Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fərqanə hadisələri (türk. Fergana Olayları) — 1989-cu ilin 1-5 iyun tarixlərində Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikasının Fərqanə vadisi olaraq adlandırılan bölgəsində yaşayan Axısqa türklərinə qarşı yerli özbəklər tərəfindən gercəkləşdirilmiş poqrom. Hadisələr nəticəsində, dəqiq necə nəfərin öldürüldüyü məlum olmasa da, həmin ildən etibarən Özbəkistanda yaşayan 100 minə yaxın axısqa türkü bölgəni tərk edərək, qonşu ölkələrin ərazilərinə sığınmışdır.
| Fərqanə hadisələri | |
|---|---|
| Əsas münaqişə: Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının dağılması | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Yeri | Fərqanə, Özbəkistan SSR |
| Hücumun hədəfi | Axısqa türkləri |
| Tarix |
|
Hadisə
1944-cü ildə etnik mənsubiyyətləri səbəbindən Türkiyə-SSRİ sərhədi üçün təhdid olaraq qəbul edilən Axısqa türklərinin Mərkəzi Asiyada yerləşən sovet respublikalarına köçürülməsinə qərar verilmişdir. Köçürülmə prosesinin 1944-cü ilin 14 noyabr tarixində başladılmış cəmisi 24 saat ərzində yekunlaşıdırılmışdır. Həmin tarixdə Gürcüstan Sovet Sosialist Respublikasının Ahalsıx bölgəsində yaşayan 86 min axısqa türkü başda Qazaxıstan Sovet Sosialist Respublikası, Qırğızıstan Sovet Sosialist Respublikası və Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının ərazilərinə köçürülmüşdür. İnsanların mal-qara üçün nəzərdə tutulmuş yük vaqonlarında 10 günə yaxın yol getməsi nəticəsində, ən azı 18 min nəfər axısqa türkünün köçürülmə prosesi zamanı həlak olduğu ehtimal olunur. Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikası axısqalıların ən kompakt yaşadığı Sovet Respublikası olmuşdur. Belə ki, 1988-ci ilin məlumatına əsasən bu Respublikada 110 minə yaxın etnik axısqa türkü yaşamaqda idi. Fərqanə vadisi, axısqalıların Özbəkistanda ən kompakt yaşadığı yer olmuşdur.
Fərqanə hadisələri 1989-cu ilin 1 iyun tarixində başlamışdır. Fərqanə bölgəsində yerləşən bazarlarda yerli özbək və axısqalı gənclər arasında başlanmış davaların hadisələrə təkan verdiyi ehtimal olunmaqdadır. Yerli jurnalistlərin sözlərinə görə özbəklər ararsında, Axısqa türklərinin özbək qadınlarına təcüvüz etdiyi, özbəklərə məxsus dükkan və digər daşınmaz əmlaklara zərər vurduqları iddiaları səsləndirilmişdir və bütün baş verənlər say baxımdan daha çox özbəklərin, axısqalılara qarşı poqrom başlatması ilə nəticələnmişdir. Başladılmış poqrom 4 gün müddətində davam etmiş və hadisələr nəticəsində ən azı 20 nəfərin öldürüldüyü ehtimal olunmaqdadır. Münasibətlərin daha da gərginləşməsindən və poqromun, daha geniş bir qətliama çevirilməsindən narahat olan axısqa türkləri bölgəni tərk etmək qərarı vermişdilər.
Hadisələr nəticəsində Özbəkistan Sovet Sosialist Respublikasında yaşamış 100 minə yaxın axısqa türkü Azərbaycan Respublikası başda olmaqla digər yaxın dövlətlərin ərazilərinə sığınmışdır. Bu gün Azərbaycan Respublikasının ərazisində yaşayan axısqa türklərinin əsasən Fərqanə hadisələrindən qaçmış insanlardan təşkil olunmuşdur. Baş vermiş hadisələrin əsas səbəkları və təşkilaçısı kimi müxtəlif mənbələr tərəfindən SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi göstərilsə də, bu iddia heç vaxt sübuta yetirilməmişdir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ferqane hadiseleri turk Fergana Olaylari 1989 cu ilin 1 5 iyun tarixlerinde Ozbekistan Sovet Sosialist Respublikasinin Ferqane vadisi olaraq adlandirilan bolgesinde yasayan Axisqa turklerine qarsi yerli ozbekler terefinden gerceklesdirilmis poqrom Hadiseler neticesinde deqiq nece neferin oldurulduyu melum olmasa da hemin ilden etibaren Ozbekistanda yasayan 100 mine yaxin axisqa turku bolgeni terk ederek qonsu olkelerin erazilerine siginmisdir Ferqane hadiseleriEsas munaqise Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin dagilmasiUmumi melumatlar40 54 03 sm e 71 45 28 s u Yeri Ferqane Ozbekistan SSRHucumun hedefi Axisqa turkleriTarix 1 5 iyun 1989Hadise1944 cu ilde etnik mensubiyyetleri sebebinden Turkiye SSRI serhedi ucun tehdid olaraq qebul edilen Axisqa turklerinin Merkezi Asiyada yerlesen sovet respublikalarina kocurulmesine qerar verilmisdir Kocurulme prosesinin 1944 cu ilin 14 noyabr tarixinde basladilmis cemisi 24 saat erzinde yekunlasidirilmisdir Hemin tarixde Gurcustan Sovet Sosialist Respublikasinin Ahalsix bolgesinde yasayan 86 min axisqa turku basda Qazaxistan Sovet Sosialist Respublikasi Qirgizistan Sovet Sosialist Respublikasi ve Azerbaycan Sovet Sosialist Respublikasinin erazilerine kocurulmusdur Insanlarin mal qara ucun nezerde tutulmus yuk vaqonlarinda 10 gune yaxin yol getmesi neticesinde en azi 18 min nefer axisqa turkunun kocurulme prosesi zamani helak oldugu ehtimal olunur Ozbekistan Sovet Sosialist Respublikasi axisqalilarin en kompakt yasadigi Sovet Respublikasi olmusdur Bele ki 1988 ci ilin melumatina esasen bu Respublikada 110 mine yaxin etnik axisqa turku yasamaqda idi Ferqane vadisi axisqalilarin Ozbekistanda en kompakt yasadigi yer olmusdur Ferqane hadiseleri 1989 cu ilin 1 iyun tarixinde baslamisdir Ferqane bolgesinde yerlesen bazarlarda yerli ozbek ve axisqali gencler arasinda baslanmis davalarin hadiselere tekan verdiyi ehtimal olunmaqdadir Yerli jurnalistlerin sozlerine gore ozbekler ararsinda Axisqa turklerinin ozbek qadinlarina tecuvuz etdiyi ozbeklere mexsus dukkan ve diger dasinmaz emlaklara zerer vurduqlari iddialari seslendirilmisdir ve butun bas verenler say baximdan daha cox ozbeklerin axisqalilara qarsi poqrom baslatmasi ile neticelenmisdir Basladilmis poqrom 4 gun muddetinde davam etmis ve hadiseler neticesinde en azi 20 neferin oldurulduyu ehtimal olunmaqdadir Munasibetlerin daha da gerginlesmesinden ve poqromun daha genis bir qetliama cevirilmesinden narahat olan axisqa turkleri bolgeni terk etmek qerari vermisdiler Hadiseler neticesinde Ozbekistan Sovet Sosialist Respublikasinda yasamis 100 mine yaxin axisqa turku Azerbaycan Respublikasi basda olmaqla diger yaxin dovletlerin erazilerine siginmisdir Bu gun Azerbaycan Respublikasinin erazisinde yasayan axisqa turklerinin esasen Ferqane hadiselerinden qacmis insanlardan teskil olunmusdur Bas vermis hadiselerin esas sebeklari ve teskilacisi kimi muxtelif menbeler terefinden SSRI Dovlet Tehlukesizlik Komitesi gosterilse de bu iddia hec vaxt subuta yetirilmemisdir