Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Muxammecan Tınışbayev (12 may 1879 və ya 1879 – 21 noyabr 1937, Daşkənd) — ictimai-siyasi xadim, dövlət adamı, bacarıqlı dəmiryol mühəndisi.
| Muxammecan Tınışbayev | |
|---|---|
| qaz. Мұхаметжан Тынышбайұлы | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 12 may 1879 və ya 1879 |
| Vəfat tarixi | 21 noyabr 1937 |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | jurnalist, siyasətçi, mühəndis |
| Dini | sünni islam |
| tynyshpaev.kz | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Muxammecan Tınışbayev Qazaxıstanın əsilzadələrindəndir. 1879-cu il mayın 12-də Rusiyanın işğal etdiyi qazax-qırğız torpaqlarında yaratdığı Stepnoy, yəni Çöl quberniyası Semireciye, yəni Yeddiçay vilayətinin Jilanda dağındakı Makançi-Sadırov kəndində anadan olub.
Rus hərbi qubernatoru Kolpakovski işğal edilmiş torpaqların bölünməsi üçün yaradılmış komitəyə Muxammedjan atası Tınışbayı da daxil etmişdir.
Odur ki, Muxammecan ilk təhsilini molla yanında alsa da, sonralar hökumət məktəblərində oxumağa başlamışdır. Atası onu 1889-cu ildə Verni şəhərindəki gimnaziya nəzdindəki ikisinifli hazırlıq sinfinə qoymuşdur. Oranı uğurla başa vurduqdan sonra təhsilini həmin şəhərdəki oğlan gimnaziyasında davam etdirmişdir. Gimnaziyanı 1900-cü ildə uğurla başa vurub tərifnamə alan Muxammedjan Tınışbayev elə həmin il Peterburqdakı I Aleksandr adına İmperator Yollar Mühəndisi İnstituna qəbul olmuşdur.
İnstitutda oxuduğu dövrdə Semireciye general-qubernatorunun Peterburqda türküstanlı tələbələr üçün təşkil etdiyi yataqxanada qalan, məsrəfləri ödənilən, Orenburqa, Daşkəndə təcrübəyə göndərilən Muxammedjan Tınışbayev yaradılmış imkandan çox bacarıqla istifadə edir. 1905-ci ildə onun "Türküstan-Sibir dəmir yol tikintisi" mövzusunda yazdığı diplom işi yüksək qiymətləndirilir, ona kollegiya katibi rütbəsi və hökumət qulluqçusu statusu verirlər.
Gənc mühəndis
Gənc mühəndisə böyük etimad göstərilir. Muxammecan Tınışbayev 1906-cı ildən Orta Asiya Dəmiryolunun Xəzər sahilindəki, Qızılsu, keçmiş Krasnovodski satnsiyasından Cərcoya qədər olan sahəsinin yenidən qurulmasında işləməyə başlayır. O, Amudərya çayı üzərindəki taxta körpünün daha davamlı və uzunömürlü dəmir konstruksiyalı körpü ilə əvəzlənməsində fəal iştirak edir. Doğulub boya-başa çatdığı bölgə ilə də əlaqəsini kəsmir. Hər dəfə vətəninə gəldikdə soydaşlarının vəziyyəti ilə maraqlanır, onlara məsləhətlər verir, əhalinin güzəranının yaxşılaşdırılması üçün soydaşları ilə müzakirələr aparır.
İçtimai xadim
İctimai işlərdə fəallığına, insanlarla xoş münasibətə və dərin təfəkkürünə görə onu 1907-ci il aprelin 3-də Semireciye vilayətindən Dövlət Dumasına deputat seçirlər. Muxammedjan Tınışbayev Dövlət Dumasının toplantılarında iştirak etmək üçün aprel ayının 26-da Peterburqa gəlir. O, Dumanın Müsəlman fraksiyasına və Sibir qrupuna daxil olur. Aqrar komissiyaya üzv seçilən Muxammedjan Tınışbayev torpaq məsələsində qətiyyətli mövqe tutur və Rusiyanın mərkəzi quberniyalarından qazax-qırğız çöllərinə rus kəndlilərinin köçürülməsinin əleyhinə çıxır. 55 deputatın tarixə Viborsk bəyannaməsi kimi daxil olan sənədi Rusiya Nazirlər Sovetinə rəhbərlik edən Pyotr Stolıpin çar ailəsi əleyhinə sövdələşmə adlandırır və II Dövlət Dumasını buraxılmasına nail olur.
Muxammecan Tınışbayev Peterburqdan Türküstana qayıdır və Türküstan-Sibir dəmiryolu xəttinin keçəcəyi yerləri müəyyənləşdirəcək ekspedisiyanın tərkibinə daxil olur. O, Aıslı stansiyasından İli çayına kimi dəmiryol xəttinin keçəcəyi yerləri müəyyənləşdirir. 1907–1910-cu illərdə Aşxabad-Daşkənd dəmiryolunun tikintisində xüsusi təyinatlı mühəndis kimi işləyən Muxammedjan Tınışbayev 1911-ci ildə Ursat-Əndican dəmiryol sahəsinin tikintisinə şöbə müdiri, sonra da baş mühəndis təyin edirlər. 1914-cü ildə isə o Türksib adlandırılan dəmiryol xəttinin Semireciyedeki sahəsində işləməyə gəlir. Burada işlədiyi dövrdə ictimai-siyasi təşkilatların işində fəal iştirak edir. Xalqının tarixi onu daha çox maraqlandırdığından juzlar, yəni qazax tayfaları, onlara rəbərlik etmiş xanlar, xanlar arasındakı qohumluq əlaqələri, batırlar, yəni igidlər, qəhrəmanlar, akınlar, yəni xalq nəğməkarları, aşıqlar haqqında məlumat toplayır. Əldə etdiyi materiallar əsasında Rusiya Coğrafiya Cəmiyyətinin Türküstan şöbəsində məruzələr edir.
1917-ci ilin fevralında çar II Nikolay taxtdan uzaqlaşdırılıb Krenskinin başçılığı ilə Müvəqqəti Hökumət qurulanda Türküstanın idarə olunması üçün Komitə qurulur. Krenski tanıdığı, II Dövlət Dumasında çıxışlarını dinlədiyi Muxammedjan Tınışbayevin Türküstan Komitəsinə daxil olmasını istəyir.
Muxammecan Tınışbayev 1917-ci ilin iyulunda Orenburqda keçirilən I Ümumqırğız qurultayında iştirak edir. Müvəqqəti hökumətin yaratdığı Müəsissələr Məclisinin tərkibinə seçilir. Bolşeviklərin silahlı üsyanla hakimiyyəti ələ almaları Müəsissələr Məclisinin işini pozur. Daşkənddə hakimiyyəti ələ almaq, Fəhlə və Əsgər Sovetlərinin hakimiyyətini yaratmaq istəyən rus hərbçilər və erməni silahlı dəstələri bölgənin yerli əhalisi olan müsəlmanları qırmağa başlayır.
Muxammecan Tınışbayev və bölgənin yerli əhalisindən olan ziyalılar, iş adamları, məmurlar qırğının qarşısını almaq üçün milli güclərdən yeni bir hökumət qurmağa calışırlar. Belə bir hökumət Daşkənd Rusiya hərbçilərinin və erməni silahlı qüvvələrinin əlində olduğundan 1917-ci ilin noyabrında Kokand şəhərində yaradılır. Onlar bölgədə yaradılan yeni hökumətləri Türküstan Muxtar Hökuməti adı altında birləşdirmək istəyirlər.
Muxammecan Tınışbayev Rusiyanın tərkibində yaradılan Kokand Muxtar hökumətinin baş naziri seçilir. Ardıcıl siyasətlə məşğul olmayan, bölgədə baş verən qarışıqlardan çıxış yolu tapa bilməməyən, xüsusən də yeni yaradılmış hökumətin xarici işlər naziri seçilmiş Mustafa Çokayevlə fikir birliyinə gələ bilməməsi onu baş nazir vəzifəsindən istefa verməsinə səbəb olur. Mustafa Çokayev və kabinetin bir neçə üzvü, eləcə də qazaxların ondərləri Kokand hökumətinin Əlixan Bökeyxanovun rəhbərlik etdiyi Alaş Orda hökuməti ilə birləşməsini istəyirdi.
Muxammecan Tınışbayev isə Alaş Orda hökuməti ilə birləşməsini istəmirdi. Bunu bölgənin parçalanması kimi dəyərləndirirdi.
Milli qüvvələrdən uzaqlaşan Muxammecan Tınışbayev 1919-cu ildə bolşeviklərin yaratdıqları Türküstan Muxtar Respublikasını alqışlarla qarşılayır. Yeni hökumət onu 1921-ci ildə Xalq Torpaq Komissarlığının Su Təsərrüfatı İdarəsinə rəis təyin edir. Təcrübəli dəmiryol mühəndisi dağıdılmış su təsərrüfatını qaydaya salmaq üçün Türküstan Muxtar Respublikasının paytaxtı elan edilmiş Daşkənd şəhərinə gəlir. 1922-ci ildə onu Çimkənd şəhərinə işləməyə göndərirlər. Bu təyinat Muxammecan Tınışbayev üçün çox ağır olur. Çimkənddə yayılmış vəba xəstəliyindən xanımı Gülbəhram 1922-ci il iyulun 22-də dünyasını dəyişir. Muxammedjan Tınışbayev yetim qalmış övladları İsgəndər, Fatma və Dinanı da alıb yenidən Daşkəndə qayıdır.
Pedaqoq
1924-cü ildən hökumət qulluğundan uzaqlaşan Muxammecan Tınışbayev Daşkənddəki Qazax Pedaqoji İnstitutunda Fizika və Riyaziyyat fənlərindən dərs deməyə başlayır. Fizka-riyaziyyatdan dərs desə də, qazax xalqının tarixini öyrənib təbliğ etməyi də unutmur. "Göysudakı qəbirlər və Kaylak şəhərciyi", "Daşkənd qəzasında yaşayan əhalinin tarixi, milli tərkibi haqqında arayış", "Qazaxlar 17–18-ci yüzildə", "Qazax-qırğız xalqının tarixi haqqında materiallar" kimi elmi məqalələrini çap etdirir.
Muxammecan Tınışbayev bolşeviklərin xalqlara azadlıq verəcəkləri haqqında vədlərinin boşa çıxdığını, sosial ədaləti yaratmaq adı altında varlıların var-dövlətini əllərindən alıb xalqı kasıba çevirdiklərini gördükdə aldadıldığını başa düşür. Geriyə dönməyə isə yol qalmayıb. Bütün aldadılmışlar kimi o da Sovet orqanlarında işləməklə gizlində milli qüvvələri birləşdirib yeni azadlıq mübarizəsinə başlamağı planlaşdırır.
1925-ci ildə Qazaxıstan Muxtar Respublikasının paytaxtının Orenburqdan Akmescid şəhərinə köçürülməsi, Orenburqun Rusiyanın vilayətinə çevrilməsi məsələsi gündəmə gələndə onu şəhərdə gedən tikintiyə baş mühəndis vəzifəsinə göndərirlər. O, kərpicdən yeni inzibati binaların, yaşayış binalarının tikintisinə, Sarkıramdan yeni paytaxta, Qızıl Ordaya su kanalı çəkilməsini təşkil edir. Rusiya Sosialist Federativ Respublikası Xalq Komissarlar Soveti sədrinin müavini, milliyətcə qazax olan Turar Rıskulovum məsləhəti ilə
Muxammecan Tınışbayev təcrübəli mütəxəssis kimi Türksib dəmiryolunun çəkilişinə işə göndərilir.
Represiya qurbanı
Dəmiryol tikintisində çalışan Muxammecan Tınışbayevyi 1930-cu il avqustun 3-də həbs edirlər. Uzun istintaqdan sonra mütəxəssis çatışmadığına görə onu həbsdən azad etmək məcburiyyətində qalırlar. Lakin xüsusu xidmət orqanları bir an da olsun onu nəzarətdən kənarda qoymurlar. 1932-ci il aprelin 20-də məhkəməni əvəz edən üçlüyün qərarı ilə 5 il müddətinə Voronej şəhərinə sürgünə göndərirlər. O, nəzarət altında Moskva-Donets Dəmiryol İdarəsində işləyir.
Sürgündən azad edildikdən sonra bir müddət Kandaqaç-Quryev dəmiryolunda işləyir. Orada ağır xəstələndiyinə görə Daşkəndə gəlir. Burada da təqib edildiyini görüb oğlu Dulatın familyasını dəyişdirir və xanımı Əminəni Şeyx Əli ilə birlikdə Ufaya göndərir. 1937-ci il noyabrın 21-də Muxammedjan Tınışbayev yenidən həbs edilir, uzun sürən istintaqdan sonra 1938-ci ildə güllələnir. Onun adının çəkilməsi, əsərlərinin təbliğ olunması uzun illər qadağan olunsa da, Sovet hökumətinin dağılmasından sonra qazax xalqı sevimli oğlunun adının əbədiləşdirilməsi, əsərlərinin təbliği uçun bir sıra işlər görür.
İstinadlar
- Люди и судьбы. Биобиблиографический словарь востоковедов - жертв политического террора в советский период (1917-1991) (rus.). СПб: Петербургское Востоковедение, 2013. 496 с. — (Социальная история отечественной науки о Востоке)
- "Muxammedjan Tınışbayev TRT". 2023-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-04-11.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Muxammecan Tinisbayev 12 may 1879 ve ya 1879 21 noyabr 1937 Daskend ictimai siyasi xadim dovlet adami bacariqli demiryol muhendisi Muxammecan Tinisbayevqaz Muhametzhan TynyshbajulySexsi melumatlarDogum tarixi 12 may 1879 1879 05 12 ve ya 1879Vefat tarixi 21 noyabr 1937 1937 11 21 Vefat yeri Daskend Ozbekistan SSR SSRIPartiya Alas partiyasiTehsili Sankt Peterburq Dovlet Neqliyyat Universiteti d Fealiyyeti jurnalist siyasetci muhendisDini sunni islamtynyshpaev kz Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMuxammecan Tinisbayev Qazaxistanin esilzadelerindendir 1879 cu il mayin 12 de Rusiyanin isgal etdiyi qazax qirgiz torpaqlarinda yaratdigi Stepnoy yeni Col quberniyasi Semireciye yeni Yeddicay vilayetinin Jilanda dagindaki Makanci Sadirov kendinde anadan olub Rus herbi qubernatoru Kolpakovski isgal edilmis torpaqlarin bolunmesi ucun yaradilmis komiteye Muxammedjan atasi Tinisbayi da daxil etmisdir Odur ki Muxammecan ilk tehsilini molla yaninda alsa da sonralar hokumet mekteblerinde oxumaga baslamisdir Atasi onu 1889 cu ilde Verni seherindeki gimnaziya nezdindeki ikisinifli hazirliq sinfine qoymusdur Orani ugurla basa vurduqdan sonra tehsilini hemin seherdeki oglan gimnaziyasinda davam etdirmisdir Gimnaziyani 1900 cu ilde ugurla basa vurub terifname alan Muxammedjan Tinisbayev ele hemin il Peterburqdaki I Aleksandr adina Imperator Yollar Muhendisi Instituna qebul olmusdur Institutda oxudugu dovrde Semireciye general qubernatorunun Peterburqda turkustanli telebeler ucun teskil etdiyi yataqxanada qalan mesrefleri odenilen Orenburqa Daskende tecrubeye gonderilen Muxammedjan Tinisbayev yaradilmis imkandan cox bacariqla istifade edir 1905 ci ilde onun Turkustan Sibir demir yol tikintisi movzusunda yazdigi diplom isi yuksek qiymetlendirilir ona kollegiya katibi rutbesi ve hokumet qulluqcusu statusu verirler Genc muhendisGenc muhendise boyuk etimad gosterilir Muxammecan Tinisbayev 1906 ci ilden Orta Asiya Demiryolunun Xezer sahilindeki Qizilsu kecmis Krasnovodski satnsiyasindan Cercoya qeder olan sahesinin yeniden qurulmasinda islemeye baslayir O Amuderya cayi uzerindeki taxta korpunun daha davamli ve uzunomurlu demir konstruksiyali korpu ile evezlenmesinde feal istirak edir Dogulub boya basa catdigi bolge ile de elaqesini kesmir Her defe vetenine geldikde soydaslarinin veziyyeti ile maraqlanir onlara meslehetler verir ehalinin guzeraninin yaxsilasdirilmasi ucun soydaslari ile muzakireler aparir Ictimai xadimIctimai islerde fealligina insanlarla xos munasibete ve derin tefekkurune gore onu 1907 ci il aprelin 3 de Semireciye vilayetinden Dovlet Dumasina deputat secirler Muxammedjan Tinisbayev Dovlet Dumasinin toplantilarinda istirak etmek ucun aprel ayinin 26 da Peterburqa gelir O Dumanin Muselman fraksiyasina ve Sibir qrupuna daxil olur Aqrar komissiyaya uzv secilen Muxammedjan Tinisbayev torpaq meselesinde qetiyyetli movqe tutur ve Rusiyanin merkezi quberniyalarindan qazax qirgiz collerine rus kendlilerinin kocurulmesinin eleyhine cixir 55 deputatin tarixe Viborsk beyannamesi kimi daxil olan senedi Rusiya Nazirler Sovetine rehberlik eden Pyotr Stolipin car ailesi eleyhine sovdelesme adlandirir ve II Dovlet Dumasini buraxilmasina nail olur Muxammecan Tinisbayev Peterburqdan Turkustana qayidir ve Turkustan Sibir demiryolu xettinin kececeyi yerleri mueyyenlesdirecek ekspedisiyanin terkibine daxil olur O Aisli stansiyasindan Ili cayina kimi demiryol xettinin kececeyi yerleri mueyyenlesdirir 1907 1910 cu illerde Asxabad Daskend demiryolunun tikintisinde xususi teyinatli muhendis kimi isleyen Muxammedjan Tinisbayev 1911 ci ilde Ursat Endican demiryol sahesinin tikintisine sobe mudiri sonra da bas muhendis teyin edirler 1914 cu ilde ise o Turksib adlandirilan demiryol xettinin Semireciyedeki sahesinde islemeye gelir Burada islediyi dovrde ictimai siyasi teskilatlarin isinde feal istirak edir Xalqinin tarixi onu daha cox maraqlandirdigindan juzlar yeni qazax tayfalari onlara reberlik etmis xanlar xanlar arasindaki qohumluq elaqeleri batirlar yeni igidler qehremanlar akinlar yeni xalq negmekarlari asiqlar haqqinda melumat toplayir Elde etdiyi materiallar esasinda Rusiya Cografiya Cemiyyetinin Turkustan sobesinde meruzeler edir 1917 ci ilin fevralinda car II Nikolay taxtdan uzaqlasdirilib Krenskinin basciligi ile Muveqqeti Hokumet qurulanda Turkustanin idare olunmasi ucun Komite qurulur Krenski tanidigi II Dovlet Dumasinda cixislarini dinlediyi Muxammedjan Tinisbayevin Turkustan Komitesine daxil olmasini isteyir Muxammecan Tinisbayev 1917 ci ilin iyulunda Orenburqda kecirilen I Umumqirgiz qurultayinda istirak edir Muveqqeti hokumetin yaratdigi Muesisseler Meclisinin terkibine secilir Bolseviklerin silahli usyanla hakimiyyeti ele almalari Muesisseler Meclisinin isini pozur Daskendde hakimiyyeti ele almaq Fehle ve Esger Sovetlerinin hakimiyyetini yaratmaq isteyen rus herbciler ve ermeni silahli desteleri bolgenin yerli ehalisi olan muselmanlari qirmaga baslayir Muxammecan Tinisbayev ve bolgenin yerli ehalisinden olan ziyalilar is adamlari memurlar qirginin qarsisini almaq ucun milli guclerden yeni bir hokumet qurmaga calisirlar Bele bir hokumet Daskend Rusiya herbcilerinin ve ermeni silahli quvvelerinin elinde oldugundan 1917 ci ilin noyabrinda Kokand seherinde yaradilir Onlar bolgede yaradilan yeni hokumetleri Turkustan Muxtar Hokumeti adi altinda birlesdirmek isteyirler Muxammecan Tinisbayev Rusiyanin terkibinde yaradilan Kokand Muxtar hokumetinin bas naziri secilir Ardicil siyasetle mesgul olmayan bolgede bas veren qarisiqlardan cixis yolu tapa bilmemeyen xususen de yeni yaradilmis hokumetin xarici isler naziri secilmis Mustafa Cokayevle fikir birliyine gele bilmemesi onu bas nazir vezifesinden istefa vermesine sebeb olur Mustafa Cokayev ve kabinetin bir nece uzvu elece de qazaxlarin onderleri Kokand hokumetinin Elixan Bokeyxanovun rehberlik etdiyi Alas Orda hokumeti ile birlesmesini isteyirdi Muxammecan Tinisbayev ise Alas Orda hokumeti ile birlesmesini istemirdi Bunu bolgenin parcalanmasi kimi deyerlendirirdi Milli quvvelerden uzaqlasan Muxammecan Tinisbayev 1919 cu ilde bolseviklerin yaratdiqlari Turkustan Muxtar Respublikasini alqislarla qarsilayir Yeni hokumet onu 1921 ci ilde Xalq Torpaq Komissarliginin Su Teserrufati Idaresine reis teyin edir Tecrubeli demiryol muhendisi dagidilmis su teserrufatini qaydaya salmaq ucun Turkustan Muxtar Respublikasinin paytaxti elan edilmis Daskend seherine gelir 1922 ci ilde onu Cimkend seherine islemeye gonderirler Bu teyinat Muxammecan Tinisbayev ucun cox agir olur Cimkendde yayilmis veba xesteliyinden xanimi Gulbehram 1922 ci il iyulun 22 de dunyasini deyisir Muxammedjan Tinisbayev yetim qalmis ovladlari Isgender Fatma ve Dinani da alib yeniden Daskende qayidir Pedaqoq1924 cu ilden hokumet qullugundan uzaqlasan Muxammecan Tinisbayev Daskenddeki Qazax Pedaqoji Institutunda Fizika ve Riyaziyyat fenlerinden ders demeye baslayir Fizka riyaziyyatdan ders dese de qazax xalqinin tarixini oyrenib teblig etmeyi de unutmur Goysudaki qebirler ve Kaylak seherciyi Daskend qezasinda yasayan ehalinin tarixi milli terkibi haqqinda arayis Qazaxlar 17 18 ci yuzilde Qazax qirgiz xalqinin tarixi haqqinda materiallar kimi elmi meqalelerini cap etdirir Muxammecan Tinisbayev bolseviklerin xalqlara azadliq verecekleri haqqinda vedlerinin bosa cixdigini sosial edaleti yaratmaq adi altinda varlilarin var dovletini ellerinden alib xalqi kasiba cevirdiklerini gordukde aldadildigini basa dusur Geriye donmeye ise yol qalmayib Butun aldadilmislar kimi o da Sovet orqanlarinda islemekle gizlinde milli quvveleri birlesdirib yeni azadliq mubarizesine baslamagi planlasdirir 1925 ci ilde Qazaxistan Muxtar Respublikasinin paytaxtinin Orenburqdan Akmescid seherine kocurulmesi Orenburqun Rusiyanin vilayetine cevrilmesi meselesi gundeme gelende onu seherde geden tikintiye bas muhendis vezifesine gonderirler O kerpicden yeni inzibati binalarin yasayis binalarinin tikintisine Sarkiramdan yeni paytaxta Qizil Ordaya su kanali cekilmesini teskil edir Rusiya Sosialist Federativ Respublikasi Xalq Komissarlar Soveti sedrinin muavini milliyetce qazax olan Turar Riskulovum mesleheti ile Muxammecan Tinisbayev tecrubeli mutexessis kimi Turksib demiryolunun cekilisine ise gonderilir Represiya qurbaniDemiryol tikintisinde calisan Muxammecan Tinisbayevyi 1930 cu il avqustun 3 de hebs edirler Uzun istintaqdan sonra mutexessis catismadigina gore onu hebsden azad etmek mecburiyyetinde qalirlar Lakin xususu xidmet orqanlari bir an da olsun onu nezaretden kenarda qoymurlar 1932 ci il aprelin 20 de mehkemeni evez eden ucluyun qerari ile 5 il muddetine Voronej seherine surgune gonderirler O nezaret altinda Moskva Donets Demiryol Idaresinde isleyir Surgunden azad edildikden sonra bir muddet Kandaqac Quryev demiryolunda isleyir Orada agir xestelendiyine gore Daskende gelir Burada da teqib edildiyini gorub oglu Dulatin familyasini deyisdirir ve xanimi Emineni Seyx Eli ile birlikde Ufaya gonderir 1937 ci il noyabrin 21 de Muxammedjan Tinisbayev yeniden hebs edilir uzun suren istintaqdan sonra 1938 ci ilde gullelenir Onun adinin cekilmesi eserlerinin teblig olunmasi uzun iller qadagan olunsa da Sovet hokumetinin dagilmasindan sonra qazax xalqi sevimli oglunun adinin ebedilesdirilmesi eserlerinin tebligi ucun bir sira isler gorur IstinadlarLyudi i sudby Biobibliograficheskij slovar vostokovedov zhertv politicheskogo terrora v sovetskij period 1917 1991 rus SPb Peterburgskoe Vostokovedenie 2013 496 s Socialnaya istoriya otechestvennoj nauki o Vostoke ISBN 978 5 85803 225 0 Muxammedjan Tinisbayev TRT 2023 08 01 tarixinde Istifade tarixi 2014 04 11