Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Huperzia selago (lat. Huperzia selago) — bitkilər aləminin plaunopsidlər sinfinin plaunçiçəklilər dəstəsinin plaunkimilər fəsiləsinin huperzia cinsinə aid bitki növü.
| Huperzia selago | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Şöbə: Sinif: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Növ: Huperzia selago | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
| ||||||||||
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik, haçavari budaqlanan, tutqun və açiq-yaşıl bitkidir. Gövdələri 25-30 sm hündürlükdədir. Yarpaqları spiralvari düzülmüşdür, 5-7 mm uzunluqdadır, ensiz-lansetvari, sivri, aralı və ya əyri yuxarı istiqamətlənəndir. Adi yarpaqların qoltuğunda olan sporangilər sarımtıl, böyrəkvari, eni 1,5 mm-dir.
Botaniki xarakteristikası
Çoxillik sporlu həmişəyaşıl ot bitkisidir. Zəif inkişaf edən kök sistemi vardır. Gövdəsi yabaşəkilli budaqlanan, düzqalxan, hündürlüyü 5-30 sm, yarpaqlarının eninə ölçüsü 0,6-0,8 sm-dir. Yarpaqları kiçik, çəpinə, xətti-neştərşəkilli, itiuclu, bütövkənarlı və ya zəif, kiçik dişli, dəricikli, parıldayan olub, uzunluğu 2,5-10mm, eni isə 0,7-1,5 mm-dir. Sporangisi kiçik, böyrəkşəkilli, uzunluğu 1mm-ə bərabərdir. Gövdənin yuxarı hissəsində uzunluğu 4 mm xüsusi vegetativ orqan olan tumurcuq inkişaf edir. Aprel-iyun aylarında spor əmələ gətirir, iyul-avqust aylarında isə meyvələri yetişir.
Tundra, meşə-tundra və meşə zonalarında kölgəli küknar, qarışıq qızılağac meşələrində, şibyə, kol və yarımkol, qranit qayalarında rast gəlinir.
İyun-sentyabr aylarında spor əmələ gətirən zaman toplanılır. Xammalı toplayan zaman iti bıçaqla yaşıl və sarımtıl gövdələrini, tumurcuqlarını və zərər vurmadan kök sistemini toplamaq lazımdır. Təkrar toplama 6-10 ildən sonra aparılmalıdır. Quruducu şkafda qurutmaq üçün ən optimal temperatur 50oС, yaxşı ventiliyasiyalı şəraitdə və bitki nazik doğranmış halda ola bilər. Bundan başqa küləkli yerlərdə (stelajda) tənzif üzərinə sərməklə qurutmaq olar.
Havası dəyişilən stelajlarda qalmalıdır. B siyahısına daxildir.
Tərkibi və təsiri
Bitkinin tərkibində xinolizid sırası alkoloidləri 0,4-1,1%, annotinin, likopodin və psevdoselagin vardır. Eyni zamanda tərkibində karotinoidlər (25mq%), qatranlı maddələr və flavonoidlər tapılmışdır. Spor əmələ gətirəndən sonra toplanılan və qurudulan plaun keyfiyyətli dərman xammalı hesab olunur.
Qusma və antialkoqol dərman maddəsidir.
Sakitləşdirici, ağıkəsici, işlədici, qusma törədən olmaqla, toksiki dərman maddəsidir. Xroniki alkoqolizmin müalicəsində istifadə edilir.
Bitkidən hazırlanan bişirmə xroniki alkoqolizmin müalicəsində tətbiq edilir. Bitkini qəbul etdikdə ümumi ağırlıq, təkrar qusma yaradır, qan təzyiqini aşağı salır, aritmiya, əzələlərin fibrillyasiyası və tənəffüsün qısalmasını yaradır. Alkoqolizmdə və siqaretin tərgidilməsində tətbiq etdikdə simptomlar daha da güclənir. Analoji mənzərə nikotinizmdə də yaranır.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Sporların yetiışmə dövrü iyul-oktyabr aylarıdır. Orta, yuxarı dağ və alp qurşağında, şam meşəsində, böyük daşların üstündə, iri qaya çatırlarında, mamırların arasında rast gəlinir.
Yayılması
Kiçik Qafqazın şimal hissəsi (Göygöl Milli Parkı, Çınqıl dərəsinin şimal yamacı, şam meşəsi); Böyük Qafqazın qərb hissəsi (Zaqatala rayonu, Car kəndinin ətrafı, Zaqatala Dövlət Qoruğu, Xalagel dağı).
Sayı və tendensiyası
Tək-tək rast gəlinir, sayı çox azdır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Məskulaşdığı meşə sahələrinin azalması və digər antropogen amillər.
Mühafizə tədbirləri
Məlum biotopların nəzarətə alınmalı, təbiətdə axtarışı davam etdirilməlidir.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Huperzia selago lat Huperzia selago bitkiler aleminin plaunopsidler sinfinin plauncicekliler destesinin plaunkimiler fesilesinin huperzia cinsine aid bitki novu Huperzia selagoElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Sobe PlaunofitlerSinif PlaunopsidlerDeste PlaunciceklilerFesile PlaunkimilerYarimfesile Cins HuperziaNov Huperzia selagoBeynelxalq elmi adiHuperzia selago Schrank amp Mart 1829Sekil axtarisiITIS 202452NCBI 70001EOL 587346Qisa morfoloji tesviriCoxillik hacavari budaqlanan tutqun ve aciq yasil bitkidir Govdeleri 25 30 sm hundurlukdedir Yarpaqlari spiralvari duzulmusdur 5 7 mm uzunluqdadir ensiz lansetvari sivri arali ve ya eyri yuxari istiqametlenendir Adi yarpaqlarin qoltugunda olan sporangiler sarimtil boyrekvari eni 1 5 mm dir Botaniki xarakteristikasiCoxillik sporlu hemiseyasil ot bitkisidir Zeif inkisaf eden kok sistemi vardir Govdesi yabasekilli budaqlanan duzqalxan hundurluyu 5 30 sm yarpaqlarinin enine olcusu 0 6 0 8 sm dir Yarpaqlari kicik cepine xetti nestersekilli itiuclu butovkenarli ve ya zeif kicik disli dericikli parildayan olub uzunlugu 2 5 10mm eni ise 0 7 1 5 mm dir Sporangisi kicik boyreksekilli uzunlugu 1mm e beraberdir Govdenin yuxari hissesinde uzunlugu 4 mm xususi vegetativ orqan olan tumurcuq inkisaf edir Aprel iyun aylarinda spor emele getirir iyul avqust aylarinda ise meyveleri yetisir Tundra mese tundra ve mese zonalarinda kolgeli kuknar qarisiq qizilagac meselerinde sibye kol ve yarimkol qranit qayalarinda rast gelinir Iyun sentyabr aylarinda spor emele getiren zaman toplanilir Xammali toplayan zaman iti bicaqla yasil ve sarimtil govdelerini tumurcuqlarini ve zerer vurmadan kok sistemini toplamaq lazimdir Tekrar toplama 6 10 ilden sonra aparilmalidir Quruducu skafda qurutmaq ucun en optimal temperatur 50oS yaxsi ventiliyasiyali seraitde ve bitki nazik dogranmis halda ola biler Bundan basqa kulekli yerlerde stelajda tenzif uzerine sermekle qurutmaq olar Havasi deyisilen stelajlarda qalmalidir B siyahisina daxildir Terkibi ve tesiriBitkinin terkibinde xinolizid sirasi alkoloidleri 0 4 1 1 annotinin likopodin ve psevdoselagin vardir Eyni zamanda terkibinde karotinoidler 25mq qatranli maddeler ve flavonoidler tapilmisdir Spor emele getirenden sonra toplanilan ve qurudulan plaun keyfiyyetli derman xammali hesab olunur Qusma ve antialkoqol derman maddesidir Sakitlesdirici agikesici isledici qusma toreden olmaqla toksiki derman maddesidir Xroniki alkoqolizmin mualicesinde istifade edilir Bitkiden hazirlanan bisirme xroniki alkoqolizmin mualicesinde tetbiq edilir Bitkini qebul etdikde umumi agirliq tekrar qusma yaradir qan tezyiqini asagi salir aritmiya ezelelerin fibrillyasiyasi ve teneffusun qisalmasini yaradir Alkoqolizmde ve siqaretin tergidilmesinde tetbiq etdikde simptomlar daha da guclenir Analoji menzere nikotinizmde de yaranir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriSporlarin yetiisme dovru iyul oktyabr aylaridir Orta yuxari dag ve alp qursaginda sam mesesinde boyuk daslarin ustunde iri qaya catirlarinda mamirlarin arasinda rast gelinir YayilmasiKicik Qafqazin simal hissesi Goygol Milli Parki Cinqil deresinin simal yamaci sam mesesi Boyuk Qafqazin qerb hissesi Zaqatala rayonu Car kendinin etrafi Zaqatala Dovlet Qorugu Xalagel dagi Sayi ve tendensiyasiTek tek rast gelinir sayi cox azdir Mehdudlasdirici amillerMeskulasdigi mese sahelerinin azalmasi ve diger antropogen amiller Muhafize tedbirleriMelum biotoplarin nezarete alinmali tebietde axtarisi davam etdirilmelidir IstinadlarHemcinin bax