Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Kşiştof Kyeslovski (pol. Krzysztof Kieślowski; 27 iyun 1941, Varşava, Polşa — 13 mart 1996, Varşava, Polşa) — Polşa kinorejissoru və kinodramaturqu.
| Krzysztof Kieslowski | |
|---|---|
| pol. Krzysztof Kieślowski | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | (54 yaşında) |
| Vəfat yeri | Varşava, Polşa |
| Vəfat səbəbi | ürək tutması |
| Vətəndaşlığı | |
| Fəaliyyəti | kinorejissor, ssenarist |
| Fəaliyyət illəri | 1955—1994 |
| Mükafatları | |
| IMDb | ID0001425 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və yaradıcılığı
27 iyun 1941-ci ildə Varşavada dünyaya gələn Kieslowski atasının vərəmdən əziyyət çəkməsi səbəbilə Polşada bir çox şəhəri gəzmək məcburiyyətində qalmışdı. Atası bir sanatoriyadan digərinə göndərilərkən, Kieslowski demək olar ki, bir mühacir həyatı yaşamışdı. Buna görə də bu böyük rejissor Polşada yaşadığı qədər, Polşanı da yaşamışdır deyə bilərik.
İlk illər
Uşaq yaşlarında yanğınsöndürən olmaq istəyən, sonradan Lodz Film Akademiyasına 2 dəfə müraciət edən Kryzstof qəbul ola bilmədi. Bir müddət sonra rəsm akademiyasında oxuyan Kryzstof, nəhayət, 1965-ci ildə Film Akademiyasına qəbul oldu. Akademiyada gənc Kryzstofla bərabər təhsil alanların arasında Roman Polanski, Andrzej Wadja, Jerzy Skolimowski və Krzystof Zanussi tanış insanların adlarını çəkə bilərik. Belə bir mühitdə özünü inkişaf etdirən Kryzstof özünün “Tramvay” adlı ilk qısametrajlı filmini də çəkmək imkanı əldə etdi. Bu film ağ-qara formatda olub, tramvayda yalnız bir kişinin bir qadından xoşu gəlməsi və tovlamaq cəhdlərindən bəhs edir. Bu filmdən sonra gənc Kryzstof çəkdiyi “Ofis” filmi ilə o dövrdə ölkədə olan kommunist rejmini tənqid edir. 1970-ci ildə “Fabrik”, 1970-ci ilin ortalarında isə “İlk məhəbbət” adlı filmlərini bitirir. Polşada “əxlaqi narahatlıq” adı verilən 1970-ci illərin sonunda rejissor özünün “Kamuflaj” və “Mərmər adam” adlı növbəti qısametrajlı filmlərini ekranlaşdırır. Daha sonra çəkdiyi “Tərcümeyi-hal” filmində hökuməti tənqid etməsini deməsinə baxmayaraq, öz məsləkdaşları tərəfindən hökumətlə əməkdaşlıq etməsi ilə günahlandırıldı.
Ümumiyyətlə, Kieslowski yaradıcılğını qısametrajlı sənədli filmlər və uzunmetrajlı filmlər kimi iki hissəyə ayıra bilərik və o, 1981-ci ildə çəkdiyi “Stansiya” filmi məhkəmədə əleyhinə sübut kimi göstərildikdən sonra yaradıcılığının qısametrajlı sənədli filmlər olan ilk hissəsini burda dayandırdı. Rejissorun ilk uzunmetrajlı filmi “Yara”dır. 1979-cu ildə “Kamera düşgünü” filmini lentə almışdır. Bir müsahibəsində “Film çəkmək əsəblərinizi korlayan bir şeydir və yeri gəldiyində ailənizi, emosiyalarınızı, şəxsi həyatınızı və başqa hər şeyi ikinci plana atmağa məcbursunuz” deyən Kieslowski, bu filmdə adi bir işçinin bir kameraya sahib olmasından sonra rejissorluğa gedən yolu, necə bir kamera düşkününə dönməsindən bəhs edir. Çoxlarının iddia etdiyi kimi bu filmdə Kieslowski məhz öz portretini təsvir etmişdir. Polşada “Ümid və Məyusluq” (1980-ci illər sonrası) adı verilən və kütləvi tətillər, işdən ayrılmalar ilə yaşanılan bir dövrdə rejissor “Kor Tale” adını verdiyi filmini bitirmişdir. Daha sonra ekranlaşdırdığı “Sonsuz” adlı filmində isə Kieslowski simvolik olaraq hərbi vəziyyət sonrası dönəmdəki Polşanı təsvir etmişdir.
Nəhayət, 1988-ci ildə Polşa televiziyası üçün planlaşdırılan, rejissorun şah əsərlərindən sayılan Krzysztof Piesiewicz ilə senarilərini yazdıqları, 10 filmdən ibarət “Dekalog”u çəkməyə başlayır. Hər bölümün təqribən 1 saat davam etdiyi “Dekalog” da Musa’nın “10 əmri” mövzusuna toxunulmuşdur. Sonradan “Öldürməyəcəksən” maddəsinə çəkilmiş seriya – “Ölüm haqqında qısa film”, “Zina etməyəcəksən” maddəsinə çəkilmiş seriya isə “Məhəbbət haqqında qısa film” adları ilə ayrıca bədii film halına gətirildi. İlk baxışdan toxunduğu mövzu baxımından Kieslowski dindar hesab oluna bilər, lakin verdiyi müsahibələrdə özünü heç bir dinə aid hesab etmədiyini, öz içində dindar biri olduğunu bildirmişdir. Kieslowski öz içindəki yaradıcıya inanırdı və başqa hər hansı bir dinin boyunduruğu altına girməkdən imtina edirdi.
Kieslowski’ni məşhurlaşdıran “Veronikanın İkili Yaşamı”dır. 1991-ci ildə ekranlaşdırdığı bu filmin ana mövzusu, Kieslowski’nin öz sözləri ilə desək, “Daha diqqətlə yaşayın, çünki elədiklərinizin nəticəsini özünüz də bilmirsiniz, tanıdığınız və ya tanımadığınız insanların nələr edə biləcəyini bilmirsiniz”dir. Nələr yaşayacağımız etdiyimiz seçimlərin nəticəsində müəyyən olunması və ya bəzən təsadüflərin (Kieslowskiy’ə görə, bu təsadüflərdə tanımadığımız milyonlarca insanın təsiri vardır) istiqamətləndirmiş olması Kieslowski yaradıcılığının əsas dayaq nöqtəsidir. “Veronikanın ikili yaşamı” filmində hakim olan sirli atmosfer (həyatın gizli, görünməyən üzü) eyni zamanda həyatın özü ilə kəsişmişdir. Kieslowski həyatın kəsişmələrdən ibarət olduğunu, elədiklərimizin qarşılığını ödəyəcəyimizi və nəticə etibarilə məsuliyyət daşıdığımızı bildirir. Kieslowski bu filmdə Polşada yaşayan Weronika ilə Fransada yaşayan Veronique’nin hekayələrini bəlkədə ola biləcək ən maraqlı bir şəkildə tamaşaçılara təqdim edir.
1990-cı illərin ortalarında çəkdiyi “Üç rəng” trilogiyası Kieslowski yaradıcılığının zirvəsi hesab olunur. Trilogiyanın filmləri “Mavi”, “Bəyaz”, “Qırmızı” adlanır. Adlarını Fransa bayrağında olan rənglərdən alan filmlərdə müvafiq olaraq azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq mövzularına toxunur. Bu üç filmdə bəzi ortaq səhnələr mövcuddur. Bunlardan ən təsirlisi əlindəki şüşəni təkrar emal üçün ayrılmış zibil qutusuna atmağa çalışan yaşlı qadının olduğu səhnədir. Bu qadın, mavidə şüşəni qutuya ata bilmir, bəyazda bir az çətinlik çəkir, ama ata bildiyini görürük, qırmızıda isə filmin baş qəhrəmanı Valentin, yəni İrene Jacob, yaşlı qadının yanına gedib, ona şüşəni zibil qabına atmağa yardım edir.
“Qırmızı”da baş qəhrəman olaraq qarşımıza İrene Jacob, “Mavi”də Juliette Binoche, “Bəyaz”da isə Julie Delpy çıxır. Bu trilogiyada bu üç – azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq məfhumlarına günlük həyatda onların həqiqətən necə işlədiyi barəsində düşünərək, tamamilə həyati və şəxsi pəncərələrdən baxırıq. Bu məfhumlar insan təbiəti ilə təzadlıdır və insan həyatda onlarla tək-tək qarşılaşdığı zaman necə yaşayacağını bilmirik. İnsanlar həqiqətənmi azadlığı, bərabərliyi, qardaşlığı bu qədər çox istəyirlər deyə soruşan Kieslowski, eynilə “Dekalog”dakı kimi mövzulara tək-tək yanaşmış, bu üç rəngin insan həyatındakı rolu, həyatımızda nə qədər var olduğu və bizim bu anlayışlar qarşısında həyatımızı necə istiqamətləndirib, onlarla haralarda qarşılaşdığımız kimi nüanslara toxunmuşdur.
Kieslowski’nin bu trilogiyasında çox həssas, emosional səhnələr var. Amma Kieslowski bunların heç birində ifratçılığa getməmişdir. Bəlkə də bu trilogiyanın bir şah əsər hesab olunmasının ən əsas səbəblərindən biri də budur: təbiilik və səmimilik. Personajların hər birinin başına gələn hadisələr bizim yaşamımızdan bir parçadır. Ya da hələ yaşamamış olduğumuz, yaşayacağımız yaşamdan. Tale məfhumuna, ”həyatın bizimlə bağlı heç vaxt başa düşə bilməyəcəyimiz planları var” kimi fikirlərə dərindən bağlı olan Kieslowski, əvvəlki filmləri kimi bu filmdə də bunları bizə hiss etdirir. Həyata nə qədər yön verməyə çalışsaq da səmərəsizdir, əlimizdə olmayan hər hansı bir kiçik dəyişiklik hər şeyi dağıda, o ana qədər planladığımız hər şeyi məhv edə bilər.
Və “Mavi”də toxunduğu azadlıq məfhumu ilə bağlı Kieslowski: “Əslində azadlıq və sevgi bir-biri ilə təzad təşkil edir. Əgər biri sevərsə, digərinin azadlığını məhdudlaşdırar. Bir qadını sevər, həyatınızı yaşayar və bilmədiyiniz yönlərinizi həmin qadının gözlərindən görə bilərsiniz. Azadlığımızı məhdudlaşdıran çox şey var: bir it, bir maşın, bir televizor. Filosofluq etmək istəmirəm ,amma bu nümunələrlə insan azadlıq məfhumunu düşünə bilər. Məhz bizim eləmək istədiyimiz şeyin ”– deyə buyurmuşdu.
Filmləri haqqında danışarkən tez-tez kommunizm, Hitler, Lenin kimi adlar çəkən Kieslowski’nin yaradıcılığı üzərinə 2-ci Dünya Müharibəsinin və onun sonrasındakı vəziyyətin nə qədər təsiri olduğunu anlaya bilərik. Bu səbəblə özünün də dediyi kimi siyasətdən uzaqlaşmış və sənətinə apoliltik deyə biləcəyimiz bir münasibət bəsləmişdi. Amma bu apolitikal münasibət heç vaxt hər şeyə biganə tərzdə olmamışdır. O, dünyanın dəyişməsi və xəyal etdiyi ideallara çatması üçün ən əsas faktor olan insanı düşünmüş, yuxarıdan aşağıya doğru deyil, aşağıdan yuxarı doğru bir əlaqə yaratmaq istəmişdir. Məhz buna görə də Kieslowski özündən yüz illər öncə yaşamış filosoflar kimi kameranı bir fəlsəfə alətinə çevirmişdi. Kinonun ədəbiyyat qədər güclü olmadığını deyən Kieslowski yenə də gördüklərini, görmək istədiklərini ekrana əks etdirməyi üstün tutmuşdur. Bunun səbəbi isə əlbəttə ki, fikirərini insana daha rahat, və daha vizual bir üsulla çatdırmaq olmuşdur.
Əslində hər şeydən öncə Kieslowski kinonun şairidir. Çünki filmlərində istifadə etdiyi hər əşya başdan sona qədər çox təsirlidir. Hər səhnədə, hər dialoq və monoloqda, səssizlikdə belə çox vacib detallar gizlənir. Kieslowski filmlərinə bir dəfə də olsun boş səhnə əlavə etməmişdir. Kieslowski filmlərində səhnələrarası keçidlərlə, istifadə etdiyi filtrlərlə, musiqilərlə, məkanlarla inanılmaz bir əlaqə və özünün vizual qafiyəsini yaradıb. Bunlar bəlkə də tamaşaçılar tərəfindən ilk dəfə baxıldıqda aydın olmaya bilər, lakin filmlərə ikinci və ya üçüncü dəfə baxdıqda heç kim bu qafiyələrin qüsursuz uyğunluğundan zövq almaya bilməz. Rejissorun istifadə etdiyi çəkiliş texnikası da söz edilməyə dəyər başqa bir mözvzudur. Məsələn, “Mavi”nin başlanğıc səhnəsində maşının hidravlik yağının damla-damla sızıntısı insanın içində nəsə uğursuz, pis bir şey olacağına işarədir və insanın içində istər-istəməz bu kimi fikirlər oyadır. Rejissorun digər filmlərində bu kimi “xəbardarlıq” səhnələri boldur. Əlavə olaraq, birləşik səhnələrdə dəyişən incə detallar bir- birini tamamlayır. Buna da bir nümunə olaraq “Dekalog 1”də həyatda hesablana bilməyəcək heç bir şey olmadığına inanan, ruhun varlığını qəbul etməyən bir atanın oğlunun ölümünə qədər qədər uzanan zaman aralığındakı çox incə bir detalı verə bilərik.
Hər nəticənin hesablana biləcəyini düşünən və bunların maddi səbəblərdən olduğuna inanan bir riyaziyyat professoru bir gün oğlu ilə birlikdə öncəki günün hava məlumatlarını alır və növbəti gün üçün göldə buzun qalınlığını hesablayır. Donan göl təqribən 275 kiloluq bir kütləyə tab gətirə bilərdi. Lakin Kieslowskinin tale və həyatın planları ilə bağlı fikirlərini yenidən düşünsək xatırlaya bilərik ki, bəzən bir çox şey planladığımız kimi getməz. Oğlu buz üstündə sürüşərkən ata evdə işləyirdi. Birdən mürəkkəb şüşəsi partlayır və professorun kağızları və qarşısında olan kitab mürəkkəbə boyanır. Bu tamamilə əvvəlcədən görülə bilinməycək bir situasiya idi. Stolu təmizləyərkən qonşusu zəng edir və professorun oğlu ilə buz üzərində sürüşməyə gedən oğlu haqqında narahat olduğunu söyləyir. Mürəkkəb şüşəsinin duran yerdə partlaması ardından gələn daha böyük bir fəlakətin başlanğıcı...
Kieslowski bəzən bunun tam tərsini edər. Gözlənilməyən gözəl bir sürprizdən sonra qəhrəmanımızın başına nəsə uğursuz bir şey gələr. Yəni həyatda bütün uğursuzluqlar və sürprizlər bir-biri ilə inanılmaz bir şəkildə bağlıdır və aralarında bir qafiyə mövcuddur. Və insan övladı təəssüf ki, bu əlaqəni izah etməkdə acizdir.
Vizual təsvirlərin yanında səslər və musiqi də Kieslowki filmləri üçün çox böyük önəm daşıyır. Kieslowski yaradıcılığından danışarkən Zbigniew Preisner’dən söz açmamaq çox böyük yanlışlıq olardı. Kieslowski’nin yaxın dostu olan bu bəstəkar bəstələdiyi musiqilər ilə rejissorun filmlərinə ölümsüz ruh qazandırmışdır deyə bilərik. Musiqilərdən əlavə bəzi səhnələrdə istifadə olunan səslər, bəzən bir personajın sadəcə nəfəs alıb verməsini eşitməyimiz, ya da bir uşağın boğuq səslə danışması hər zaman həm öz-özlüyündə həm də filmlə birlikdə çox böyük bir vəhdət yaradır.
Kieslowski filmlərində təsvirlərin güzgülərdə, şüşələrdə əks olunması çox ayrıca bir özəllikdir. Şüşə insanları həm ayıran, həm də birləşdirən bir şeydir. Personajların güzgülərə düşən əksləri, onların üzərinə düşən işıqlar, kölgə oyunları o an personajların ruh hallarını bilməyimizə kömək olur. Kieslowskinin sirri də belə səhnələrdə üzə çıxır, tamaşıçını detallarla bezdirmədən, saniyəlik təsvirlərlə və incəliklərlə mövzunu bütünlükə ələ alıb, bir film nədir sualına cavab verir.
Kieslowski filmlərində tamaşıçıları istədiyi kimi istiqamətləndirir və onlara personajlarla empati yaratması üçün şərait yaradır. Bəhs etdiyimiz bu empati müxtəlif yollarla yaradıla bilər. Lakin bunun ən əsas yaradıcısı, heç şübhəsiz, səmimiyyətdir. Əsərlərindəki səmimiyyətdən heç vaxt şübhə edə bilmədiyimiz bu böyük yazıçı-rejissor personajları başa düşməyimiz və mövcud situasiyanı onların gözləri ilə görməyimizi istədiyində bəzən Juliette Binochenin yaralı gözünün içinə soxar bizi və hər şeyi tutqun görməyimizi, və beləliklə Binochonun yaşadığı tutqun, dağılmış həyatı başa düşməyimizə yardım edər.
“Üç Rəng” trilogiyasını bitirdikdən sonra bir daha rejissorluq etməyəciyini açıqlayan Kieslowski “evimə gedib siqaret çəkəcəyəm” deyir. Karyerasına son nöqtəni qoyan bu cümlənin belə altında çox gizli məqamlar vardır. Filmlərində toxunduğu azadlıq, bərabərlik, qardaşlıq məfhumlarına çox bağlı olan Kieslowski film çəkiliş meydançasında 4 fərqli – Almaniya, Polşa, Fransa, İngiltərədən olan insanlarla işləmişdir. Amma Kieslowski “Özünüzü avropalı hiss edirsin- izmi?” sualına bəlkə də sənətinin ruhunu açıqlayan bir cavab vermişdir. “Xeyr, özümü polşalı hiss edirəm, hətta özümü Polşanın şimal-şərqində yerləşən balaca bir kəndə sahib olduğum evə aid hiss edirəm, orada yaşamaqdan xoşbəxtəm, ama orada işləmirəm, film çəkmirəm, sadəcə odun toplayıram”. Bir gerçək sənət insanının özündən, aid olduğu yerdən qopmadan dünyəvi olması necə imkansızdırsa, Kieslowski də bu gerçəyin təməlləri ilə yaşadı və dünyaya böyük bir miras buraxdı.
Mənbə
- Krzysztof Kieslowski
- Deutsche Nationalbibliothek Record #119135779 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Museum of Modern Art online collection (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ksistof Kyeslovski pol Krzysztof Kieslowski 27 iyun 1941 Varsava Polsa 13 mart 1996 Varsava Polsa Polsa kinorejissoru ve kinodramaturqu Krzysztof Kieslowskipol Krzysztof KieslowskiDogum tarixi 27 iyun 1941Dogum yeri Varsava Umumi Hokumet Ucuncu ReyxVefat tarixi 13 mart 1996 54 yasinda Vefat yeri Varsava PolsaVefat sebebi urek tutmasiVetendasligi PolsaFealiyyeti kinorejissor ssenaristFealiyyet illeri 1955 1994MukafatlariIMDb ID0001425 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve yaradiciligi27 iyun 1941 ci ilde Varsavada dunyaya gelen Kieslowski atasinin veremden eziyyet cekmesi sebebile Polsada bir cox seheri gezmek mecburiyyetinde qalmisdi Atasi bir sanatoriyadan digerine gonderilerken Kieslowski demek olar ki bir muhacir heyati yasamisdi Buna gore de bu boyuk rejissor Polsada yasadigi qeder Polsani da yasamisdir deye bilerik Ilk illerUsaq yaslarinda yanginsonduren olmaq isteyen sonradan Lodz Film Akademiyasina 2 defe muraciet eden Kryzstof qebul ola bilmedi Bir muddet sonra resm akademiyasinda oxuyan Kryzstof nehayet 1965 ci ilde Film Akademiyasina qebul oldu Akademiyada genc Kryzstofla beraber tehsil alanlarin arasinda Roman Polanski Andrzej Wadja Jerzy Skolimowski ve Krzystof Zanussi tanis insanlarin adlarini ceke bilerik Bele bir muhitde ozunu inkisaf etdiren Kryzstof ozunun Tramvay adli ilk qisametrajli filmini de cekmek imkani elde etdi Bu film ag qara formatda olub tramvayda yalniz bir kisinin bir qadindan xosu gelmesi ve tovlamaq cehdlerinden behs edir Bu filmden sonra genc Kryzstof cekdiyi Ofis filmi ile o dovrde olkede olan kommunist rejmini tenqid edir 1970 ci ilde Fabrik 1970 ci ilin ortalarinda ise Ilk mehebbet adli filmlerini bitirir Polsada exlaqi narahatliq adi verilen 1970 ci illerin sonunda rejissor ozunun Kamuflaj ve Mermer adam adli novbeti qisametrajli filmlerini ekranlasdirir Daha sonra cekdiyi Tercumeyi hal filminde hokumeti tenqid etmesini demesine baxmayaraq oz meslekdaslari terefinden hokumetle emekdasliq etmesi ile gunahlandirildi Umumiyyetle Kieslowski yaradicilgini qisametrajli senedli filmler ve uzunmetrajli filmler kimi iki hisseye ayira bilerik ve o 1981 ci ilde cekdiyi Stansiya filmi mehkemede eleyhine subut kimi gosterildikden sonra yaradiciliginin qisametrajli senedli filmler olan ilk hissesini burda dayandirdi Rejissorun ilk uzunmetrajli filmi Yara dir 1979 cu ilde Kamera dusgunu filmini lente almisdir Bir musahibesinde Film cekmek eseblerinizi korlayan bir seydir ve yeri geldiyinde ailenizi emosiyalarinizi sexsi heyatinizi ve basqa her seyi ikinci plana atmaga mecbursunuz deyen Kieslowski bu filmde adi bir iscinin bir kameraya sahib olmasindan sonra rejissorluga geden yolu nece bir kamera duskunune donmesinden behs edir Coxlarinin iddia etdiyi kimi bu filmde Kieslowski mehz oz portretini tesvir etmisdir Polsada Umid ve Meyusluq 1980 ci iller sonrasi adi verilen ve kutlevi tetiller isden ayrilmalar ile yasanilan bir dovrde rejissor Kor Tale adini verdiyi filmini bitirmisdir Daha sonra ekranlasdirdigi Sonsuz adli filminde ise Kieslowski simvolik olaraq herbi veziyyet sonrasi donemdeki Polsani tesvir etmisdir Nehayet 1988 ci ilde Polsa televiziyasi ucun planlasdirilan rejissorun sah eserlerinden sayilan Krzysztof Piesiewicz ile senarilerini yazdiqlari 10 filmden ibaret Dekalog u cekmeye baslayir Her bolumun teqriben 1 saat davam etdiyi Dekalog da Musa nin 10 emri movzusuna toxunulmusdur Sonradan Oldurmeyeceksen maddesine cekilmis seriya Olum haqqinda qisa film Zina etmeyeceksen maddesine cekilmis seriya ise Mehebbet haqqinda qisa film adlari ile ayrica bedii film halina getirildi Ilk baxisdan toxundugu movzu baximindan Kieslowski dindar hesab oluna biler lakin verdiyi musahibelerde ozunu hec bir dine aid hesab etmediyini oz icinde dindar biri oldugunu bildirmisdir Kieslowski oz icindeki yaradiciya inanirdi ve basqa her hansi bir dinin boyundurugu altina girmekden imtina edirdi Kieslowski ni meshurlasdiran Veronikanin Ikili Yasami dir 1991 ci ilde ekranlasdirdigi bu filmin ana movzusu Kieslowski nin oz sozleri ile desek Daha diqqetle yasayin cunki elediklerinizin neticesini ozunuz de bilmirsiniz tanidiginiz ve ya tanimadiginiz insanlarin neler ede bileceyini bilmirsiniz dir Neler yasayacagimiz etdiyimiz secimlerin neticesinde mueyyen olunmasi ve ya bezen tesaduflerin Kieslowskiy e gore bu tesaduflerde tanimadigimiz milyonlarca insanin tesiri vardir istiqametlendirmis olmasi Kieslowski yaradiciliginin esas dayaq noqtesidir Veronikanin ikili yasami filminde hakim olan sirli atmosfer heyatin gizli gorunmeyen uzu eyni zamanda heyatin ozu ile kesismisdir Kieslowski heyatin kesismelerden ibaret oldugunu elediklerimizin qarsiligini odeyeceyimizi ve netice etibarile mesuliyyet dasidigimizi bildirir Kieslowski bu filmde Polsada yasayan Weronika ile Fransada yasayan Veronique nin hekayelerini belkede ola bilecek en maraqli bir sekilde tamasacilara teqdim edir 1990 ci illerin ortalarinda cekdiyi Uc reng trilogiyasi Kieslowski yaradiciliginin zirvesi hesab olunur Trilogiyanin filmleri Mavi Beyaz Qirmizi adlanir Adlarini Fransa bayraginda olan renglerden alan filmlerde muvafiq olaraq azadliq beraberlik qardasliq movzularina toxunur Bu uc filmde bezi ortaq sehneler movcuddur Bunlardan en tesirlisi elindeki suseni tekrar emal ucun ayrilmis zibil qutusuna atmaga calisan yasli qadinin oldugu sehnedir Bu qadin mavide suseni qutuya ata bilmir beyazda bir az cetinlik cekir ama ata bildiyini goruruk qirmizida ise filmin bas qehremani Valentin yeni Irene Jacob yasli qadinin yanina gedib ona suseni zibil qabina atmaga yardim edir Qirmizi da bas qehreman olaraq qarsimiza Irene Jacob Mavi de Juliette Binoche Beyaz da ise Julie Delpy cixir Bu trilogiyada bu uc azadliq beraberlik qardasliq mefhumlarina gunluk heyatda onlarin heqiqeten nece islediyi baresinde dusunerek tamamile heyati ve sexsi pencerelerden baxiriq Bu mefhumlar insan tebieti ile tezadlidir ve insan heyatda onlarla tek tek qarsilasdigi zaman nece yasayacagini bilmirik Insanlar heqiqetenmi azadligi beraberliyi qardasligi bu qeder cox isteyirler deye sorusan Kieslowski eynile Dekalog daki kimi movzulara tek tek yanasmis bu uc rengin insan heyatindaki rolu heyatimizda ne qeder var oldugu ve bizim bu anlayislar qarsisinda heyatimizi nece istiqametlendirib onlarla haralarda qarsilasdigimiz kimi nuanslara toxunmusdur Kieslowski nin bu trilogiyasinda cox hessas emosional sehneler var Amma Kieslowski bunlarin hec birinde ifratciliga getmemisdir Belke de bu trilogiyanin bir sah eser hesab olunmasinin en esas sebeblerinden biri de budur tebiilik ve semimilik Personajlarin her birinin basina gelen hadiseler bizim yasamimizdan bir parcadir Ya da hele yasamamis oldugumuz yasayacagimiz yasamdan Tale mefhumuna heyatin bizimle bagli hec vaxt basa duse bilmeyeceyimiz planlari var kimi fikirlere derinden bagli olan Kieslowski evvelki filmleri kimi bu filmde de bunlari bize hiss etdirir Heyata ne qeder yon vermeye calissaq da semeresizdir elimizde olmayan her hansi bir kicik deyisiklik her seyi dagida o ana qeder planladigimiz her seyi mehv ede biler Ve Mavi de toxundugu azadliq mefhumu ile bagli Kieslowski Eslinde azadliq ve sevgi bir biri ile tezad teskil edir Eger biri severse digerinin azadligini mehdudlasdirar Bir qadini sever heyatinizi yasayar ve bilmediyiniz yonlerinizi hemin qadinin gozlerinden gore bilersiniz Azadligimizi mehdudlasdiran cox sey var bir it bir masin bir televizor Filosofluq etmek istemirem amma bu numunelerle insan azadliq mefhumunu dusune biler Mehz bizim elemek istediyimiz seyin deye buyurmusdu Filmleri haqqinda danisarken tez tez kommunizm Hitler Lenin kimi adlar ceken Kieslowski nin yaradiciligi uzerine 2 ci Dunya Muharibesinin ve onun sonrasindaki veziyyetin ne qeder tesiri oldugunu anlaya bilerik Bu sebeble ozunun de dediyi kimi siyasetden uzaqlasmis ve senetine apoliltik deye bileceyimiz bir munasibet beslemisdi Amma bu apolitikal munasibet hec vaxt her seye bigane terzde olmamisdir O dunyanin deyismesi ve xeyal etdiyi ideallara catmasi ucun en esas faktor olan insani dusunmus yuxaridan asagiya dogru deyil asagidan yuxari dogru bir elaqe yaratmaq istemisdir Mehz buna gore de Kieslowski ozunden yuz iller once yasamis filosoflar kimi kamerani bir felsefe aletine cevirmisdi Kinonun edebiyyat qeder guclu olmadigini deyen Kieslowski yene de gorduklerini gormek istediklerini ekrana eks etdirmeyi ustun tutmusdur Bunun sebebi ise elbette ki fikirerini insana daha rahat ve daha vizual bir usulla catdirmaq olmusdur Eslinde her seyden once Kieslowski kinonun sairidir Cunki filmlerinde istifade etdiyi her esya basdan sona qeder cox tesirlidir Her sehnede her dialoq ve monoloqda sessizlikde bele cox vacib detallar gizlenir Kieslowski filmlerine bir defe de olsun bos sehne elave etmemisdir Kieslowski filmlerinde sehnelerarasi kecidlerle istifade etdiyi filtrlerle musiqilerle mekanlarla inanilmaz bir elaqe ve ozunun vizual qafiyesini yaradib Bunlar belke de tamasacilar terefinden ilk defe baxildiqda aydin olmaya biler lakin filmlere ikinci ve ya ucuncu defe baxdiqda hec kim bu qafiyelerin qusursuz uygunlugundan zovq almaya bilmez Rejissorun istifade etdiyi cekilis texnikasi da soz edilmeye deyer basqa bir mozvzudur Meselen Mavi nin baslangic sehnesinde masinin hidravlik yaginin damla damla sizintisi insanin icinde nese ugursuz pis bir sey olacagina isaredir ve insanin icinde ister istemez bu kimi fikirler oyadir Rejissorun diger filmlerinde bu kimi xebardarliq sehneleri boldur Elave olaraq birlesik sehnelerde deyisen ince detallar bir birini tamamlayir Buna da bir numune olaraq Dekalog 1 de heyatda hesablana bilmeyecek hec bir sey olmadigina inanan ruhun varligini qebul etmeyen bir atanin oglunun olumune qeder qeder uzanan zaman araligindaki cox ince bir detali vere bilerik Her neticenin hesablana bileceyini dusunen ve bunlarin maddi sebeblerden olduguna inanan bir riyaziyyat professoru bir gun oglu ile birlikde onceki gunun hava melumatlarini alir ve novbeti gun ucun golde buzun qalinligini hesablayir Donan gol teqriben 275 kiloluq bir kutleye tab getire bilerdi Lakin Kieslowskinin tale ve heyatin planlari ile bagli fikirlerini yeniden dusunsek xatirlaya bilerik ki bezen bir cox sey planladigimiz kimi getmez Oglu buz ustunde suruserken ata evde isleyirdi Birden murekkeb susesi partlayir ve professorun kagizlari ve qarsisinda olan kitab murekkebe boyanir Bu tamamile evvelceden gorule bilinmeycek bir situasiya idi Stolu temizleyerken qonsusu zeng edir ve professorun oglu ile buz uzerinde surusmeye geden oglu haqqinda narahat oldugunu soyleyir Murekkeb susesinin duran yerde partlamasi ardindan gelen daha boyuk bir felaketin baslangici Kieslowski bezen bunun tam tersini eder Gozlenilmeyen gozel bir surprizden sonra qehremanimizin basina nese ugursuz bir sey geler Yeni heyatda butun ugursuzluqlar ve surprizler bir biri ile inanilmaz bir sekilde baglidir ve aralarinda bir qafiye movcuddur Ve insan ovladi teessuf ki bu elaqeni izah etmekde acizdir Vizual tesvirlerin yaninda sesler ve musiqi de Kieslowki filmleri ucun cox boyuk onem dasiyir Kieslowski yaradiciligindan danisarken Zbigniew Preisner den soz acmamaq cox boyuk yanlisliq olardi Kieslowski nin yaxin dostu olan bu bestekar bestelediyi musiqiler ile rejissorun filmlerine olumsuz ruh qazandirmisdir deye bilerik Musiqilerden elave bezi sehnelerde istifade olunan sesler bezen bir personajin sadece nefes alib vermesini esitmeyimiz ya da bir usagin boguq sesle danismasi her zaman hem oz ozluyunde hem de filmle birlikde cox boyuk bir vehdet yaradir Kieslowski filmlerinde tesvirlerin guzgulerde suselerde eks olunmasi cox ayrica bir ozellikdir Suse insanlari hem ayiran hem de birlesdiren bir seydir Personajlarin guzgulere dusen eksleri onlarin uzerine dusen isiqlar kolge oyunlari o an personajlarin ruh hallarini bilmeyimize komek olur Kieslowskinin sirri de bele sehnelerde uze cixir tamasicini detallarla bezdirmeden saniyelik tesvirlerle ve inceliklerle movzunu butunluke ele alib bir film nedir sualina cavab verir Kieslowski filmlerinde tamasicilari istediyi kimi istiqametlendirir ve onlara personajlarla empati yaratmasi ucun serait yaradir Behs etdiyimiz bu empati muxtelif yollarla yaradila biler Lakin bunun en esas yaradicisi hec subhesiz semimiyyetdir Eserlerindeki semimiyyetden hec vaxt subhe ede bilmediyimiz bu boyuk yazici rejissor personajlari basa dusmeyimiz ve movcud situasiyani onlarin gozleri ile gormeyimizi istediyinde bezen Juliette Binochenin yarali gozunun icine soxar bizi ve her seyi tutqun gormeyimizi ve belelikle Binochonun yasadigi tutqun dagilmis heyati basa dusmeyimize yardim eder Uc Reng trilogiyasini bitirdikden sonra bir daha rejissorluq etmeyeciyini aciqlayan Kieslowski evime gedib siqaret cekeceyem deyir Karyerasina son noqteni qoyan bu cumlenin bele altinda cox gizli meqamlar vardir Filmlerinde toxundugu azadliq beraberlik qardasliq mefhumlarina cox bagli olan Kieslowski film cekilis meydancasinda 4 ferqli Almaniya Polsa Fransa Ingiltereden olan insanlarla islemisdir Amma Kieslowski Ozunuzu avropali hiss edirsin izmi sualina belke de senetinin ruhunu aciqlayan bir cavab vermisdir Xeyr ozumu polsali hiss edirem hetta ozumu Polsanin simal serqinde yerlesen balaca bir kende sahib oldugum eve aid hiss edirem orada yasamaqdan xosbextem ama orada islemirem film cekmirem sadece odun toplayiram Bir gercek senet insaninin ozunden aid oldugu yerden qopmadan dunyevi olmasi nece imkansizdirsa Kieslowski de bu gerceyin temelleri ile yasadi ve dunyaya boyuk bir miras buraxdi MenbeKrzysztof KieslowskiDeutsche Nationalbibliothek Record 119135779 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Museum of Modern Art online collection ing