Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Şinden-zukuri (寝殿造, azərb. Əsas bina mərkəzli tikili) – Heyan dövründə, xüsusilə X əsr Yaponiyasında Heyan şəhərində aristokratların evləri üçün istifadə olunan memarlıq üslubu.
Bu memarlıq üslubu əsasən Yaponiya aristokratları tərəfindən istifadə olunurdu. Bu ev standart olaraq düzbucaqlı sahədə yerləşən bağlı keçidlərlə əlaqələnən düzbucaqlı binalardan ibarət idi. Şinden (əsas bina) mərkəzdə yerləşdiyi üçün bu üsluba da şinden adı verilmişdir. Hər bina bir otaq idi. Lakin daha sonra ərzaq və dincəlmə otaqlarını ayırmağa başladılar.
Şinden-zukuri Çin təsirindən qurtulub Yaponiyada özünəməxsus xüsusiyyətlər əldə etmişdir. Qüvslü, hündür, taxta kirəmitli saçaqlı damları var idi. Binanın inşasında istifadə olunan taxt yapon sərvindən idi. Dam taxta sütunlarla yerdən yüksəldilmişdi. Divarlar şocilərdən (sürgülü kağız qapı) ibarət idi. Evdə sadə atmosfer ön planda idi. Evlərin böyüklüyü sahibin vəzifəsinə görə dəyişirdi.
Bölmələr
Evlər bu bölmələrdən ibarət olurdu:
- Şinden (əsas bina): Cənub tərəfə baxırdı. Qonaqlar üçün istifadə olunurdu və evin bəyinin qaldığı otaq idi. Mərasimlər burada keçirilirdi. Çox vaxt 12 metr enində, 21 metr uzunluğunda olurdu. Şinden tamamilə taxta sütunlardan ibarət idi. Pərdələrlə otaqlara bölünürdü. Şindenin bir hissəsində davam var idi, amma qalan hissələr dama qədər açıq idi və damın meyilliyi olduğu kimi görünürdü. Buna görə taxta üzərində incəliklə işlər aparılırdı. Tavanın üstünə xüsusi taxta lövhələr qoyulurdu.
- Bağça: Dəhlizlərin şəkli cənubda düzbucaqlı bir açıqlıq əmələ gətirirdi. Cənubdakı bu həyət və açıqlıq əsas bağça üçün istifadə olunurdu. Burada gölməçə, çay, şam adası, iki tsukiyama (süni təpə), otlar, çiçəklər, ağ qum olurdu. Gölün üzərində körpülər var idi.
- Digər bölmələr Şindenin şimal, şərq və qərbində yerləşirdi. Bu bölmələrdə ailənin digər üzvləri qalırdılar. Şindenə nəzərən daha sadə hazırlanırdı. Şindenin iki tərəfində yerləşən bölmələr şərq cinahı və qərb cinahı adlandırılırdı.
- Şimal cinahı: Şindenin şimalında yerləşirdi. Əsasən əsl həyat yoldaşı tərəfindən istifadə olunurdu. Buna görə bu xanıma "şimaldakı qadın" deyirdilər. Daha sadə bina olub, şinden kimi tikilirdi.
- Digər binalar: Şindenin arxasına bir çox dəhliz və bina əlavə oluna bilərdi, digər xanımlar, uşaqlar, xidmətçilər tərəfindən istifadə olunurdu. Anbar, hamam və mətbəx bölmələri ola bilərdi.
İnteryer
Standart bir bölmə bir çox düzbucaqlı təbəqədən ibarət idi. Çöldən başlayaraq sunoko (açıq veranda), geniş saçaqları olan hisaşi (xarici otaq) və ən içəridə də (əsas otaq) var idi. İnteryerin bölmələri sadəcə altda kağız sürgülü bölmələr və pərdələrlə ayrılırdı. Buna görə də bir bölmə istisna olmaqla, otaq bölmələrinin üst hissəsi tavana qədər açıq idi. İçəridə az əşya olurdu. Tatami (həsir örtülər) ancaq oturula bilən yerlərdə qoyulurdu. Otaqda şkaf, yazı ləvazimatları, Çin mənşəli qutular, sandıq, çodayı (pərdəli səki) qoruyan bir cüt çinsu (taxta heyvan), qışda manqal olurdu.
Sunako ən çöldə yerləşən açıq veranda idi. Binanın bütün çevrəsini əhatə edən açıq dəhliz şəklində idi. Tez-tez pərdələr və şirmalar vasitəsilə qəbul otağına çevrilirdi. Eyni zamanda mərasimlərdə mərasimi izləyənlərin oturduğu bölmə idi. Ətrafında boşluqlar buraxılaraq koran (müqəvva) qoyulurdu.Hisaşi sunakodan qəfəsli pəncərə taxtaları ilə ayrılmışdı. Qəfəsli pəncərə taxtalarının üst hissəsi qaldırılıb saçaqlara bitişdirilə və alt hissəsi çıxarıla bilərdi. Bunlar olmayanda misular və ya kiçolar (pərdəli şirma) qoyulurdu. Bəzən ikisi də olurdu. Hisaşi qonaq otağı və ev sahibin qaldığı otaq kimi istifadə olunurdu.
Moya hisaşidən misu, kiço və ya hər ikisi ilə ayrılırdı. Mərkəzdə moya var idi. Onun içində çoday var idi. Moyanın içindəki çoday yataq və istirahət bölməsi idi. Otağın hündür hissəsi tatamilərlə bağlı idi, pərdələrlə əhatə olunmuşdu və tavanı var idi. Otağın qalan hissəsi hündür tavana qədər açıq idi.
Nuri kome (qapalı otaq) moyadan qalın divarla ayrılan otaq idi. Yataq otağı və ya xüsusi əşyaların qoyulduğu otaq kimi istifadə olunurdu. Dey (qəbul otağı) şindenin şimal-şərqində və ya şimal-qərbində yerləşən otaq idi və qonaqların qəbul edilməsi üçün istifadə olunurdu.
Otaqlarda şitomitolar (qəfəsli qapı) və ya tsumadolar (yan qapı) var idi. Qəfəsli qapı qəfəs şəklində taxta qapı idi. Yuxarı-aşağı açılırdı. Yan qapı da taxtadan idi, sağa-sola açılırdı. Əsasən hər küncə bir qapı var idi.
Şoci (sürügülü kağız qapı) iki yana doğru çəkilərək açılan taxta çərçivəli kağız qapıdır. Heyan dövrünün qapıları bu qapılarla hazırlanırdı.
Şinden bölməsinə çıxan nərdivanlar öndə və yanlarda, hərəsində 1 dənə olmaqla, 3 ədəd idi. Ön nərdivan əsasən özəl şəxslər tərəfindən istifadə olunurdu. Normal halda sağ və sol nərdivanlardan istifadə olunurdu.
Çöl hissə
Tsuycibey (xarici divar) kərpicdən tikilirdi. Divarın üzərində taxta dam var idi. Kərpicdən hazırlandığı üçün bəzən təmirə ehtiyacı olurdu. Tsuycibey yıxılanda "bu evdə yaşayanlar yoxsulluq çəkir" fikrinə səbəb olduğundan, divarın vəziyyətini tez-tez yoxlamaq lazım gəlirdi.
Omote mon (ön qapı) kərpic tsuycibeydə tikilirdi. Rəsmi giriş qapısı idi. Şərqdə və ya qərbdə olurdu. İki tərəfdə də olduğu dövrlər olurdu. Qapı ev sahibinin statusuna görə müəyyən bir formada hazırlanırdı. Müxtəlif qapı növləri var idi.
Yotsuaşimon (dörd ayaqlı qapı) iki əsas və iki yan sütun üzərində hazırlanan qapıdır. Çox geniş istifadə olunurdu. Şərq və qərb qapısı olaraq adlandırılırdı. Ancaq 3-cü səviyyə və daha yüksək səviyyəli şəxslərin evlərində istifadə etməsinə icazə var idi. Muna mon (sütunlu qapı) iki sütun üzərində tikilən üçbucaq damlı qapıdır. Hira mon (düz damlı qapı) iki sütun üzərində tikilən düz damlı qapıdır. Aqetsuçi mon (yüksək kərpic qapı) kərpic divara sadəcə bu qismi yüksəldilərək tikilən qapıdır.
Xarici qapı ilə daxili divar arasında malikanədə işləyənlərin evləri, tövlələr kimi yerlər yerləşirdi.
Öküz arabası bölməsində ev sahibinin səyahətlər üçün istifadə etdiyi öküz arabası saxlanılırdı. Əsasən daxili divarın xaricində olurdu. Ancaq ev sahibin deyil, qonaqların da arabaları bura qoyulurdu.
Arabaya minmə-düşmə bölməsi qonaqların arabalarından düşüb minmələri üçün istifadə olunan, girişin qabağında yerləşən damlı bölmədir. Yerlər əsasən daşlarla döşənirdi.
Mühafizəçilər bölməsi ev sahibi evdən çıxarkən onu qoruyan mühafizəçilərin qaldığı bölmədir. Ön qapı ilə giriş bölməsi arasında tikilirdi.
Nakamondan sonra
Nakamon (daxili qapı) əsas qapı ilə binanın girişi arasında yerləşirdi. Tikilidən asılı olaraq fərqli cür olan nakamon malikanənin şərq və qərb bölmələrinin hərəsində bir ədəd idi. Müasir dövrdəki girişlərin funksiyasını daşıyan bölmə idi. Xüsusi vəziyyətlərdə xarici qapıdan şindenin qabağındakı bölməyə öküz arabası ilə girişi təmin edəcək şəkildə hazırlanırdı. Ancaq adi insanlar arabadan bu bölmədə düşürdülər.
Çumonro (giriş dəhlizi) şindenin şərq və ya qərbindən tsuridonoya (balıq ovu köşkü) qədər uzanan dəhlizdir. Ortasında giriş qapısı olan nakamon yerləşdiyindən bu cür adlanırdı. Mərasimlər zamanı bəzən buraya oturma yerləri də qoyulurdu. Bağçanı çöldən ayırırdı.
Vataridono (dəhliz) şindeni digər bölmələrlə birləşdirən dəhlizə deyilirdi. Divarları olanda qəfəs pəncərələri qoyulurdu.
Tsuridono (balıq ovu köşkü) gölməçənin yaxınlığında tikilən köşk idi.
Əşyalar
Heyan dövrü evinin tez-tez istifadə olunan elementlərindən biri də pərdələr və şirmalar idi. Bütün bu pərdələrin arxasında Heyan dövrü qadını yaşayırdı. Başqasının qulluqçusu deyilsə və ya işi məcburi deyilsə, sunakoya çıxmazdı. Əgər çox yaxın deyillərsə, bəyin qonaqlarını, hətta qardaşlarını belə, pərdələrin arxasından qəbul edərdi. Onların içəriyə daxil olmalarına icazə versə belə, özünü yelpik, pərdə, parçalar ilə gizlədərdi. Lakin bu ziyarətlər zamanı zadəgan qadınlar qat-qat paltarlarının alt ucunu kiçoların altından bayıra çıxarıb qonaqlara göstərə bilərdilər.
Misu (bambuk pərdə) incə lent şəklində kəsilmiş bambuklardan hazırlanan bir növ jalüz idi. Həm günəşdən qoruyurdu, həm də pərdə funksiyası daşıyırdı.
Kiço (pərdəli şirma) taxtadan hazırlanmış bir çərçivəyə taxılan pərdədir. Şirma funksiyası daşıyırdı.
Kabeşiro (divar pərdəsi) otağı müvəqqəti müddətə bölmələrə bölmək üçün istifadə olunan pərdədir. Çox vaxt moya ilə hisaşi arasında asılırdı. Qabartma naxışlı incə ipək kimi parçalardan hazırlanırdı.
Çoday moyanın ortasında, bir az yüksəldilmiş bir bölmənin ətrafına asılmış pərdə idi. Buradan yatma və qalma məqsədilə istifadə olunurdu.
(qatlanan şəkilli şirma) akkordeon formalı şirmadır. Üzərində müxtəlif şəkillər, naxışlar və şeirlər olurdu.
Pərdələr və şirmalarla yanaşı digər əşyalardan da geniş istifadə olunurdu. Şitone (döşək) oturmaq və ya yatmaq üçün istifadə olunan döşəkdir. İkiqat komod şinden-zukuri tikililərində xırda əşyaların qoyulduğu komoddur. Qapaqlı şkaf iki rəfli, alt tərəfdə iki tərəfə açılan qapısı olan ayaqlı şkafdır.
İstinadlar
- Esin Esen. Murasaki Shikibunun Günlüğü (türkçe). İş Bankası Kültür Yayınları. 2016.
Xarici keçidlər
- AISF | Şinden-zukuri
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sinden zukuri 寝殿造 azerb Esas bina merkezli tikili Heyan dovrunde xususile X esr Yaponiyasinda Heyan seherinde aristokratlarin evleri ucun istifade olunan memarliq uslubu Sinden tipli tikili Bu memarliq uslubu esasen Yaponiya aristokratlari terefinden istifade olunurdu Bu ev standart olaraq duzbucaqli sahede yerlesen bagli kecidlerle elaqelenen duzbucaqli binalardan ibaret idi Sinden esas bina merkezde yerlesdiyi ucun bu usluba da sinden adi verilmisdir Her bina bir otaq idi Lakin daha sonra erzaq ve dincelme otaqlarini ayirmaga basladilar Sinden zukuri Cin tesirinden qurtulub Yaponiyada ozunemexsus xususiyyetler elde etmisdir Quvslu hundur taxta kiremitli sacaqli damlari var idi Binanin insasinda istifade olunan taxt yapon servinden idi Dam taxta sutunlarla yerden yukseldilmisdi Divarlar socilerden surgulu kagiz qapi ibaret idi Evde sade atmosfer on planda idi Evlerin boyukluyu sahibin vezifesine gore deyisirdi Bolmeler esas otaq ve hisasi xarici otaq Evler bu bolmelerden ibaret olurdu Sinden esas bina Cenub terefe baxirdi Qonaqlar ucun istifade olunurdu ve evin beyinin qaldigi otaq idi Merasimler burada kecirilirdi Cox vaxt 12 metr eninde 21 metr uzunlugunda olurdu Sinden tamamile taxta sutunlardan ibaret idi Perdelerle otaqlara bolunurdu Sindenin bir hissesinde davam var idi amma qalan hisseler dama qeder aciq idi ve damin meyilliyi oldugu kimi gorunurdu Buna gore taxta uzerinde incelikle isler aparilirdi Tavanin ustune xususi taxta lovheler qoyulurdu Bagca Dehlizlerin sekli cenubda duzbucaqli bir aciqliq emele getirirdi Cenubdaki bu heyet ve aciqliq esas bagca ucun istifade olunurdu Burada golmece cay sam adasi iki tsukiyama suni tepe otlar cicekler ag qum olurdu Golun uzerinde korpuler var idi Diger bolmeler Sindenin simal serq ve qerbinde yerlesirdi Bu bolmelerde ailenin diger uzvleri qalirdilar Sindene nezeren daha sade hazirlanirdi Sindenin iki terefinde yerlesen bolmeler serq cinahi ve qerb cinahi adlandirilirdi Simal cinahi Sindenin simalinda yerlesirdi Esasen esl heyat yoldasi terefinden istifade olunurdu Buna gore bu xanima simaldaki qadin deyirdiler Daha sade bina olub sinden kimi tikilirdi Diger binalar Sindenin arxasina bir cox dehliz ve bina elave oluna bilerdi diger xanimlar usaqlar xidmetciler terefinden istifade olunurdu Anbar hamam ve metbex bolmeleri ola bilerdi InteryerStandart bir bolme bir cox duzbucaqli tebeqeden ibaret idi Colden baslayaraq sunoko aciq veranda genis sacaqlari olan hisasi xarici otaq ve en iceride de esas otaq var idi Interyerin bolmeleri sadece altda kagiz surgulu bolmeler ve perdelerle ayrilirdi Buna gore de bir bolme istisna olmaqla otaq bolmelerinin ust hissesi tavana qeder aciq idi Iceride az esya olurdu Tatami hesir ortuler ancaq oturula bilen yerlerde qoyulurdu Otaqda skaf yazi levazimatlari Cin menseli qutular sandiq codayi perdeli seki qoruyan bir cut cinsu taxta heyvan qisda manqal olurdu Sunako en colde yerlesen aciq veranda idi Binanin butun cevresini ehate eden aciq dehliz seklinde idi Tez tez perdeler ve sirmalar vasitesile qebul otagina cevrilirdi Eyni zamanda merasimlerde merasimi izleyenlerin oturdugu bolme idi Etrafinda bosluqlar buraxilaraq koran muqevva qoyulurdu Hisasi sunakodan qefesli pencere taxtalari ile ayrilmisdi Qefesli pencere taxtalarinin ust hissesi qaldirilib sacaqlara bitisdirile ve alt hissesi cixarila bilerdi Bunlar olmayanda misular ve ya kicolar perdeli sirma qoyulurdu Bezen ikisi de olurdu Hisasi qonaq otagi ve ev sahibin qaldigi otaq kimi istifade olunurdu Socilerden genis istifade olunurdu Moya hisasiden misu kico ve ya her ikisi ile ayrilirdi Merkezde moya var idi Onun icinde coday var idi Moyanin icindeki coday yataq ve istirahet bolmesi idi Otagin hundur hissesi tatamilerle bagli idi perdelerle ehate olunmusdu ve tavani var idi Otagin qalan hissesi hundur tavana qeder aciq idi Nuri kome qapali otaq moyadan qalin divarla ayrilan otaq idi Yataq otagi ve ya xususi esyalarin qoyuldugu otaq kimi istifade olunurdu Dey qebul otagi sindenin simal serqinde ve ya simal qerbinde yerlesen otaq idi ve qonaqlarin qebul edilmesi ucun istifade olunurdu Otaqlarda sitomitolar qefesli qapi ve ya tsumadolar yan qapi var idi Qefesli qapi qefes seklinde taxta qapi idi Yuxari asagi acilirdi Yan qapi da taxtadan idi saga sola acilirdi Esasen her kunce bir qapi var idi Soci surugulu kagiz qapi iki yana dogru cekilerek acilan taxta cerciveli kagiz qapidir Heyan dovrunun qapilari bu qapilarla hazirlanirdi Sinden bolmesine cixan nerdivanlar onde ve yanlarda heresinde 1 dene olmaqla 3 eded idi On nerdivan esasen ozel sexsler terefinden istifade olunurdu Normal halda sag ve sol nerdivanlardan istifade olunurdu Col hisseTsuycibey xarici divar kerpicden tikilirdi Divarin uzerinde taxta dam var idi Kerpicden hazirlandigi ucun bezen temire ehtiyaci olurdu Tsuycibey yixilanda bu evde yasayanlar yoxsulluq cekir fikrine sebeb oldugundan divarin veziyyetini tez tez yoxlamaq lazim gelirdi Omote mon on qapi kerpic tsuycibeyde tikilirdi Resmi giris qapisi idi Serqde ve ya qerbde olurdu Iki terefde de oldugu dovrler olurdu Qapi ev sahibinin statusuna gore mueyyen bir formada hazirlanirdi Muxtelif qapi novleri var idi Otaqlarda de istifade olunurdu Yotsuasimon dord ayaqli qapi iki esas ve iki yan sutun uzerinde hazirlanan qapidir Cox genis istifade olunurdu Serq ve qerb qapisi olaraq adlandirilirdi Ancaq 3 cu seviyye ve daha yuksek seviyyeli sexslerin evlerinde istifade etmesine icaze var idi Muna mon sutunlu qapi iki sutun uzerinde tikilen ucbucaq damli qapidir Hira mon duz damli qapi iki sutun uzerinde tikilen duz damli qapidir Aqetsuci mon yuksek kerpic qapi kerpic divara sadece bu qismi yukseldilerek tikilen qapidir Xarici qapi ile daxili divar arasinda malikanede isleyenlerin evleri tovleler kimi yerler yerlesirdi Okuz arabasi bolmesinde ev sahibinin seyahetler ucun istifade etdiyi okuz arabasi saxlanilirdi Esasen daxili divarin xaricinde olurdu Ancaq ev sahibin deyil qonaqlarin da arabalari bura qoyulurdu Arabaya minme dusme bolmesi qonaqlarin arabalarindan dusub minmeleri ucun istifade olunan girisin qabaginda yerlesen damli bolmedir Yerler esasen daslarla dosenirdi Muhafizeciler bolmesi ev sahibi evden cixarken onu qoruyan muhafizecilerin qaldigi bolmedir On qapi ile giris bolmesi arasinda tikilirdi Nakamondan sonra Nakamon daxili qapi esas qapi ile binanin girisi arasinda yerlesirdi Tikiliden asili olaraq ferqli cur olan nakamon malikanenin serq ve qerb bolmelerinin heresinde bir eded idi Muasir dovrdeki girislerin funksiyasini dasiyan bolme idi Xususi veziyyetlerde xarici qapidan sindenin qabagindaki bolmeye okuz arabasi ile girisi temin edecek sekilde hazirlanirdi Ancaq adi insanlar arabadan bu bolmede dusurduler Cumonro giris dehlizi sindenin serq ve ya qerbinden tsuridonoya baliq ovu kosku qeder uzanan dehlizdir Ortasinda giris qapisi olan nakamon yerlesdiyinden bu cur adlanirdi Merasimler zamani bezen buraya oturma yerleri de qoyulurdu Bagcani colden ayirirdi Vataridono dehliz sindeni diger bolmelerle birlesdiren dehlize deyilirdi Divarlari olanda qefes pencereleri qoyulurdu Tsuridono baliq ovu kosku golmecenin yaxinliginda tikilen kosk idi Esyalaren populyar esyalardan biri idi Heyan dovru evinin tez tez istifade olunan elementlerinden biri de perdeler ve sirmalar idi Butun bu perdelerin arxasinda Heyan dovru qadini yasayirdi Basqasinin qulluqcusu deyilse ve ya isi mecburi deyilse sunakoya cixmazdi Eger cox yaxin deyillerse beyin qonaqlarini hetta qardaslarini bele perdelerin arxasindan qebul ederdi Onlarin iceriye daxil olmalarina icaze verse bele ozunu yelpik perde parcalar ile gizlederdi Lakin bu ziyaretler zamani zadegan qadinlar qat qat paltarlarinin alt ucunu kicolarin altindan bayira cixarib qonaqlara gostere bilerdiler Misu bambuk perde ince lent seklinde kesilmis bambuklardan hazirlanan bir nov jaluz idi Hem gunesden qoruyurdu hem de perde funksiyasi dasiyirdi Kico perdeli sirma taxtadan hazirlanmis bir cerciveye taxilan perdedir Sirma funksiyasi dasiyirdi Kabesiro divar perdesi otagi muveqqeti muddete bolmelere bolmek ucun istifade olunan perdedir Cox vaxt moya ile hisasi arasinda asilirdi Qabartma naxisli ince ipek kimi parcalardan hazirlanirdi Coday moyanin ortasinda bir az yukseldilmis bir bolmenin etrafina asilmis perde idi Buradan yatma ve qalma meqsedile istifade olunurdu qatlanan sekilli sirma akkordeon formali sirmadir Uzerinde muxtelif sekiller naxislar ve seirler olurdu Perdeler ve sirmalarla yanasi diger esyalardan da genis istifade olunurdu Sitone dosek oturmaq ve ya yatmaq ucun istifade olunan dosekdir Ikiqat komod sinden zukuri tikililerinde xirda esyalarin qoyuldugu komoddur Qapaqli skaf iki refli alt terefde iki terefe acilan qapisi olan ayaqli skafdir IstinadlarEsin Esen Murasaki Shikibunun Gunlugu turkce Is Bankasi Kultur Yayinlari 2016 Xarici kecidlerVikianbarda Sinden zukuri ile elaqeli mediafayllar var AISF Sinden zukuri