Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Peritonit — (lat. peritoneum periton yaxud qarın boşluğunu örtən seroz qişa + lat. -itis iltihabi göstərən şəkilçi) peritonun iltihabı, qarın boşluğunun iltihabı.
| Peritonit | |
|---|---|
| XBT-10 | K |
| XBT-9 | |
| XBT-9-KM | 567.8, 567.89, 567.82 |
| DiseasesDB | 9860 |
| MedlinePlus | 001335 |
| eMedicine | med/2737 |
| MeSH | D010538 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Səbəbləri
Peritonitin ən çox görülən səbəbi mədə-bağırsaq traktının qarın boşluğuna perforasiyasıdır(deşilməsi), buna görə mədə və ya bağırsaq tərkibi və mikroflorası, yəni mədə-bağırsaqların lümenində yaşayan bakteriyalar qarın boşluğuna daxil olur. Ancaq periton qıcıqlanmasının səbəbləri başqa amillər də ola bilər: yad cisim, öd kisəsi dəlinməsi yaxud qaraciyər yırtılması nəticəsində ödün peritona axması, dəlinmiş mədə xorasından mədə turşusu. Qadınlarda peritonit səbəblərindən biri də infeksiyalı uşaqlıq borusu və ya yumurtalıq kistasının partlaması ola bilər
Növləri
İltihabın qaynaqlarına görə peritonitlər bir neçə cür olur:
- İnfeksion (yoluxucu)
- birincili - bura qaraciyər xəstəlikləri və assit zamanı spontan bakterial peritonit və peritoneal dializ alan xəstələrdə əmələ gələ bilər.
- ikincili - qarın boşluğu orqanlarının zədələnməsi sonucu (dəlinməsi, yırtılması)
- üçüncülü - sürəkli və ya antibiotik müalicədən sonra qayıdan infeksiya nəticəsinda qarın boşluğu orqanlarının zədələnməsi olmadan əmələ gəlir. Qan yoluyla keçir, immun çatmamazlığı zamanı meydana gələ bilər.
- peritoneal absses infeksion mayenin fibrinli ekssudat, piylik və ya qonşu orqan tərəfindən kapsullaşması, bir qovuğa toplaşması nəticəsində törəyir.
- Qeyri-infeksion (steril, qeyri-yoluxucu)
- kimyəvi - qan, öd, kontrast maddəsi (barium sulfat) ya başqa qıcıqlandırıcıların peritona yayılması yaxud boşluqlu orqanın divariçindən gələn iltihabi qeyri-infeksion prosesin (məsələn, Kron xəstəliyi) peritona yayılması sonucu əmələ gəlir.
- autoimmun - Aralıq dənizi qızdırması zamanı vaxtaşırı qayıdan birincili peritonit.
Əlamətləri
Peritonitin simptomları qarın ağrısı, qızdırma, ishal, sidikqovucu müalicəyə baxmayaraq yaxşılaşmayan assit, bağırsaq keçməzliyi ola bilər.
Ağırlaşmaları: kəskin böyrək çatmamazlığı yaxud xroniki böyrək çatmamazlığının ağırlaşması.
Diaqnostika
Laborator üsullar
- qanın analizi - sola meyilli leykositoz (>11,000 hücr/μ L), C-reaktiv zülalın kimi iltihab göstəricilərin qalxması müşahidə olunur. Dalaq böyüməsi (hipersplenizm), ağır sepsis və immun çatmamazlığı dənəli leykositlərin artımını azalda bilər.Qaraciyər (GOT, GPT, GGT, AP, Bilirubin) və laxtalanma (PT, PTT, İNR) göstəriciləri qaraciyər xəstəliyini, amilaza və lipaza - pankreatiti aşkarlaya bilər. 1,1-dən artıq olan zərdab-assit albuminin nisbəti (qradienti) (SAAN, SAAQ) spontan bakterial peritonitə (SBP) xassdır.
- sidiyin analizi böyrək və sidik-ifrazat sistemində xəstəlikləri aşkarlamağa kömək edir. Ancaq aşağı qarın ağrıları və çanaq infeksiyaları zamanı da sidikdə artması və mikrohematuriya görülə bilər.
- nəcisin analizi ishallı xəstələrdə keçirilir: Clostridium difficile, Salmonella, Shigella, CMV və b. xəstəlik törədicilərin nəcisdə tapılması infeksion enterokoliti üzə çıxara bilər.
- parasentez - assitik mayenin şprislə deşilməsi. Mayedə pH, qlükoza, zülal, laktat dehidrogenaza (LDH), hüceyrə sayı, Qram boyaması, aerob və anaerob kulturaları müayinə olunmalıdır. Pankreatitdən və ya pankreatik sızmadan şübhələndikdə analizlərə amilaza da qatılmalıdır. Öd və sidik sızmalarına şübhə edildikdə bilirubin və kreatinin səviyyələri də ölçülməlidir. Bakterial peritonitlər adətən normadan aşağı pH və qlükoza, yüksək LDH və zülal nümayış etdirirlər.
Görüntüləyici üsullar
- ultrasəs müayinə assitin (birincili spontan bakterial peritonitin səbəbi), öd daşlarının və ya öd kisəsinin iltihabının olub olmamasını aşkarlayır.
- yatıq və duran vəziyyətə qarın rentgeni qarın boşluğunda sərbəst havanın, böyrək daşlarının olub-olmamasını göstərir. Sərbəst hava çox vaxt mədə və onikibarmaq bağırsağın dəlinməsində, daha az nazik və yoğun bağırsağın perforasiyasında müşahidə olunur, kor bağırsağın (appendiks) dəlinməsində isə rast gəlinmir. Öd kisəsinin və ya siqma divertikulitin örtülü dəlinməsində, eləcə də kiçik həcmli sərbəst hava toplaşmasında rentgen şəkillərində sərbəst hava görünmür.
Müalicə
Kəskin peritonitin müalicəsi təcili cərrahi əməliyyatdır. Əməliyyatın əsas məqsədi:
- iltihabi ocağın aradan götürülməsi
- irinin, nekrozların və fibrin ərpin aradan götürülməsi (yaranın təmizlənməsi və peritoneal yuyulma, lavaj)
- qarın boşluğunun bütün nahiyələrinin suyunun çəkilməsi (drenaj)
Qaynaqlar
- Disease Ontology (ing.). 2016.
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- eMedicine. Brian James Daley. Peritonitis and Abdominal Sepsis. 2022-09-15 at the Wayback Machine
 | Tibb ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Peritonit lat peritoneum periton yaxud qarin boslugunu orten seroz qisa lat itis iltihabi gosteren sekilci peritonun iltihabi qarin boslugunun iltihabi PeritonitXBT 10 K65 XBT 9 567XBT 9 KM 567 8 567 89 567 82DiseasesDB 9860MedlinePlus 001335eMedicine med 2737 MeSH D010538 Vikianbarda elaqeli mediafayllarSebebleriPeritonitin en cox gorulen sebebi mede bagirsaq traktinin qarin bosluguna perforasiyasidir desilmesi buna gore mede ve ya bagirsaq terkibi ve mikroflorasi yeni mede bagirsaqlarin lumeninde yasayan bakteriyalar qarin bosluguna daxil olur Ancaq periton qiciqlanmasinin sebebleri basqa amiller de ola biler yad cisim od kisesi delinmesi yaxud qaraciyer yirtilmasi neticesinde odun peritona axmasi delinmis mede xorasindan mede tursusu Qadinlarda peritonit sebeblerinden biri de infeksiyali usaqliq borusu ve ya yumurtaliq kistasinin partlamasi ola bilerNovleriIltihabin qaynaqlarina gore peritonitler bir nece cur olur Infeksion yoluxucu birincili bura qaraciyer xestelikleri ve assit zamani spontan bakterial peritonit ve peritoneal dializ alan xestelerde emele gele biler ikincili qarin boslugu orqanlarinin zedelenmesi sonucu delinmesi yirtilmasi ucunculu surekli ve ya antibiotik mualiceden sonra qayidan infeksiya neticesinda qarin boslugu orqanlarinin zedelenmesi olmadan emele gelir Qan yoluyla kecir immun catmamazligi zamani meydana gele biler peritoneal absses infeksion mayenin fibrinli ekssudat piylik ve ya qonsu orqan terefinden kapsullasmasi bir qovuga toplasmasi neticesinde toreyir Qeyri infeksion steril qeyri yoluxucu kimyevi qan od kontrast maddesi barium sulfat ya basqa qiciqlandiricilarin peritona yayilmasi yaxud bosluqlu orqanin divaricinden gelen iltihabi qeyri infeksion prosesin meselen Kron xesteliyi peritona yayilmasi sonucu emele gelir autoimmun Araliq denizi qizdirmasi zamani vaxtasiri qayidan birincili peritonit ElametleriPeritonitin simptomlari qarin agrisi qizdirma ishal sidikqovucu mualiceye baxmayaraq yaxsilasmayan assit bagirsaq kecmezliyi ola biler Agirlasmalari keskin boyrek catmamazligi yaxud xroniki boyrek catmamazliginin agirlasmasi DiaqnostikaLaborator usullar qanin analizi sola meyilli leykositoz gt 11 000 hucr m L C reaktiv zulalin kimi iltihab gostericilerin qalxmasi musahide olunur Dalaq boyumesi hipersplenizm agir sepsis ve immun catmamazligi deneli leykositlerin artimini azalda biler Qaraciyer GOT GPT GGT AP Bilirubin ve laxtalanma PT PTT INR gostericileri qaraciyer xesteliyini amilaza ve lipaza pankreatiti askarlaya biler 1 1 den artiq olan zerdab assit albuminin nisbeti qradienti SAAN SAAQ spontan bakterial peritonite SBP xassdir sidiyin analizi boyrek ve sidik ifrazat sisteminde xestelikleri askarlamaga komek edir Ancaq asagi qarin agrilari ve canaq infeksiyalari zamani da sidikde artmasi ve mikrohematuriya gorule biler necisin analizi ishalli xestelerde kecirilir Clostridium difficile Salmonella Shigella CMV ve b xestelik toredicilerin necisde tapilmasi infeksion enterokoliti uze cixara biler parasentez assitik mayenin sprisle desilmesi Mayede pH qlukoza zulal laktat dehidrogenaza LDH huceyre sayi Qram boyamasi aerob ve anaerob kulturalari muayine olunmalidir Pankreatitden ve ya pankreatik sizmadan subhelendikde analizlere amilaza da qatilmalidir Od ve sidik sizmalarina subhe edildikde bilirubin ve kreatinin seviyyeleri de olculmelidir Bakterial peritonitler adeten normadan asagi pH ve qlukoza yuksek LDH ve zulal numayis etdirirler Goruntuleyici usullar Diafraqmaalti toplasmis serbest havaultrases muayine assitin birincili spontan bakterial peritonitin sebebi od daslarinin ve ya od kisesinin iltihabinin olub olmamasini askarlayir yatiq ve duran veziyyete qarin rentgeni qarin boslugunda serbest havanin boyrek daslarinin olub olmamasini gosterir Serbest hava cox vaxt mede ve onikibarmaq bagirsagin delinmesinde daha az nazik ve yogun bagirsagin perforasiyasinda musahide olunur kor bagirsagin appendiks delinmesinde ise rast gelinmir Od kisesinin ve ya siqma divertikulitin ortulu delinmesinde elece de kicik hecmli serbest hava toplasmasinda rentgen sekillerinde serbest hava gorunmur MualiceKeskin peritonitin mualicesi tecili cerrahi emeliyyatdir Emeliyyatin esas meqsedi iltihabi ocagin aradan goturulmesi irinin nekrozlarin ve fibrin erpin aradan goturulmesi yaranin temizlenmesi ve peritoneal yuyulma lavaj qarin boslugunun butun nahiyelerinin suyunun cekilmesi drenaj QaynaqlarDisease Ontology ing 2016 Monarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 eMedicine Brian James Daley Peritonitis and Abdominal Sepsis 2022 09 15 at the Wayback Machine Tibb ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin