Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Palingeneziya— alman filosofu Artur Şopenhauerin, insanın heç vaxt ölməməsi, yeni fərdlərdə özünü yenidən göstərməsi haqda nəzəriyyəsidir. Eyni zamanda, Şopenhauer reinkarnasiyanın bəlli bir ruhun köçməsi ilə bağlı əsas müddəalarını rədd edir. Palingeneziya nəzəriyyəsi onun “Dünya iradə və təsəvvür kimi” kitabının ikinci cildində, xüsusən də “Ölüm və onun varlığımızın sarsılmazlığı ilə əlaqəsi” fəslində öz əksini tapmışdır. Palingeneziya insanlar arasındakı məkan sərhədlərini metafizik baxımdan əhəmiyyətli hesab edir, yəni bir insan məkanda iki və ya daha çox yerdə eyni vaxtda mövcud ola bilməz. Palingeneziya termininin özünə ilk dəfə Əhdi-Cədiddə rast gəlinir — παλιγγενεσία — və rus dilinə ya dirilmə, ya da yenidən doğulma kimi tərcümə olunur. Digər tərcümələrdə bu termin Wiedergeburt və regeneratio kimi səslənir.
Ümumi xarakteristikası
Şopenhauer öz essesində iddia edir ki:
 | Mən doğulanadək sonsuz vaxt ötüb keçib - bütün bu müddət ərzində mən nə idim? Bunun metafizik cavabı, bəlkə də, belə olardı: “Mən həmişə mən olmuşam: bu müddət ərzində özünü mən adlandıranların hamısı elə mən idim”. |  |
Şopenhauer bədən parçalandıqdan sonra fərdi "Mən"in bütün xatirələri ilə birlikdə mövcud olmasının mümkünlüyünü inkar edirdi. Beynin məhvi şəxsiyyətin tamamilə məhv edilməsi deməkdir. Digər tərəfdən, hər bir insanın özünəməxsus iradəsi məhvə məruz qalmır. Bədənin parçalanmasından sonra insanın iradəsi qalır və zaman keçdikcə bu iradə yeni bir intellektual qabıqda mövcud olur. Yeni şəxsiyyət köhnədən tamamilə fərqli görünür.
Şopenhauer metempsixozdan, yəni “bütöv ruhun başqa bir bədənə keçməsindən” danışmaqdan imtina edərək, öz nəzəriyyəsini “palingeneziya” adlandırmağa üstünlük verir, bununla da “fərdin parçalanması və yeni formalaşması”nı başa düşür, üstəlik, yalnız onun iradəsi qalıcı olaraq qalır ki, o da yeni varlıq simasını alaraq yeni intellekt qazanır”.
Əslində, Şopenhauerin “varlığımızın sarsılmazlığı” ideyasında qədim yunan filosofu Parmenidin heçliyin olmaması haqqında ideyaları arasında ardıcıllıq tapmaq olar.
Palingeneziyanın mümkün tənqidlərinə cavab olaraq, Şopenhauer yazır:
| | ...Əgər bu alınmasa və kövrək ürək yenidən köhnə kədərli nəğməsini oxuyar: “Bütün varlıqların necə doğuşla yoxdan yarandığını və qısa bir müddətdən sonra yenidən heçə çevrildiyini görürəm.: mənim indi real olan varlığım da tezliklə uzaq keçmişdə yatacaq və mən heç olmayacağam!”, onda bu şikayətin düzgün cavabı belə olardı: “Məyər sən mövcud deyilsən? Məyər sizin hamınızın, zaman övladlarının acgözlüklə can atdığınız onun - qiymətli indinin içində yaşamırsınızmı? - məyər o sənin deyilmi, həqiqətən sənindir? Və sən ona necə nail olduğunu məyər başa düşürsən? Səni ona gətirən yolları sənə bəllidir ki, guya ölümün onları sənin üzünə bağlayacağını anlaya biləsən? Vücudun məhv olduqdan sonra məninin hər hansı bir mövcud olma ehtimalı sənin üçün anlaşılmazdır. Bəs bu sənin üçün, indiki mövcudluğundan və ona necə nail olduğundan daha anlaşılmaz ola bilərmi? Bəs nə üçün şübhə edirsən ki, bu gün üçün qarşında açılan o yollar sənə və hər gələcəyə açıq olmayacaq? | |
"... Если же это не удастся и робкое сердце опять затянет свою старую жалобную песнь: «я вижу, как все существа путём рождения возникают из ничего и спустя короткое время снова обращаются в ничто: и моё бытие, теперь настоящее, скоро тоже будет лежать в далёком прошлом, и я буду ничто!», - то правильный ответ на эту жалобу будет такой: «Разве ты не существуешь? Разве ты не живёшь в нём, этом драгоценном настоящем, к которому вы все, дети времени, так жадно стремитесь, - разве оно не твоё, действительно твоё? И разве ты понимаешь, как ты достиг его? Разве тебе известны те пути, которые привели тебя к нему, - чтобы ты мог сознавать, будто смерть замкнёт их для тебя? Самая возможность какого бы то ни было существования твоего я, после разрушения твоего тела, для тебя непостижима. Но разве она может быть для тебя более непостижима, чем твоё нынешнее существование и то, как ты его достиг? Почему же ты сомневаешься, что те самые пути, которые открылись пред тобою для этого настоящего, не будут открыты для тебя и ко всякому будущему?"
Şredingerin fikirləri
Öz fikirlərinin Şopenhauerin fikirləri ilə bağlılığını bəyan edən mütəfəkkirlərdən biri də avstriyalı nəzəriyyəçi fizik, fizika üzrə Nobel mükafatı laureatı (1933) Ervin Şredingerdir. Eyni zamanda, Daniel Kolakın fikrincə, Şredinger Kolakın açıq fərdiyyətçilik adlandırdığı daha radikal fikirlərə sahib idi.
Filosof Merab Mamardaşvili Şredingerin fikirlərini belə izah edir:
| | Və Şredinger belə sualı verirdi: Sizin 16 yaşınız var idi və ehtiras sizi parçalayırdı. Bəs bu ehtirasların sahibi olan həmən o “mən”dən nə qaldı? “Mən”in bir növ təcəssümü kimi, axı o, sən idin - bədəninlə, təcrübələrinlə və s., sən ki onu indi xatırlamırsan. Siz varsız. Deməli, siz başqa "mən"siz! Hər verilən anda sizin keçmiş mənləriniz sizə ən vacib, ən sonuncu kimi görünürdü amma onlar ölüm anlayışını belə doğurmadan dəyişdilər. Onlar hamısı öldülər, amma "ölüm" termini yaranmadı belə və bəlkə də sizin "mən"iniz - indi - bir neçə saat, bir neçə gün və ya ay ərzində təcəssüm olunan xəyali bir xarakterdir və bütün əvvəlki personajlar kimi o da başqası ilə əvəz olunacaq. Şredinger deyir ki, ölümdən niyə qorxmaq lazımdır ki? | |
"И Шрёдингер задавал такой вопрос: вот вам было 16 лет, и вас раздирали страсти. А что осталось от того «я», которое было носителем этих страстей? Как некое воплощение «я», ведь это были вы – вместе с вашим телом, с вашими переживаниями и т. д., но вы же его не помните. А вы есть. Значит, вы – другое «я»! В каждый данный момент ваши прошлые «я» казались вам, что они самые важные, самые последние, а они сменились, даже не породив понятия смерти. Они все умерли, а термин «смерть» даже не возник, И, может быть, ваше «я» – сейчас – есть также воображаемый, воплощённый на несколько часов, на несколько дней или месяцев персонаж, который тоже сменится другим, как и все предшествующие персонажи. Зачем же, говорит Шрёдингер, бояться смерти?"
Müasir psixologiya
Psixologiyada bir-birinə yaxın olan bir sıra nəzəriyyələr var ki, onlar da Artur Şopenhauerin nəzəriyyəsini özünəməxsus şəkildə tamamlaya bilər. Bunlara qismən Virciniya Satirin sistemli ailə terapiyası ideyaları daxildir. Ölən (yaxud ünsiyyət üçün mümkünsüz) ailə üzvlərinin şəxsiyyətinin hissələrinin canlı ailə üzvlərinin davranışlarında və ya onların bir-biri ilə ünsiyyət formalarında təzahür etdiyi fərziyyəsinə əsaslanan Bert Hellingerin ailə tənzimləməsi metodu da məlumdur. Erik Bern və Klod Ştaynerin də bu cür anlayışlara əsaslanır. Erik Bern hesab edirdi ki, uşağın şəxsiyyətinin strukturunda valideynlərinin ona münasibətdə davranış nümunələrini saxlayan və oxşar sosial şəraitdə, məsələn, öz uşaqları ilə ünsiyyət qurarkən onun tərəfindən təkrarlanan ayrı-ayrı komponentlər var.
Xarici keçidlər
- Шопенгауэр А. «Смерть и её отношение к неразрушимости нашего существа» (из сочинения «Мир как воля и представление»)
- Статья «Palingenesis» в Британской энциклопедии (11-е издание)
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Palingeneziya alman filosofu Artur Sopenhauerin insanin hec vaxt olmemesi yeni ferdlerde ozunu yeniden gostermesi haqda nezeriyyesidir Eyni zamanda Sopenhauer reinkarnasiyanin belli bir ruhun kocmesi ile bagli esas muddealarini redd edir Palingeneziya nezeriyyesi onun Dunya irade ve tesevvur kimi kitabinin ikinci cildinde xususen de Olum ve onun varligimizin sarsilmazligi ile elaqesi feslinde oz eksini tapmisdir Palingeneziya insanlar arasindaki mekan serhedlerini metafizik baximdan ehemiyyetli hesab edir yeni bir insan mekanda iki ve ya daha cox yerde eyni vaxtda movcud ola bilmez Palingeneziya termininin ozune ilk defe Ehdi Cedidde rast gelinir paliggenesia ve rus diline ya dirilme ya da yeniden dogulma kimi tercume olunur Diger tercumelerde bu termin Wiedergeburt ve regeneratio kimi seslenir Umumi xarakteristikasiSopenhauer oz essesinde iddia edir ki Men dogulanadek sonsuz vaxt otub kecib butun bu muddet erzinde men ne idim Bunun metafizik cavabi belke de bele olardi Men hemise men olmusam bu muddet erzinde ozunu men adlandiranlarin hamisi ele men idim Sopenhauer beden parcalandiqdan sonra ferdi Men in butun xatireleri ile birlikde movcud olmasinin mumkunluyunu inkar edirdi Beynin mehvi sexsiyyetin tamamile mehv edilmesi demekdir Diger terefden her bir insanin ozunemexsus iradesi mehve meruz qalmir Bedenin parcalanmasindan sonra insanin iradesi qalir ve zaman kecdikce bu irade yeni bir intellektual qabiqda movcud olur Yeni sexsiyyet kohneden tamamile ferqli gorunur Sopenhauer metempsixozdan yeni butov ruhun basqa bir bedene kecmesinden danismaqdan imtina ederek oz nezeriyyesini palingeneziya adlandirmaga ustunluk verir bununla da ferdin parcalanmasi ve yeni formalasmasi ni basa dusur ustelik yalniz onun iradesi qalici olaraq qalir ki o da yeni varliq simasini alaraq yeni intellekt qazanir Eslinde Sopenhauerin varligimizin sarsilmazligi ideyasinda qedim yunan filosofu Parmenidin hecliyin olmamasi haqqinda ideyalari arasinda ardicilliq tapmaq olar Palingeneziyanin mumkun tenqidlerine cavab olaraq Sopenhauer yazir Eger bu alinmasa ve kovrek urek yeniden kohne kederli negmesini oxuyar Butun varliqlarin nece dogusla yoxdan yarandigini ve qisa bir muddetden sonra yeniden hece cevrildiyini gorurem menim indi real olan varligim da tezlikle uzaq kecmisde yatacaq ve men hec olmayacagam onda bu sikayetin duzgun cavabi bele olardi Meyer sen movcud deyilsen Meyer sizin haminizin zaman ovladlarinin acgozlukle can atdiginiz onun qiymetli indinin icinde yasamirsinizmi meyer o senin deyilmi heqiqeten senindir Ve sen ona nece nail oldugunu meyer basa dusursen Seni ona getiren yollari sene bellidir ki guya olumun onlari senin uzune baglayacagini anlaya bilesen Vucudun mehv olduqdan sonra meninin her hansi bir movcud olma ehtimali senin ucun anlasilmazdir Bes bu senin ucun indiki movcudlugundan ve ona nece nail oldugundan daha anlasilmaz ola bilermi Bes ne ucun subhe edirsen ki bu gun ucun qarsinda acilan o yollar sene ve her geleceye aciq olmayacaq Orijinal metn rus Esli zhe eto ne udastsya i robkoe serdce opyat zatyanet svoyu staruyu zhalobnuyu pesn ya vizhu kak vse sushestva putyom rozhdeniya voznikayut iz nichego i spustya korotkoe vremya snova obrashayutsya v nichto i moyo bytie teper nastoyashee skoro tozhe budet lezhat v dalyokom proshlom i ya budu nichto to pravilnyj otvet na etu zhalobu budet takoj Razve ty ne sushestvuesh Razve ty ne zhivyosh v nyom etom dragocennom nastoyashem k kotoromu vy vse deti vremeni tak zhadno stremites razve ono ne tvoyo dejstvitelno tvoyo I razve ty ponimaesh kak ty dostig ego Razve tebe izvestny te puti kotorye priveli tebya k nemu chtoby ty mog soznavat budto smert zamknyot ih dlya tebya Samaya vozmozhnost kakogo by to ni bylo sushestvovaniya tvoego ya posle razrusheniya tvoego tela dlya tebya nepostizhima No razve ona mozhet byt dlya tebya bolee nepostizhima chem tvoyo nyneshnee sushestvovanie i to kak ty ego dostig Pochemu zhe ty somnevaeshsya chto te samye puti kotorye otkrylis pred toboyu dlya etogo nastoyashego ne budut otkryty dlya tebya i ko vsyakomu budushemu Sredingerin fikirleriOz fikirlerinin Sopenhauerin fikirleri ile bagliligini beyan eden mutefekkirlerden biri de avstriyali nezeriyyeci fizik fizika uzre Nobel mukafati laureati 1933 Ervin Sredingerdir Eyni zamanda Daniel Kolakin fikrince Sredinger Kolakin aciq ferdiyyetcilik adlandirdigi daha radikal fikirlere sahib idi Filosof Merab Mamardasvili Sredingerin fikirlerini bele izah edir Ve Sredinger bele suali verirdi Sizin 16 yasiniz var idi ve ehtiras sizi parcalayirdi Bes bu ehtiraslarin sahibi olan hemen o men den ne qaldi Men in bir nov tecessumu kimi axi o sen idin bedeninle tecrubelerinle ve s sen ki onu indi xatirlamirsan Siz varsiz Demeli siz basqa men siz Her verilen anda sizin kecmis menleriniz size en vacib en sonuncu kimi gorunurdu amma onlar olum anlayisini bele dogurmadan deyisdiler Onlar hamisi olduler amma olum termini yaranmadi bele ve belke de sizin men iniz indi bir nece saat bir nece gun ve ya ay erzinde tecessum olunan xeyali bir xarakterdir ve butun evvelki personajlar kimi o da basqasi ile evez olunacaq Sredinger deyir ki olumden niye qorxmaq lazimdir ki Orijinal metn rus I Shryodinger zadaval takoj vopros vot vam bylo 16 let i vas razdirali strasti A chto ostalos ot togo ya kotoroe bylo nositelem etih strastej Kak nekoe voploshenie ya ved eto byli vy vmeste s vashim telom s vashimi perezhivaniyami i t d no vy zhe ego ne pomnite A vy est Znachit vy drugoe ya V kazhdyj dannyj moment vashi proshlye ya kazalis vam chto oni samye vazhnye samye poslednie a oni smenilis dazhe ne porodiv ponyatiya smerti Oni vse umerli a termin smert dazhe ne voznik I mozhet byt vashe ya sejchas est takzhe voobrazhaemyj voploshyonnyj na neskolko chasov na neskolko dnej ili mesyacev personazh kotoryj tozhe smenitsya drugim kak i vse predshestvuyushie personazhi Zachem zhe govorit Shryodinger boyatsya smerti Muasir psixologiyaPsixologiyada bir birine yaxin olan bir sira nezeriyyeler var ki onlar da Artur Sopenhauerin nezeriyyesini ozunemexsus sekilde tamamlaya biler Bunlara qismen Virciniya Satirin sistemli aile terapiyasi ideyalari daxildir Olen yaxud unsiyyet ucun mumkunsuz aile uzvlerinin sexsiyyetinin hisselerinin canli aile uzvlerinin davranislarinda ve ya onlarin bir biri ile unsiyyet formalarinda tezahur etdiyi ferziyyesine esaslanan Bert Hellingerin aile tenzimlemesi metodu da melumdur Erik Bern ve Klod Staynerin de bu cur anlayislara esaslanir Erik Bern hesab edirdi ki usagin sexsiyyetinin strukturunda valideynlerinin ona munasibetde davranis numunelerini saxlayan ve oxsar sosial seraitde meselen oz usaqlari ile unsiyyet qurarken onun terefinden tekrarlanan ayri ayri komponentler var Xarici kecidlerShopengauer A Smert i eyo otnoshenie k nerazrushimosti nashego sushestva iz sochineniya Mir kak volya i predstavlenie Statya Palingenesis v Britanskoj enciklopedii 11 e izdanie Istinadlar