Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cəmil Cahid Toydəmir (1883, Konstantinopol – 15 iyul 1956, İstanbul) — Qafqaz İslam Ordusunun Gelibolu alayının miralayı (polkovniki), Türkiyənin 1946–1947-ci illərdəki müdafiə naziri.
| Cəmil Cahid Toydəmir | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1883 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 15 iyul 1956 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Partiya | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Hərbi xidmət | |
| Döyüşlər | |
| | |
| Təltifləri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Böyük Çərkəz sürgünündə Anadoluya köç edən Therhet adlı bir ubıx ailəsindən olan Məhəmməd Cahid bəyin oğludur. 1883-cü ildə İstanbulda anadan olub. Hərbi məktəbi 1902-ci ildə bitirib.
Döyüş yolu
Balkan və Birinci Dünya Müharibələrinə qatılmışdır. 1918-ci ildə əmrində tümən komandiri olaraq Qafqaza gəlmişdir. Bakıya gələn Qafqaz İslam Ordusunun cənub qrupu birliklərinə polkovnik Cəmil Cahid bəy başçılıq edirdi. Bir neçə gün davam edən uğurlu döyüşlərdən sonra Novxanı, Goradil, Pirşağı, Kürdəxanı və Fatmayı kəndləri Qafqaz İslam Ordusu tərəfindən tutuldu. Maştağa və Hökməli kəndlərində mövqelərini möhkəmlədən Qafqaz İslam Ordusu yerli əhalini də Bakının azad edilməsi işinə cəlb etdi. Avqustun 25-dən sentyabrın 13-nə qədər davam edən döyüşlərdə Qafqaz İslam Ordusu böyük uğurlar qazanaraq Bakıya yaxınlaşdı. Sentyabrın 14-də axşam saat 20:30-da Qafqaz İslam Ordusunun komandanı Nuru paşa Bakı şəhərinə hücumu başa çatdırmaq üçün 100 saylı əmri imzaladı. Bakı üzərinə hücumu uğurla başa çatdırmaq üçün Qafqaz İslam Ordusunun əsgər və zabitlərinin sayı 14 minə çatdırıldı. Bunların 8 mini osmanlı, 6 mini isə azərbaycanlı əsgər və zabit idi. Sentyabrın 15-də döyüşlər səhər saat 5.30-da başladı. Bütün qüvvələrin əsas vəzifəsi kimi Bakının ələ keçirilməsi müəyyənləşdirildi. Təkcə avqust ayının əvvəllərindən sentyabrın 15-nə qədər Bakı uğrunda gedən döyüşlərdə 5-ci Qafqaz diviziyası 1130-a qədər şəhid vermişdi. Ümumiyyətlə, Qafqaz İslam Ordusu iyunun ortalarından sentyabrın 15-nə kimi Azərbaycanın azadlığı uğrunda döyüşlərdə 4 mindən çox əsgər və zabit şəhid vermişdi. Bu döyüşlərdə Azərbaycan könüllü dəstələrinin də itkiləri çox idi. Beləliklə, sentyabrın 15-i saat 15-dən sonra Bakı şəhəri bütünlüklə Qafqaz İslam Ordusunun nəzarəti altına keçdi. Nuru paşa Bakının ələ keçirilməsilə bağlı hərbi nazir Ənvər paşaya, Gəncədəki Azərbaycan hökumətinə təbrik teleqramı göndərdi. Bakının azad edilməsindən bir neçə gün sonra Qafqaz İslam Ordusu Qarabağ bölgəsində erməni-daşnak qüvvələrinin Azərbaycan xalqına qarşı həyata keçirdiyi qırğınların qarşısını almaq üçün ora köməyə yollandı. 1918-ci il sentyabrın 15-də Bakıya daxil olan türk ordusu iki həftə sonra Şuşaya istiqamətlənir. Türk ordusuyla savaşmağa cəsarət etməyən, Şuşanı mühasirədə saxlayan Andranikin quldur dəstəsi cənuba qaçır. Türk ordusunun başında Şuşaya daxil olan Cəmil Cahid bəy Şuşa sakinlərini məsciddə toplayaraq şəhərdəki ermənilərdən intiqam almamağı tapşırır. Halbuki elə Cəmil Cahid özü çıxışında ermənilərin türklərə çox zülm etdiyini bildirir. Türk zabiti bundan sonra ayrıca Şuşadakı ermənilərə müraciət edərək onlardan türk ordusuna tabe olmağı tələb edir. Ermənilər cavablarında gecikmirlər, "türk ordusununu bütün əmrlərinə tabeyik" vədini verirlər. Cəmil Cahid bəy Qaladərəsini boşaltmaq üçün ermənilərə vaxt verir. Ermənilər 5 nəfər nümayəndə göndərirlər. Onlar Daniel Arekelyan-sədr, Ayrapet Musaelyan, Aşot Məlik-Osipov, Arşavir Kamalyan, Şuşanın rəisi olmuş, cəllad Gerasim Məlik-Şahnəzərov idilər. Cəmil Cahid bəy Aşot Məlik-Osipov, Arşavir Kamalyan və Gerasim Məlik-Şahnəzərovu Ağdamda zindana atıb qalan iki nəfəri buraxır ki, tezliklə Qaladərəsini azad etsinlər. Cəmil Cahid bəy Mudros müqaviləsindən sonra Azərbaycandan getmişdir. 21 dekabr 1922-ci ildə 10-cu tabor komandanlığına gətirildi və taboru ilə birgə qərb cəbhəsində yunanlara qarşı döyüşdü. Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsidən sonra da tabor komandanlığı, ordu komandanlığı, jandarma baş komandanlığı (1939), Hərbi Məhkəmə rəhbəri(1942), 1-ci Ordu komandanlığı kimi hərbi vəzifələrdə xidmət edib. 1946-cı ildə ordu generalı rütbəsində ordudan tərxis olundu.
Siyasi fəaliyyəti
Cəmil Cahid bəy TBMM-nin yeddinci çağırışında İstanbul şəhərindən millət vəkili və eyni vaxtda Rəcəb Peker kabinetində Müdafiə Naziri olaraq xidmət edib.
Ölümü
Cəmil Cahid bəy 1956-cı ildə İstanbulda vəfat etdi.
İstinadlar
- T. C. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları, Türk İstiklâl Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademlerdeki Komutanların Biyografileri, Genkurmay Başkanlığı Basımevi, Ankara, 1972, p. 183. (türk.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cemil Cahid Toydemir 1883 Konstantinopol 15 iyul 1956 Istanbul Qafqaz Islam Ordusunun Gelibolu alayinin miralayi polkovniki Turkiyenin 1946 1947 ci illerdeki mudafie naziri Cemil Cahid ToydemirSexsi melumatlarDogum tarixi 1883Dogum yeri Konstantinopol Osmanli imperiyasiVefat tarixi 15 iyul 1956 1956 07 15 Vefat yeri Istanbul Istanbul ili TurkiyeDefn yeri Turkiye Dovlet mezarligiPartiya CHPFealiyyeti siyasetciHerbi xidmetDoyusler Birinci Dunya muharibesi Italiya Turkiye muharibesiTeltifleri Mecidiye ordeni Herb medali Leyaqet medali Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiBoyuk Cerkez surgununde Anadoluya koc eden Therhet adli bir ubix ailesinden olan Mehemmed Cahid beyin ogludur 1883 cu ilde Istanbulda anadan olub Herbi mektebi 1902 ci ilde bitirib Doyus yoluSivas Konqresi Soldan saga Muzeffer Qilinc Rauf Orbay Bekir Sami Kunduh Mustafa Kamal Ataturk Rusen Esref Unaydin Cemil Cahid Toydemir Cavad Abbas Gurer Balkan ve Birinci Dunya Muharibelerine qatilmisdir 1918 ci ilde emrinde tumen komandiri olaraq Qafqaza gelmisdir Bakiya gelen Qafqaz Islam Ordusunun cenub qrupu birliklerine polkovnik Cemil Cahid bey basciliq edirdi Bir nece gun davam eden ugurlu doyuslerden sonra Novxani Goradil Pirsagi Kurdexani ve Fatmayi kendleri Qafqaz Islam Ordusu terefinden tutuldu Mastaga ve Hokmeli kendlerinde movqelerini mohkemleden Qafqaz Islam Ordusu yerli ehalini de Bakinin azad edilmesi isine celb etdi Avqustun 25 den sentyabrin 13 ne qeder davam eden doyuslerde Qafqaz Islam Ordusu boyuk ugurlar qazanaraq Bakiya yaxinlasdi Sentyabrin 14 de axsam saat 20 30 da Qafqaz Islam Ordusunun komandani Nuru pasa Baki seherine hucumu basa catdirmaq ucun 100 sayli emri imzaladi Baki uzerine hucumu ugurla basa catdirmaq ucun Qafqaz Islam Ordusunun esger ve zabitlerinin sayi 14 mine catdirildi Bunlarin 8 mini osmanli 6 mini ise azerbaycanli esger ve zabit idi Sentyabrin 15 de doyusler seher saat 5 30 da basladi Butun quvvelerin esas vezifesi kimi Bakinin ele kecirilmesi mueyyenlesdirildi Tekce avqust ayinin evvellerinden sentyabrin 15 ne qeder Baki ugrunda geden doyuslerde 5 ci Qafqaz diviziyasi 1130 a qeder sehid vermisdi Umumiyyetle Qafqaz Islam Ordusu iyunun ortalarindan sentyabrin 15 ne kimi Azerbaycanin azadligi ugrunda doyuslerde 4 minden cox esger ve zabit sehid vermisdi Bu doyuslerde Azerbaycan konullu destelerinin de itkileri cox idi Belelikle sentyabrin 15 i saat 15 den sonra Baki seheri butunlukle Qafqaz Islam Ordusunun nezareti altina kecdi Nuru pasa Bakinin ele kecirilmesile bagli herbi nazir Enver pasaya Gencedeki Azerbaycan hokumetine tebrik teleqrami gonderdi Bakinin azad edilmesinden bir nece gun sonra Qafqaz Islam Ordusu Qarabag bolgesinde ermeni dasnak quvvelerinin Azerbaycan xalqina qarsi heyata kecirdiyi qirginlarin qarsisini almaq ucun ora komeye yollandi 1918 ci il sentyabrin 15 de Bakiya daxil olan turk ordusu iki hefte sonra Susaya istiqametlenir Turk ordusuyla savasmaga cesaret etmeyen Susani muhasirede saxlayan Andranikin quldur destesi cenuba qacir Turk ordusunun basinda Susaya daxil olan Cemil Cahid bey Susa sakinlerini mescidde toplayaraq seherdeki ermenilerden intiqam almamagi tapsirir Halbuki ele Cemil Cahid ozu cixisinda ermenilerin turklere cox zulm etdiyini bildirir Turk zabiti bundan sonra ayrica Susadaki ermenilere muraciet ederek onlardan turk ordusuna tabe olmagi teleb edir Ermeniler cavablarinda gecikmirler turk ordusununu butun emrlerine tabeyik vedini verirler Cemil Cahid bey Qaladeresini bosaltmaq ucun ermenilere vaxt verir Ermeniler 5 nefer numayende gonderirler Onlar Daniel Arekelyan sedr Ayrapet Musaelyan Asot Melik Osipov Arsavir Kamalyan Susanin reisi olmus cellad Gerasim Melik Sahnezerov idiler Cemil Cahid bey Asot Melik Osipov Arsavir Kamalyan ve Gerasim Melik Sahnezerovu Agdamda zindana atib qalan iki neferi buraxir ki tezlikle Qaladeresini azad etsinler Cemil Cahid bey Mudros muqavilesinden sonra Azerbaycandan getmisdir 21 dekabr 1922 ci ilde 10 cu tabor komandanligina getirildi ve taboru ile birge qerb cebhesinde yunanlara qarsi doyusdu Turkiye Istiqlaliyyet Muharibesiden sonra da tabor komandanligi ordu komandanligi jandarma bas komandanligi 1939 Herbi Mehkeme rehberi 1942 1 ci Ordu komandanligi kimi herbi vezifelerde xidmet edib 1946 ci ilde ordu generali rutbesinde ordudan terxis olundu Siyasi fealiyyetiCemil Cahid bey TBMM nin yeddinci cagirisinda Istanbul seherinden millet vekili ve eyni vaxtda Receb Peker kabinetinde Mudafie Naziri olaraq xidmet edib OlumuCemil Cahid bey 1956 ci ilde Istanbulda vefat etdi IstinadlarT C Genelkurmay Harp Tarihi Baskanligi Yayinlari Turk Istiklal Harbine Katilan Tumen ve Daha Ust Kademlerdeki Komutanlarin Biyografileri Genkurmay Baskanligi Basimevi Ankara 1972 p 183 turk