Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Trafalqar döyüşü (ing. Battle of Trafalgar, fr. bataille de Trafalgar, isp. batalla de Trafalgar) — Böyük Britaniya və Fransa, İspaniya hərbi dəniz donanmaları arasında 21 oktyabr 1805-ci ildə, İspaniyanın Atlantik okeanı sahillərindəki Trafalqar burnunda, Kadis şəhəri yaxınlığında baş vermiş tarixi dəniz döyüşü. Napoleon müharibəsinin bu həlledici döyüşündə Böyük Britaniya heç bir gəmi itkisi vermədiyi halda, Fransa və İspaniya birlkdə 22 gəmi itirmişdir. Döyüşdə ingilis donanmasının komandanı vitse-admiral Horatsio Nelson həlak olmuşdur.
| Trafalqar döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Napoleon müharibəsi | |||
 Trafalqar döyüşü, həmin dövrə məxsus rəsm, | |||
| Tarix | 21 oktyabr 1805 | ||
| Yeri | Trafalqar burnu,  İspaniya | ||
| Nəticəsi | Britaniyalıların parlaq qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| | |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| Ümumi itkilər | |||
| |||
| Trafalqar döyüşü | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Səbəbləri
1803-cü ildə uzun sürməyən sonra Fransa və Böyük Britaniya arasında gərginlik azalmaq bilmirdi və Napoleon Böyük Britaniyaya hücum etməyi qərara alır.
1805-ci ildə Avropada quruda Napoleonun komandanlığı altında ordusu, dənizlərdə isə söz sahibi idilər. Bu zaman Böyük Britaniya Fransanı blokadaya salmağı məqsəd güdürdü. Blokada Fransanın ticarətinə böyük ziyan vururdu. Fransa gəmilərinin bir neçə uğurlu mühasirədən çıxmaq epizodlarından başqa fransız dəniz donanması pis günlərini yaşamaqda idi. Fransız donamasının əsas qüvvələri Atlantik okeanı sahilindəki Brest, Aralıq dənizi sahillərindəki Tulon limanlarında cəmlənmişdi.
5 oktyabr 1804-cü ildə külli miqdarda pul aparan dörd İspaniya freqatı Kadis yaxınlığında britaniyalılar tərəfindən saxlanılır. Savaşın başlamasından 9 dəqiqə sonra freqat "Mersedes" partladılır, qalan üç freqat təslim olur. İspaniya cavab olaraq Böyük Britaniyaya müharibə elan edir və Fransanın müttəfiqinə çevrilir. Kadis və ispan dəniz donama birlikləri Fransa tərəfində olurlar.
Böyük Britaniya yaxşı təlim görmüş və təcrübəli zabit korpusuna malik olduğu halda, təcrübəli Fransa donanma zabitlərinin əksəriyyəti Fransa İnqilabının əvvəllərində edam edilmiş, ya da xidmətdən uzaqlaşdırılmışdırlar. Bu zaman Fransa donanmasına komandanlıq etmək üçün etibar ediləcək yeganə şəxs Pyer-Şarl Vilnyev idi.
Napoleon Bulon düşərgəsində güclü desant dəstələri təşkil etmişdir. Məqsəd onları Britaniya sahillərinə çıxartmaq idi. Napoleon desant qüvvələrini La-Manş boğazından keçırə bilmək üçün barjaların hazırlanmasına əmr vermişdir. Birinci mərhələdə 1700 barja ilə 113 min əsgər və 5600 at, ikinci mərhələdə isə 590 barja ilə 48 min əsgər, 3400 at keçirtmək planlaşdırılmışdır. Lakin barjalar Britaniya xətt gəmiləri qarşısında müdafiəsiz olduqları üçün La-Manşı keçə bilmirlər.
Bu məqsədlə 1805-ci ildə Napoleon Pyer-Şarl Vilnyev qarşısında məqsəd qoyur ki, Karib dənizinə doğru istiqamət götürərək aldadıcı manevrlə Britaniya donanmasının başını qatsın. Lakin bu plan da pozulur, çünki Britaniya donanması La-Manşı tərk etmir. Bu aldadıcı manevr zamanı yaxınlığında Vilnyevin gəmiləri ələ keçirilir, ispanlar iki gəmi itirirlər, lakin Fransa donanması döyüşə qatılmağa cürət etmir.
20 avqustda fransız eskadriliyası Britaniya gəmiləri ilə mühasirəyə alınmış ispan limanı Kadisə gəlirlər. 17 sentyabr 1805-ci ildə Napoleon Vilnyevə əmr göndərərək lövbərləri qaldırıb Kartagenaya gedərək ispan kontr-admiralı Salsedo oradan da Napoleon ilə birləşsinlər. Bu isə general Sen-Sirə Neapol krallığına daxil olmağa imkan yaradırdı.
Donama qüvvələr nisəti
Döyüşün gedişi
Fransa donamasının komandanı Pyer-Şarl de Vilnyov Kadisdə qərar tutaraq oktyabrın axırlarına kimi Napoleonun təkidlərinə baxmayaraq gözləyir. Lakin Napoleonun ciddi hədələrindən sonra 19 oktyabrda dənizə çıxmaq qərarını verir. Qravina buna qarşı çıxıraq, aşağıdakıları səbəb kimi göstərir:
- Ekipajın Andaluziyada baş vermiş epidemiya səbəbindən tam olmaması; canlı qüvvənin yığılıb, təlim olunmasına bir müddət vaxta ehtoiyacın olması;
- Kadisdə qalmaqla Britaniya gəmilərinə qarşı sahil batareyanın verə biləcəyi dəstək onlara daha əlverişli mövqe tutmaq imkanı yaradırdı;
- 19 oktyabrda barometrlərin düşməsi güclü tufandan xəbər verirdi.
Lakin Pyer-Şarl de Vilnyov buna əhəmiyyət vermir, "tufan müttəfiq borcunun yerinə yetirilməsinə əngəl olmamalıdır" kimi populist şüarlarla Aralıq dənizi eskadriliyası ilə birləşmək üçün yola çıxmaq qərarına gəlir. Eskadriliya Qravinanın komandanı olduğu bayraqdar gəmi ilə 20 oktyabrda yola çıxır. Lakin Britaniya gəmilərinin peyda olmasından sonra dərhal qərarını dəyişərək geri dönmələrini əmr edir. Bu manevr nəticəsində müttəfiqlərin cərgəsi pozulmuş olur, bayraqdar arerqard mövqeyinə düşür. Pyer-Şarl de Vilnyovun bu səhv taktikasını gözləyirmişlər kimi britaniyalılar gəmilərin cərgəsini yarırlar.
Başlanması
11:00-da Trafalqar döyüşünün ilk top atəşləri eşidilir. Santa Ana hamıdan irəli keçən Royal Sovereing gəmisini atəşə tutur. Bunun dalınca digər müttəfiq gəmilər də top atəşinə başlayırlar. İti bucaq altında yaxınlaşan Nelson bir müddət cavab atəşi açmaq imkanından məhrum olaraq Vilnyovun uzaq məsafə toplarının nişangahına düşür.
12:30-da müttəfiqlər sürətli Royal Sovereing xətt gəmisinin qarşısını kəsərək ona həmlə edirlər. Diviziondan ayrı düşdüyünə görə Royal Sovereing 20 dəqiqə ərzində təkbaşına döyüşməli olur. Küləksizlik Britaniya gəmilərinin döyüşə ləng qatılmasına səbəb olur.
Gedişi
Müttəfiqlərin admiral Pyer Dümanuarın komandanlığında olan bayraqdar gəmisi Formidable Vilnyovun işarəsinə məhəl qoymadan Kadisə tərəf üz tutur və özü ilə 9 gəmini (Neptuno, Scipion, Intrepide, Raio, Formidable, Montblane, San Francisco de Asis, Duguay Trown) aparmış olur. Britaniyalıların təcrübəliliyi özünü göstərməkdə idi. Tezliklə onlar Vilnyovun cərgəsini yararaq top göyərtələrinin hər iki tərəflərdən atəş açmaq imkanı qazanırlar. İlk növbədə sərrast top atəşləri ilə müttəfiqlərin ağır toplar olan batareya göyərtəsini darmadağın edirlər.
| Trafalqar döyüşü saat 12:00-a olan vəziyyət. |
|---|
Bayraqdar HMS Victory sonuncu Nr.16 ing. "Engage the enemy more closely" ("Düşmənə daha yaxın" = təkbətək gəmi abordaj döyüşü) işarəsini verir. Britaniyalıların bayraqdarı HMS Victory onu izləyən Temeraire gəmisindən yayınmaq üçün Bucentaure gəmisini qabaqlayaraq sola dönür. Bu zaman Temeraire gəmisi müttəfiqlərin bayraqdar gəmisi ilə, HMS Victory isə Redoutable gəmisi ilə abordaj döyüşünə girir. Belə vəziyyətlərdə adətən gəmilər bir-birlərinə qarmaqlarla elə dolaşırlar ki, onları ayırmaq çox çətin olur. Toplar susur - əlbəyaxa döyüş başlanır. Redoutable gəmisinin atıcısı HMS Victory gəmisinin göyərtəsində durmuş Nelsonu muşketdən atəş açaraq yaralayır. Güllə epoleti keçib kürəyindən dəyərək onurğa sütunu ilişib qalır. Lazaretə aparılan Nelson hələ sağ idi, döyüş haqqında ona hesabat verilməsini tələb edirdi. 14 saatdan sonra Bucentaure gəmisi bayrağını salmış olur. Bu müddət ərzində müttəfiqlərin 12-dən artıq gəmisi artıq batırılmışdır. HMS Victory gəmisinin kapitanı Tomas Hardi ölən Nelsonun sonuncu sualına döyüşün hələ bitməmisinə baxmayaraq cavab verir: "Milord, bu gün sizindir". Nelson ona: ing. "Kiss me, Hardy" - "Məni öp, Hardi" (digər bir yozumda: ing. "God bless you, Hardy" - "Allah sizdən razı olsun, Hardi", ing. "Kismet, Hardy" - "Qismət, Hardi"). Hardi onun xahişini yerinə yetirir. Nelsonun son sözü: ing. "Thank God I have performed my duty" - "Tanrıya şükürlər olsun, mən öz borcumu yerinə yetirə bildim" olur.
Hər iki tərəfdən gəmilər bərk zədəli idilər. 16 saatdan sonra dəniz səthi pərən-pərən düşmüş ingilis, fransız və ispan gəmiləri ilə örtülmüşdü. Bu an daha şiddətli döyüşlər Federiko Qravinanın komandanlıq etdiyi müttəfiqlərin aperqard - Prince des Astorias ilə ingilis Defiance və Revenge gəmiləri arasında baş verir. Federiko Qravina böyük şücayət göstərərək aldığı çoxsaylı yaralardan sonra həlak olur.
Bitməsi
21 oktyabr
Kollinqvud cərgəni yarıb Kadisə üz tutan rəqib bayraqdar gəmisini təqib edir. Bu bir taktiki səhv idi: müttəfiqlərin aperqardı artıq müqəvvaya çevrilmişdir və aktiv manevretmə qabiliyyətini itirmişdir. Fürsəti əldən verməyən "Prince des Asturias"ın admiralı Federiko Qravina "ardımca" işarəsini verir. Onun ardınca düşən həm zədəli, həm də böyük canlı qüvvə itkisinə malik gəmilər: San Justo, San Leandro, Montanes, Indomptable, Neptuno, Argonaute ingilislərə əsir düşməkdən qurtarmış olurlar. 16:30 Nelson vəfat edir. 17:30-a qədər döyüş davam edir. Gecə dənizdə tufan qopur.
22 oktyabr
22 oktyabrda bütün günü dəniz tufanlı olur, nəticədə çox sayda gəmi batır. Bunların içində ingilislərin ələ kçirdikləri Santisima Trinidad və Bagama gəmiləri də var idi. Monarca isə İspaniya sahillərindəki qayalara çırpılır.
23 oktyabr
Federiko Qravina tələsik gəmilərini təmir etdirib, təzədən dənizə çıxır. Məqsəd ingilislərin əlinə keçmiş gəmiləri və əsir ekipajları geri qayarmaq idi. O, öz bayrağını Montanes gəmisinə keçirir. Onu San Justo, San Francisco de Asis və Tronador (21 oktyabr döyüşünə qatılmamış 100 toplu gəmi), bir neçə yüngül freqat və kutter gəmiləri müşayət edirlər.
Bunu görən Santa Ana gəmisində təslim olmuş ekipaj üsyan qaldıraraq onu ələ keçirib bayrağı ispan bayrağına dəyişirlər. Üsyanı yatırmaq üçün iki ingilis gəmisi St.Anne gəmisini Federiko Qravina yetişənə qədər atəşə tuturlar. Santa Ana ağır zədəli olduğundan, ranqoutları itirdiyindən müstəqil hərəkət etmə qabiliyyətini itirir. St.Anne freqat Femida tərəfindən yedəkdə Kadis limanına gətirilir. Gecə qopan tufan nəticəsində San Francisco de Asis və Tronador gəmiləri qəzaya uğramış olurlar.
Federiko Qravinanın ölümü
Federiko Qravina 22 oktyabrda gəmiləri tufandan qorumaq, buxtada daldaladaraq tez təmir etdirmək və əsir gəmiləri azad etmək məqsədi ilə geri dönür. Lakin buna qismən nail ola bilir. Yarasının ağırlığı buna tam nail olmağa imkan vermir. O, 9 mart 1806-cı ildə 49 yaşında vəfat edir.
Nəticə və əhəmiyyəti
Müttəfiqlər 18 gəmi 15 min canlı qüvvə itirdikləri halda Britaniya donanması 2000-dək canlı qüvvə itkisi verərək heç bir gəmi itirməyərək parlaq qələbə çalmış olur. Bir çox ingilis gəmiləri, o cümlədən bayraqdar HMS Victory gəmisi ciddi zədə almış olurlar. HMS Victory İngiltərəyə qayıtmaqdan öncə Hibraltarda təmirə dayanmalı olur. HMS Victory öz göyərtəsində "qiymətli bir yüklə" - Nelsonun nəşi ilə qayıtmış olur.
Döyüşün böyük strateji əhəmiyyəti onda idi ki, Fransa və İspaniya dəniz hegemonluğunu itirmiş olurlar. Napoleon Britaniya sahillərinə çıxmaq və müdaxilə planından birdəfəlik vaz keçmiş olur. Böyük Britaniya qəti şəkildə dəniz hegemonluğunu möhkəmlətmiş olur.
"İngiltərə hamıdan öz borcunu yerinə yetirməyi gözləyir"
Rəvayətə görə döyüş başlamazdan əvvəl vitse-admiral Horatsio Nelson öz bayraqdar gəmisi HMS Victory işarə bayraqları qaldırır: "İngiltərə hamıdan öz borcunu yerinə yetirməyi gözləyir". Döyüşdən sonra işarənin nə məna daşıdığı qeyri-müəyyən qalır. Lakin qələbə və Nelsonun ölümü bu ifadəni ingilislərin hafizəsinə yazmışdır.
Maraqlı faktlar
Döyüşdən sonra ağır zədəli HMS Victory gəmisi Hibraltarda təmirə durur. Admiral Nelsonun nəşi İngiltərəyədək bir müddət saxlanılması üçün içərisində rom olan çəlləyə yerləşdirilir. Şaiyələrə görə dənizçilər çəlləyi deşərək bütün romu içirlər. Nelsonun xatirəsi dənizçilər arasında əziz tutulduğundan bu şaiyənin düzgün olma ehtimalı çox şübhəlidir. Lakin o, vaxtdan etibarən dənizçilər romu "admiral qanı", ya "Nelson qanı" adlandırırlar.
İstinadlar
- Сухоруков А.В. Трафальгарское сражение: 200 лет // Новая и новейшая история : ж.. — 2005. — № 5.
- Клейтон Т., Крейг Ф. Трафальгар: люди, сражение, шторм
- "Жюрьен-де-ла-Гравьер. Война на море: Эпоха Нельсона. — СПб.: тип. А. Дмитриева, 1851". 2014-02-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-02-17.
- * Freqat və Şlyup gəmiləri az döyüş gücünə malik olduqları üçün gəmi saylarına daxil edilməmişdir.
- * Freqat və Şlyup gəmiləri az döyüş gücünə malik olduqları üçün gəmi saylarına daxil edilməmişdir.
- * Freqat və Şlyup gəmiləri az döyüş gücünə malik olduqları üçün gəmi saylarına daxil edilməmişdir.
- * Freqat və Şlyup gəmiləri az döyüş gücünə malik olduqları üçün gəmi saylarına daxil edilməmişdir.
- The Home of The Green Arrow, Engage the enemy more closely 2023-08-04 at the Wayback Machine (ing.)
- Kiss me, Hardy 2016-03-04 at the Wayback Machine (ing.)
- Hardy’[ölü keçid] (ing.)
- Nelsons Last Words: Kiss Me, Hardy or Kismet, Hardy? 2007-01-18 at the Wayback Machine (ing.)
Xarici keçidlər
- Жюрьен-де-ла-Гравьер. Война на море: Эпоха Нельсона. — СПб.: тип. А. Дмитриева, 1851 (rus.)
- Бенито Перес Гальдос «Трафальгар» Повесть (1873) 2009-02-11 at the Wayback Machine (rus.)
- Перес-Реверте, Артуро «Мыс Трафальгар» (rus.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Trafalqar doyusu ing Battle of Trafalgar fr bataille de Trafalgar isp batalla de Trafalgar Boyuk Britaniya ve Fransa Ispaniya herbi deniz donanmalari arasinda 21 oktyabr 1805 ci ilde Ispaniyanin Atlantik okeani sahillerindeki Trafalqar burnunda Kadis seheri yaxinliginda bas vermis tarixi deniz doyusu Napoleon muharibesinin bu helledici doyusunde Boyuk Britaniya hec bir gemi itkisi vermediyi halda Fransa ve Ispaniya birlkde 22 gemi itirmisdir Doyusde ingilis donanmasinin komandani vitse admiral Horatsio Nelson helak olmusdur Trafalqar doyusuNapoleon muharibesiTrafalqar doyusu hemin dovre mexsus resm Tarix 21 oktyabr 1805Yeri Trafalqar burnu IspaniyaNeticesi Britaniyalilarin parlaq qelebesiMunaqise terefleriFransa Ispaniya Birlesmis KralliqKomandan lar Pyer Sarl de Vilnyov esir Federiko Qravina Horatsio Nelson Kollinqvud KatbertTereflerin quvvesicemi 41 18 15 cemi 33 27ItkilerCanli quvve olu 2218 yarali 1550 esir 4000 Texnika esir 10 gemi yararsiz 1 gemi Canli quvve olu 1025 yarali 1383 esir 4000 Texnika yararsiz 11 gemi cemi 13781 Canli quvve olu 458 yarali 1208 Texnika yoxdur cemi 1666Umumi itkiler15447Trafalqar doyusu Vikianbarda elaqeli mediafayllarSebebleri1803 cu ilde uzun surmeyen sonra Fransa ve Boyuk Britaniya arasinda gerginlik azalmaq bilmirdi ve Napoleon Boyuk Britaniyaya hucum etmeyi qerara alir 1805 ci ilde Avropada quruda Napoleonun komandanligi altinda ordusu denizlerde ise soz sahibi idiler Bu zaman Boyuk Britaniya Fransani blokadaya salmagi meqsed gudurdu Blokada Fransanin ticaretine boyuk ziyan vururdu Fransa gemilerinin bir nece ugurlu muhasireden cixmaq epizodlarindan basqa fransiz deniz donanmasi pis gunlerini yasamaqda idi Fransiz donamasinin esas quvveleri Atlantik okeani sahilindeki Brest Araliq denizi sahillerindeki Tulon limanlarinda cemlenmisdi 5 oktyabr 1804 cu ilde kulli miqdarda pul aparan dord Ispaniya freqati Kadis yaxinliginda britaniyalilar terefinden saxlanilir Savasin baslamasindan 9 deqiqe sonra freqat Mersedes partladilir qalan uc freqat teslim olur Ispaniya cavab olaraq Boyuk Britaniyaya muharibe elan edir ve Fransanin muttefiqine cevrilir Kadis ve ispan deniz donama birlikleri Fransa terefinde olurlar Boyuk Britaniya yaxsi telim gormus ve tecrubeli zabit korpusuna malik oldugu halda tecrubeli Fransa donanma zabitlerinin ekseriyyeti Fransa Inqilabinin evvellerinde edam edilmis ya da xidmetden uzaqlasdirilmisdirlar Bu zaman Fransa donanmasina komandanliq etmek ucun etibar edilecek yegane sexs Pyer Sarl Vilnyev idi Napoleon Bulon dusergesinde guclu desant desteleri teskil etmisdir Meqsed onlari Britaniya sahillerine cixartmaq idi Napoleon desant quvvelerini La Mans bogazindan kecire bilmek ucun barjalarin hazirlanmasina emr vermisdir Birinci merhelede 1700 barja ile 113 min esger ve 5600 at ikinci merhelede ise 590 barja ile 48 min esger 3400 at kecirtmek planlasdirilmisdir Lakin barjalar Britaniya xett gemileri qarsisinda mudafiesiz olduqlari ucun La Mansi kece bilmirler Bu meqsedle 1805 ci ilde Napoleon Pyer Sarl Vilnyev qarsisinda meqsed qoyur ki Karib denizine dogru istiqamet goturerek aldadici manevrle Britaniya donanmasinin basini qatsin Lakin bu plan da pozulur cunki Britaniya donanmasi La Mansi terk etmir Bu aldadici manevr zamani yaxinliginda Vilnyevin gemileri ele kecirilir ispanlar iki gemi itirirler lakin Fransa donanmasi doyuse qatilmaga curet etmir 20 avqustda fransiz eskadriliyasi Britaniya gemileri ile muhasireye alinmis ispan limani Kadise gelirler 17 sentyabr 1805 ci ilde Napoleon Vilnyeve emr gondererek lovberleri qaldirib Kartagenaya gederek ispan kontr admirali Salsedo oradan da Napoleon ile birlessinler Bu ise general Sen Sire Neapol kralligina daxil olmaga imkan yaradirdi Donama quvveler nisetiDonama quvveler niseti Boyuk Britaniya Top goyertesi Fransa Top goyertesi Ispaniya Top goyertesiHMS Victory 104 Ucgoyerteli Bucentaure 80 Ikigoyerteli Santisima Trinidad 136 DordgoyerteliHMS Royal Sovereign 100 Ucgoyerteli Formidable 80 Ikigoyerteli Santa Ana 112 UcgoyerteliHMS Britannia 100 Ucgoyerteli 80 Ikigoyerteli 112 Ucgoyerteli98 Ucgoyerteli 80 Ikigoyerteli 100 Ucgoyerteli98 Ucgoyerteli 74 Ikigoyerteli 80 Ikigoyerteli98 Ucgoyerteli 74 Ikigoyerteli 80 Ikigoyerteli98 Ucgoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 IkigoyerteliHMS Tonnant 80 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli74 Ikigoyerteli Duqye Truen 74 Ikigoyerteli 74 IkigoyerteliHMS Ajax 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli74 Ikigoyerteli Monblan 74 Ikigoyerteli 74 IkigoyerteliHMS Defence 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 64 IkigoyerteliHMS Leviathan 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 74 Ikigoyerteli 40 Freqat 74 Ikigoyerteli 40 Freqat 74 Ikigoyerteli 40 Freqat 74 Ikigoyerteli 40 Freqat 74 Ikigoyerteli 40 Freqat 74 Ikigoyerteli 18 Slyup HMS Africa 64 Ikigoyerteli 10 Slyup HMS Agamemnon 64 Ikigoyerteli 64 Ikigoyerteli 36 Freqat 36 Freqat 36 Freqat 36 Freqat 10 Slyup 10 Slyup Dordgoyerteli Dordgoyerteli Dordgoyerteli 1 Ucgoyerteli 7 Ucgoyerteli Ucgoyerteli 3 Ikigoyerteli 20 Ikigoyerteli 18 Ikigoyerteli 11 Freqat 4 Freqat 5 Freqat Slyup 2 Slyup 2 Slyup Toplar 2312 Toplar 1584 Toplar 1280 Doyusun gedisiFransa donamasinin komandani Pyer Sarl de Vilnyov Kadisde qerar tutaraq oktyabrin axirlarina kimi Napoleonun tekidlerine baxmayaraq gozleyir Lakin Napoleonun ciddi hedelerinden sonra 19 oktyabrda denize cixmaq qerarini verir Qravina buna qarsi cixiraq asagidakilari sebeb kimi gosterir Ekipajin Andaluziyada bas vermis epidemiya sebebinden tam olmamasi canli quvvenin yigilib telim olunmasina bir muddet vaxta ehtoiyacin olmasi Kadisde qalmaqla Britaniya gemilerine qarsi sahil batareyanin vere bileceyi destek onlara daha elverisli movqe tutmaq imkani yaradirdi 19 oktyabrda barometrlerin dusmesi guclu tufandan xeber verirdi Lakin Pyer Sarl de Vilnyov buna ehemiyyet vermir tufan muttefiq borcunun yerine yetirilmesine engel olmamalidir kimi populist suarlarla Araliq denizi eskadriliyasi ile birlesmek ucun yola cixmaq qerarina gelir Eskadriliya Qravinanin komandani oldugu bayraqdar gemi ile 20 oktyabrda yola cixir Lakin Britaniya gemilerinin peyda olmasindan sonra derhal qerarini deyiserek geri donmelerini emr edir Bu manevr neticesinde muttefiqlerin cergesi pozulmus olur bayraqdar arerqard movqeyine dusur Pyer Sarl de Vilnyovun bu sehv taktikasini gozleyirmisler kimi britaniyalilar gemilerin cergesini yarirlar Baslanmasi 11 00 da Trafalqar doyusunun ilk top atesleri esidilir Santa Ana hamidan ireli kecen Royal Sovereing gemisini atese tutur Bunun dalinca diger muttefiq gemiler de top atesine baslayirlar Iti bucaq altinda yaxinlasan Nelson bir muddet cavab atesi acmaq imkanindan mehrum olaraq Vilnyovun uzaq mesafe toplarinin nisangahina dusur 12 30 da muttefiqler suretli Royal Sovereing xett gemisinin qarsisini keserek ona hemle edirler Diviziondan ayri dusduyune gore Royal Sovereing 20 deqiqe erzinde tekbasina doyusmeli olur Kuleksizlik Britaniya gemilerinin doyuse leng qatilmasina sebeb olur Gedisi Muttefiqlerin admiral Pyer Dumanuarin komandanliginda olan bayraqdar gemisi Formidable Vilnyovun isaresine mehel qoymadan Kadise teref uz tutur ve ozu ile 9 gemini Neptuno Scipion Intrepide Raio Formidable Montblane San Francisco de Asis Duguay Trown aparmis olur Britaniyalilarin tecrubeliliyi ozunu gostermekde idi Tezlikle onlar Vilnyovun cergesini yararaq top goyertelerinin her iki tereflerden ates acmaq imkani qazanirlar Ilk novbede serrast top atesleri ile muttefiqlerin agir toplar olan batareya goyertesini darmadagin edirler Fr Isp B B c s kulekTrafalqar doyusu saat 12 00 a olan veziyyet Bayraqdar HMS Victory sonuncu Nr 16 ing Engage the enemy more closely Dusmene daha yaxin tekbetek gemi abordaj doyusu isaresini verir Britaniyalilarin bayraqdari HMS Victory onu izleyen Temeraire gemisinden yayinmaq ucun Bucentaure gemisini qabaqlayaraq sola donur Bu zaman Temeraire gemisi muttefiqlerin bayraqdar gemisi ile HMS Victory ise Redoutable gemisi ile abordaj doyusune girir Bele veziyyetlerde adeten gemiler bir birlerine qarmaqlarla ele dolasirlar ki onlari ayirmaq cox cetin olur Toplar susur elbeyaxa doyus baslanir Redoutable gemisinin aticisi HMS Victory gemisinin goyertesinde durmus Nelsonu musketden ates acaraq yaralayir Gulle epoleti kecib kureyinden deyerek onurga sutunu ilisib qalir Lazarete aparilan Nelson hele sag idi doyus haqqinda ona hesabat verilmesini teleb edirdi 14 saatdan sonra Bucentaure gemisi bayragini salmis olur Bu muddet erzinde muttefiqlerin 12 den artiq gemisi artiq batirilmisdir HMS Victory gemisinin kapitani Tomas Hardi olen Nelsonun sonuncu sualina doyusun hele bitmemisine baxmayaraq cavab verir Milord bu gun sizindir Nelson ona ing Kiss me Hardy Meni op Hardi diger bir yozumda ing God bless you Hardy Allah sizden razi olsun Hardi ing Kismet Hardy Qismet Hardi Hardi onun xahisini yerine yetirir Nelsonun son sozu ing Thank God I have performed my duty Tanriya sukurler olsun men oz borcumu yerine yetire bildim olur Her iki terefden gemiler berk zedeli idiler 16 saatdan sonra deniz sethi peren peren dusmus ingilis fransiz ve ispan gemileri ile ortulmusdu Bu an daha siddetli doyusler Federiko Qravinanin komandanliq etdiyi muttefiqlerin aperqard Prince des Astorias ile ingilis Defiance ve Revenge gemileri arasinda bas verir Federiko Qravina boyuk sucayet gostererek aldigi coxsayli yaralardan sonra helak olur Bitmesi 21 oktyabr Kollinqvud cergeni yarib Kadise uz tutan reqib bayraqdar gemisini teqib edir Bu bir taktiki sehv idi muttefiqlerin aperqardi artiq muqevvaya cevrilmisdir ve aktiv manevretme qabiliyyetini itirmisdir Furseti elden vermeyen Prince des Asturias in admirali Federiko Qravina ardimca isaresini verir Onun ardinca dusen hem zedeli hem de boyuk canli quvve itkisine malik gemiler San Justo San Leandro Montanes Indomptable Neptuno Argonaute ingilislere esir dusmekden qurtarmis olurlar 16 30 Nelson vefat edir 17 30 a qeder doyus davam edir Gece denizde tufan qopur 22 oktyabr 22 oktyabrda butun gunu deniz tufanli olur neticede cox sayda gemi batir Bunlarin icinde ingilislerin ele kcirdikleri Santisima Trinidad ve Bagama gemileri de var idi Monarca ise Ispaniya sahillerindeki qayalara cirpilir 23 oktyabr Federiko Qravina telesik gemilerini temir etdirib tezeden denize cixir Meqsed ingilislerin eline kecmis gemileri ve esir ekipajlari geri qayarmaq idi O oz bayragini Montanes gemisine kecirir Onu San Justo San Francisco de Asis ve Tronador 21 oktyabr doyusune qatilmamis 100 toplu gemi bir nece yungul freqat ve kutter gemileri musayet edirler Bunu goren Santa Ana gemisinde teslim olmus ekipaj usyan qaldiraraq onu ele kecirib bayragi ispan bayragina deyisirler Usyani yatirmaq ucun iki ingilis gemisi St Anne gemisini Federiko Qravina yetisene qeder atese tuturlar Santa Ana agir zedeli oldugundan ranqoutlari itirdiyinden musteqil hereket etme qabiliyyetini itirir St Anne freqat Femida terefinden yedekde Kadis limanina getirilir Gece qopan tufan neticesinde San Francisco de Asis ve Tronador gemileri qezaya ugramis olurlar Federiko Qravinanin olumu Federiko Qravina 22 oktyabrda gemileri tufandan qorumaq buxtada daldaladaraq tez temir etdirmek ve esir gemileri azad etmek meqsedi ile geri donur Lakin buna qismen nail ola bilir Yarasinin agirligi buna tam nail olmaga imkan vermir O 9 mart 1806 ci ilde 49 yasinda vefat edir Netice ve ehemiyyetiNelsonun Lemuel Fransis Abbott terefinden cekilmis portretiTrafalqar meydani Horatsio Nelson sutunu Muttefiqler 18 gemi 15 min canli quvve itirdikleri halda Britaniya donanmasi 2000 dek canli quvve itkisi vererek hec bir gemi itirmeyerek parlaq qelebe calmis olur Bir cox ingilis gemileri o cumleden bayraqdar HMS Victory gemisi ciddi zede almis olurlar HMS Victory Ingiltereye qayitmaqdan once Hibraltarda temire dayanmali olur HMS Victory oz goyertesinde qiymetli bir yukle Nelsonun nesi ile qayitmis olur Doyusun boyuk strateji ehemiyyeti onda idi ki Fransa ve Ispaniya deniz hegemonlugunu itirmis olurlar Napoleon Britaniya sahillerine cixmaq ve mudaxile planindan birdefelik vaz kecmis olur Boyuk Britaniya qeti sekilde deniz hegemonlugunu mohkemletmis olur Ingiltere hamidan oz borcunu yerine yetirmeyi gozleyir Revayete gore doyus baslamazdan evvel vitse admiral Horatsio Nelson oz bayraqdar gemisi HMS Victory isare bayraqlari qaldirir Ingiltere hamidan oz borcunu yerine yetirmeyi gozleyir Doyusden sonra isarenin ne mena dasidigi qeyri mueyyen qalir Lakin qelebe ve Nelsonun olumu bu ifadeni ingilislerin hafizesine yazmisdir HMS Victory de qaldirilmis isare bayragi Ingiltere hamidan oz borcunu yerine yetirmeyi gozleyir Maraqli faktlarDoyusden sonra agir zedeli HMS Victory gemisi Hibraltarda temire durur Admiral Nelsonun nesi Ingiltereyedek bir muddet saxlanilmasi ucun icerisinde rom olan celleye yerlesdirilir Saiyelere gore denizciler celleyi deserek butun romu icirler Nelsonun xatiresi denizciler arasinda eziz tutuldugundan bu saiyenin duzgun olma ehtimali cox subhelidir Lakin o vaxtdan etibaren denizciler romu admiral qani ya Nelson qani adlandirirlar IstinadlarSuhorukov A V Trafalgarskoe srazhenie 200 let Novaya i novejshaya istoriya zh 2005 5 Klejton T Krejg F Trafalgar lyudi srazhenie shtorm Zhyuren de la Graver Vojna na more Epoha Nelsona SPb tip A Dmitrieva 1851 2014 02 19 tarixinde Istifade tarixi 2014 02 17 Freqat ve Slyup gemileri az doyus gucune malik olduqlari ucun gemi saylarina daxil edilmemisdir Freqat ve Slyup gemileri az doyus gucune malik olduqlari ucun gemi saylarina daxil edilmemisdir Freqat ve Slyup gemileri az doyus gucune malik olduqlari ucun gemi saylarina daxil edilmemisdir Freqat ve Slyup gemileri az doyus gucune malik olduqlari ucun gemi saylarina daxil edilmemisdir The Home of The Green Arrow Engage the enemy more closely 2023 08 04 at the Wayback Machine ing Kiss me Hardy 2016 03 04 at the Wayback Machine ing Hardy olu kecid ing Nelsons Last Words Kiss Me Hardy or Kismet Hardy 2007 01 18 at the Wayback Machine ing Xarici kecidlerVikianbarda Trafalqar doyusu ile elaqeli mediafayllar var Zhyuren de la Graver Vojna na more Epoha Nelsona SPb tip A Dmitrieva 1851 rus Benito Peres Galdos Trafalgar Povest 1873 2009 02 11 at the Wayback Machine rus Peres Reverte Arturo Mys Trafalgar rus