Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Albalı (lat. Prunus subg. Cerasus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin gavalı cinsinə aid bitki növü.
| Albalı | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Yarımcins: Albalı | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
Yabanı albalı
Albalı yarımcinsinə aid 140 növ var. Növ müxtəlifliklərindən ən çox yayılanı aşağıdakılardır:
- mərmərik albalı;
- mahaleb albalısı;
- çöl albalısı.
Güman edirlər ki, adi mədəni albalı yabanı gilas ilə çöl albalılarının təbii hibrididir. Azərbaycanda mərmərik və çöl albalısı bitən sahələr çoxdur.
Yabanı albalı aprel-mayda çiçəkləyir. Ağ rəngli çiçəkləri 2-4 ədəd bir yerdə uzun saplaq üzərində əmələ gəlir. Meyvələri iyulun axırı və avqustda yetişir. Meyvəsi mədəni sortlara nisbətən xırda olub (8–10 mm diametrli), qırmızı, tünd qırmızı və ya qara-bənövşəyidir. Turş və ya turşa-şirindir. Bəzən dadı acı olur, hər 3-4 ildən-bir bol məhsul verir. Tərkibində 12% şəkər (sadə şəkərlər), 2%-ə qədər üzvi turşu (alma və limon), , C, B1, PP vitaminləri, fol turşusu (Bc), aşılayıcı və pektinli maddələr vardır.
Meyvələri kompot, kisel, şirə, şərbət, şərab, mürəbbə və spirtsiz içkilər istehsalında işlədilir.
Albalının yarpaqları tərəvəzləri duza və sirkəyə qoyduqda istifadə edilir. Çəyirdəyi və ləpəsi ətriyyat sənayesində, bəzi sabunların ətirləndirilməsində tətbiq olunur.
Əfsanəsi
Yarpaqları çıxmamışdan əvvəl gülləri çıxan ağac kimi, albalı onu simvolizə edir ki, insan bu dünyaya çılpaq gəlir və çılpaq da onu torpağa verirlər. Çinlilərdə albalı yaz çiçəklənməsini, ümid, gənclik, cəsarət, həmçinin qadın gözəlliyini və təbiətdə qadın başlanğıcını simvolizə edir. Yaponlarda çiçəklənmə, zənginliyi bilddirir, albalı çiçəyi isə Yaponiyanın emblemidir. Bu meyvənin strukturu ilə bağlı olması güman edilən samurayların emblemi qanlı-qırmızı dəri və yumşaq ət altında bərk sümükdən ibarətdir. Döyüşdən sonra, yaralı samuraylara albalı şirəsi verirdilər, bu da gücü qaytarır və itirilmiş enerjini bərpa edir.
Faydası
Albalının xalq təbabətində istifadəsi çox geniş və çoxnövlüdür. Albalı şirəsi iştahı və həzmi yaxşılaşdırır, susluğu yatızdırır, bəlğəm gətirən, antiseptik və yüngül zəiflədici xüsusiyyətlərə malikdir, həmçinin dəyərli dietik məhsuldur. Süd ilə albalı şirəsi artrit, həmçinin yaxşı qankəsən və sidik qovan vasitə kimi tövsiyə olunur.
Müalicəvi məqsədlə albalının meyvələrindən alınmış ekstraktdan, yarpaqlarından və meyvə saplağından istifadə edilir. Yarpaqlarından alınmış sulu tinktura sarılığa qarşı, meyvə saplağından alınmış sulu ekstrakt ishala qarşı tətbiq olunur.
Albalının ətliyi və şirəsi antiseptik təsirə malikdir. Xalq təbabətində albalının südlə birlikdə sustavların iltihabı zamanı qəbul edirlər. Həmçinin nəfəs yollarının iltihabında bəlğəmgətirici kimi tətbiq edilir. Albalı həm də balverən bitkidir. 1 hektar albalı sahəsindən arılar 15-53 kq bal hasil edə bilirlər.
Dində
"Quran"da albalı haqqında belə bir ifadə var:
"Amma onlar (bizdən) üz çevirib uzaqlaşdılar və buna görə anbarlarını yıxıb keçən, sahib olduqları (son dərəcə məhsuldar) iki bağçanı yalnız acı-tikanlı kol və bir neçə dənə albalı ağacından ibarət (viranə) bir bağçaya çevirən bir sel göndərdik."
— Səba surəsi, 16
İstinadlar
- Quranda adı çəkilən bitkilər 2013-07-29 at the Wayback Machine (az.)
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Albali lat Prunus subg Cerasus bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin gavali cinsine aid bitki novu AlbaliElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Cins GavaliYarimcins AlbaliBeynelxalq elmi adiPrunus subg Cerasus A Gray 1856Sekil axtarisiEOL 31410Yabani albaliAlbali yarimcinsine aid 140 nov var Nov muxtelifliklerinden en cox yayilani asagidakilardir mermerik albali mahaleb albalisi col albalisi Guman edirler ki adi medeni albali yabani gilas ile col albalilarinin tebii hibrididir Azerbaycanda mermerik ve col albalisi biten saheler coxdur Yabani albali aprel mayda cicekleyir Ag rengli cicekleri 2 4 eded bir yerde uzun saplaq uzerinde emele gelir Meyveleri iyulun axiri ve avqustda yetisir Meyvesi medeni sortlara nisbeten xirda olub 8 10 mm diametrli qirmizi tund qirmizi ve ya qara benovseyidir Turs ve ya tursa sirindir Bezen dadi aci olur her 3 4 ilden bir bol mehsul verir Terkibinde 12 seker sade sekerler 2 e qeder uzvi tursu alma ve limon C B1 PP vitaminleri fol tursusu Bc asilayici ve pektinli maddeler vardir Meyveleri kompot kisel sire serbet serab murebbe ve spirtsiz ickiler istehsalinda isledilir Albalinin yarpaqlari terevezleri duza ve sirkeye qoyduqda istifade edilir Ceyirdeyi ve lepesi etriyyat senayesinde bezi sabunlarin etirlendirilmesinde tetbiq olunur EfsanesiYarpaqlari cixmamisdan evvel gulleri cixan agac kimi albali onu simvolize edir ki insan bu dunyaya cilpaq gelir ve cilpaq da onu torpaga verirler Cinlilerde albali yaz ciceklenmesini umid genclik cesaret hemcinin qadin gozelliyini ve tebietde qadin baslangicini simvolize edir Yaponlarda ciceklenme zenginliyi bilddirir albali ciceyi ise Yaponiyanin emblemidir Bu meyvenin strukturu ile bagli olmasi guman edilen samuraylarin emblemi qanli qirmizi deri ve yumsaq et altinda berk sumukden ibaretdir Doyusden sonra yarali samuraylara albali siresi verirdiler bu da gucu qaytarir ve itirilmis enerjini berpa edir FaydasiAlbalinin xalq tebabetinde istifadesi cox genis ve coxnovludur Albali siresi istahi ve hezmi yaxsilasdirir suslugu yatizdirir belgem getiren antiseptik ve yungul zeifledici xususiyyetlere malikdir hemcinin deyerli dietik mehsuldur Sud ile albali siresi artrit hemcinin yaxsi qankesen ve sidik qovan vasite kimi tovsiye olunur Mualicevi meqsedle albalinin meyvelerinden alinmis ekstraktdan yarpaqlarindan ve meyve saplagindan istifade edilir Yarpaqlarindan alinmis sulu tinktura sariliga qarsi meyve saplagindan alinmis sulu ekstrakt ishala qarsi tetbiq olunur Albalinin etliyi ve siresi antiseptik tesire malikdir Xalq tebabetinde albalinin sudle birlikde sustavlarin iltihabi zamani qebul edirler Hemcinin nefes yollarinin iltihabinda belgemgetirici kimi tetbiq edilir Albali hem de balveren bitkidir 1 hektar albali sahesinden arilar 15 53 kq bal hasil ede bilirler Dinde Quran da albali haqqinda bele bir ifade var Amma onlar bizden uz cevirib uzaqlasdilar ve buna gore anbarlarini yixib kecen sahib olduqlari son derece mehsuldar iki bagcani yalniz aci tikanli kol ve bir nece dene albali agacindan ibaret virane bir bagcaya ceviren bir sel gonderdik Seba suresi 16IstinadlarQuranda adi cekilen bitkiler 2013 07 29 at the Wayback Machine az Hemcinin bax