Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Motivasiya — özünü və başqalarını özünün şəxsi və ya ictimai məqsədlərə nail olunması üçün fəaliyyətə vadar etmə prosesidir. Bu, insan fəaliyyətinin təşkilidir.
Motivasiyadan danışarkən tələbat və ehtiyac və mükafatlandırma anlayışlarından geniş istifadə olunur. Tələbat dedikdə, insanın bütün bu keyfiyyətlərindən asılı olaraq özünəxas formaya düşmüş ehtiyacları nəzərdə tutulur. Ehtiyac — insanın müəyyən bir məqsədə xidmət edəcək nəyinsə çatışmazlığmı hiss etmək qabiliyyətidir. Mükafatlandırnanın iki növü var: daxili və xarici. Daxili mükafatlandırma insanın özünün fəaliyyət prosesində yerinə yetirdiyi işlə əlaqədar olaraq aldığı zövqdür, rahatlıqdır. Xarici mükafatlandırma dedikdə isə insana yerinə yetirdiyi işin keyfiyyət və miqdarından asılı olaraq təşkilat tərəfindən verilən əmək haqqı, əlavə haqqlar, vəzifəcə irəli çəkilmə, kolleltiv tərəfindən alqışlatma və s. nəzərdə tutulur.
Motivləşdirmə- anlayışı çox aspektli və çox istiqamətlidir. göstərir ki, ayrı-ayrı müəlliflərin əsərlərində bu anlayış müxtəlif cür ifadə edilir; zərurət, motivlər, məqsədlər, arzu, ehtiras, tələbat, sövqetmə, mükafatlandırma, məramlar. Lakin "motivləşdirmə" sözü olub "sövqetmə", "oyatmaq" mənası verir.
Motivasiya; insan münasibətlərinə istiqamət verən ən önəmli faktorlardan biridir. Formasından asılı olmayaraq bütün müəssisələr, qurum və təşkilatların ortaq hədəfi insanların fəaliyyətlərini öz məqsədlərini gerçəkləşdirməyə yönəltməkdir. İşdən asılı olmayaraq nəticə etibarilə istənilən məqsəd işin heyata keçirilməsdir. XX əsrin ortalarına qədər motivasiya ancaq psixoloqları sahələrindən birinə cevrilmişdir. Canlı aləmin davranışını müşahidə edən hər kəs şübhəsiz ki, insanın və heyanın xarici mühitdə müəyyən obyekti axtarmasına rast gəlmişdir.
Motivasiyanın növləri
Bioloji motivasiya
Bioloji motivasiya fərdin növünü və cinsini saxlamaq ücün bioloji tələbatın ödənilməsidir. Bunlara aclıq, susuzluq, qorxu, aqressiya, cinsi həvəs, valideyn, xüsusilə analıq həvəsi, temperatur və başqa oyanmalar aid edilir. Bu qrupa yaxın motivasiyaları birləşdirən sidik ixracı və defekasiya aktlarını da aid etmək olar. Göstərilən bu motivasiyalar, anadan gəlmə olmaqla, irsi mexanizmlər əsasında formalaşır. Biolojı motivasiyalar inkişafın müxtəlif dövrlərində secici və ardıcıl olaraq yaranır. Yəni dünyaya gələrkən aclıq, susuzluq və qorxu motivasiyalarının mexanizmləri artıq yaranmış olur. Sonralar aqressiya, cinsi və valideyn motivasiyaları əmələ gəlir. Biolojı motivasiyaların başlıca amilləri maddələr mübadiləsinin normal gedişini müəyyən edən əsas göstəricilərin, məsələn, qanda qida və mineral maddələrin, hormonların səviyyəsi, cinsi hüceyrələrin vəziyyəti, osmotik təzyiq və s. dəyişilməsi ilə əlaqədar olan daxili mühit qıcıqlandırıcılarıdır. Onlar müxtəlif bioloji motivasiyaların əmələ gəlməsini müəyyən edən bu və ya digər homeostatik göstəricilərin kəskin dəyişilməsi ilə orqanizmin daxili təlabatını təşkil edir. Bununla yanaşı bioloji motivasiyalar acici və "azadedici"(Releasing) mühit faktorları adlanan xüsusi xarici stimullara, məsələn, görmə, cinsi, qida və s kimi qiciqlandırıcılarla tənzimlənə bilər. Xarici qiciqlandırıcılarla əmələ gətirilən motivasiyaların da əsasında anadangəlmə, irsi daxili mexanizmlər durur. Adrenalin və noradrenalin təsirindən aqressiya əmələ gətirməklə sinir mərkəzlərinin müəyyən dəyişikliyinə səbəb olur. sinir hüceyrələrinə təsirindən ikl növbədə cinsi reaksiyalar baş verir.
Sosial motivasiya
Sosial motivasiyaların fərdin yaşayış şəraiti, və digər canlı aləmlə təmasdan yaranan anadangəlmə biloji motivasya əsasında qurulur. Onların formalaşmasında xarici mühitin müxtəlif faktorlarının təsiri, təlim və yaddaş mexanizmləri əhəmiyyətli yer tutur. Bütün bu faktorlar sosial-bioloji motivasiyanın əsasında duran şəraiti kəskin dəyişdirir. Fiziloji müşahidələr göstərir ki, daxili metabolik ehtiyac hər şeydən əvvəl, müəyyən orqanların fəaliyyətində və qanın tərkibindəki dəyişikliklərdə öz əksini tapır. Biloji ehtiyac haqqında hakim sinir və humoral siqnallar baş beynin xüsusi zonalarına gəlir. Belə zonalar, əsas etibarilə hipotalamusda müəyyən edilmişdir. Hipotalamus neyronlarının başlıca xüsusiyyəti onların kapillyarlar və spesifik metabolik proseslərlə sıx funksional əlaqədə olmasıdır. Çünki, hipotalamusun hər qrup neyronu öz normal metabolizmində müəyyən humoral faktorlardan istifadə edir və onların miqdarı dəyişilərkən oyanma vəziyyətinə düşür. Beləliklə, hipotalamusun neyronları müəyyən daxili ehtiyacın resepsiyası xüsusiyyətinə malikdir. Spesifik metabolizmin və hipotalamusun müxtəlif şöbələrinin iştirakı sayəsində motivasiya mərkəzləri təşkil olunur. Hipotalamik motivasion mərkəzlər beynin başqa şöbələri, ilk növbədə, limbiq və retikulyar törəmələrlə, buradan isə baş beynin yarimkürələri qabığı ilə əlaqə yaradır. Tox heyvanın lateral hipotalamusun qıcıqlandırılması beynin limbiq sistemini(Hipokamp, badamabənzər nüvələr) fəallaşdırır. Bununla əlaqədar olaraq yavaş tezlikli yüksək amplitudlu elektrik fəallığı ya yüksək tezlikli kicik amplitudlu fəallıqla (desinxronizasiya reaksiyası), ya da nizamlı teta dalğalarla əvəz olunur. Baş-beynin qabığı və qabıqaltı törəmələr arasındakı qarşılıqlı əlaqələr motivasiya zamanı mürəkkəb olur. Əsasında bu və digər növ yazılsa da iki növu daxili və xarici motivasiyadır.
A. Maslouya görə tələbatlar ierarxiyası
İnsan üçün motivasiyanın mənbəyi tələbatlar hesab olunur. A. Maslou tələbatlar ilkin və ikinci tələbatlara bölünür. Öz növbəsində ilkin və ikinci tələbatlar da yarımqruplara bölünür.
İlkin tələbatların iki növü var:
- Fizioloji tələbatlar — bu tələbatlar yaşamaq üçün zəruri olan tələbatlardır;
- Təhlükəsizliyə olan tələbatlar — bu qrupa ətraf mühit tərəfindən yarana biləcək fiziki və texnoloji təhlükələrdən mühafizə oluna bilmə imkanları daxildirlər
İkinci tələbatların 3 növü var:
- Sosial tələbatlar — buraya qarşılıqlı sosial əlaqə, bir-birinə bağlılıq və dayaq olmaq, mənəvi yaxınlıq hissi, məhəbbət daxildir;
- Hörmətə olan tələbatlar — buraya özünə hörmət, ətrafdakılar tərəfindən göstərilən hörmət və ehtiram, tanmılma, status daxildir;
- Özünü ifadə etmək tələbatları -buraya özünün potensial imkanlarını reallaşdırmaq, özünü şəxsiyyət kimi inkişaf etdirmə tələbatları daxildir.
Nəzəriyyələr
Teylorun nəzəriyyəsi ilk motivasiya nəzəriyyələrindən biridir. Onun əsas ideası iqtisadi üsullarla və həvəsləndirməklə məhsuldarlığın artırılmasına nail olmaqdır. Fərdi işçiyə yönəlmiş maddi həvəsləndirmə bu sistemin əsasını təşkil edir. Bu nəzəriyyəni hətta iqtisadi insan nəzəriyyələridə adlandırırlar. Teylorun fikrinə görə idarəetmədə əsas qrup yox, insandır. O insanı tapşırıqları icraedən amil kimi təsəvvür edir və əməyin sərt bölünməsini təklif edir.
İstinadlar
- "Motivasiya əsasları: nədir və necə işləyir?". 2021-09-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-06.
- Cəfərov Faiq İnsan və heyvan fizilogiyası. Bakı-2001. II cild.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Motivasiya ozunu ve basqalarini ozunun sexsi ve ya ictimai meqsedlere nail olunmasi ucun fealiyyete vadar etme prosesidir Bu insan fealiyyetinin teskilidir Motivasiyadan danisarken telebat ve ehtiyac ve mukafatlandirma anlayislarindan genis istifade olunur Telebat dedikde insanin butun bu keyfiyyetlerinden asili olaraq ozunexas formaya dusmus ehtiyaclari nezerde tutulur Ehtiyac insanin mueyyen bir meqsede xidmet edecek neyinse catismazligmi hiss etmek qabiliyyetidir Mukafatlandirnanin iki novu var daxili ve xarici Daxili mukafatlandirma insanin ozunun fealiyyet prosesinde yerine yetirdiyi isle elaqedar olaraq aldigi zovqdur rahatliqdir Xarici mukafatlandirma dedikde ise insana yerine yetirdiyi isin keyfiyyet ve miqdarindan asili olaraq teskilat terefinden verilen emek haqqi elave haqqlar vezifece ireli cekilme kolleltiv terefinden alqislatma ve s nezerde tutulur Motivlesdirme anlayisi cox aspektli ve cox istiqametlidir gosterir ki ayri ayri muelliflerin eserlerinde bu anlayis muxtelif cur ifade edilir zeruret motivler meqsedler arzu ehtiras telebat sovqetme mukafatlandirma meramlar Lakin motivlesdirme sozu olub sovqetme oyatmaq menasi verir Motivasiya insan munasibetlerine istiqamet veren en onemli faktorlardan biridir Formasindan asili olmayaraq butun muessiseler qurum ve teskilatlarin ortaq hedefi insanlarin fealiyyetlerini oz meqsedlerini gerceklesdirmeye yoneltmekdir Isden asili olmayaraq netice etibarile istenilen meqsed isin heyata kecirilmesdir XX esrin ortalarina qeder motivasiya ancaq psixoloqlari sahelerinden birine cevrilmisdir Canli alemin davranisini musahide eden her kes subhesiz ki insanin ve heyanin xarici muhitde mueyyen obyekti axtarmasina rast gelmisdir Motivasiyanin novleriBioloji motivasiya Bioloji motivasiya ferdin novunu ve cinsini saxlamaq ucun bioloji telebatin odenilmesidir Bunlara acliq susuzluq qorxu aqressiya cinsi heves valideyn xususile analiq hevesi temperatur ve basqa oyanmalar aid edilir Bu qrupa yaxin motivasiyalari birlesdiren sidik ixraci ve defekasiya aktlarini da aid etmek olar Gosterilen bu motivasiyalar anadan gelme olmaqla irsi mexanizmler esasinda formalasir Bioloji motivasiyalar inkisafin muxtelif dovrlerinde secici ve ardicil olaraq yaranir Yeni dunyaya gelerken acliq susuzluq ve qorxu motivasiyalarinin mexanizmleri artiq yaranmis olur Sonralar aqressiya cinsi ve valideyn motivasiyalari emele gelir Bioloji motivasiyalarin baslica amilleri maddeler mubadilesinin normal gedisini mueyyen eden esas gostericilerin meselen qanda qida ve mineral maddelerin hormonlarin seviyyesi cinsi huceyrelerin veziyyeti osmotik tezyiq ve s deyisilmesi ile elaqedar olan daxili muhit qiciqlandiricilaridir Onlar muxtelif bioloji motivasiyalarin emele gelmesini mueyyen eden bu ve ya diger homeostatik gostericilerin keskin deyisilmesi ile orqanizmin daxili telabatini teskil edir Bununla yanasi bioloji motivasiyalar acici ve azadedici Releasing muhit faktorlari adlanan xususi xarici stimullara meselen gorme cinsi qida ve s kimi qiciqlandiricilarla tenzimlene biler Xarici qiciqlandiricilarla emele getirilen motivasiyalarin da esasinda anadangelme irsi daxili mexanizmler durur Adrenalin ve noradrenalin tesirinden aqressiya emele getirmekle sinir merkezlerinin mueyyen deyisikliyine sebeb olur sinir huceyrelerine tesirinden ikl novbede cinsi reaksiyalar bas verir Sosial motivasiya Sosial motivasiyalarin ferdin yasayis seraiti ve diger canli alemle temasdan yaranan anadangelme biloji motivasya esasinda qurulur Onlarin formalasmasinda xarici muhitin muxtelif faktorlarinin tesiri telim ve yaddas mexanizmleri ehemiyyetli yer tutur Butun bu faktorlar sosial bioloji motivasiyanin esasinda duran seraiti keskin deyisdirir Fiziloji musahideler gosterir ki daxili metabolik ehtiyac her seyden evvel mueyyen orqanlarin fealiyyetinde ve qanin terkibindeki deyisikliklerde oz eksini tapir Biloji ehtiyac haqqinda hakim sinir ve humoral siqnallar bas beynin xususi zonalarina gelir Bele zonalar esas etibarile hipotalamusda mueyyen edilmisdir Hipotalamus neyronlarinin baslica xususiyyeti onlarin kapillyarlar ve spesifik metabolik proseslerle six funksional elaqede olmasidir Cunki hipotalamusun her qrup neyronu oz normal metabolizminde mueyyen humoral faktorlardan istifade edir ve onlarin miqdari deyisilerken oyanma veziyyetine dusur Belelikle hipotalamusun neyronlari mueyyen daxili ehtiyacin resepsiyasi xususiyyetine malikdir Spesifik metabolizmin ve hipotalamusun muxtelif sobelerinin istiraki sayesinde motivasiya merkezleri teskil olunur Hipotalamik motivasion merkezler beynin basqa sobeleri ilk novbede limbiq ve retikulyar toremelerle buradan ise bas beynin yarimkureleri qabigi ile elaqe yaradir Tox heyvanin lateral hipotalamusun qiciqlandirilmasi beynin limbiq sistemini Hipokamp badamabenzer nuveler feallasdirir Bununla elaqedar olaraq yavas tezlikli yuksek amplitudlu elektrik fealligi ya yuksek tezlikli kicik amplitudlu fealliqla desinxronizasiya reaksiyasi ya da nizamli teta dalgalarla evez olunur Bas beynin qabigi ve qabiqalti toremeler arasindaki qarsiliqli elaqeler motivasiya zamani murekkeb olur Esasinda bu ve diger nov yazilsa da iki novu daxili ve xarici motivasiyadir A Maslouya gore telebatlar ierarxiyasiInsan ucun motivasiyanin menbeyi telebatlar hesab olunur A Maslou telebatlar ilkin ve ikinci telebatlara bolunur Oz novbesinde ilkin ve ikinci telebatlar da yarimqruplara bolunur Ilkin telebatlarin iki novu var Fizioloji telebatlar bu telebatlar yasamaq ucun zeruri olan telebatlardir Tehlukesizliye olan telebatlar bu qrupa etraf muhit terefinden yarana bilecek fiziki ve texnoloji tehlukelerden muhafize oluna bilme imkanlari daxildirler Ikinci telebatlarin 3 novu var Sosial telebatlar buraya qarsiliqli sosial elaqe bir birine bagliliq ve dayaq olmaq menevi yaxinliq hissi mehebbet daxildir Hormete olan telebatlar buraya ozune hormet etrafdakilar terefinden gosterilen hormet ve ehtiram tanmilma status daxildir Ozunu ifade etmek telebatlari buraya ozunun potensial imkanlarini reallasdirmaq ozunu sexsiyyet kimi inkisaf etdirme telebatlari daxildir NezeriyyelerTeylorun nezeriyyesi ilk motivasiya nezeriyyelerinden biridir Onun esas ideasi iqtisadi usullarla ve heveslendirmekle mehsuldarligin artirilmasina nail olmaqdir Ferdi isciye yonelmis maddi heveslendirme bu sistemin esasini teskil edir Bu nezeriyyeni hetta iqtisadi insan nezeriyyeleride adlandirirlar Teylorun fikrine gore idareetmede esas qrup yox insandir O insani tapsiriqlari icraeden amil kimi tesevvur edir ve emeyin sert bolunmesini teklif edir Istinadlar Motivasiya esaslari nedir ve nece isleyir 2021 09 25 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 06 Ceferov Faiq Insan ve heyvan fizilogiyasi Baki 2001 II cild