Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Beynəlxalq ticarət — dünya ölkələrinin xarici ticarətinin cəmi olan əmtəə-pul münasibətləri sistemi.
Xarici ticarət dövriyyəsi bu və ya digər ölkənin ixracının və idxalının dəyərlərinin cəmidir. Xarici ticarətin dəyər həcmi müəyyən dövr üçün cari valyuta məzənnələrindən istifadə etməklə cari qiymətlərdə hesablanır. Xarici ticarətin fiziki həcmi daimi qiymətlərdə hesablanır və zəruri müqayisələri aparmağa və xarici ticarətin real dinamikasını müəyyən etməyə imkan verir.
Dünya əmtəə dövriyyəsi bütün dünya dövlətlərinin ancaq ixraclarının həcmini toplamaqla müəyyən edilir və adətən ABŞ dollarında əks olunur.
İxrac əməliyyatları özündə əmtəənin gəminin göyərtəsinə çatdırılması və yüklənmə limanında malın gəminin tutacağından göyərtəsinə keçirilməsi ilə əlaqədar xərcləri əks etdirən FOB (free on board – franko göyərtədə) qiymətləri əsasında hesablanır.
İdxal əməliyyatlarının hesablanması özündə FOB şərtləri ilə yanaşı yükün sığortalanması ilə bağlı xərcləri əks etdirən CIF (cost, insurance, freight – dəyər, sığorta, fraxt) qiymətləri əsasında əks etdirilir.
FOB və CIF “İnkoterms 2000” adlanan və kommersiya əməliyyatlarında istifadə edilən terminlərdən ikisidir. “İnkoterms 2000” haqqında bir qədər sonra daha geniş məlumat veriləcəkdir.
Dünya ixracının həcmi dünya idxalının həcminə bərabər olmalıdır ki, çünki, bir ölkə tərəfindən ixrac edilən əmtəə digər ölkə tərəfindən idxal edilir. Lakin faktiki olaraq dəyərinə görə dünya idxalı dünya ixracından çoxdur ki, bu da ixrac əməliyyatlarının FOB qiymətləri əsasında, idxal əməliyyatlarının isə CIF qiymətləri əsasında hesablanması ilə əlaqədardır. Beynəlxalq ticarətin obyektləri kimi insan əməyinin məhsulları - əmtəə və xidmətlər fərqləndirilir.
Geniş mənada əmtəə mübadilə üçün istehsal edilmiş və hər hansı bir ictimai ehtiyacı ödəmək üçün nəzərdə tutulmuş predmetdir. Bu anlayış çərçivəsində xidmətlər də əmtəə hesab edilə bilərlər.
Dar mənada əmtəə ictimai ehtiyacı ödəyən, mübadilə üçün istehsal edilmiş, görünən və hiss edilən insan əməyi predmetidir.
Xidmət isə ictimai ehtiyacı ödəməyə istiqamətlənmiş, mübadilə üçün istehsal edilmiş, lakin görünməz və hissedilməz insan əməyi predmetidir.
Lakin heç də bütün əmtəələr və xidmətlər beynəlxalq mübadilənin obyekti kimi şıxış etmirlər. Buna görə də ticarət edilə bilən və bilinməyən əmtəələr anlayışları fərqləndirilir.
Ticarət edilə bilən əmtəələr dedikdə müxtəlif ölkələr arasında hərəkət edə bilən əmtəələr nəzərdə tutulur. Onların qiymətləri həm daxili, həm də dünya bazrlarında tələb və təklifin qarşılıqlı təsiri ilə müəyyən edilir.
Ticarət edilə bilinməyən əmtəələr isə istehsal olunduğu ölkədə istehlak edilən və ölkələr arasında hərəkət etməyən əmtəələr başa düşülür. Onların qiyməti milli çərçivədə mövcud olan tələb və təklif nisbəti ilə müəyyən edilir. Beynəlxalq ticarət nəzəriyyələri və onların təkamülü
İqtisadiyyatın və ya hər hansı bir digər elm sahəsinin “nəzəriyyə”sinin əsas məqsədi bu elm sahəsinin predmetinə aid olan hadisələrin səbəblərini açıqlamaq, hadisələr arasındakı “səbəb-nəticə” əlaqələrini ortaya çıxarmaqdır. Beynəlxalq ticarət nəzəriyyələrinin də başlıca məqsədi ölkələr arasında baş verən əmtəə və xidmət alış-satışlarının səbəblərini izah etnəkdir. Beynəlxalq ticarət nəzəriyyələrində əsasən aşağıdakı üç sual cavablandırılmağa çalışılır:
1. Ölkələr nə üşün xarici ticarətə cəlb olunurlar, yəni qapalı iqtisadiyyata nisbətən xarici ticarət ölkəyə hansı mənfəətlər verir?
2. Ölkənin xarici ticarətinin mahiyyəti necə müəyyən edilə bilər; başqa bir sözlə ölkənin hansı malları ixrac, hansı malları isə idxal etməli olduğu nə ilə müəyyən edilməlidir?
3. Ölkənin ixrac qiymətləri ilə idxal qiymətləri nisbəti və ya xarici ticarət həddləri nə cür formalaşmışdır?
XVIII əsrin ikinci yarısına qədər xarici ticarətin əsaslı elmi araşdırılmasına rast gəlinmir. Həmin müddətə qədər müxtəlif nəzəriyyələrdə xarici ticarət anlayışına ötəri surətdə toxunulurdu. Iqtisadi ədəbiyyatlarda beynəlxalq ticarətin ilk dəfə elmi cəhətdən sistematik surətdə araşdırıldığı əsər kimi bir qayda olaraq klassik iqtisadi nəzəriyyənin banisi Adam Smitin “Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında traktat” (1776) əsəri göstərilir.
Klassik nəzəriyyələrə qədərki konsepsiyalar, onların tənqidi
Xarici ticarətin müxtəlif aspektlərini izah etməyə çalışan ilk nəzəriyyə kimi merkantilizmi göstərmək olar. Bu nəzəriyyənin ortaya çıxması feodalizm quruluşunun dağılması və milli dövlətlərin möhkəmlənməsi dövrünə təsadüf edir. Bu cür tarixi fonda yeni şəraiti nəzəri cəhətdən əsaslandıracaq bir konsepsiyaya ehtiyac duyulurdu ki, belə bir konsepsiya da merkantilizm oldu. Məhz bu nəzəriyyə iqtisadi fikrin bir istiqaməti olmaqla, ilk dəfə olaraq feodal özünütəminetmə nəzəriyyələri çərçivsindən kənara çıxdı və yeni təsərrüfat sistemində əmtəənin rolunu əsaslandırdır.
Merkantilizm nəzəriyyələrinin əsas nümayəndələri kimi, Tomas Meni, Antuan Monkretyeni, Çarlz Davenantı, Vilyam Stafforu və digərlərini göstərmək olar.
Merkantilistlərin fikrincə, iqtisadi sistem üç sektordan – istehsal sektorundan, kənd təsərrüfatı sektorundan və xarici koloniyalardan ibarət idi. Onlara görə, tacirlər iqtisadi sistemin ən mühüm subyekti, əmək isə istehsalın əsas amili idi.
2011-ci ildə dünya ticarətinin həcmi rekord həddə - 18 trilyon ABŞ dolları olub.
Mənbə
- Информация о М.т.
- 72 ВНЕШНЯЯ ТОРГОВЛЯ (по состоянию на 2001 год)[ölü keçid]
- Benefits of International Trade by Elmer G. Wiens
- Incoterms 2010 Selector 2017-09-12 at the Wayback Machine
- http://www.iccwbo.org/incoterms/id3040/index.html
- http://www.tamognia.ru/incoterms/c/cip/
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2015-10-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-08-12.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Beynelxalq ticaret dunya olkelerinin xarici ticaretinin cemi olan emtee pul munasibetleri sistemi Xarici ticaret dovriyyesi bu ve ya diger olkenin ixracinin ve idxalinin deyerlerinin cemidir Xarici ticaretin deyer hecmi mueyyen dovr ucun cari valyuta mezennelerinden istifade etmekle cari qiymetlerde hesablanir Xarici ticaretin fiziki hecmi daimi qiymetlerde hesablanir ve zeruri muqayiseleri aparmaga ve xarici ticaretin real dinamikasini mueyyen etmeye imkan verir Dunya emtee dovriyyesi butun dunya dovletlerinin ancaq ixraclarinin hecmini toplamaqla mueyyen edilir ve adeten ABS dollarinda eks olunur Ixrac emeliyyatlari ozunde emteenin geminin goyertesine catdirilmasi ve yuklenme limaninda malin geminin tutacagindan goyertesine kecirilmesi ile elaqedar xercleri eks etdiren FOB free on board franko goyertede qiymetleri esasinda hesablanir Idxal emeliyyatlarinin hesablanmasi ozunde FOB sertleri ile yanasi yukun sigortalanmasi ile bagli xercleri eks etdiren CIF cost insurance freight deyer sigorta fraxt qiymetleri esasinda eks etdirilir FOB ve CIF Inkoterms 2000 adlanan ve kommersiya emeliyyatlarinda istifade edilen terminlerden ikisidir Inkoterms 2000 haqqinda bir qeder sonra daha genis melumat verilecekdir Dunya ixracinin hecmi dunya idxalinin hecmine beraber olmalidir ki cunki bir olke terefinden ixrac edilen emtee diger olke terefinden idxal edilir Lakin faktiki olaraq deyerine gore dunya idxali dunya ixracindan coxdur ki bu da ixrac emeliyyatlarinin FOB qiymetleri esasinda idxal emeliyyatlarinin ise CIF qiymetleri esasinda hesablanmasi ile elaqedardir Beynelxalq ticaretin obyektleri kimi insan emeyinin mehsullari emtee ve xidmetler ferqlendirilir Genis menada emtee mubadile ucun istehsal edilmis ve her hansi bir ictimai ehtiyaci odemek ucun nezerde tutulmus predmetdir Bu anlayis cercivesinde xidmetler de emtee hesab edile bilerler Dar menada emtee ictimai ehtiyaci odeyen mubadile ucun istehsal edilmis gorunen ve hiss edilen insan emeyi predmetidir Xidmet ise ictimai ehtiyaci odemeye istiqametlenmis mubadile ucun istehsal edilmis lakin gorunmez ve hissedilmez insan emeyi predmetidir Lakin hec de butun emteeler ve xidmetler beynelxalq mubadilenin obyekti kimi sixis etmirler Buna gore de ticaret edile bilen ve bilinmeyen emteeler anlayislari ferqlendirilir Ticaret edile bilen emteeler dedikde muxtelif olkeler arasinda hereket ede bilen emteeler nezerde tutulur Onlarin qiymetleri hem daxili hem de dunya bazrlarinda teleb ve teklifin qarsiliqli tesiri ile mueyyen edilir Ticaret edile bilinmeyen emteeler ise istehsal olundugu olkede istehlak edilen ve olkeler arasinda hereket etmeyen emteeler basa dusulur Onlarin qiymeti milli cercivede movcud olan teleb ve teklif nisbeti ile mueyyen edilir Beynelxalq ticaret nezeriyyeleri ve onlarin tekamulu Iqtisadiyyatin ve ya her hansi bir diger elm sahesinin nezeriyye sinin esas meqsedi bu elm sahesinin predmetine aid olan hadiselerin sebeblerini aciqlamaq hadiseler arasindaki sebeb netice elaqelerini ortaya cixarmaqdir Beynelxalq ticaret nezeriyyelerinin de baslica meqsedi olkeler arasinda bas veren emtee ve xidmet alis satislarinin sebeblerini izah etnekdir Beynelxalq ticaret nezeriyyelerinde esasen asagidaki uc sual cavablandirilmaga calisilir 1 Olkeler ne usun xarici ticarete celb olunurlar yeni qapali iqtisadiyyata nisbeten xarici ticaret olkeye hansi menfeetler verir 2 Olkenin xarici ticaretinin mahiyyeti nece mueyyen edile biler basqa bir sozle olkenin hansi mallari ixrac hansi mallari ise idxal etmeli oldugu ne ile mueyyen edilmelidir 3 Olkenin ixrac qiymetleri ile idxal qiymetleri nisbeti ve ya xarici ticaret heddleri ne cur formalasmisdir XVIII esrin ikinci yarisina qeder xarici ticaretin esasli elmi arasdirilmasina rast gelinmir Hemin muddete qeder muxtelif nezeriyyelerde xarici ticaret anlayisina oteri suretde toxunulurdu Iqtisadi edebiyyatlarda beynelxalq ticaretin ilk defe elmi cehetden sistematik suretde arasdirildigi eser kimi bir qayda olaraq klassik iqtisadi nezeriyyenin banisi Adam Smitin Xalqlarin servetinin tebieti ve sebebleri haqqinda traktat 1776 eseri gosterilir Klassik nezeriyyelere qederki konsepsiyalar onlarin tenqidiXarici ticaretin muxtelif aspektlerini izah etmeye calisan ilk nezeriyye kimi merkantilizmi gostermek olar Bu nezeriyyenin ortaya cixmasi feodalizm qurulusunun dagilmasi ve milli dovletlerin mohkemlenmesi dovrune tesaduf edir Bu cur tarixi fonda yeni seraiti nezeri cehetden esaslandiracaq bir konsepsiyaya ehtiyac duyulurdu ki bele bir konsepsiya da merkantilizm oldu Mehz bu nezeriyye iqtisadi fikrin bir istiqameti olmaqla ilk defe olaraq feodal ozunuteminetme nezeriyyeleri cercivsinden kenara cixdi ve yeni teserrufat sisteminde emteenin rolunu esaslandirdir Merkantilizm nezeriyyelerinin esas numayendeleri kimi Tomas Meni Antuan Monkretyeni Carlz Davenanti Vilyam Stafforu ve digerlerini gostermek olar Merkantilistlerin fikrince iqtisadi sistem uc sektordan istehsal sektorundan kend teserrufati sektorundan ve xarici koloniyalardan ibaret idi Onlara gore tacirler iqtisadi sistemin en muhum subyekti emek ise istehsalin esas amili idi 2011 ci ilde dunya ticaretinin hecmi rekord hedde 18 trilyon ABS dollari olub MenbeInformaciya o M t 72 VNEShNYaYa TORGOVLYa po sostoyaniyu na 2001 god olu kecid Benefits of International Trade by Elmer G Wiens Incoterms 2010 Selector 2017 09 12 at the Wayback Machine http www iccwbo org incoterms id3040 index html http www tamognia ru incoterms c cip Istinadlar Arxivlenmis suret 2015 10 09 tarixinde Istifade tarixi 2012 08 12