Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yuliya Domna (ən tezi 158 və ən geci 170, Homs[…] – 217[…], Antioxiya[…]) — Roma imperatoru Septimi Severin həyat yoldaşı, Roma imperatorları Karakalla və Getanın anası.
| Yuliya Domna | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | ən tezi 158 və ən geci 170 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 217[…] |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Anası | bilinmir |
| Həyat yoldaşı |
|
| Uşaqları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Mənşəyi
Yuliya Domna Emesa (indiki Homs, Suriya) şəhərində anadan olub və onun əcdadları, o cümlədən atası ellinləşmiş suriyalılardan olan Roma tələbəsi Yuli Bassian yerli ilah Elaqabala (tərcümədə "Dağın sahibi") xidmət edən kahin idi. Bu ilaha qurbanlar onun bütü yanında deyil, göydən düşən meteorit olduğu ehtimal edilən konusvari qara daşın yanında gətirilirdi. Yulia Domna ailənin kiçiyi idi və onun Yulia Mesa adlı böyük bacısı da var idi.
Septimi Severlə evlilik
182-ci ildən başlayaraq Septimi Sever Suriyada yerləşdirilmiş IV "Skif" Legionuna rəhbərlik edirdi. Çox güman ki, elə burada o gələcək həyat yoldaşı Yuliya ilə tanış olmuşdu.
185-ci ildə Septimi Sever Lunqdun (indiki Lion) Qalliyasına canişin təyin edildi. Elə bu illərdə, onun birinci həyat yoldaşı Pakkiya Marsiana vəfat etdi və o yeni evlilik haqqında düşünməyə başladı. 187-ci ildə o Yuliya Domna ilə evləndi.
Müasirləri Septimi Severin seçimini təəccüblə qarşıladılar. Axı niyə o dogma liviyalı və ya qalliyalı və ya romalı qızları qoyub uzaq şərq əyalətindən olan bir qızla evlənirdi. O dövrdə belə bir səbəb uydurulmuşdu ki, guya Sever öz gələcək həyat yoldaşını ulduz falının köməyilə seçmişdi. Astroloqlar ona demişdilər ki, uzaq Suriyada yaşayan bir xanım hökmdara ərə gedəcəkdir. Həmin hökmdarın özü olması üçün, guya Sever Yuliya Domnanı seçmişdi.
Bu evliliyin əsl səbəbi bilinməsə də, mənbələrdə Yuliyanın gözəl xanım kimi təsvir edilməsi diqqəti çəkir.
189-cu ildə Sever Siciliyanın canişini, növbəti ildə konsul ,191-ci ildə isə Yuxarı Pannoniyanın (müasir Avstriya, Xorvatiya və Macarıstan əraziləri) canişini oldu. 193-cü ildə Romada Pertinaksın öldürülməsi haqqında xəbər yayıldıqda Severin legionları onu imperator elan etdi, iyunun 1-də Senat bu qərarı təsdiq etdi, iyunun 9-da isə o triumfla Romaya daxil oldu. Təbii ki, Yuliya dərhal avqusta titulu aldı.
Nikah dövrü və titulları
Septimi Sever öz həyat yoldaşını çox sevir və ona dərin hörmət bəsləyirdi. Buna görə də, Yuliyaya müxtəlif titul və imtiyazlar verilirdi. 195-ci ildə Yuliyaya "mater castrorum" ("düşərgələrin anası") titulu verildi. Sever özünün böyük oğlu Karakallanı sezar təyin etdikdə Yuliyaya "mater Caesaris" ("Sezarın anası") titulu, daha sonra Karakalla avqust, onun kiçik qardaşı Geta isə sezar təyin edildikdə Yuliyaya "mater Augusti et Caesaris" ("Avqust və Sezarın anası") titulu, 209-cu ildə hər iki qardaş avqust olanda isə "mater Augustorum" titulu verildi. 211-ci ildən isə Yulia Domnanı "mater castrorum et senatus et patriae" ("düşərgələrin, senatın və vətənin anası") kimi yad etməyə başladılar.
Sikkələrdə onun təsviri (bəzən imperatorla birlikdə) "Əsrimizin xoşbəxtliyi", "İctimai təhlükəsizlik", "Əmin-amanlıq", "Məhsuldarlıq", "Sadəlik", "Razılıq" kimi yazılarla tamamlanırdı.
Yulia Domna demək olar ki, bütün yürüş və səyahətlərdə həyat yoldaşını müşayiət edirdi. 195–202-ci illərdə onlar Şərqə yollandılar, Suriyada və Misirdə olduqdan sonra Kiçik Asiyadan keçməklə Romaya qayıtdılar.
208-ci ildə cütlük narahat Britaniyaya yollandı və 211-ci ildə Septimi Sever Eborakumda (müasir York şəhəri) vəfat edənədək orada qaldı. Roma imperatorlarının həyat yoldaşlarından Yulia Domna Sabinadan sonra bu adaya gəlmiş ikinci xanım idi.
Yulianı britaniyalı qadınların primitive əxlaqı təəccübləndirmişdi və əfsanəyə görə, bir qulluqçu Yuliyanın sualına cavab olaraq demişdi ki, "romalı qadınların gizli etdiklərini biz açıq-aşkar edirik və pis kişiləri seçən romalılardan fərqli olaraq biz ən yaxşıları seçirik".
Yuliyanın sarayda düşməni az deyildi. Ən böyük düşməni isə oğlu Karakallanın məcburən evləndiyi Plavtillanın atası Plavtian idi. Plavtian əvvəllər Severin dostu olsa da, onun böyük planları və ambisiyaları var idi və Yuliyanı gözdən salmaq üçün onun öyrətdiyi adamlar Yuliyanı ərinə xəyanətdə və zinakarlıqda ittiham edirdilər. Lakin bu ittihamların heç biri öz təsdiqini tapmamışdı.
Övladları
Yuliya Domnanın böyük oğlu Lüsi Septimi Bassian (tarixdə Karakalla adı ilə qalmışdı) 188-ci ildə Lunqdunda (indiki Lion şəhəri), kiçik oğlu Geta isə 189-cu ildə anadan olmuşdu. Severin ölümündən sonra qardaşların hər ikisi imperator oldu. Lakin onların münasibətləri çox gərgin idi və hətta imperiyanın qardaşlar arasında bölüşdürülməsi layihəsi də hazırlanmışdı. Yuliya bu layihənin əleyhinə idi.
Bu gərginlik çox sürmədi. 211-ci və ya 212-ci ildə Karakalla qardaşını analarının hüzuruna çağırdı. Onlar danışıqlar aparmalı idilər və ana öz oğullarını barışdırmaq istəyirdi. Lakin Geta içəri daxil olan kimi bir neçə zabit onun üstünə cumaraq onu qətlə yetirdi. Onun yaralarından axan qan Yuliyanın donunu al rəngə boyadı.
Karakalla hər kəsə, o cümlədən anasına yas tutmağı qadağan etmişdi. Lakin məşhur filosof-imperator Mark Avrelinin qızı Kornifisiya Yuliyanın yanına gələrək ona başsağlığı verdi və buna görə də, öldürüldü. Getaya simpatiyası olduğu güman edilən başqa şəxslər də qırğının qurbanı oldu.
Kədərli ana siyasətdən çəkilərək ədəbiyyat və fəlsəfə ilə məşğul olmağa başladı. Bununla birlikdə, Yuliya, oğlunun davamlı olmaması ilə hakimiyyətin idarə edilməsində iştirak etdi və xüsusilə 213-dən 217-ci ildə oğlunun ölümünə qədər imperatorluğu idarə etdi.
Yuliya və filosoflar
Yuliya filosoflara himayəçilik edir və Romada fəlsəfənin çiçəklənməsi üçün şərait yaradırdı. Yuliyanın ünsiyyət qurduğu sofistlərdən biri də Flavi Filostrat idi. Yuliya Filostrata I əsrdə yaşamış müdrik Tianlı Apolloninin bioqrafiyasını yazmağı xahiş etmişdi. Tianlı Apolloni bütpərəst olsa da, onun adı ilə bəzi möcüzələri bağlayırdılar və hətta güman edirdilər ki, o ölmədən səmaya çəkilmişdi. Ola bilsin ki, onun həyatını araşdırmağı Filostrata tapşırmaqla Yuliya möcüzələr haqqında hekayələrlə zəngin olan xristianlığa bir cavab hazırlamaq istəmişdir. Bu kitab çox böyük marağa səbəb oldu və xristianlarla bütpərəstlər arasında olan mübahisələrdə ona istinadlar edilir və Apolloni İsa Məsihlə qarşılaşdırılırdı.
Yuliyanın ölümü
214-cü ildə Karakalla Makedoniyalı İskəndərin şücaətini təkrarlamaq üçün şərq yürüşünə çıxanda Yuliya da onu müşayiət etmişdi. 217-ci ildə Karakalla parfiyalılara qarşı yürüşə çıxdı. Yuliya isə Antioxiyada qaldı.
Apreldə Karakallanın öz əsgəri tərəfindən öldürülməsi barədə xəbər alan Yuliya intihar etməyə cəhd etsə də, cəhd uğursuz alındı və o sadəcə yaralandı. Daha sonra, Yuliya yeni imperator Makrinidən məktub aldı: o yazırdı ki, Yuliya öz imtiyazlarından istifadə etməyə davam edə bilər və ona heç kəs toxunmayacaqdır. Lakin öz vəziyyəti ilə barışmayan Yuliya Makriniyə arşı sui-qəsd hazırlamağa cəhd göstərdi. Bu cəhdlərin nəticəsiz qaldığını görən Yuliya aclıq elan etməklə 217-ci ildə intihar etdi.
Onun nəşi Adrianın mavzoleyində yerləşdirilmişdi.
Mənbələr
- (ru). // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- А. Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.184–198
- B. Levick, Julia Domna: Syrian Empress, Routledge, 2007
İstinadlar
- World History Encyclopedia (ing.). 2009.
- Visuotinė lietuvių enciklopedija (lit.).
- Ив. Гр. Юлии сирийские (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1904. Т. XLI. С. 344–346.
- Любкер Ф. Caracalla (rus.). // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. С. 247–248.
- Irfan Shahid, Rome and The Arabs: A Prolegomenon to the Study of Byzantium and the Arabs, Washington, 1984, Dumbarton Oaks Research Library, p. 167, ; , Roman Arabia, Cambridge, Harvard University Press, 1983, pp. 126–128
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.184
- "Юлии сирийские". 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-09.
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.188–190
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.195
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.196–197
- "Julia Domna 170 CE Syria". 2012-05-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-10.
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.192–193
- Dzielska, Maria; Stucchi, Sandro. Apollonius of Tyana in Legend and History. 1986. 14. ISBN .
- Александр Кравчук. Галерея римских императриц. Екатеринбург. 2010, стр.198
- "Cassios Dio. Roman history". 2012-05-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-05-10.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yuliya Domna en tezi 158 ve en geci 170 Homs 217 Antioxiya Roma imperatoru Septimi Severin heyat yoldasi Roma imperatorlari Karakalla ve Getanin anasi Yuliya DomnaSexsi melumatlarDogum tarixi en tezi 158 ve en geci 170Dogum yeri Homs Hims muhafazasi Suriya Vefat tarixi 217 Vefat yeri Antioxiya Roma imperiyasi Defn yeri Muqeddes Melek qesriAnasi bilinmirHeyat yoldasi Septimi Sever 187 Usaqlari Karakalla Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMenseyi Yuliya Domna Emesa indiki Homs Suriya seherinde anadan olub ve onun ecdadlari o cumleden atasi ellinlesmis suriyalilardan olan Roma telebesi Yuli Bassian yerli ilah Elaqabala tercumede Dagin sahibi xidmet eden kahin idi Bu ilaha qurbanlar onun butu yaninda deyil goyden dusen meteorit oldugu ehtimal edilen konusvari qara dasin yaninda getirilirdi Yulia Domna ailenin kiciyi idi ve onun Yulia Mesa adli boyuk bacisi da var idi Septimi Severle evlilik 182 ci ilden baslayaraq Septimi Sever Suriyada yerlesdirilmis IV Skif Legionuna rehberlik edirdi Cox guman ki ele burada o gelecek heyat yoldasi Yuliya ile tanis olmusdu 185 ci ilde Septimi Sever Lunqdun indiki Lion Qalliyasina canisin teyin edildi Ele bu illerde onun birinci heyat yoldasi Pakkiya Marsiana vefat etdi ve o yeni evlilik haqqinda dusunmeye basladi 187 ci ilde o Yuliya Domna ile evlendi Muasirleri Septimi Severin secimini teeccuble qarsiladilar Axi niye o dogma liviyali ve ya qalliyali ve ya romali qizlari qoyub uzaq serq eyaletinden olan bir qizla evlenirdi O dovrde bele bir sebeb uydurulmusdu ki guya Sever oz gelecek heyat yoldasini ulduz falinin komeyile secmisdi Astroloqlar ona demisdiler ki uzaq Suriyada yasayan bir xanim hokmdara ere gedecekdir Hemin hokmdarin ozu olmasi ucun guya Sever Yuliya Domnani secmisdi Bu evliliyin esl sebebi bilinmese de menbelerde Yuliyanin gozel xanim kimi tesvir edilmesi diqqeti cekir 189 cu ilde Sever Siciliyanin canisini novbeti ilde konsul 191 ci ilde ise Yuxari Pannoniyanin muasir Avstriya Xorvatiya ve Macaristan erazileri canisini oldu 193 cu ilde Romada Pertinaksin oldurulmesi haqqinda xeber yayildiqda Severin legionlari onu imperator elan etdi iyunun 1 de Senat bu qerari tesdiq etdi iyunun 9 da ise o triumfla Romaya daxil oldu Tebii ki Yuliya derhal avqusta titulu aldi Nikah dovru ve titullari Uzerinde Yuliya Domnanin tesviri olan sikke Septimi Sever oz heyat yoldasini cox sevir ve ona derin hormet besleyirdi Buna gore de Yuliyaya muxtelif titul ve imtiyazlar verilirdi 195 ci ilde Yuliyaya mater castrorum dusergelerin anasi titulu verildi Sever ozunun boyuk oglu Karakallani sezar teyin etdikde Yuliyaya mater Caesaris Sezarin anasi titulu daha sonra Karakalla avqust onun kicik qardasi Geta ise sezar teyin edildikde Yuliyaya mater Augusti et Caesaris Avqust ve Sezarin anasi titulu 209 cu ilde her iki qardas avqust olanda ise mater Augustorum titulu verildi 211 ci ilden ise Yulia Domnani mater castrorum et senatus et patriae dusergelerin senatin ve vetenin anasi kimi yad etmeye basladilar Sikkelerde onun tesviri bezen imperatorla birlikde Esrimizin xosbextliyi Ictimai tehlukesizlik Emin amanliq Mehsuldarliq Sadelik Raziliq kimi yazilarla tamamlanirdi Yulia Domna demek olar ki butun yurus ve seyahetlerde heyat yoldasini musayiet edirdi 195 202 ci illerde onlar Serqe yollandilar Suriyada ve Misirde olduqdan sonra Kicik Asiyadan kecmekle Romaya qayitdilar 208 ci ilde cutluk narahat Britaniyaya yollandi ve 211 ci ilde Septimi Sever Eborakumda muasir York seheri vefat edenedek orada qaldi Roma imperatorlarinin heyat yoldaslarindan Yulia Domna Sabinadan sonra bu adaya gelmis ikinci xanim idi Yuliani britaniyali qadinlarin primitive exlaqi teeccublendirmisdi ve efsaneye gore bir qulluqcu Yuliyanin sualina cavab olaraq demisdi ki romali qadinlarin gizli etdiklerini biz aciq askar edirik ve pis kisileri secen romalilardan ferqli olaraq biz en yaxsilari secirik Yuliyanin sarayda dusmeni az deyildi En boyuk dusmeni ise oglu Karakallanin mecburen evlendiyi Plavtillanin atasi Plavtian idi Plavtian evveller Severin dostu olsa da onun boyuk planlari ve ambisiyalari var idi ve Yuliyani gozden salmaq ucun onun oyretdiyi adamlar Yuliyani erine xeyanetde ve zinakarliqda ittiham edirdiler Lakin bu ittihamlarin hec biri oz tesdiqini tapmamisdi Ovladlari Septimi Sever Yuliya Domna ve onlarin ovladlari Karakalla ve Geta sifeti silinmisdir Yuliya Domnanin boyuk oglu Lusi Septimi Bassian tarixde Karakalla adi ile qalmisdi 188 ci ilde Lunqdunda indiki Lion seheri kicik oglu Geta ise 189 cu ilde anadan olmusdu Severin olumunden sonra qardaslarin her ikisi imperator oldu Lakin onlarin munasibetleri cox gergin idi ve hetta imperiyanin qardaslar arasinda bolusdurulmesi layihesi de hazirlanmisdi Yuliya bu layihenin eleyhine idi Bu gerginlik cox surmedi 211 ci ve ya 212 ci ilde Karakalla qardasini analarinin huzuruna cagirdi Onlar danisiqlar aparmali idiler ve ana oz ogullarini barisdirmaq isteyirdi Lakin Geta iceri daxil olan kimi bir nece zabit onun ustune cumaraq onu qetle yetirdi Onun yaralarindan axan qan Yuliyanin donunu al renge boyadi Karakalla her kese o cumleden anasina yas tutmagi qadagan etmisdi Lakin meshur filosof imperator Mark Avrelinin qizi Kornifisiya Yuliyanin yanina gelerek ona bassagligi verdi ve buna gore de olduruldu Getaya simpatiyasi oldugu guman edilen basqa sexsler de qirginin qurbani oldu Kederli ana siyasetden cekilerek edebiyyat ve felsefe ile mesgul olmaga basladi Bununla birlikde Yuliya oglunun davamli olmamasi ile hakimiyyetin idare edilmesinde istirak etdi ve xususile 213 den 217 ci ilde oglunun olumune qeder imperatorlugu idare etdi Yuliya ve filosoflar Yuliya filosoflara himayecilik edir ve Romada felsefenin ciceklenmesi ucun serait yaradirdi Yuliyanin unsiyyet qurdugu sofistlerden biri de Flavi Filostrat idi Yuliya Filostrata I esrde yasamis mudrik Tianli Apolloninin bioqrafiyasini yazmagi xahis etmisdi Tianli Apolloni butperest olsa da onun adi ile bezi mocuzeleri baglayirdilar ve hetta guman edirdiler ki o olmeden semaya cekilmisdi Ola bilsin ki onun heyatini arasdirmagi Filostrata tapsirmaqla Yuliya mocuzeler haqqinda hekayelerle zengin olan xristianliga bir cavab hazirlamaq istemisdir Bu kitab cox boyuk maraga sebeb oldu ve xristianlarla butperestler arasinda olan mubahiselerde ona istinadlar edilir ve Apolloni Isa Mesihle qarsilasdirilirdi Yuliyanin olumu 214 cu ilde Karakalla Makedoniyali Iskenderin sucaetini tekrarlamaq ucun serq yurusune cixanda Yuliya da onu musayiet etmisdi 217 ci ilde Karakalla parfiyalilara qarsi yuruse cixdi Yuliya ise Antioxiyada qaldi Aprelde Karakallanin oz esgeri terefinden oldurulmesi barede xeber alan Yuliya intihar etmeye cehd etse de cehd ugursuz alindi ve o sadece yaralandi Daha sonra Yuliya yeni imperator Makriniden mektub aldi o yazirdi ki Yuliya oz imtiyazlarindan istifade etmeye davam ede biler ve ona hec kes toxunmayacaqdir Lakin oz veziyyeti ile barismayan Yuliya Makriniye arsi sui qesd hazirlamaga cehd gosterdi Bu cehdlerin neticesiz qaldigini goren Yuliya acliq elan etmekle 217 ci ilde intihar etdi Onun nesi Adrianin mavzoleyinde yerlesdirilmisdi Menbeler ru Yulii sirijskie Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 A Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 184 198 B Levick Julia Domna Syrian Empress Routledge 2007IstinadlarWorld History Encyclopedia ing 2009 Visuotine lietuviu enciklopedija lit Iv Gr Yulii sirijskie rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1904 T XLI S 344 346 Lyubker F Caracalla rus Realnyj slovar klassicheskih drevnostej po Lyubkeru pod red F F Zelinskij A I Georgievskij M S Kutorga F Gelbke P V Nikitin V A Kanskij per A D Vejsman F Gelbke L A Georgievskij A I Davidenkov V A Kanskij P V Nikitin I A Smirnov E A Vert O Yu Klemenchich N V Rubinskij SPb Obshestvo klassicheskoj filologii i pedagogiki 1885 S 247 248 Irfan Shahid Rome and The Arabs A Prolegomenon to the Study of Byzantium and the Arabs Washington 1984 Dumbarton Oaks Research Library p 167 ISBN 0 88402 115 7 Roman Arabia Cambridge Harvard University Press 1983 pp 126 128 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 184 Yulii sirijskie 2022 06 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 09 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 188 190 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 195 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 196 197 Julia Domna 170 CE Syria 2012 05 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 10 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 192 193 Dzielska Maria Stucchi Sandro Apollonius of Tyana in Legend and History 1986 14 ISBN 88 7062 599 0 Aleksandr Kravchuk Galereya rimskih imperatric Ekaterinburg 2010 str 198 Cassios Dio Roman history 2012 05 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 05 10