Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adi moruq (lat. Rubus idaeus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin moruq cinsinə aid bitki növü.
| Adi moruq | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Adi moruq | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Yayılması
Qırmızı moruq yabanı formada Azərbaycanın dağlıq yerlərində, meşə açıqlıqlarında, çayların kənarlarında, dərələrdə və bir qədər rütubətli torpaqlarda bitir.
Moruq iyunda çiçəkləyir. Ağ rəngli ətirli çiçəkləri 1ay müddətində açılır. Külli miqdarda çiçəkləmə isə 2 həftə davam edir. Meyvələri çiçək açdıqdan 35-40 gün sonra, yəni iyul-avqustda yetişir. Meyvəsinin rəngi tünd qırmızı, açıq qırmızı, ağımtıl-sarı olur, yetişəndə tez tökülür. Meyvəsi yumru, oval və yastı-yumru formada olur. Dadı şirin, meyxoş və ətirlidir. Iri özək üzərində xırda meyvəciklər yerləşmişdir. Hər meyvəciyin üzərində isə bir ədəd nazik sarı tük vardır. Moruğun tərkibində 3-11% şəkər (qlükoza, fruktoza, pentoza), 1-2% üzvi turşu (salisil, alma, limon, şərab) və onların duzu, 0,5-2,8% pektinli maddə, 6% sellüloza, 2,7% pentozanlar, 0,1-0,3% aşılayıcı, 0,8-1,9% azotlu, 0,4-0,8% minerallı maddə vardır. 2-29 mq% C vitamini, karotin və B qrupu vitaminləri vardır.
Moruğun meyvələri tam yetişdikdə yığılır. Təzə halda yeyilir. Ondan mürəbbə, kompot, şərbət, kisel, marmelad, pastila, nastoyka, spirtli içki, likör, şərab, sərinləşdirici içkilər və s. hazırlanır. Moruğu qurudub dərman kimi istifadə edirlər. Xalq təbabətində moruq meyvəsini çay kimi dəmləyib soyuqdəymədə tərlədici dərman kimi işlədirlər. Elmi təbabətdə ödqovucu dərman kimi də dəmləmə və bişirilmələr şəklində istifadə edilir. Təzə dərilmiş moruq meyvəsindən hazırlanan moruq mürəbbəsi və şərbəti böyrək xəstəliyinin və soyuqdəymənin yaxşı dərmanıdır.
Moruq həm də balverən bitkidir. 1 hektar moruq sahəsindən arılar 100 kq bal hasil edə bilirlər. Yabanı moruq bir çox mədəni moruq sortları üçün əcdad hesab edilir.
Sinonimləri
- Batidaea idea (L.) Nieuwl.
- Batidaea strigosa subsp. itascica Greene
- Batidaea vulgaris Nieuwl.
- Batidea peramoena Greene
- Rubus acanthocladus Borb s
- Rubus buschii (Rozanova) Grossh.
- Rubus chrysocarpus Čelak. ex G yer
- Rubus × euroasiaticus Sinkova
- Rubus fragrans Salisb.
- Rubus frambaesianus Lam.
- Rubus glaber Mill. ex Simonk.
- Rubus greeneanus L.H.Bailey
- Rubus idaeus var. angustifolius Schmidely
- Rubus idaeus f. anomalus Arrh.
- Rubus idaeus var. caudatus (B.L.Rob. & J.Schrenk) Fernald
- Rubus idaeus var. denudatus K.F.Schimp. & Spenn.
- Rubus idaeus var. egglestonii (Blanch.) Fernald
- Rubus idaeus var. eucyclus Fernald & Weath.
- Rubus idaeus var. heterolasius Fernald
- Rubus idaeus subsp. idaeus idaeus
- Rubus idaeus var. idaeus idaeus
- Rubus idaeus f. idaeus
- Rubus idaeus var. inermis Hayne
- Rubus idaeus var. integrifolius Blytt ex Lindeb.
- Rubus idaeus var. leesii Bab.
- Rubus idaeus var. leucocarpus Hayne
- Rubus idaeus f. maritimus Arrh.
- Rubus idaeus subsp. maritimus (Arrh.) Focke
- Rubus idaeus var. matsumurae Nakai [Spelling variant]
- Rubus idaeus var. matsumurianus (H.L‚v. & Vaniot) Nakai
- Rubus idaeus var. matsumurianus (H.L‚v. & Vaniot) Koidz.
- Rubus idaeus var. obtusifolius (Willd.) Focke
- Rubus idaeus var. peramoenus (Greene) Fernald
- Rubus idaeus f. phyllanthus Frid. & Gelert
- Rubus idaeus var. purpureus Focke
- Rubus idaeus var. simplicifolius Blytt ex F.Aresch.
- Rubus idaeus f. strobilaceus Focke
- Rubus idaeus subsp. subcandicans Borb s
- Rubus idaeus var. viridis D”ll
- Rubus idaeus f. vulgatus Arrh.
- Rubus leesii Bab.
- Rubus obtusifolius Willd.
- Rubus sericeus Gilib.
- Rubus strigosus var. caudatus B.L.Rob. & J.Schrenk
- Rubus vulgatus Rozanova
- Rubus vulgatus subsp. buschii Rozanova
- Rubus vulgatus var. illuminatus Rozanova
- Rubus vulgatus var. umbrosus Rozanova
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 492.
- Ə-C.İ.Əhmədov, N.T.Əliyev. Meyvə və tərəvəzin əmtəəşünaslığı (Dərslik). Bakı: 2009.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi moruq lat Rubus idaeus bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin gulciceyikimiler fesilesinin moruq cinsine aid bitki novu Adi moruqElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile QizilgulkimilerTriba Cins MoruqNov Adi moruqBeynelxalq elmi adiRubus idaeus L 1753Sekil axtarisiITIS 24947NCBI 32247EOL 625333YayilmasiQirmizi moruq yabani formada Azerbaycanin dagliq yerlerinde mese aciqliqlarinda caylarin kenarlarinda derelerde ve bir qeder rutubetli torpaqlarda bitir Moruq iyunda cicekleyir Ag rengli etirli cicekleri 1ay muddetinde acilir Kulli miqdarda cicekleme ise 2 hefte davam edir Meyveleri cicek acdiqdan 35 40 gun sonra yeni iyul avqustda yetisir Meyvesinin rengi tund qirmizi aciq qirmizi agimtil sari olur yetisende tez tokulur Meyvesi yumru oval ve yasti yumru formada olur Dadi sirin meyxos ve etirlidir Iri ozek uzerinde xirda meyvecikler yerlesmisdir Her meyveciyin uzerinde ise bir eded nazik sari tuk vardir Morugun terkibinde 3 11 seker qlukoza fruktoza pentoza 1 2 uzvi tursu salisil alma limon serab ve onlarin duzu 0 5 2 8 pektinli madde 6 selluloza 2 7 pentozanlar 0 1 0 3 asilayici 0 8 1 9 azotlu 0 4 0 8 mineralli madde vardir 2 29 mq C vitamini karotin ve B qrupu vitaminleri vardir Morugun meyveleri tam yetisdikde yigilir Teze halda yeyilir Ondan murebbe kompot serbet kisel marmelad pastila nastoyka spirtli icki likor serab serinlesdirici ickiler ve s hazirlanir Morugu qurudub derman kimi istifade edirler Xalq tebabetinde moruq meyvesini cay kimi demleyib soyuqdeymede terledici derman kimi isledirler Elmi tebabetde odqovucu derman kimi de demleme ve bisirilmeler seklinde istifade edilir Teze derilmis moruq meyvesinden hazirlanan moruq murebbesi ve serbeti boyrek xesteliyinin ve soyuqdeymenin yaxsi dermanidir Moruq hem de balveren bitkidir 1 hektar moruq sahesinden arilar 100 kq bal hasil ede bilirler Yabani moruq bir cox medeni moruq sortlari ucun ecdad hesab edilir SinonimleriBatidaea idea L Nieuwl Batidaea strigosa subsp itascica Greene Batidaea vulgaris Nieuwl Batidea peramoena Greene Rubus acanthocladus Borb s Rubus buschii Rozanova Grossh Rubus chrysocarpus Celak ex G yer Rubus euroasiaticus Sinkova Rubus fragrans Salisb Rubus frambaesianus Lam Rubus glaber Mill ex Simonk Rubus greeneanus L H Bailey Rubus idaeus var angustifolius Schmidely Rubus idaeus f anomalus Arrh Rubus idaeus var caudatus B L Rob amp J Schrenk Fernald Rubus idaeus var denudatus K F Schimp amp Spenn Rubus idaeus var egglestonii Blanch Fernald Rubus idaeus var eucyclus Fernald amp Weath Rubus idaeus var heterolasius Fernald Rubus idaeus subsp idaeus idaeus Rubus idaeus var idaeus idaeus Rubus idaeus f idaeus Rubus idaeus var inermis Hayne Rubus idaeus var integrifolius Blytt ex Lindeb Rubus idaeus var leesii Bab Rubus idaeus var leucocarpus Hayne Rubus idaeus f maritimus Arrh Rubus idaeus subsp maritimus Arrh Focke Rubus idaeus var matsumurae Nakai Spelling variant Rubus idaeus var matsumurianus H L v amp Vaniot Nakai Rubus idaeus var matsumurianus H L v amp Vaniot Koidz Rubus idaeus var obtusifolius Willd Focke Rubus idaeus var peramoenus Greene Fernald Rubus idaeus f phyllanthus Frid amp Gelert Rubus idaeus var purpureus Focke Rubus idaeus var simplicifolius Blytt ex F Aresch Rubus idaeus f strobilaceus Focke Rubus idaeus subsp subcandicans Borb s Rubus idaeus var viridis D ll Rubus idaeus f vulgatus Arrh Rubus leesii Bab Rubus obtusifolius Willd Rubus sericeus Gilib Rubus strigosus var caudatus B L Rob amp J Schrenk Rubus vulgatus Rozanova Rubus vulgatus subsp buschii Rozanova Rubus vulgatus var illuminatus Rozanova Rubus vulgatus var umbrosus RozanovaIstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 492 E C I Ehmedov N T Eliyev Meyve ve terevezin emteesunasligi Derslik Baki 2009 Hemcinin bax