Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mnemiopsis leidyi (lat. Mnemiopsis leidyi) — cinsinə aid heyvan növü.
| Mnemiopsis leidyi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Tip: Sinif: Dəstə: Fəsilə: Cins: ???: Mnemiopsis leidyi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
Xəzər dənizində yabanı növ olan Mnemiopsis leidyi haqqında məlumat
Mnemiopsis leidyi (А. Agassiz, 1965) okean sularında yaşayan mezoplanktona aid jeleşəkilli daraqlı orqanizmdir. Mnemiopsis Atlantik okeanın Meksika körfəzindən əvvəlcə yük daşıyan gəmilərin ballast suları ilə Qara dənizə düşmüş, Azov, Aralıq dənizlərində məskunlaşmış, bir neçə ildən sonra isə Xəzər dənizində müəyyən edilmişdir. Mnemiopsis leidyi-nin daxili cənub dənizlərinə (Qara, Azov, sonra isə Xəzər dənizinə) düşməsini alimlər bu dənizlərin ekosistemlərinə gəlməsinin real müddətlərindən çox sonra müəyyən etmişlər.
Beləliklə, Qara dənizdə jeleşəkilli daraqlısının görünməsi haqqında ilk qeyd 1982-ci ildə edilmişdir (Pereladov, 1988), növ kimi birinci qeydiyyat isə 1986-cı ildə meydana gəlmişdir (Zaytsev və s., 1988). Xəzər dənizində balıqçıların tora düşmüş jeleşəkilli daraqlısı haqqında ilk məlumatı 1996-cı ildə daxil olmuşdur və yalnız 1999-cu ildə bu növ Xəzər ETBTİ mütəxəssisləri tərəfindən Türkmənistan sahillərində ekspedisiya keçirərkən (Zaytsev, 2001) qeydə alınmışdır. Bunun nəticəsində yırtıcı jeleşəkilli daraqlısı Mnemiopsis leidyi 35 ildən artıqdır ki, Qara və Azov dənizlərinin ekosisteminə, 20 ildən artıq müddətdir ki, Xəzər dənizinə təsir göstərir.
Mnemiopsis leidyi canlısının Xəzər dənizində yayılması
Son 15–20 ildə sayı və biokütləsi Orta Xəzərdə 5–6 dəfə, Cənubi Xəzərdə isə təxminən 10 dəfə azalmışdır. Cənubi Xəzərdə Mnemiopsis leidyi-nin ən yüksək biokütlələri müəyyən edilmişdir. Orta və Cənubi Xəzərin qərb şelfində Mnemiopsis leidyi daraqlısının biokütləsi və sayı yaydan payıza doğru əhəmiyyətli dərəcədə artır.
Beləliklə, 1990-cı illərin axırlarında ballast suları vasitəsilə Xəzər dənizinə gətirilmiş jeleşəkilli orqanizm Mnemiopsis leidyi dənizin akvatoriyasında sürətlə yayılaraq, dənizin biomüxtəlifliyinə birbaşa və ciddi ziyan vurmuşdur. O, kilkələrin yem bazası olan zooplanktonu böyük miqdarda tükətmiş (təxminən 10 dəfə), bu da qida zənciri boyunca nərəkimilərin, yırtıcı siyənəklərin və digərlərinin qida bazasının azalması ilə nəticələnmişdir.
Dolayısı ilə dib heyvanlarının (molyusklar, yengəclər və s.) plankton sürfələrini tükətməklə, mnemiopsis həmçinin bentosla qidalanan balıqların – nərəkimilərin, çəkikimilərin və s. yem bazasını məhv edir. Son 15–20 il ərzində Cənubi və Orta Xəzərin qərb sahilində mnemiopsisin biokütləsi və sayı illər üzrə tərəddüd edərək, 2015-ci ildə bütün müşahidə illəri üzrə maksimum göstəricini təşkil etmişdir, son üç il ərzində isə Cənubi Xəzərdə ilk dəfə olaraq mnemiopsisin biokütləsinin stabilləşməsi dinamikası müşahidə olunur. Son 15–20 ildə Xəzərdə balıq ovu həcmlərinin azalmasının səbəbi 2001-ci ildən sonra xüsusilə özünü büruzə verən və artan Mnemiopsis leidyi daraqlısının invaziyasının mənfi təsiri ilə bağlı kilkə ehtiyatlarının aşağı düşməsidir.
Planktofaq olan Mnemiopsis leidyi daraqlısı gəlmə növünün Xəzərin ekosistemində rolu böyük miqdarda zooplanktonun yeyilməsi yolu ilə kilkələrın qida bazalarının azaldılması və bununla da qida istehlakçıları üçün fövqəladə vəziyyətin yaranmasındadır. Xəzər dənizində Mnemiopsis leidyi peyda olması ilə kilkə ehtiyatının və ovunun azaldılması qeydə alınır. Belə ki, onun ovu Xəzər hövzəsində 1999-cu ildə 271 min tondan 2016-cı ildə 316 tona qədər azaltmışdır.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- "Mnemiopsis leidyi daraqlığı". 2023-07-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-12-07.
Xarici keçidlər
- Mnemiopsis Genome Project Portal at the National Human Genome Research Institute, NIH
- Research group Limnology 2007-07-29 at the Wayback Machine at Ghent University, Belgium
- Faris, Stephan. . . November 2, 2009: 49–50. August 26, 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: December 7, 2018.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mnemiopsis leidyi lat Mnemiopsis leidyi cinsine aid heyvan novu Mnemiopsis leidyiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarTip DaraqlilarSinif TentaculataDeste LobataFesile BolinopsidaeCins Mnemiopsis leidyiBeynelxalq elmi adiMnemiopsis leidyi Alexander Emanuel Agassiz 1865Sekil axtarisiITIS 53917NCBI 27923 Xezer denizinde yabani nov olan Mnemiopsis leidyi haqqinda melumat Mnemiopsis leidyi A Agassiz 1965 okean sularinda yasayan mezoplanktona aid jelesekilli daraqli orqanizmdir Mnemiopsis Atlantik okeanin Meksika korfezinden evvelce yuk dasiyan gemilerin ballast sulari ile Qara denize dusmus Azov Araliq denizlerinde meskunlasmis bir nece ilden sonra ise Xezer denizinde mueyyen edilmisdir Mnemiopsis leidyi nin daxili cenub denizlerine Qara Azov sonra ise Xezer denizine dusmesini alimler bu denizlerin ekosistemlerine gelmesinin real muddetlerinden cox sonra mueyyen etmisler Belelikle Qara denizde jelesekilli daraqlisinin gorunmesi haqqinda ilk qeyd 1982 ci ilde edilmisdir Pereladov 1988 nov kimi birinci qeydiyyat ise 1986 ci ilde meydana gelmisdir Zaytsev ve s 1988 Xezer denizinde baliqcilarin tora dusmus jelesekilli daraqlisi haqqinda ilk melumati 1996 ci ilde daxil olmusdur ve yalniz 1999 cu ilde bu nov Xezer ETBTI mutexessisleri terefinden Turkmenistan sahillerinde ekspedisiya kecirerken Zaytsev 2001 qeyde alinmisdir Bunun neticesinde yirtici jelesekilli daraqlisi Mnemiopsis leidyi 35 ilden artiqdir ki Qara ve Azov denizlerinin ekosistemine 20 ilden artiq muddetdir ki Xezer denizine tesir gosterir Mnemiopsis leidyi canlisinin Xezer denizinde yayilmasi Son 15 20 ilde sayi ve biokutlesi Orta Xezerde 5 6 defe Cenubi Xezerde ise texminen 10 defe azalmisdir Cenubi Xezerde Mnemiopsis leidyi nin en yuksek biokutleleri mueyyen edilmisdir Orta ve Cenubi Xezerin qerb selfinde Mnemiopsis leidyi daraqlisinin biokutlesi ve sayi yaydan payiza dogru ehemiyyetli derecede artir Belelikle 1990 ci illerin axirlarinda ballast sulari vasitesile Xezer denizine getirilmis jelesekilli orqanizm Mnemiopsis leidyi denizin akvatoriyasinda suretle yayilaraq denizin biomuxtelifliyine birbasa ve ciddi ziyan vurmusdur O kilkelerin yem bazasi olan zooplanktonu boyuk miqdarda tuketmis texminen 10 defe bu da qida zenciri boyunca nerekimilerin yirtici siyeneklerin ve digerlerinin qida bazasinin azalmasi ile neticelenmisdir Dolayisi ile dib heyvanlarinin molyusklar yengecler ve s plankton surfelerini tuketmekle mnemiopsis hemcinin bentosla qidalanan baliqlarin nerekimilerin cekikimilerin ve s yem bazasini mehv edir Son 15 20 il erzinde Cenubi ve Orta Xezerin qerb sahilinde mnemiopsisin biokutlesi ve sayi iller uzre tereddud ederek 2015 ci ilde butun musahide illeri uzre maksimum gostericini teskil etmisdir son uc il erzinde ise Cenubi Xezerde ilk defe olaraq mnemiopsisin biokutlesinin stabillesmesi dinamikasi musahide olunur Son 15 20 ilde Xezerde baliq ovu hecmlerinin azalmasinin sebebi 2001 ci ilden sonra xususile ozunu buruze veren ve artan Mnemiopsis leidyi daraqlisinin invaziyasinin menfi tesiri ile bagli kilke ehtiyatlarinin asagi dusmesidir Planktofaq olan Mnemiopsis leidyi daraqlisi gelme novunun Xezerin ekosisteminde rolu boyuk miqdarda zooplanktonun yeyilmesi yolu ile kilkelerin qida bazalarinin azaldilmasi ve bununla da qida istehlakcilari ucun fovqelade veziyyetin yaranmasindadir Xezer denizinde Mnemiopsis leidyi peyda olmasi ile kilke ehtiyatinin ve ovunun azaldilmasi qeyde alinir Bele ki onun ovu Xezer hovzesinde 1999 cu ilde 271 min tondan 2016 ci ilde 316 tona qeder azaltmisdir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mnemiopsis leidyi daraqligi 2023 07 29 tarixinde Istifade tarixi 2018 12 07 Xarici kecidlerMnemiopsis Genome Project Portal at the National Human Genome Research Institute NIH Research group Limnology 2007 07 29 at the Wayback Machine at Ghent University Belgium Faris Stephan November 2 2009 49 50 August 26 2013 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi December 7 2018