zitvatorok muqavilesi yla ele kecirdiyi bolgede nezareti resmi olaraq temin edecek Hajdu ehtiva aile adlari arasinda Hajdubagos Hajduboszormeny Hajdudorog Hajduhadhaz Hajdunanas Hajdusamson Hajduszoboszlo Hajduszovat ve Hajduvid sayila biler Ayrica bu bolgeye de Hajdusag Hajduk diyari deyilmekdedir Baxin Primitive Rebels and Bandits adli eser 2014 06 26 at the Wayback Machine 14 May 2011 tarixinde yayimlanmisdirHemcinin baxXorvatiya Serbiya