Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Axund Fərəcullah Pişnamazzadə (1870, Nuxa – 1952, Bakı) — axund.
| Məhəmməd Pişnamazzadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1870 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1952 |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
Fərəcullah Pişnamazzadə 1870-ci ilin mart ayında novruz bayramı günü Şəkidə anadan olmuşdur. Əslən Cənubi Azərbaycanın Xoy şəhərindəndir. Atası Axund Molla Zeynalabdin Molla Məhəmməd oğlu, anası Kafiyə xanım Mirməhəmməd qızı olmuşdur. Fərəcullanın 14 yaşı olanda atası vəfat etmiş, böyük qardaşı Molla Cabbarın himayəsində qalmışdır. İbtidai təhsilini Şəkidə aldıqdan sonra təhsilini Təbrizdə almışdır. 4 il Təbrizdə təhsil aldıqdan sonra o, İraqa gedərək Nəcəf və Kərbalada yüksək səviyyəli mədrəsə təhsili görmüşdür. Daha sonra Tehranda ali dini təhsilə yiyələnən Pişnamazzadə İran şahının sarayında çalışan Həsənxan adlı məmurun qızı Rübabə xanımla evlənmişdir.XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində bütün islam ölkələrində olduğu kimi Azərbaycanda da dinimiz mövhumat bataqlığında çabalayırdı. Məzhəblər arasında olan düşmənçilik gündən-günə dərinləşirdi. İstər çar hökuməti, istərsə də sovet hökuməti bu təfriqədən xalqı istismar etmək üçün istifadə edirdilər. Molla Nəsrəddin yazırdı: “Azərbaycanda bu pis adəti götürməyə qadir olan bir şəxs varsa, o da Şeyx Fərəculla Pişnamazzadədir. Onun məzhəb sahəsindəki fəaliyyəti Şəkidə sünni şiyə məsələsinin zəifləməsinə səbəb olub”. Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti dövründə Şəkidə cəmiyyət arasında ziddiyyətlər yaradıb və bununla da Cümhuriyyətin nüfuzunu sarsıtmaq istəyən bədniyyətli qüvvələr var idi. Onlar öz istəklərinə çatmaq üçün məzhəblər arasına nifaq toxumu səpirdilər. Belə bir təhlükəli əməllərin qarşısını almaq üçün Pişnamazzadə yalnız təbliğat aparmaqla kifayətlənmir, dini icma başçısı kimi digər dini rəhbər, öz mütərəqqi baxışlarına görə yalnız Şəkidə deyil, bütün Azərbaycanda tanınan Nurməmməd Əfəndi ilə dostluq əlaqəsi saxlayırdı. Onları bir-birinə bağlayan əsas tel xalq, vətən sevgisindən qaynaqlanan əqidə dostluğu idi. Qəlblərində Allah sevgisi gəzdirən bu din xadimlərinin istək və hörmət üzərində qurulan dostluq münasibətləri insanlara xoş ovqat bəxş etdirdi. Pişnamazzadə bir dəfə cümə məscidində öz əmmaməsini Nurməmməd Əfəndinin başına, onun əmmaməsini isə öz başına qoyaraq möminlərin təəccüblü baxışları altında elan etdi ki, bu andan etibarən mən qonşu dini icmaya mənsub cavanların, Nurməmməd Əfəndi isə bizim icmanın cavanlarının kəbinlərini kəsəcəkdir. Pişnamazzadə dinimiz içərisində olan xurafatı hər yerdə pisləyir, xalqa islam dinini elmi yollarla öyrənməyinə tövsiyə edirdi. O, Aşura günündə baş yarmağın, zəncir vurmağın əleyhinə çıxır, hüzr yerində olan israfçılığı pisləyirdi. Onun dini görüşlərini və intellektual səviyyəsini böyük rus yazıçısı Qraf Tolstoy da çox yüksək qiymətləndirmişdir.Tolostoyla məktublaşdığı zaman Qraf məktubu aparan Şəkili tacirə belə deyib: “Mən yatmışdım, sizin şeyxiniz məni yuxudan oyatdı, o mənə başa saldı ki, sənin cismin kilsədən çıxsa da ruhun, fikrin kilsədədir. Əks təqdirdə Dinin bu incəlikləri ilə maraqlanmazdım”. Pişnamazzadənin məktublarından məmnun qalan Tolstoy ona öz şəklini göndərmişdir. 1920-ci il apreldə “Qırmızı vəba” Bakıda AXC hökumətini devirdikdən sonra Azərbaycanın digər bölgələrinə, həmçinin Şəkiyə yayılmağa başladı. 11-ci qırmızı ordunun işğalçı dəstələri Şəkiyə girəndə iyun ayının ortaları, yayın isti günləri idi. Əksəriyyəti rus və ermənilərdən ibarət əsgərlər evlərə soxulur, qarət və zorakılıqla məşğul olurdular. AXC-nin nümayəndələri Müsavat partiyasının üzvləri, bəylər, ağalar və din xadimləri təqib olunmağa başladı. Bu dövrdə Şəki inqilab komitəsinə öz qəddarlığı və satqınlığı ilə yaddaşlara həkk olunan Abid Əfəndiyev, xüsusi şöbəyə isə Peterburqdan göndərilən polkovnik Qonkin başçılıq edirdi. Bəylərdən, ağalardan, din xadimlərindən kimi inqilab komitəsinə və ya xüsusi şöbəyə çağırıldısa, bir daha geri qayıtmadı. Bir gün Pişnamazzadəni də inqilab komitəsinə çağırdılar. Öz vəsiyyətini etdikdən sonra yaxınlarına tapşırdı ki, “doktor” Nərimanın yanına adam göndərərək onu bu işdən agah etsinlər. Pişnamazzadənin inqilab komitəsinə çağırıldığı vaxt həyat yoldaşı Rübabə xanım əlacı olmayan qıc xəstəliyinə tutuldu. Axund Fərəcullah faytonda inqilab komitəsinə gedərkən “axund cihad elan et” deyə camaat qışqırırdı. İnqilab komitəsində axundu Abid Əfəndiyevin yanına aparırlar. Bolşevik Abid soruşur: - İnqilab qarşısında törətdiyin cəmiyyətlərdən xəbərin varmı? Sən işğalçı türk ordusunun sərkərdələrindən biri olan Nuru paşanı Şəkidə dəbdəbə ilə qarşılamısan. Axund: - Doğru buyurursunuz, deyə cavab verir. Əfəndiyev: - Xilaskarı “11-ci qızıl ordu” barəsində isə bir kəlmədə olsun xoş söz deməmisən. - O da doğrudur deyə Axund cavab verir.Əfəndiyev: - Hələ bolşeviklər haqqında üstü örtülü “Allahı tanımayanlar”, “Belələri özlərini xalq içində ifşa edəcəklər” kimi sözlər işlətmisən. Axund sədrin sözlərini təsdiqləyib deyir: -Həqiqətən demişəm. Bu gecə şəhid olacağımı bilirəm. - Ömrünün sonuna çatdığından qorxmursan? Deyə sədr sual hücumunu davam etdirir. - Şəhid olmaq işğalçılara nökərçilik etməkdən yaxşıdır deyərək Axund cavab verir. Abid Əfəndiyev tam başa düşürdü ki, Axund Fərəcullahın əqidəsini qıra bilməyəcək. Pişnamazzadəni xüsusi şöbəyə Qonkinin yanına göndərirlər. Əli qana bulaşmış Qonkin heç kəsə rəhm etmir, əlinə keçəni sağ buraxmırdı. Pişnamazzadə otağa daxil olanda polkovnik Qonkin belindəki mauzer tapancasını qoburdan çıxardıb stolun üstünə qoyur.Axund Qonkinə deyir ki, tapancanı nahaq çıxardın. Polkovnik “niyə”?sini soruşanda: - Əvvəla, ona görə ki, mən silahlı deyiləm. Şərqdə silahsız adamın üstünə silah kəçmək namərdlik sayılır. İkincisi, mən müqavimət göstərmirəm. Dinc adama qarşı zorakılıq işlətmək cəhdi isə ağıllı adama yaraşmaz. Üçüncüsü, insanın inamını silah gücünə qırmaq olmaz. Mənim inamım nəyədirsə, ömrümün axırına qədər belə olacaq. Bu sözləri eşidən Qonkin tez tapancanı qobura qoyur. Pişnamazzadəni Nurməmməd Əfəndi ilə birlikdə qazamata salırlar. Səhəri gün Fərəcullah Pişnamazzadənin tez buraxılması haqda əmr məktubu gəlir. Qazamatdan çıxan zaman o, Nurməmməd Əfəndinin qazamatdan buraxılmasını təkid edir. Axundun təkidi nəticə verir. Onların ikisi də azadlığa buraxılırlar. Sovet hakimiyyəti nə qədər dözülməz olsa da, Axund yenə də dinin sirlərini yaxınlarına təbliğ edir, xalqın savadlanması üçün səylər göstərir. Pişnamazzadənin bir çox din adamlarından fərqi, onun xurafata uymaması, din ilə birlikdə müxtəlif elmlərlə maraqlanması idi. Onu da nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, Qafqazda ilk dəfə məktəblərdən birini Axund Fərəcullah Pişnamazzadə açmışdır və özü bu məktəbdə cəbr, həndəsə, astronomiya, xalq təbabətini tədris etmişdir. Pişnamazzadə ömrünün qoca vaxtını Bakıda yaşamışdır. O, Qafqaz ruhani idarəsinin sədri Şeyxülislam Hacı Əlizadə ilə dostluq edirdi. Pişnamazzadənin ən böyük arzusu Həcc ziyarətinə getmək idi. Nə qədər qəribə görünsə də, əvvəl Axundu güllələmək istəyən hökumət onu Həcc ziyarətinə göndərdi. 1945-ci ildə Axund Fərəcullah Məkkəyə Həcc ziyarətinə getdi və Hacı olaraq vətənə döndü. Axundun ən böyük arzularından biri də məscid tikdirib, orada dinimizi təbliğ etmək idi. Lakin bu arzusuna çata bilmədi. O, Bakıda Cümə məscidinə uzun müddət imamlıq etmişdir. Axun Fərəcullah Pişnamazzadə 1952-ci il aprelin 11-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
N.Nərimanov məşhur din xadimi Axund Fərəcullah Pişnamazzadəni həbsdən azad etmişdir. A.F.Pişnamazzadənin nəticəsi Leyla Əliyevanın təqdim etdiyi sənəd "İttiham işi №163" adlanır. Bu sənədə əsasən, XI Qırmızı ordunun hərbi-inqilabi tribunalı üç nəfərdən ibarət idi: milliyətcə rus olan Volkov Dmitri, Kovalyov Boris və milliyətcə erməni olan Petrosov Sergey. Həmin "İttiham"a əsasən, həbs olunanların arasında üç nəfər İslam din xadimi var idi: Axund Fərəcullah Pişnamazzadə, Nurməmməd Əfəndi İmamzadə, Molla Əhməd Hacı Nəbi oğlu. Bunların üçü də bəraət qazanmışlar. A.F.Pişnamazzadənin qızı Məqbulə Pişnamazzadənin söylədiyindən məlum olur ki, onların bəraət alması xahişi ilə A.F.Pişnamazzadə öz bacısı oğlu Əlinin vasitəsi ilə N.Nərimanova məktub göndərmişdir. O, məktubu corabın içində gizlədərək Bakıya N.Nərimanovun yanına gəlmişdir. Məktubda Pişnamazzadə etiraf edir ki, o həqiqətən də İslam dinin təbliği ilə məşğul olmuşdur və bunu günah bilmədiyindən özünün azad olunmağını xahiş edir. N.Nərimanov dərhal D.Volkova məktub yazaraq Pşnamazzadənin azad olunması məsələsini qoymuş və buna nail olmuşdur. Qeyd etmək lazımdır ki, həmin "İttiham"a görə məhbuslara işgəncə verdiyinə və onların əmlakını mənimsdiklərinə görə iki erməni də cəza almışdı. Onlardan Ambarsum Simonyans beş il müddətinə, Arşaq Navasartyans isə on beş il müddətinə həbs olunmuşdu. (352, iyun 1990-cı il). Bəzi mənbələrdə N.Nərimanovla A.F.Pişnamazzadənin görüşü haqda da məlumatlar vardır. (63, 24 fevral 1995-ci il, №5)
İstinadlar
- Həsən Həsənov N.Nərimanovun Milli Dövlətçilik Baxışları və fəaliyyəti. Bakı, 2005. Səh.118-119.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mehemmedeli Pisnamazzade ile sehv salmayin Axund Ferecullah Pisnamazzade 1870 Nuxa 1952 Baki axund Mehemmed PisnamazzadeDogum tarixi 1870Dogum yeri Nuxa Nuxa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 1952Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIHeyatiFerecullah Pisnamazzade 1870 ci ilin mart ayinda novruz bayrami gunu Sekide anadan olmusdur Eslen Cenubi Azerbaycanin Xoy seherindendir Atasi Axund Molla Zeynalabdin Molla Mehemmed oglu anasi Kafiye xanim Mirmehemmed qizi olmusdur Ferecullanin 14 yasi olanda atasi vefat etmis boyuk qardasi Molla Cabbarin himayesinde qalmisdir Ibtidai tehsilini Sekide aldiqdan sonra tehsilini Tebrizde almisdir 4 il Tebrizde tehsil aldiqdan sonra o Iraqa gederek Necef ve Kerbalada yuksek seviyyeli medrese tehsili gormusdur Daha sonra Tehranda ali dini tehsile yiyelenen Pisnamazzade Iran sahinin sarayinda calisan Hesenxan adli memurun qizi Rubabe xanimla evlenmisdir XIX esrin sonu XX esrin evvellerinde butun islam olkelerinde oldugu kimi Azerbaycanda da dinimiz movhumat bataqliginda cabalayirdi Mezhebler arasinda olan dusmencilik gunden gune derinlesirdi Ister car hokumeti isterse de sovet hokumeti bu tefriqeden xalqi istismar etmek ucun istifade edirdiler Molla Nesreddin yazirdi Azerbaycanda bu pis adeti goturmeye qadir olan bir sexs varsa o da Seyx Fereculla Pisnamazzadedir Onun mezheb sahesindeki fealiyyeti Sekide sunni siye meselesinin zeiflemesine sebeb olub Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyeti dovrunde Sekide cemiyyet arasinda ziddiyyetler yaradib ve bununla da Cumhuriyyetin nufuzunu sarsitmaq isteyen bedniyyetli quvveler var idi Onlar oz isteklerine catmaq ucun mezhebler arasina nifaq toxumu sepirdiler Bele bir tehlukeli emellerin qarsisini almaq ucun Pisnamazzade yalniz tebligat aparmaqla kifayetlenmir dini icma bascisi kimi diger dini rehber oz mutereqqi baxislarina gore yalniz Sekide deyil butun Azerbaycanda taninan Nurmemmed Efendi ile dostluq elaqesi saxlayirdi Onlari bir birine baglayan esas tel xalq veten sevgisinden qaynaqlanan eqide dostlugu idi Qelblerinde Allah sevgisi gezdiren bu din xadimlerinin istek ve hormet uzerinde qurulan dostluq munasibetleri insanlara xos ovqat bexs etdirdi Pisnamazzade bir defe cume mescidinde oz emmamesini Nurmemmed Efendinin basina onun emmamesini ise oz basina qoyaraq mominlerin teeccublu baxislari altinda elan etdi ki bu andan etibaren men qonsu dini icmaya mensub cavanlarin Nurmemmed Efendi ise bizim icmanin cavanlarinin kebinlerini kesecekdir Pisnamazzade dinimiz icerisinde olan xurafati her yerde pisleyir xalqa islam dinini elmi yollarla oyrenmeyine tovsiye edirdi O Asura gununde bas yarmagin zencir vurmagin eleyhine cixir huzr yerinde olan israfciligi pisleyirdi Onun dini goruslerini ve intellektual seviyyesini boyuk rus yazicisi Qraf Tolstoy da cox yuksek qiymetlendirmisdir Tolostoyla mektublasdigi zaman Qraf mektubu aparan Sekili tacire bele deyib Men yatmisdim sizin seyxiniz meni yuxudan oyatdi o mene basa saldi ki senin cismin kilseden cixsa da ruhun fikrin kilsededir Eks teqdirde Dinin bu incelikleri ile maraqlanmazdim Pisnamazzadenin mektublarindan memnun qalan Tolstoy ona oz seklini gondermisdir 1920 ci il aprelde Qirmizi veba Bakida AXC hokumetini devirdikden sonra Azerbaycanin diger bolgelerine hemcinin Sekiye yayilmaga basladi 11 ci qirmizi ordunun isgalci desteleri Sekiye girende iyun ayinin ortalari yayin isti gunleri idi Ekseriyyeti rus ve ermenilerden ibaret esgerler evlere soxulur qaret ve zorakiliqla mesgul olurdular AXC nin numayendeleri Musavat partiyasinin uzvleri beyler agalar ve din xadimleri teqib olunmaga basladi Bu dovrde Seki inqilab komitesine oz qeddarligi ve satqinligi ile yaddaslara hekk olunan Abid Efendiyev xususi sobeye ise Peterburqdan gonderilen polkovnik Qonkin basciliq edirdi Beylerden agalardan din xadimlerinden kimi inqilab komitesine ve ya xususi sobeye cagirildisa bir daha geri qayitmadi Bir gun Pisnamazzadeni de inqilab komitesine cagirdilar Oz vesiyyetini etdikden sonra yaxinlarina tapsirdi ki doktor Nerimanin yanina adam gondererek onu bu isden agah etsinler Pisnamazzadenin inqilab komitesine cagirildigi vaxt heyat yoldasi Rubabe xanim elaci olmayan qic xesteliyine tutuldu Axund Ferecullah faytonda inqilab komitesine gederken axund cihad elan et deye camaat qisqirirdi Inqilab komitesinde axundu Abid Efendiyevin yanina aparirlar Bolsevik Abid sorusur Inqilab qarsisinda toretdiyin cemiyyetlerden xeberin varmi Sen isgalci turk ordusunun serkerdelerinden biri olan Nuru pasani Sekide debdebe ile qarsilamisan Axund Dogru buyurursunuz deye cavab verir Efendiyev Xilaskari 11 ci qizil ordu baresinde ise bir kelmede olsun xos soz dememisen O da dogrudur deye Axund cavab verir Efendiyev Hele bolsevikler haqqinda ustu ortulu Allahi tanimayanlar Beleleri ozlerini xalq icinde ifsa edecekler kimi sozler isletmisen Axund sedrin sozlerini tesdiqleyib deyir Heqiqeten demisem Bu gece sehid olacagimi bilirem Omrunun sonuna catdigindan qorxmursan Deye sedr sual hucumunu davam etdirir Sehid olmaq isgalcilara nokercilik etmekden yaxsidir deyerek Axund cavab verir Abid Efendiyev tam basa dusurdu ki Axund Ferecullahin eqidesini qira bilmeyecek Pisnamazzadeni xususi sobeye Qonkinin yanina gonderirler Eli qana bulasmis Qonkin hec kese rehm etmir eline keceni sag buraxmirdi Pisnamazzade otaga daxil olanda polkovnik Qonkin belindeki mauzer tapancasini qoburdan cixardib stolun ustune qoyur Axund Qonkine deyir ki tapancani nahaq cixardin Polkovnik niye sini sorusanda Evvela ona gore ki men silahli deyilem Serqde silahsiz adamin ustune silah kecmek namerdlik sayilir Ikincisi men muqavimet gostermirem Dinc adama qarsi zorakiliq isletmek cehdi ise agilli adama yarasmaz Ucuncusu insanin inamini silah gucune qirmaq olmaz Menim inamim neyedirse omrumun axirina qeder bele olacaq Bu sozleri esiden Qonkin tez tapancani qobura qoyur Pisnamazzadeni Nurmemmed Efendi ile birlikde qazamata salirlar Seheri gun Ferecullah Pisnamazzadenin tez buraxilmasi haqda emr mektubu gelir Qazamatdan cixan zaman o Nurmemmed Efendinin qazamatdan buraxilmasini tekid edir Axundun tekidi netice verir Onlarin ikisi de azadliga buraxilirlar Sovet hakimiyyeti ne qeder dozulmez olsa da Axund yene de dinin sirlerini yaxinlarina teblig edir xalqin savadlanmasi ucun seyler gosterir Pisnamazzadenin bir cox din adamlarindan ferqi onun xurafata uymamasi din ile birlikde muxtelif elmlerle maraqlanmasi idi Onu da nezerinize catdirmaq isteyirem ki Qafqazda ilk defe mekteblerden birini Axund Ferecullah Pisnamazzade acmisdir ve ozu bu mektebde cebr hendese astronomiya xalq tebabetini tedris etmisdir Pisnamazzade omrunun qoca vaxtini Bakida yasamisdir O Qafqaz ruhani idaresinin sedri Seyxulislam Haci Elizade ile dostluq edirdi Pisnamazzadenin en boyuk arzusu Hecc ziyaretine getmek idi Ne qeder qeribe gorunse de evvel Axundu gullelemek isteyen hokumet onu Hecc ziyaretine gonderdi 1945 ci ilde Axund Ferecullah Mekkeye Hecc ziyaretine getdi ve Haci olaraq vetene dondu Axundun en boyuk arzularindan biri de mescid tikdirib orada dinimizi teblig etmek idi Lakin bu arzusuna cata bilmedi O Bakida Cume mescidine uzun muddet imamliq etmisdir Axun Ferecullah Pisnamazzade 1952 ci il aprelin 11 de Baki seherinde vefat etmisdir N Nerimanov meshur din xadimi Axund Ferecullah Pisnamazzadeni hebsden azad etmisdir A F Pisnamazzadenin neticesi Leyla Eliyevanin teqdim etdiyi sened Ittiham isi 163 adlanir Bu senede esasen XI Qirmizi ordunun herbi inqilabi tribunali uc neferden ibaret idi milliyetce rus olan Volkov Dmitri Kovalyov Boris ve milliyetce ermeni olan Petrosov Sergey Hemin Ittiham a esasen hebs olunanlarin arasinda uc nefer Islam din xadimi var idi Axund Ferecullah Pisnamazzade Nurmemmed Efendi Imamzade Molla Ehmed Haci Nebi oglu Bunlarin ucu de beraet qazanmislar A F Pisnamazzadenin qizi Meqbule Pisnamazzadenin soylediyinden melum olur ki onlarin beraet almasi xahisi ile A F Pisnamazzade oz bacisi oglu Elinin vasitesi ile N Nerimanova mektub gondermisdir O mektubu corabin icinde gizlederek Bakiya N Nerimanovun yanina gelmisdir Mektubda Pisnamazzade etiraf edir ki o heqiqeten de Islam dinin tebligi ile mesgul olmusdur ve bunu gunah bilmediyinden ozunun azad olunmagini xahis edir N Nerimanov derhal D Volkova mektub yazaraq Psnamazzadenin azad olunmasi meselesini qoymus ve buna nail olmusdur Qeyd etmek lazimdir ki hemin Ittiham a gore mehbuslara isgence verdiyine ve onlarin emlakini menimsdiklerine gore iki ermeni de ceza almisdi Onlardan Ambarsum Simonyans bes il muddetine Arsaq Navasartyans ise on bes il muddetine hebs olunmusdu 352 iyun 1990 ci il Bezi menbelerde N Nerimanovla A F Pisnamazzadenin gorusu haqda da melumatlar vardir 63 24 fevral 1995 ci il 5 IstinadlarHesen Hesenov N Nerimanovun Milli Dovletcilik Baxislari ve fealiyyeti Baki 2005 Seh 118 119 Hemcinin baxXarici kecidler