Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hacı Baxşı məscidi və ya Şah Abbas məscidi — Bakının Nardaran qəsəbəsində yerləşən XVII əsrə aid tarixi məsciddir.
| Hacı Baxşı məscidi | |
|---|---|
| Şah Abbas məscidi | |
 Məscidin əsas fasadının görünüşü | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Bakı |
| Yerləşir | Nardaran |
| Memar | Usta Murad Əli |
| Tikilmə tarixi | 1663 |
| İstinad nöm. | 134 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Məscid binasının planı | |
Tarixi
Daş üzərində yonulmuş və binanın fasadına yerləşdirilmiş kitabədə məscidin inşa tarixi və inşaatçıların adı göstərilmişdir. İki sətirlik kitabə bəzi fars söz və formaları istifadə edilməklə ərəb dilində yazılmışdır:
 | İnşaatın rəhbəri (və ya bu tikilinin inşa işlərinə rəhbərlik edən) Baxş-Əli oğlu Mirzə Məhəmməd. İl üç və yetmiş və min (hicri 1073). Memar ustad Murad Əlinin işi. |  |
Kitabəyə əsasən abidə miladi təqvimlə 1662-1663-cü illərdə ustad rütbəsinə malik memar Murad Əli tərəfindən inşa edilmişdir. Kitabədə inşaat işlərinə rəbərlik edən – sərkar vəzifəli şəxsin adının da qeyd edilməsi diqqət çəkən məqamdır. Sərkar termini Azərbaycan ərazisində bir neçə başqa kitabələrdə də qeyd olunsa da, Hacı Baxşı məscidinin kitabəsinin tədqiq olunmasına kimi başqa mütəxəssis rütbələri ilə bir yerdə işlədilməmişdi. Məhz Hacı Baxşı məscidinin kitabəsi “sərkar” terminin mənasını müəyyənləşdirməyə imkan vermişdir: sərkarlar tikinti işlərinə ümumi başçılıq edərək maddi təminatın hazırlanması və təşkilatçılıq funksiyasını həyata keçirirdilər.
Memarlıq xüsusiyyətləri
Mənbə
Hacı Baxşı məscidi Abşeronun dini tikililəri arasında xaraketrik memarlıq xüsusiyyətləri ilə diqqət cəlb edir. Planda məscid iki əsas hissədən ibarətdir: mərkəzində dörd sütun olan kvadrat formalı ibadət zalı və ona birləşən giriş poratl nişi.
Planda xüsusi qeyd edilmiş mərkəzi kvadrat, həcm baxımından həm də günbəz örtüyü ilə vurğulanmışdır. Binanın digər otaqları tağvari tavan örtüyünə malikdir. Əsas girişdən başqa, şərq divarında yerləşən daha kiçik ikinci giriş qapısı da inşa edilmişdir.
Girişin yerləşdirilməsi və əsas zalın günbəzli dam örtüyünün saxlanmasının həlli Hacı Baxşı məscidini Abşeronun digər məscidlərindən fərqləndirir. Mərdəkan (XV əsr) və Keşlə (XVII əsr) məscidləri kimi Nardaran məscidinin kvadrat formalı planı da, şimal tərəfdən giriş yerinin əlavə edilməsi hesabına genişləndirilmişdir. Bunun nəticəsində bina şimaldan cənuba doğru uzadılmış kimi görünür.
Günbəzin dəstəklərini nazik sütunlar şəklində həll edən memarın cəsarəti təəccüb doğurur. Lakin, sütunları onlar arasında inşa edilmiş tağlar vasitəsiylə birləşdirmək və günbəzi aşağıdan dəstəkləyən tağlar sistemi yaratmaqla, memar, etibarlı konstruktiv sistem yaratmağa nail olmuşdur.
Yuxarıda qeyd edilmiş uzadılmış plan forması, bu tipli Abşeron məscidləri ilə müqayisədə Hacı Baxşı məscidininin fasadına da yeni element əlavə edilməsinə imkan vermişdir: binanın ümumi həcminə münasibətdə günbəz əsas fasadda asimmetrik mövqedə yerləşdirilmişdir. Məsacidin fasadları yaxşı yonulmuş yerli aqlay daşı ilə üzlənmişdir.
İstinadlar
- Саламзаде, 1964. səh. 30
- Саламзаде, 1964. səh. 31
- Л. С. Бретаницкий, А. В. Саламзаде. Зодчие и мастера архитектурного декора средневекового Азербайджана (Изв. Азерб. ССР, 1954 , № 10). (#accessdate_missing_url)
Ədəbiyyat
- Саламзаде, А. Архитектура Азербайджана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Haci Baxsi mescidi ve ya Sah Abbas mescidi Bakinin Nardaran qesebesinde yerlesen XVII esre aid tarixi mesciddir Haci Baxsi mescidiSah Abbas mescidiMescidin esas fasadinin gorunusu40 35 14 sm e 49 59 39 s u Olke AzerbaycanSeher BakiYerlesir NardaranMemar Usta Murad EliTikilme tarixi 1663Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 134KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliHaci Baxsi mescidiMescid binasinin planiTarixiDas uzerinde yonulmus ve binanin fasadina yerlesdirilmis kitabede mescidin insa tarixi ve insaatcilarin adi gosterilmisdir Iki setirlik kitabe bezi fars soz ve formalari istifade edilmekle ereb dilinde yazilmisdir Insaatin rehberi ve ya bu tikilinin insa islerine rehberlik eden Baxs Eli oglu Mirze Mehemmed Il uc ve yetmis ve min hicri 1073 Memar ustad Murad Elinin isi Kitabeye esasen abide miladi teqvimle 1662 1663 cu illerde ustad rutbesine malik memar Murad Eli terefinden insa edilmisdir Kitabede insaat islerine reberlik eden serkar vezifeli sexsin adinin da qeyd edilmesi diqqet ceken meqamdir Serkar termini Azerbaycan erazisinde bir nece basqa kitabelerde de qeyd olunsa da Haci Baxsi mescidinin kitabesinin tedqiq olunmasina kimi basqa mutexessis rutbeleri ile bir yerde isledilmemisdi Mehz Haci Baxsi mescidinin kitabesi serkar terminin menasini mueyyenlesdirmeye imkan vermisdir serkarlar tikinti islerine umumi basciliq ederek maddi teminatin hazirlanmasi ve teskilatciliq funksiyasini heyata kecirirdiler Memarliq xususiyyetleriMenbe Haci Baxsi mescidi Abseronun dini tikilileri arasinda xaraketrik memarliq xususiyyetleri ile diqqet celb edir Planda mescid iki esas hisseden ibaretdir merkezinde dord sutun olan kvadrat formali ibadet zali ve ona birlesen giris poratl nisi Planda xususi qeyd edilmis merkezi kvadrat hecm baximindan hem de gunbez ortuyu ile vurgulanmisdir Binanin diger otaqlari tagvari tavan ortuyune malikdir Esas girisden basqa serq divarinda yerlesen daha kicik ikinci giris qapisi da insa edilmisdir Girisin yerlesdirilmesi ve esas zalin gunbezli dam ortuyunun saxlanmasinin helli Haci Baxsi mescidini Abseronun diger mescidlerinden ferqlendirir Merdekan XV esr ve Kesle XVII esr mescidleri kimi Nardaran mescidinin kvadrat formali plani da simal terefden giris yerinin elave edilmesi hesabina genislendirilmisdir Bunun neticesinde bina simaldan cenuba dogru uzadilmis kimi gorunur Gunbezin desteklerini nazik sutunlar seklinde hell eden memarin cesareti teeccub dogurur Lakin sutunlari onlar arasinda insa edilmis taglar vasitesiyle birlesdirmek ve gunbezi asagidan destekleyen taglar sistemi yaratmaqla memar etibarli konstruktiv sistem yaratmaga nail olmusdur Yuxarida qeyd edilmis uzadilmis plan formasi bu tipli Abseron mescidleri ile muqayisede Haci Baxsi mescidininin fasadina da yeni element elave edilmesine imkan vermisdir binanin umumi hecmine munasibetde gunbez esas fasadda asimmetrik movqede yerlesdirilmisdir Mesacidin fasadlari yaxsi yonulmus yerli aqlay dasi ile uzlenmisdir IstinadlarSalamzade 1964 seh 30 Salamzade 1964 seh 31 L S Bretanickij A V Salamzade Zodchie i mastera arhitekturnogo dekora srednevekovogo Azerbajdzhana Izv Azerb SSR 1954 10 accessdate missing url EdebiyyatSalamzade A Arhitektura Azerbajdzhana XVI XIX vv Baku Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1964 Hemcinin baxNardaran mescidi