Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qanaxma — hər hansı travma zamanı qan damarlarının zədələnməsidir. Qan bədən boşluqlarına axarsa, daxili qanaxma adlanır.
Qanaxmanın növləri
- Arterial
- Venoz
- Kapilyar
Kapilyar qanaxmalar
Bu qanaxmalar qan dövranı sisteminin üst təbəqəsi zədələndiyi halda baş verir. Bu halda qan yavaş axaraq yaranı nazik qatla örtür.
Venoz qanaxmalar
Bu zaman işlənmiş qanı orqanlardan ürəyə daşıyan damarlar zədələnir. Oksigenlə zəngin olmayan belə qan tünd qırmızı rəngdə, yapışqan və qatı olur. Bu zaman qan eyni həcmdə olmaqla yavaş axır. Əlamətlər:
- Qan yaradan sakit axır.
- Qan tünd-qırmızı rəngli olur. Kapilyar qanaxmada yara qan verir və axan qan tez laxtalaşır.
Arterial qanaxmalar
Bu halda qanı ürəkdən orqanlara daşıyan damarlar zədələnir. Oksigenlə zəngin olan belə qan duru və açıq qırmızı rəngdə olur. Belə qanaxma zamanı qan, yaradan güclü fontan şəklində axır, qan ürək nəbzinə uyğun olaraq pulsasiya edir.
Əlamətlər:
- Sürətli qanaxma.
- Zədələnmə nahiyyəsində ağrı.
- Al-qırmızı rəngli qan.
- Qanın təzyiq ilə axması.
İlk tibbi yardım
Ən təhlükəli qanaxma arterial qanaxmadır. Bu zaman fəvvarə şəklində al qırmızı qan sürətlə damardan xaric olur və zərərçəkmiş bir neçə dəqiqə ərzində çoxlu qan itirə bilər. Dərhal qanaxmanı saxlamaq üçün tədbirlər görülməlidir. Turna və ya əl altında olan hər hansı vasitədən (ip, rezin, parça, bel kəməri və s.) istifadə etməklə zədə nahiyəsindən yuxarıda iri magistral damarları turna ilə sıxmaqla qanaxmanı saxlamaq lazımdır. Əl altında heç nə olmadıqda iri magistral damarı barmaqla sümüyə doğru sıxmaq lazımdır. Turnanın qoyulduğu vaxt qeyd edilməlidir. Çünki 1–2 saatdan sonra 2–3 dəqiqəliyə sarğını boşaltmaq lazımdır ki, ətrafın qidalanması pozulmasın. Əks halda qanqrena baş verə bilər. Venoz qanaxma zamanı tünd albalı rəngdə qan fasiləsiz yavaş axınla xaric olur. Bu zaman sıxıcı sarğı qoymaqla qanaxmanı dayandırmaq olar. Kapilyar qanaxma zamanı adi sarğı qoyduqda qanaxma dayanır. Bütün hallarda sarğının üstündən buz qovuğu qoymaq ağrını azaltmağa və qanaxmanı dayandırmağa kömək edir. Burun qanaxması zamanı burnun içərisinə hidrogen peroksid məhlulu ilə isladılmış pambıq və ya bint yerləşdirmək, burun pərlərini bir-birinə sıxmaq, burnun üzərinə buz qoymaq lazımdır. Ağ ciyərlərdən qanaxma olarsa (bu zaman köpüklü al qırmızı qan gəlir) zərərçəkənə yarımoturaq vəziyyət vermək, döş qəfəsi üzərinə buz döşəmək, öskürəyi azaldan dərmanlar vermək lazımdır. Qanlı qusma olarsa (bu zaman qusuntu kofe çöküntüsünə oxşayır) xəstəyə tam sakitlik verilməli, qarnının üstünə buz qoyulmalı, yeməyə və maye qəbuluna icazə verilməməlidir.
Mexaniki üsullar
Zədələnmiş damarın yarada bağlanması:
Yarada kəsilmiş damarın hər iki ucu tapılır, alətlə tutulur və hər biri ayrılıqda – kiçik damarlar ketqut iri damarlar isə ipək sapla bağlanılır. Magistral arteriyaların bağlanması olduqca təhlükəlidir. Məs. ümumi yaxud daxili yuxu arteriyalarından birinin bağlanması 70 %-ə qədər hallarda ölüm, bazu arteriyasının bağlanması 50% və bud arteriyasının budun dərin arteriyasından yuxarıda bağlanması isə 60% hallarda ətrafın qanqrenasını verir.
Damarların ətraf toxumalarla birgə bağlanması, yaxud tikilməsi. Yaranın irinləmə təhlükəsi. yaxud sapın damardan sürüşmə ehtimalı olduğu hallarda, damar ətraf yumşaq toxumalarla birgə tikilir, yaxud həmin toxumalarla birgə bağlanılır.
Damarın boy uzunu (gedişi boyu) bağlanması (Hünter üsulü). Yarada qanaxmanı dayandırmaq mümkün olmadıqda (yaxud yaradan arroziv qanaxma olduqda) yaradan yuxanda (ürəyə doğru) magistral damar operativ kəsiklə əldə edilərək, ona liqatura qoyurlar. Hünter üsulundan çıxılmaz vəziyyətlərdə əlacsızlıqdan istifadə edilir. Belə ki, iri kalibrli magistral damar bağlanıldıqda daha geniş sahədə toxumaların qidalanması pozulur. Damarın gedişi boyu bağlanmasında koilateral qan dövranının hesabına periferik hissədən qanaxma müşahidə edilir. Hünter üsulundan ancaq ciddi göstərişlər olduqda istifadə edilməlidir: Çoxlu əzələ kütləsi içərisində zədələnmiş damarı tapmaq mümkün olmadıqda (dildən olan güclü qanaxmalarda dil arteriyasının boyunda
Piroqov üçbucağında bağlanması; sağrı əzələlərindən profuz qanaxma olan hallarda müvafiq tərəfdə daxili qalça arteriyasının baglanması və s)
Damarın burulması. Kiçik qanayan damarlar sıxıcı alətlərlə tutulur və bir neçə dəfə burulur.
Yaranın tamponadası. Yumşaq toxumaların dərın yaralarında, qara cıyərin zədələlənmələrində bəzən yaranı yumşaq tamponlarla kip doldururlar-yaranın tamponadası. lnteksiyalaşma ehtimalı olduğu üçön tamponlar 1–2 sutkadan çox saxlanılmamalıdır.
Damarların süni embolizasiyası. Seldinger üsulu ilə bud arteriyası kateterizasiya olunaraq. kateter televizorizor ekranı altında qanaxma zooasma yendiiir. kontrast vurulmaqla rentgen şəkli çəkilərək qanaxma mənbəyi dəqiqləşdirilir. Sonra həmin kateterdən damarın qana>an yerinə süni embol (spirak silikon, jelatin. tez donatı spirt, polistirol ə s.) yeridilməklə damarın mənfəzi tutulur və sonra tromboz baş verir. Damarlann embolizasiyasından ağ ciyər xərçəngində qanaxmalar olduqda, arroziv qanaxmalarda. beyin əsas da- marlarının partlama təhlükəsi olan anevrizmalarinda və s. hallarda islifadə edilir. Bu üsul xüsusi aparatlar tələb edir.
Daxili qanaxmalar zamanı üzvüm anatomik tamlığı pozulduğu hallarda (dalagın partlaması və yaralanmalarında yaranın tikilməsi, qütbünün rezeksiyası., splenektomiya; qara ciyərin yaralanmalarında yaranın tikilməsi, ürək yarasına tikişin qoyulması və s.) və digər mənşəli qanaxmalarda (məs. şiş, yaxud xora mənşəli mədə qanaxmasında mədə rezeksiyası və.s) müvafiq cərrahiyə əməliyyatının aparılması, yaxud digər vasitələrdən istifadə edilməsi (məs. portal hipertenziyada arikoz genəlmiş yemək borusu venalarindan qanaxmant saxla- maq üzün Blekmor zondunun işlədilməsi).
Qanayan damara klipsin qoyulması. Bu üsuldan cərrahi əməliyyatın gedişində. yaxud laparoskopik əməliyatlarda istifadə edilir.
Damarların fasiləsizliyinin təmini. Zədələnmiş damarların bərpası üçün 110-dan çox üsul vardır. Bunları şərti olaraq 5 yerə bölmək olar. damar tikişgəni yaptşqandan istifadə edilən üsullar, damarın həlqələrlə və qaynaqla birləşdirilməsi, damarların translantasiyası.)Haztrda damarlan tikmək üçün əl və mexaniki (damar tikən aparatlarla) tikişlərdən istifadə edilir. Ən çox işlədilən əl tikişləri xüsusi atravmatik iynələrin köməyilə qoyulur. Damar tikişlərinin 60-dan çox növü vardır (Karreİ tikişi, Xenkin tikişi, Solovyov tikişi, C. Haciyev-B. Abasov tikişi, B. Aşurov tikişi və b).
Damarları yapışdırmaq üçün MK-1, MK-2, Tissukol, akrilmetakrilat və s. yapışqanlardan istifadə edilir.
Bəzən damarları uc-uca birləşdirmək məqsədilə xüsusi qırmaqlı həlqələr (məs. Donetsk həlqəsi) işlədilir.
Müasir klinikalarda damarların tamlığını bərpa etmək üçün ultrasəs və lazer şüaları ilə qaynaqdan istifadə edilir.
Damarların kəsilmiş ucları arasındakı məsafə 3–5 sm və daha çox olduqda onları yaxınlaşdırıb tikmək mümkün olmur. Belə hallarda damarlarda plastik əməliyyatlar aparırlar. Rekonstruktiv müdaxilələr zamanı damarın çatmayan hissəsinin yerinə xəstənin özünün ikinci dərəcəli arteriyalarindan (məs.budun dərin, xarici yuxu, mil arteriyalarmdan – autoarterial plastika), venalanndan (məs. budun böyük dərialtı venasindan-autovenoz plastika), konservləşdirilmiş, yaxud liofilizə olunmuş insan meyiti damarlarından (allotransplant- tasiya), heyvan mənşəli damarlardan (ksenotransplantasiya) və süni materiallardan (lavsan, dakron iyvalon, velyur, qorteks və s.) hazırlanmış süni damarlardan (eksplantasiya) istifadə edilir. Diametri 1,0 sm-ə qədər olan damarlar üçün automateriallar, daha iri damarlar üçün isə eksplantatlar özünü doğruldur. Damarların yan divartnın zədələnməsində mənfəzin daralmasının qarşısını almaq üçün onun divarmı damar və qcyri- damar mənşəli automateriallarla (fassiya, aponevroz və s.) və sintetik protezlərlə "yamayırlar" (Məs. B. Abasov, C. Hacıyev və A. Kərimov öz ixtiralarmda ümumi yuxu arteriyası və onun şaxələrinin yan divarlarının zədələnmələrində damar mənşəli automateriallar olmadıqda yan divarın gicgah aponevrozu ilə autoplastikasının aparılmasını təklif edirlər).
Fiziki üsullar
Fiziki üsulların əsasında soyuğun təsirindən damarların spazma uğraması, istinin təsirindən isə zülalların koaqulyasiyası və trombun əmələ gəlməsinin sürətlənməsi durur. Fiziki üsullara aiddir:
- Cərrahi müdaxilədən sonra yaraya, əzilmiş yerlərə, mədə qanaxmalarında epiqastral nahiyəyə buz qovuğunun qoyulması.
- Mədə qanaxmalarında xəstəyə kiçik buz parçalarının verilməsi, mədənin soyuq su ilə yuyulması.
- Maye azotdan istifadə etməklə toxumalarm yerli dondurulması vasitəsilə aparılan müdaxilələr – kriocərrahiyyə.
- İlıq (45–76 °C) fizioloji məhlulda isladılmış tamponların yaraya qoyulması, yaxud həmin məhlulla yaranm yuyulması.
- Elektrokoaqulyatorla kiçik damarlarm koaqulyasiyası . Belə diatermokoaqulyasiya zamanı damar divarmm nekrozu və koaqulyasiya baş verir, bu səbəblərdən də qanaxma dayanır. Bu üsulu iri damarlarda heç vaxt işlətmək olmaz. Digər tərəfdən geniş sahəli nekroz prosesi olarsa, sonradan yara irinləyir.
- Endoskopik yolla koaqulyasiya aparmaqla qanaxmanm saxlanılması (məs. mədə və onikibarmaq bağu-sağm qanayan xoralarmda xoranın endoskopik koaqulyasiyası).
- Elektroskaipeldən istifadə etməklə cərrahi əməliyyatm aparılması. Plazmalı skalpellərlə əməliyyatın aparılması.
- Lazer skalpellərin tətbiqi. Elektrobıçaq, lazer və plazmalı skalpellər də diatermokoaquiyasiya kimi təsir göstərərək, lokal koaqulyasion nekroz əmələ gətirirlər.
- Nadir hallarda qanaxmanın saxlanılması üçün isti hava buxarından, qızmış metaldan və Pakelen tipli termokauterdən də istifadə edilir.
Daxili qanaxma
Bu əlamət müxtəlif mədə xəstəliklərinin ən ciddi və təhlükəli ağırlaşmalarından biri hesab edilir. Bəzi hallarda qanaxma bu və ya digər mədə xəstəliyinin aparıcı əlamətlərindən biri kimi böyük diaqnostik əhəmiyyət kəsb edir. Mədə-bağırsaq traktının xəstəliklərində qanaxma olduqda qan ağız boşluğundan və ya bağırsaqlardan, yaxud bunların hər ikisindən eyni vaxta xaric oluna bilər. Daha çox hallarda ağız boşluğundan qanaxma mədə xorası və ya mədə xərçənginin, eroziv qastritin və bu xəstəliklər zamanı damarların divarının xoralaşması əlaməti ola bilər. Bununla belə yadda saxlamaq lazımdır ki, belə qanaxma qaraciyər sirrozu zamanı qida borusunun varikoz genişlənmiş venalarından, həmçinin hemorragik diatezlər (verə bilər. Mədə qanaxmasının digər səbəbləri mədə polipləri, divertikulları və xoşxassəli şişlər, mədə vərəmi və sifilisi, damar xəstəlikləri və qanın laxtalanma sisteminin xəstəlikləri də ola bilər.
Mədə qanaxmasının əsas əlamətləri (birbaşa əlamətləri) qanqusma (haematemesis) və qara qətranabənzər nəcis ifrazının (maelena) olmasıdır. Qanqusma bir qayda olaraq qanaxma nəticəsində mədədə qanın miqdarı 500 ml-dən artıq olan hallarda müşahidə olunur. Bu zaman qusuntu kütləllərinin rəngi xlorid turşusunun sekresiyasının vəziyyəti və qanaxmanın sürəti ilə təyin edilir. Belə ki, mədənin turşu ifrazetmə funksiyasının saxlanılmış olduğu hallarda qusuntu kütlələri qəhvə xıltı rəngini alır. Bu xlorid turşulu hematinin əmələ gəlməsi ilə izah olunur. Xlorid turşusunun sekresiyasi aşağı olan xəstələrdə qusuntu kütlələrində dəyişilməmiş qan qarışığını aşkar etmək mümkündür. Bununla belə külli miqdarda və sürətli qanaxma zamanı al qırmızı rəngli qan qusma mədə turşuluğu saxlanılmış olduqda belə müşahidə edilə bilər. Melena əksər hallarda qanqusmanı müşayiət edir, hərçənd ki, qanqusma olmadan da müşahidə oluna bilər. O, adətən qanaxmadan 8–12 saat sonra meydana çıxır, nəcisdə qara rəngi dəmir-sulfidin, həmçinin proto və deyteroporfirinlərin əmələ gəlməsi ilə əlaqədardır. Bu maddələr bağırsaqlarda fermentativ proses-lər nəticəsində hemoqlobindən əmələ gəlirlər. Bəzi hallarda mədə qanaxması zamanı (hətta profuz, güclü) qanqusma və melena əlamətləri olmur və bu zaman kliniki mənzərədən ön plana zəiflik, baş-gicəllənmə, huşun itməsi, AT-nin enməsi, taxikardiya və s. kimi ümumi əlamətlər çıxır. Mədə qanaxmanın gecikmiş mərhələsində prosesə digər orqan və sistemlərin zədələnmə əlamətlərinin qoşulması müşahidə olunur.
Güclü mədə qanaxmasından sonra xəstələrin dərisinin və selikli qişalarının nəzərəçarpan avazıması müşahidə edilir. Belə avazıma, həmçinin nəcislə birgə az miqdarda qanın gizli və uzun müddət ərzində xaric olunması zamanı da nəzərə çarpır. Dəri örtüklərinin mumabənzər və ya torpaq rəngini alması mədə xərçənginin gecikmiş mərhələlərində baş verir.
Bağırsaq qanaxması
Bağırsaq qanaxması müxtəlif xəstəliklərin vacib diaqnostik əlaməti hesab edilir. Bu simptoma bağırsaq şişləri, babasil, QSXK, dizinteriya, qarın yatalağı, bağırdak divertikulları, müsariqə arteriyalarının tromvozu zamanı rast gəlinir. Nazik bağırsağın zədələnməsi zamanı qanaxma adətən, qara rəngli qatranabənzər nəcis ifrazı (melena) ilə təzahür olunur. Qanaxma mənbəyinin yoğun bağırsaqda yerləşdiyi hallarda nəcisə rəngi dəyişməmiş al-qırmızı rəngli qan qarışır. Dizinteriya və S-əbənzər bağırsaq xərçəngi zamanı adətən qanın selik və nəcislə qarışması baş verir. Babasil zamanı defekasiya aktının sonunda təmiz al-qırmızı qan damcılarının xaric edilməsi müşahidə edilir.
Bu zaman əlamətlər travmadan bir müddət sonra özünü göstərir:
- Travma nahiyyəsində göyərmə.
- Yumşaq toxumaların ağrılı, şişkin olması, qarın boşluğuna qansızma zamanı – "sərt" qarın.
- Zərərçəkmişdə həyəcan və narahatlıq hissinin olması.
- Tezləşmiş tənəffüs.
- Dərinin sərin, nəm və avazımış olması.
- Ürəkbulanma və qusma.
- Susuzluq hissiyatı.
- Şüur səviyyəsinin dəyişkənliyi.
- Təbii dəliklərdən (ağız, burun, qulaq, anus, cinsi orqanlar) qan axması.
Əlamətləri
- Soyuq və nəm dəri.
- Zəiflik.
- Narahatlıq.
- Ağızda quruluq, susuzluq.
- Zəif, tezləşmiş nəbz.
- Tezləşmiş tənəffüs.
- Şüurun qarışıqlığı.
- Şüurun itməsi.
Daxili qanaxma zamanı ilk yardım
- Yuxarıda qeyd olunan tədbirlər kompleksi.
- Ağrı və şişkinliyi azaltmaq məqsədilə soyuq kompressin qoyulması.
- Soyuq kompress saatda 15 dəqiqə ərzində qoyula bilər.
Xarici keçidlər
- http://fhn.gov.az/newspaper/?type=news&c_id=18
- http://www.med.az 2019-09-09 at the Wayback Machine
- http://kayzen.az/blog/qan-damar/2163/qanaxmalar.html
- http://vital.az/tty.html
- Qanaxmanı dayandırmağın mexaniki, fiziki üsulları [ölü keçid]
- Mədə-bağırsaq qanaxmaları [ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Qanaxma her hansi travma zamani qan damarlarinin zedelenmesidir Qan beden bosluqlarina axarsa daxili qanaxma adlanir Qanaxmanin novleriArterial Venoz KapilyarKapilyar qanaxmalar Bu qanaxmalar qan dovrani sisteminin ust tebeqesi zedelendiyi halda bas verir Bu halda qan yavas axaraq yarani nazik qatla ortur Venoz qanaxmalar Bu zaman islenmis qani orqanlardan ureye dasiyan damarlar zedelenir Oksigenle zengin olmayan bele qan tund qirmizi rengde yapisqan ve qati olur Bu zaman qan eyni hecmde olmaqla yavas axir Elametler Qan yaradan sakit axir Qan tund qirmizi rengli olur Kapilyar qanaxmada yara qan verir ve axan qan tez laxtalasir Arterial qanaxmalar Bu halda qani urekden orqanlara dasiyan damarlar zedelenir Oksigenle zengin olan bele qan duru ve aciq qirmizi rengde olur Bele qanaxma zamani qan yaradan guclu fontan seklinde axir qan urek nebzine uygun olaraq pulsasiya edir Elametler Suretli qanaxma Zedelenme nahiyyesinde agri Al qirmizi rengli qan Qanin tezyiq ile axmasi Ilk tibbi yardimEn tehlukeli qanaxma arterial qanaxmadir Bu zaman fevvare seklinde al qirmizi qan suretle damardan xaric olur ve zerercekmis bir nece deqiqe erzinde coxlu qan itire biler Derhal qanaxmani saxlamaq ucun tedbirler gorulmelidir Turna ve ya el altinda olan her hansi vasiteden ip rezin parca bel kemeri ve s istifade etmekle zede nahiyesinden yuxarida iri magistral damarlari turna ile sixmaqla qanaxmani saxlamaq lazimdir El altinda hec ne olmadiqda iri magistral damari barmaqla sumuye dogru sixmaq lazimdir Turnanin qoyuldugu vaxt qeyd edilmelidir Cunki 1 2 saatdan sonra 2 3 deqiqeliye sargini bosaltmaq lazimdir ki etrafin qidalanmasi pozulmasin Eks halda qanqrena bas vere biler Venoz qanaxma zamani tund albali rengde qan fasilesiz yavas axinla xaric olur Bu zaman sixici sargi qoymaqla qanaxmani dayandirmaq olar Kapilyar qanaxma zamani adi sargi qoyduqda qanaxma dayanir Butun hallarda sarginin ustunden buz qovugu qoymaq agrini azaltmaga ve qanaxmani dayandirmaga komek edir Burun qanaxmasi zamani burnun icerisine hidrogen peroksid mehlulu ile isladilmis pambiq ve ya bint yerlesdirmek burun perlerini bir birine sixmaq burnun uzerine buz qoymaq lazimdir Ag ciyerlerden qanaxma olarsa bu zaman kopuklu al qirmizi qan gelir zerercekene yarimoturaq veziyyet vermek dos qefesi uzerine buz dosemek oskureyi azaldan dermanlar vermek lazimdir Qanli qusma olarsa bu zaman qusuntu kofe cokuntusune oxsayir xesteye tam sakitlik verilmeli qarninin ustune buz qoyulmali yemeye ve maye qebuluna icaze verilmemelidir Mexaniki usullar Zedelenmis damarin yarada baglanmasi Yarada kesilmis damarin her iki ucu tapilir aletle tutulur ve her biri ayriliqda kicik damarlar ketqut iri damarlar ise ipek sapla baglanilir Magistral arteriyalarin baglanmasi olduqca tehlukelidir Mes umumi yaxud daxili yuxu arteriyalarindan birinin baglanmasi 70 e qeder hallarda olum bazu arteriyasinin baglanmasi 50 ve bud arteriyasinin budun derin arteriyasindan yuxarida baglanmasi ise 60 hallarda etrafin qanqrenasini verir Damarlarin etraf toxumalarla birge baglanmasi yaxud tikilmesi Yaranin irinleme tehlukesi yaxud sapin damardan surusme ehtimali oldugu hallarda damar etraf yumsaq toxumalarla birge tikilir yaxud hemin toxumalarla birge baglanilir Damarin boy uzunu gedisi boyu baglanmasi Hunter usulu Yarada qanaxmani dayandirmaq mumkun olmadiqda yaxud yaradan arroziv qanaxma olduqda yaradan yuxanda ureye dogru magistral damar operativ kesikle elde edilerek ona liqatura qoyurlar Hunter usulundan cixilmaz veziyyetlerde elacsizliqdan istifade edilir Bele ki iri kalibrli magistral damar baglanildiqda daha genis sahede toxumalarin qidalanmasi pozulur Damarin gedisi boyu baglanmasinda koilateral qan dovraninin hesabina periferik hisseden qanaxma musahide edilir Hunter usulundan ancaq ciddi gosterisler olduqda istifade edilmelidir Coxlu ezele kutlesi icerisinde zedelenmis damari tapmaq mumkun olmadiqda dilden olan guclu qanaxmalarda dil arteriyasinin boyunda Piroqov ucbucaginda baglanmasi sagri ezelelerinden profuz qanaxma olan hallarda muvafiq terefde daxili qalca arteriyasinin baglanmasi ve s Damarin burulmasi Kicik qanayan damarlar sixici aletlerle tutulur ve bir nece defe burulur Yaranin tamponadasi Yumsaq toxumalarin derin yaralarinda qara ciyerin zedelelenmelerinde bezen yarani yumsaq tamponlarla kip doldururlar yaranin tamponadasi lnteksiyalasma ehtimali oldugu ucon tamponlar 1 2 sutkadan cox saxlanilmamalidir Damarlarin suni embolizasiyasi Seldinger usulu ile bud arteriyasi kateterizasiya olunaraq kateter televizorizor ekrani altinda qanaxma zooasma yendiiir kontrast vurulmaqla rentgen sekli cekilerek qanaxma menbeyi deqiqlesdirilir Sonra hemin kateterden damarin qana gt an yerine suni embol spirak silikon jelatin tez donati spirt polistirol e s yeridilmekle damarin menfezi tutulur ve sonra tromboz bas verir Damarlann embolizasiyasindan ag ciyer xercenginde qanaxmalar olduqda arroziv qanaxmalarda beyin esas da marlarinin partlama tehlukesi olan anevrizmalarinda ve s hallarda islifade edilir Bu usul xususi aparatlar teleb edir Daxili qanaxmalar zamani uzvum anatomik tamligi pozuldugu hallarda dalagin partlamasi ve yaralanmalarinda yaranin tikilmesi qutbunun rezeksiyasi splenektomiya qara ciyerin yaralanmalarinda yaranin tikilmesi urek yarasina tikisin qoyulmasi ve s ve diger menseli qanaxmalarda mes sis yaxud xora menseli mede qanaxmasinda mede rezeksiyasi ve s muvafiq cerrahiye emeliyyatinin aparilmasi yaxud diger vasitelerden istifade edilmesi mes portal hipertenziyada arikoz genelmis yemek borusu venalarindan qanaxmant saxla maq uzun Blekmor zondunun isledilmesi Qanayan damara klipsin qoyulmasi Bu usuldan cerrahi emeliyyatin gedisinde yaxud laparoskopik emeliyatlarda istifade edilir Damarlarin fasilesizliyinin temini Zedelenmis damarlarin berpasi ucun 110 dan cox usul vardir Bunlari serti olaraq 5 yere bolmek olar damar tikisgeni yaptsqandan istifade edilen usullar damarin helqelerle ve qaynaqla birlesdirilmesi damarlarin translantasiyasi Haztrda damarlan tikmek ucun el ve mexaniki damar tiken aparatlarla tikislerden istifade edilir En cox isledilen el tikisleri xususi atravmatik iynelerin komeyile qoyulur Damar tikislerinin 60 dan cox novu vardir KarreI tikisi Xenkin tikisi Solovyov tikisi C Haciyev B Abasov tikisi B Asurov tikisi ve b Damarlari yapisdirmaq ucun MK 1 MK 2 Tissukol akrilmetakrilat ve s yapisqanlardan istifade edilir Bezen damarlari uc uca birlesdirmek meqsedile xususi qirmaqli helqeler mes Donetsk helqesi isledilir Muasir klinikalarda damarlarin tamligini berpa etmek ucun ultrases ve lazer sualari ile qaynaqdan istifade edilir Damarlarin kesilmis uclari arasindaki mesafe 3 5 sm ve daha cox olduqda onlari yaxinlasdirib tikmek mumkun olmur Bele hallarda damarlarda plastik emeliyyatlar aparirlar Rekonstruktiv mudaxileler zamani damarin catmayan hissesinin yerine xestenin ozunun ikinci dereceli arteriyalarindan mes budun derin xarici yuxu mil arteriyalarmdan autoarterial plastika venalanndan mes budun boyuk derialti venasindan autovenoz plastika konservlesdirilmis yaxud liofilize olunmus insan meyiti damarlarindan allotransplant tasiya heyvan menseli damarlardan ksenotransplantasiya ve suni materiallardan lavsan dakron iyvalon velyur qorteks ve s hazirlanmis suni damarlardan eksplantasiya istifade edilir Diametri 1 0 sm e qeder olan damarlar ucun automateriallar daha iri damarlar ucun ise eksplantatlar ozunu dogruldur Damarlarin yan divartnin zedelenmesinde menfezin daralmasinin qarsisini almaq ucun onun divarmi damar ve qcyri damar menseli automateriallarla fassiya aponevroz ve s ve sintetik protezlerle yamayirlar Mes B Abasov C Haciyev ve A Kerimov oz ixtiralarmda umumi yuxu arteriyasi ve onun saxelerinin yan divarlarinin zedelenmelerinde damar menseli automateriallar olmadiqda yan divarin gicgah aponevrozu ile autoplastikasinin aparilmasini teklif edirler Fiziki usullar Fiziki usullarin esasinda soyugun tesirinden damarlarin spazma ugramasi istinin tesirinden ise zulallarin koaqulyasiyasi ve trombun emele gelmesinin suretlenmesi durur Fiziki usullara aiddir Cerrahi mudaxileden sonra yaraya ezilmis yerlere mede qanaxmalarinda epiqastral nahiyeye buz qovugunun qoyulmasi Mede qanaxmalarinda xesteye kicik buz parcalarinin verilmesi medenin soyuq su ile yuyulmasi Maye azotdan istifade etmekle toxumalarm yerli dondurulmasi vasitesile aparilan mudaxileler kriocerrahiyye Iliq 45 76 C fizioloji mehlulda isladilmis tamponlarin yaraya qoyulmasi yaxud hemin mehlulla yaranm yuyulmasi Elektrokoaqulyatorla kicik damarlarm koaqulyasiyasi Bele diatermokoaqulyasiya zamani damar divarmm nekrozu ve koaqulyasiya bas verir bu sebeblerden de qanaxma dayanir Bu usulu iri damarlarda hec vaxt isletmek olmaz Diger terefden genis saheli nekroz prosesi olarsa sonradan yara irinleyir Endoskopik yolla koaqulyasiya aparmaqla qanaxmanm saxlanilmasi mes mede ve onikibarmaq bagu sagm qanayan xoralarmda xoranin endoskopik koaqulyasiyasi Elektroskaipelden istifade etmekle cerrahi emeliyyatm aparilmasi Plazmali skalpellerle emeliyyatin aparilmasi Lazer skalpellerin tetbiqi Elektrobicaq lazer ve plazmali skalpeller de diatermokoaquiyasiya kimi tesir gostererek lokal koaqulyasion nekroz emele getirirler Nadir hallarda qanaxmanin saxlanilmasi ucun isti hava buxarindan qizmis metaldan ve Pakelen tipli termokauterden de istifade edilir Daxili qanaxmaMede qanaxmasi Bu elamet muxtelif mede xesteliklerinin en ciddi ve tehlukeli agirlasmalarindan biri hesab edilir Bezi hallarda qanaxma bu ve ya diger mede xesteliyinin aparici elametlerinden biri kimi boyuk diaqnostik ehemiyyet kesb edir Mede bagirsaq traktinin xesteliklerinde qanaxma olduqda qan agiz boslugundan ve ya bagirsaqlardan yaxud bunlarin her ikisinden eyni vaxta xaric oluna biler Daha cox hallarda agiz boslugundan qanaxma mede xorasi ve ya mede xercenginin eroziv qastritin ve bu xestelikler zamani damarlarin divarinin xoralasmasi elameti ola biler Bununla bele yadda saxlamaq lazimdir ki bele qanaxma qaraciyer sirrozu zamani qida borusunun varikoz genislenmis venalarindan hemcinin hemorragik diatezler vere biler Mede qanaxmasinin diger sebebleri mede polipleri divertikullari ve xosxasseli sisler mede veremi ve sifilisi damar xestelikleri ve qanin laxtalanma sisteminin xestelikleri de ola biler Mede qanaxmasinin esas elametleri birbasa elametleri qanqusma haematemesis ve qara qetranabenzer necis ifrazinin maelena olmasidir Qanqusma bir qayda olaraq qanaxma neticesinde medede qanin miqdari 500 ml den artiq olan hallarda musahide olunur Bu zaman qusuntu kutlellerinin rengi xlorid tursusunun sekresiyasinin veziyyeti ve qanaxmanin sureti ile teyin edilir Bele ki medenin tursu ifrazetme funksiyasinin saxlanilmis oldugu hallarda qusuntu kutleleri qehve xilti rengini alir Bu xlorid tursulu hematinin emele gelmesi ile izah olunur Xlorid tursusunun sekresiyasi asagi olan xestelerde qusuntu kutlelerinde deyisilmemis qan qarisigini askar etmek mumkundur Bununla bele kulli miqdarda ve suretli qanaxma zamani al qirmizi rengli qan qusma mede tursulugu saxlanilmis olduqda bele musahide edile biler Melena ekser hallarda qanqusmani musayiet edir hercend ki qanqusma olmadan da musahide oluna biler O adeten qanaxmadan 8 12 saat sonra meydana cixir necisde qara rengi demir sulfidin hemcinin proto ve deyteroporfirinlerin emele gelmesi ile elaqedardir Bu maddeler bagirsaqlarda fermentativ proses ler neticesinde hemoqlobinden emele gelirler Bezi hallarda mede qanaxmasi zamani hetta profuz guclu qanqusma ve melena elametleri olmur ve bu zaman kliniki menzereden on plana zeiflik bas gicellenme husun itmesi AT nin enmesi taxikardiya ve s kimi umumi elametler cixir Mede qanaxmanin gecikmis merhelesinde prosese diger orqan ve sistemlerin zedelenme elametlerinin qosulmasi musahide olunur Guclu mede qanaxmasindan sonra xestelerin derisinin ve selikli qisalarinin nezerecarpan avazimasi musahide edilir Bele avazima hemcinin necisle birge az miqdarda qanin gizli ve uzun muddet erzinde xaric olunmasi zamani da nezere carpir Deri ortuklerinin mumabenzer ve ya torpaq rengini almasi mede xercenginin gecikmis merhelelerinde bas verir Bagirsaq qanaxmasi Bagirsaq qanaxmasi muxtelif xesteliklerin vacib diaqnostik elameti hesab edilir Bu simptoma bagirsaq sisleri babasil QSXK dizinteriya qarin yatalagi bagirdak divertikullari musariqe arteriyalarinin tromvozu zamani rast gelinir Nazik bagirsagin zedelenmesi zamani qanaxma adeten qara rengli qatranabenzer necis ifrazi melena ile tezahur olunur Qanaxma menbeyinin yogun bagirsaqda yerlesdiyi hallarda necise rengi deyismemis al qirmizi rengli qan qarisir Dizinteriya ve S ebenzer bagirsaq xercengi zamani adeten qanin selik ve necisle qarismasi bas verir Babasil zamani defekasiya aktinin sonunda temiz al qirmizi qan damcilarinin xaric edilmesi musahide edilir Bu zaman elametler travmadan bir muddet sonra ozunu gosterir Travma nahiyyesinde goyerme Yumsaq toxumalarin agrili siskin olmasi qarin bosluguna qansizma zamani sert qarin Zerercekmisde heyecan ve narahatliq hissinin olmasi Tezlesmis teneffus Derinin serin nem ve avazimis olmasi Urekbulanma ve qusma Susuzluq hissiyati Suur seviyyesinin deyiskenliyi Tebii deliklerden agiz burun qulaq anus cinsi orqanlar qan axmasi Elametleri Soyuq ve nem deri Zeiflik Narahatliq Agizda quruluq susuzluq Zeif tezlesmis nebz Tezlesmis teneffus Suurun qarisiqligi Suurun itmesi Daxili qanaxma zamani ilk yardim Yuxarida qeyd olunan tedbirler kompleksi Agri ve siskinliyi azaltmaq meqsedile soyuq kompressin qoyulmasi Soyuq kompress saatda 15 deqiqe erzinde qoyula biler Xarici kecidlerhttp fhn gov az newspaper type news amp c id 18 http www med az 2019 09 09 at the Wayback Machine http kayzen az blog qan damar 2163 qanaxmalar html http vital az tty html Qanaxmani dayandirmagin mexaniki fiziki usullari olu kecid Mede bagirsaq qanaxmalari olu kecid