Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bulqan — Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikası Naxçıvan şəhərinin inzibati ərazi vahidində kənd. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Qaracuq kənd inzibati-ərazi vahidi tərkibindəki Qaracuq kəndinin bir hissəsi Bulqan kəndi adlandırılmış və rayonun yaşayış məntəqələri uçot məlumatına daxil edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 9 iyun 2009-cu il tarixli, 829-IIIQ saylı Qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Qaraçuq kənd inzibati ərazi dairəsi və onun tərkibindəki Bulqan kəndi Naxçıvan şəhər inzibati ərazi vahidinin hüdudlarına daxil edilmişdir.
| Bulqan | |
|---|---|
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 797 m |
| Saat qurşağı | |
| | |
Tarixi
Bulqan Naxçıvanın qədim yaşayış məntəqələrindən biridir. Kənd ərazisində orta əsrlərə aid yaşayış yeri olmuş, buradan sənduqə tipli bir neçə qəbirüstü abidə, müxtəlif dövrə aid çəhrayı rəngdə bişirilmiş sadə və şirli qab qırıntıları tapılmışdır. Bulqan kəndi yarandığı vaxtdan Araz çayının kənarında yerləşmiş, 1963-1969-cu illərdə Araz su anbarının tikintisi ilə əlaqədar əvvəlki yerindən indiki əraziyə köçürülmüş, keçmiş kənd Araz dəryaçasının altında qalmışdır. Mənbələrdə “Bulğan” adı ilə qeydə alınmış kənd XVI əsrdə Naxçıvan nahiyəsinə, XVIII əsrdə Qarabağ nahiyəsinə, XIX əsrdə Naxçıvan mahalına, 1925-1930-cu illərdə Naxçıvan dairəsinə daxil olmuşdur. XIX əsr və ondan əvvəlki dövrlərdə kənddə kəngərlilərin Qızılqışlaq tayfasına məxsus 29 ailə yaşamış, kəndin torpaq sahələri Əmir Suar bəyə və üç qardaşa məxsus olmuş, ərazidə daha çox buğda və arpa əkilmişdir. Bulqanda yaşayan Qızılqışlaq tayfası və tirələrinin, eləcə də kəngərlilərin Əlixanlı tayfasına məxsus ailələrin yaylaq yeri XIX əsrdə Əli Məmməd qışlağı, “Güllü qışlaq”, “Kalançı qışlaq” və “Mağara qışlaq” adları ilə tanınmış indiki Aşağı Qışlaq və Yuxarı Qışlaq kəndləri olmuş, bu kəndlərin əsası kəngərlilər tərəfindən qoyulmuşdur.
Dilimizdə “Bulqan” adının mənası haqqında yekdil fikir yoxdur. Məsələn, xalq arasında, eləcə də bəzi elmi mənbələrdə belə fikir söylənilir ki, kənd Araz çayının qıjov yerində yerləşdiyi üçün buraya “Bulqan” – yəni “burulğan, qıjov yer” deyilmişdir. Bu söyləməyə əsaslanan K.N.Smirnov da adın mənasını “girdab, burulğan, qıjov” mənasında açıqlayır. Ancaq bundan fərqli olaraq, tədqiqatçılaın bir qismi toponimin monqol dilində bulqaan – “yurd”, “düşərgə”, türk dillərində isə “bulmaq”, “tapmaq”, “əldə etmək” sözlərindən əmələ gəldiyini yazırlar. “Bulqan” adının məna açımını yuxarıdakı şəkildə yozmaq özünü doğrultmur. Əvvəla, keçmiş Bulqan kəndi yaxınlığında Araz çayı burulğan, qıjıltılı şəkildə axmırdı və ya Türkiyədən başlayan Araz çayının qıjıltılı, burulğan yerlərinə yaxın ərazilərdə yerləşən kəndlərə də belə ad verilməmişdir. Ona görə toponimin mənasını çayın axma forması, sürəti ilə əlaqələndirmək düzgün deyil. Çünki “Bulqan” adı kəngərlilərin “Bolqar” tayfa adı əsasında yaranmış toponimdir.
Mənbələrə əsasən tarixin müəyyən mərhələlərində Azərbaycana gəlmiş bolqarlar bulqan, kuyvar, çakar, kuruqir, qul, qazan, iskilv kimi qollara ayrılmış və Azərbaycanın müxtəlif ərazilərinə səpələnmişlər. Odur ki, respublikada qədim bolqarların adı ilə bağlı yer-yurd adları öz əksini tapır. Çox güman ki, oykonim Bolqar tayfa adının fonetik transformasiyası nəticəsində (Bolqar-Bulqar-Bulqan) əmələ gəlmişdir. Naxçıvan ərazisində bu tayfa adı öz izini “Qazançılı”, “Qullar” kimi adı passiv toponimik fonda keçmiş oykonimlərdə və “Bulqan”, “Vənənd”, “Qazançı” kimi müasir yaşayış məntəqə adlarında saxlayır.
Tarixi abidələri
Bulqan kəndində aşağıdakı daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələri qeydə alınmışdır:
| İnventar № | Abidənin adı | Tarixi | Yerləşdiyi ünvan | Növü | Əhəmiyyət dərəcəsi |
|---|---|---|---|---|---|
| 1863 | Bulqan yaşayış yeri | XII-XVIII əsrlər | Bulqan kəndi (suyun altında) | Arxeoloji | Ölkə |
| 1864 | Bulqan nekropolu | XII-XVII əsrlər | Bulqan kəndi (suyun altında) | Arxeoloji | Ölkə |
Əhalisi
Əhalisi 1208 nəfərdir.
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının inzibati - ərazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı – 2013. 488 səh.
- "Azərbaycan Respublikasının bəzi rayonlarının inzibati-ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 5 oktyabr 1999-cu il tarixli, 708-IQ saylı Qərarı". 2022-06-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-16.
- "Naxçıvan Muxtar Respublikasının Naxçıvan şəhərinin və Babək rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin 9 iyun 2009-cu il tarixli, 829-IIIQ saylı Qərarı". 2022-06-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-16.
- "Azərbaycandakı dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş siyahısı. səh. 59" (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-20.
- "Azərbaycandakı dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş siyahısı. səh. 59" (PDF). 2021-07-07 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-20.
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması 2009-cu il. I cild. Bakı - 2010.
Həmçinin bax
 | Naxçıvan şəhəri ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bulqan Azerbaycan Respublikasinin Naxcivan Muxtar Respublikasi Naxcivan seherinin inzibati erazi vahidinde kend Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 1999 cu il tarixli 708 IQ sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Babek rayonunun Qaracuq kend inzibati erazi vahidi terkibindeki Qaracuq kendinin bir hissesi Bulqan kendi adlandirilmis ve rayonun yasayis menteqeleri ucot melumatina daxil edilmisdir Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 9 iyun 2009 cu il tarixli 829 IIIQ sayli Qerari ile Naxcivan Muxtar Respublikasinin Babek rayonunun Qaracuq kend inzibati erazi dairesi ve onun terkibindeki Bulqan kendi Naxcivan seher inzibati erazi vahidinin hududlarina daxil edilmisdir Bulqan39 10 53 sm e 45 22 58 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 797 mSaat qursagi UTC 04 00Xeriteni goster gizle BulqanTarixiBulqan Naxcivanin qedim yasayis menteqelerinden biridir Kend erazisinde orta esrlere aid yasayis yeri olmus buradan senduqe tipli bir nece qebirustu abide muxtelif dovre aid cehrayi rengde bisirilmis sade ve sirli qab qirintilari tapilmisdir Bulqan kendi yarandigi vaxtdan Araz cayinin kenarinda yerlesmis 1963 1969 cu illerde Araz su anbarinin tikintisi ile elaqedar evvelki yerinden indiki eraziye kocurulmus kecmis kend Araz deryacasinin altinda qalmisdir Menbelerde Bulgan adi ile qeyde alinmis kend XVI esrde Naxcivan nahiyesine XVIII esrde Qarabag nahiyesine XIX esrde Naxcivan mahalina 1925 1930 cu illerde Naxcivan dairesine daxil olmusdur XIX esr ve ondan evvelki dovrlerde kendde kengerlilerin Qizilqislaq tayfasina mexsus 29 aile yasamis kendin torpaq saheleri Emir Suar beye ve uc qardasa mexsus olmus erazide daha cox bugda ve arpa ekilmisdir Bulqanda yasayan Qizilqislaq tayfasi ve tirelerinin elece de kengerlilerin Elixanli tayfasina mexsus ailelerin yaylaq yeri XIX esrde Eli Memmed qislagi Gullu qislaq Kalanci qislaq ve Magara qislaq adlari ile taninmis indiki Asagi Qislaq ve Yuxari Qislaq kendleri olmus bu kendlerin esasi kengerliler terefinden qoyulmusdur Dilimizde Bulqan adinin menasi haqqinda yekdil fikir yoxdur Meselen xalq arasinda elece de bezi elmi menbelerde bele fikir soylenilir ki kend Araz cayinin qijov yerinde yerlesdiyi ucun buraya Bulqan yeni burulgan qijov yer deyilmisdir Bu soylemeye esaslanan K N Smirnov da adin menasini girdab burulgan qijov menasinda aciqlayir Ancaq bundan ferqli olaraq tedqiqatcilain bir qismi toponimin monqol dilinde bulqaan yurd duserge turk dillerinde ise bulmaq tapmaq elde etmek sozlerinden emele geldiyini yazirlar Bulqan adinin mena acimini yuxaridaki sekilde yozmaq ozunu dogrultmur Evvela kecmis Bulqan kendi yaxinliginda Araz cayi burulgan qijiltili sekilde axmirdi ve ya Turkiyeden baslayan Araz cayinin qijiltili burulgan yerlerine yaxin erazilerde yerlesen kendlere de bele ad verilmemisdir Ona gore toponimin menasini cayin axma formasi sureti ile elaqelendirmek duzgun deyil Cunki Bulqan adi kengerlilerin Bolqar tayfa adi esasinda yaranmis toponimdir Menbelere esasen tarixin mueyyen merhelelerinde Azerbaycana gelmis bolqarlar bulqan kuyvar cakar kuruqir qul qazan iskilv kimi qollara ayrilmis ve Azerbaycanin muxtelif erazilerine sepelenmisler Odur ki respublikada qedim bolqarlarin adi ile bagli yer yurd adlari oz eksini tapir Cox guman ki oykonim Bolqar tayfa adinin fonetik transformasiyasi neticesinde Bolqar Bulqar Bulqan emele gelmisdir Naxcivan erazisinde bu tayfa adi oz izini Qazancili Qullar kimi adi passiv toponimik fonda kecmis oykonimlerde ve Bulqan Venend Qazanci kimi muasir yasayis menteqe adlarinda saxlayir Tarixi abideleri Bulqan kendinde asagidaki dasinmaz tarix ve medeniyyet abideleri qeyde alinmisdir Inventar Abidenin adi Tarixi Yerlesdiyi unvan Novu Ehemiyyet derecesi1863 Bulqan yasayis yeri XII XVIII esrler Bulqan kendi suyun altinda Arxeoloji Olke1864 Bulqan nekropolu XII XVII esrler Bulqan kendi suyun altinda Arxeoloji OlkeEhalisiEhalisi 1208 neferdir IstinadlarAzerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Melumat toplusu Baki 2013 488 seh Azerbaycan Respublikasinin bezi rayonlarinin inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 5 oktyabr 1999 cu il tarixli 708 IQ sayli Qerari 2022 06 10 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 16 Naxcivan Muxtar Respublikasinin Naxcivan seherinin ve Babek rayonunun inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Milli Meclisinin 9 iyun 2009 cu il tarixli 829 IIIQ sayli Qerari 2022 06 16 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 16 Azerbaycandaki dunya olke ve yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmis siyahisi seh 59 PDF 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 06 20 Azerbaycandaki dunya olke ve yerli ehemiyyetli dasinmaz tarix ve medeniyyet abidelerinin Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 2001 ci il 2 avqust tarixli 132 nomreli qerari ile tesdiq edilmis siyahisi seh 59 PDF 2021 07 07 tarixinde PDF Istifade tarixi 2022 06 20 Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 cu il I cild Baki 2010 Hemcinin bax Naxcivan seheri ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin