Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mesxetiya (rus. Месхе́тия), Mesxeti (gürc. მესხეთი), Samtsxe (gürc. სამცხე) və ya Moşiya — cənub-qərbi Gürcüstanda dağlıq ərazi, tarixi-mədəni vilayət. Tarixi Mesxetiya Gürcüstanın Samtsxe-Cavaxeti diyarının ərazisinə daxil olan üç müasir rayonlarının – Adigeni, Axaltsixa və Aspinca rayonlarını, eləcə də Türkiyənin bəzi sərhədyanı ərazilərini əhatə edir. Tarixi-mədəni vilayətin paytaxtı Axılkələk şəhəridir.
Tarix
Samtsxe-Cavaxeti diyarının ilk qeydə alınmış sakinləri (və ya moşi) və (və ya mosiniklər) adlı qədim tayfalardır. Bəzi tarixşünaslar dəmir metallurgiyanın mosiniklər tərəfindən ixtira etdiyini iddia edirlər.
Ərazi e.ə. II minillik ilə e.ə. IV əsr arasında Diauxi krallığının bir parçası idi. Ərazi bundan sonra VI əsrə qədər İberiya krallığının hakimiyyəti altında olmuşdur.
Bu vilayət X–XV əsrlərdə Gürcüstan krallığının hakimiyyətində idi. Vilayət XVI əsrdə Osmanlı imperiyası tərəfindən işğal olunana qədər Samtsxe atabəyliyi tərəfindən idarə olunurdu. Amasiya sülhündən əvvəl və sonra bir müddət Səfəvilərdən asılı olub.
Vilayət 1829–1917-ci illərdə Rusiya imperiyasının inzibati-ərazi bölgüsü olan Tiflis quberniyasının, 1918–1921-ci illərdə isə Gürcüstan Demokratik Respublikasının əraziləri daxilində idi. Mesxetiya 1921–1990-cu illərdə SSRİ-nin Gürcüstan SSR-nin bir parçası idi. Bu dövrdə vilayətdə yaşayan Mesxeti türkləri Mərkəzi Asiyaya sürgün edilmişdir.
Mesxetiya hal-hazırda Gürcüstan Respublikasının Samtsxe-Cavaxeti diyarının bir parçasıdır.
Əhali
və ya mesxlər (mesxi) gürcü xalqının alt qrupu, Mesxetiyanın yerli sakinləridir. Mesxetiyalıılar gürcü dilinin danışırlar və əksəriyyəti gürcü ortodoks xristianlarıdır, lakin aralarında katolik azlığı da mövcuddur.
Mesxeti türkləri və ya Axısqa türkləri Mesxetiya vilayətinin keçmiş sakinləridir. Onlar İosif Stalinin birbaşa əmriylə 1944-cü ilin 14 noyabrından 26 noyabrına qədər Mərkəzi Asiyaya sürgün ediliblər və məcburi şəkildə Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistanda yerləşdiriliblər. Məcburi şəkildə sürgün edilmiş 120.000 nəfərin 10.000-i və ya 50.000-i deportasiya zamanı həlak olmuşdur. Onların yaşadıqları evlərə ermənilər köçürülmüdür. 1991-ci ildə Gürcüstan hökuməti onların evlərinə qayıtması təklifini rədd etmişdir. Hal-hazırda 500.000–700.000 arası Axısqa türkü Azərbaycanda və Mərkəzi Asiyada yaşayır. Axısqa türklərinin əksəriyyəti sünni hənəfi müsəlmanlardır.
İstinadlar
- Brennan, Dan. "Guram Mamulia". The Guardian (ingilis). April 5, 2003. November 20, 2013 tarixində . İstifadə tarixi: July 2, 2019.
- Krauthamer, Ky. . East of Center (ingilis). April 5, 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 2, 2019.
- Trier, Tom; Andrei Khanzin. The Meskhetian Turks at a Crossroads (ingilis). European Center for Minority Issues. 2008. ISBN . 2019-07-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-02.
Ədəbiyyat
- თაყაიშვილი, ე. არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა-ოლთისში და ჩანგლში (gürcü). Tiflis. 1907.
- ლომსაძე, შ. სამცხე ჯავახეთი (XVIII ს. შუაწლებიდან XIX საუკუნის შუა წლებამდე) (gürcü). Tbilisi. 1975.
- მუსხელიშვილი, დ. (gürcü) (6). Tbilisi. 1983. səh. 601–602.
- ნოზაძე, ვ. საქართველოს აღდგენისათვის ბრძოლა მესხეთის გამო (gürcü). Tbilisi. 1989.
Xarici keçidlər
- Pavle Ingorokva: Deform of historical reality about southern parts (Meskheti and South Kartli) of Georgia. — www.amsi.ge saytında. (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mesxetiya rus Meshe tiya Mesxeti gurc მესხეთი Samtsxe gurc სამცხე ve ya Mosiya cenub qerbi Gurcustanda dagliq erazi tarixi medeni vilayet Tarixi Mesxetiya Gurcustanin Samtsxe Cavaxeti diyarinin erazisine daxil olan uc muasir rayonlarinin Adigeni Axaltsixa ve Aspinca rayonlarini elece de Turkiyenin bezi serhedyani erazilerini ehate edir Tarixi medeni vilayetin paytaxti Axilkelek seheridir Mesxetiyanin indiki Gurcustan Respublikasi torparlaqi daxilinde xeritesi TarixSamtsxe Cavaxeti diyarinin ilk qeyde alinmis sakinleri ve ya mosi ve ve ya mosinikler adli qedim tayfalardir Bezi tarixsunaslar demir metallurgiyanin mosinikler terefinden ixtira etdiyini iddia edirler Erazi e e II minillik ile e e IV esr arasinda Diauxi kralliginin bir parcasi idi Erazi bundan sonra VI esre qeder Iberiya kralliginin hakimiyyeti altinda olmusdur Bu vilayet X XV esrlerde Gurcustan kralliginin hakimiyyetinde idi Vilayet XVI esrde Osmanli imperiyasi terefinden isgal olunana qeder Samtsxe atabeyliyi terefinden idare olunurdu Amasiya sulhunden evvel ve sonra bir muddet Sefevilerden asili olub Vilayet 1829 1917 ci illerde Rusiya imperiyasinin inzibati erazi bolgusu olan Tiflis quberniyasinin 1918 1921 ci illerde ise Gurcustan Demokratik Respublikasinin erazileri daxilinde idi Mesxetiya 1921 1990 cu illerde SSRI nin Gurcustan SSR nin bir parcasi idi Bu dovrde vilayetde yasayan Mesxeti turkleri Merkezi Asiyaya surgun edilmisdir Mesxetiya hal hazirda Gurcustan Respublikasinin Samtsxe Cavaxeti diyarinin bir parcasidir Ehalive ya mesxler mesxi gurcu xalqinin alt qrupu Mesxetiyanin yerli sakinleridir Mesxetiyaliilar gurcu dilinin danisirlar ve ekseriyyeti gurcu ortodoks xristianlaridir lakin aralarinda katolik azligi da movcuddur Mesxeti turkleri ve ya Axisqa turkleri Mesxetiya vilayetinin kecmis sakinleridir Onlar Iosif Stalinin birbasa emriyle 1944 cu ilin 14 noyabrindan 26 noyabrina qeder Merkezi Asiyaya surgun edilibler ve mecburi sekilde Qazaxistan Qirgizistan ve Ozbekistanda yerlesdirilibler Mecburi sekilde surgun edilmis 120 000 neferin 10 000 i ve ya 50 000 i deportasiya zamani helak olmusdur Onlarin yasadiqlari evlere ermeniler kocurulmudur 1991 ci ilde Gurcustan hokumeti onlarin evlerine qayitmasi teklifini redd etmisdir Hal hazirda 500 000 700 000 arasi Axisqa turku Azerbaycanda ve Merkezi Asiyada yasayir Axisqa turklerinin ekseriyyeti sunni henefi muselmanlardir IstinadlarBrennan Dan Guram Mamulia The Guardian ingilis April 5 2003 November 20 2013 tarixinde Istifade tarixi July 2 2019 Krauthamer Ky East of Center ingilis April 5 2011 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi July 2 2019 Trier Tom Andrei Khanzin The Meskhetian Turks at a Crossroads ingilis European Center for Minority Issues 2008 ISBN 9783825896287 2019 07 24 tarixinde Istifade tarixi 2019 07 02 Edebiyyat თაყაიშვილი ე არქეოლოგიური ექსპედიცია კოლა ოლთისში და ჩანგლში gurcu Tiflis 1907 ლომსაძე შ სამცხე ჯავახეთი XVIII ს შუაწლებიდან XIX საუკუნის შუა წლებამდე gurcu Tbilisi 1975 მუსხელიშვილი დ gurcu 6 Tbilisi 1983 seh 601 602 ნოზაძე ვ საქართველოს აღდგენისათვის ბრძოლა მესხეთის გამო gurcu Tbilisi 1989 Xarici kecidlerPavle Ingorokva Deform of historical reality about southern parts Meskheti and South Kartli of Georgia www amsi ge saytinda ing