Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kyme (Cyme, Cymi, Phrikonis) — antik dövrdə Aiolis adlanan bölgədəki Aeolian şəhərlərindən biridir. Bu gün Türkiyənin İzmir vilayətinin Əliağa rayonu yaxınlığında yerləşir və sahilində yerləşdiyi kiçik körfəz Nemrut körfəzi adlanır. Məşhur qədim çağ coğrafiyaşünası Strabon yaşayış məntəqəsini Larissadan (Aiolis) 70 stad və Myrinadan (Misia) 40 stad məsafədə təsvir etmişdir.(Strabon, Coğrafiya,622)
| Kyme | |
|---|---|
 | |
| Yer qeydləri | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Qədim şəhərin yaranması ilə bağlı əfsanə ilə qarışıq müxtəlif fikirlər mövcuddur.
Strabonun fikrincə, şəhərin adı Amazon Kymedən gəlir və şəhərdə zərb edilən sikkələrin üzərində onun qurucusuna istinad edərək Kymenin siması təsvir edilmişdir.
Şəhərin Amazon Kyme ilə əlaqəsini qədim yunan tarixçisi Diodor və Bizans coğrafiyaçısı Stefan da qeyd etmişlər.
Strabonun yazdığına görə, qəsəbə Mərkəzi Yunanıstan xalqı Lokrislilərin Troya müharibəsindən sonra Gediz çayı yaxınlığında Pelasqlara məxsus Larissa (Aiolis) qalasını ələ keçirdikdən sonra qurulmuşdur. Qədim mənbələrdə şəhərin Phrikonis kimi də xatırlandığı və bu adın bugünkü Mərkəzi Yunanıstanda qədim Lokris bölgəsindəki Phrikios dağına istinad edilərək verildiyi anlaşılır. Bundan əlavə, şəhərin eramızdan əvvəl 11-ci əsrin ortalarında bugünkü Yunanıstanın mərkəzi şimalında yaşayan Aeol kolonistlərinin ətrafdakı Aeol yaşayış yerlərindən başlayaraq məskunlaşmaları tərəfindən qurulduğu düşünülür, buna görə də qəsəbə qədim mənbələrdə Aiolis kimi xatırlanır. Ötən illərdə aparılan arxeoloji tədqiqatlarda yaşayış yerinin tarixini eramızdan əvvəl VIII əsrin ortalarına qədər uzatmaq mümkün olsa da, son qazıntılar nəticəsində qədim yaşayış məskəninin salınmasını Protogeometrik Dövrə (e.ə. 1050-900) aid etdilər.
Herodot Kymenin 12 Aeol yaşayış məntəqəsi arasında əhəmiyyətli bir yaşayış məntəqəsi olduğunu qeyd edərkən, Strabon antik şəhəri Aiolis bölgəsindəki ən böyük yaşayış yeri olaraq xarakterizə etmişdir. Şəhərdə liman olsa da, Kyme əhalisi digər Qədim Yunan məskənləri kimi əsas dolanışıq mənbəyi kimi ticarətlə deyil, əkinçiliklə məşğul olurdular. Kymelilərdən, qəsəbənin salınmasından təxminən 300 il sonra liman vergisi yığılması qədim mənbələrdə onların saflığı və sadəlöflüyü kimi ələ salınıb. Kymelilər əkinçiliklə çox məşğul olsalar da, müstəmləkəçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olurdular və e.ə. 7-ci əsrdə Side şəhərinin əsasını qoydular. Strabonun yazdığına görə, kymelilər Midilli də daxil olmaqla 30 şəhər qurmuşlar.
Ksenofan Aqamemnonun eramızdan əvvəl 8-ci əsrdə Kyme kralı olduğunu bildirir. Yulius Polluksda pulun ixtirasını təsvir edərkən, Aqamemnonun qızı və Midasın arvadı Demodikeni (Hermodike) pulun ixtiraçılarından biri kimi təsvir etmişdir.
Qəsəbə eramızdan əvvəl 7-ci əsrə qədər krallıq tərəfindən idarə olunduğu halda, bu əsrdən etibarən varlı aristokrat təbəqə və Əhəmənilər imperatorluğu Anadolu torpaqlarını ələ keçirdikdən sonra onların təyin etdiyi tiranlar (valilər) tərəfindən idarə edilmişdir. Şəhər Əhəmənilərə qarşı İon üsyanına qoşulsa da, qısa müddətdə Əhəmənilər tərəfindən geri alındı. Eramızdan əvvəl 480-ci ildə Salamin döyüşündən sonra Fars donanması limana sığındığından və əsgərlər şəhərdə qışladığı üçün Əhəmənilərin dəniz bazalarından biri olan Kyme mühüm əhəmiyyət kəsb edirdi. Qədim yunan tarixçisi Fukidid də şəhər limanının çox gərgin fəaliyyət göstərdiyini bildirmişdir.
E.ə. 190-cı ildə Maqneziya döyüşündə Selevki imperatoru III Antioksun Roma Respublikasına məğlubiyyəti və eramızdan əvvəl 188-ci ildə bağlanan Apameya müqaviləsi ilə vergidən azad olan qəsəbə daha sonra Romanın Asiya Əyalətinə qatıldı.
Ellinizm dövründə şəhərin limanı genişləndirilərkən, teatr, sütunlu keçid tikililəri, abidələr və Güney Təpə adlandırılan məntəqədə yeni yaşayış məskəni tikilmişdir. Qəsəbə eramızın 17-ci və 94-cü illərində baş verən güclü zəlzələlərdə zədələnsə də, şəhərin əhəmiyyəti davam etmişdir. 6-cı əsrdən XIII əsrin sonuna qədər yaşayış məntəqəsi Efes yeparxiyasının alt yeparxiyasından biri olmuşdur. 7-ci əsrdə yaşayış məntəqəsi böyük ölçüdə tərk edildi və 13-cü əsrdə limanın ətrafındakı qalanın (12-ci əsrdə tikilmiş) ətrafında yalnız məhdud bir yaşayış sahəsi göründü. Qala 1415-ci ildə Osmanlı qüvvələri tərəfindən ələ keçirildikdən sonra qala ətrafında məskunlaşma da sona çatdı.
Arxeoloji qazıntılar
Qədim şəhərdə ilk qazıntı işləri 1874-cü ildə Demosfen Baltazzi tərəfindən başladılıb.
Salomon Reinak və Salomon Reinakın 1881-1895-ci illər arasında qazıntı işləri, 1925-ci ildə şimal təpəsindəki məbəd ərazisində A. Salacın rəhbərlik etdiyi Çexoslovak qazıntı qrupunun işi ilə davam etdi.
1953-cü ildə Əkrəm Akurqal cənub təpə bölgəsində zondlamalar apararaq arxaik və gec həndəsi dövrlərə aid fraqmentlər tapıb.
1970-ci illərdə qədim şəhər limanının və onun ətrafındakı sənaye obyektlərinin genişləndirilməsi nəticəsində, qədim şəhər limanının və ətrafdakı sənaye obyektlərinin genişləndirilməsi nəticəsində İzmir Muzey Müdirliyi tərəfindən xilasetmə işlərinə başlanılmış və sonra İşləri tamamlayan Vedat İdil 1982-1984-cü illər arasında antik yaşayış planı üzərində qazıntılar apardı.
İş 1986-cı ildən 2018-ci ilə qədər Sebastiana Laqonanın sədrliyi ilə davam etdi və bu tarixdən 2017-ci ilin iyun ayına qədər Kalabriya Universitetinin müəllimi Antonio La Marca qazıntının rəhbəri olub.
Bu tarixdən etibarən İzmir Muzey Müdirliyi antik şəhərdə müxtəlif araşdırmalar aparır.
Uzun illər ətrafdakı sənaye obyektlərinin genişləndirilməsi təzyiqi altında olan qədim yaşayış məskəni və liman ərazisinin 1-ci dərəcəli arxeoloji sitatı İzmir 2 saylı Mədəni İrsi Qoruma İdarəsinin qərarı ilə 3-cü dərəcəyə endirildi. Regional Şura 28 mart 2019-cu il. Bu gün xüsusilə qədim limanın yaxınlığında sənaye obyektləri üçün yeni limanların tikilməsi təzyiqi altındadır.
İstinadlar
- . doi:10.1501/andl_0000000007. (#first_missing_last)
- "Arxivlənmiş surət" (İngilizce). 2021-01-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-27.
- . Ankara. ISSN 1017-7655. (#first_missing_last)
- "Arxivlənmiş surət". 2020-03-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-27. (#first_missing_last)
- Arxivlənmiş surət (PDF). ISBN . 2021-01-10 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-27. (#first_missing_last)
- (Türkçe). Ankara. ISBN . (#first_missing_last)
- "Arxivlənmiş surət". 2021-01-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-27.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kyme Cyme Cymi Phrikonis antik dovrde Aiolis adlanan bolgedeki Aeolian seherlerinden biridir Bu gun Turkiyenin Izmir vilayetinin Eliaga rayonu yaxinliginda yerlesir ve sahilinde yerlesdiyi kicik korfez Nemrut korfezi adlanir Meshur qedim cag cografiyasunasi Strabon yasayis menteqesini Larissadan Aiolis 70 stad ve Myrinadan Misia 40 stad mesafede tesvir etmisdir Strabon Cografiya 622 Kyme38 45 33 sm e 26 56 11 s u Yer qeydleriKyme Vikianbarda elaqeli mediafayllarBolgesi ve Kyme Qedim seherin yaranmasi ile bagli efsane ile qarisiq muxtelif fikirler movcuddur Strabonun fikrince seherin adi Amazon Kymeden gelir ve seherde zerb edilen sikkelerin uzerinde onun qurucusuna istinad ederek Kymenin simasi tesvir edilmisdir Seherin Amazon Kyme ile elaqesini qedim yunan tarixcisi Diodor ve Bizans cografiyacisi Stefan da qeyd etmisler Strabonun yazdigina gore qesebe Merkezi Yunanistan xalqi Lokrislilerin Troya muharibesinden sonra Gediz cayi yaxinliginda Pelasqlara mexsus Larissa Aiolis qalasini ele kecirdikden sonra qurulmusdur Qedim menbelerde seherin Phrikonis kimi de xatirlandigi ve bu adin bugunku Merkezi Yunanistanda qedim Lokris bolgesindeki Phrikios dagina istinad edilerek verildiyi anlasilir Bundan elave seherin eramizdan evvel 11 ci esrin ortalarinda bugunku Yunanistanin merkezi simalinda yasayan Aeol kolonistlerinin etrafdaki Aeol yasayis yerlerinden baslayaraq meskunlasmalari terefinden quruldugu dusunulur buna gore de qesebe qedim menbelerde Aiolis kimi xatirlanir Oten illerde aparilan arxeoloji tedqiqatlarda yasayis yerinin tarixini eramizdan evvel VIII esrin ortalarina qeder uzatmaq mumkun olsa da son qazintilar neticesinde qedim yasayis meskeninin salinmasini Protogeometrik Dovre e e 1050 900 aid etdiler Herodot Kymenin 12 Aeol yasayis menteqesi arasinda ehemiyyetli bir yasayis menteqesi oldugunu qeyd ederken Strabon antik seheri Aiolis bolgesindeki en boyuk yasayis yeri olaraq xarakterize etmisdir Seherde liman olsa da Kyme ehalisi diger Qedim Yunan meskenleri kimi esas dolanisiq menbeyi kimi ticaretle deyil ekincilikle mesgul olurdular Kymelilerden qesebenin salinmasindan texminen 300 il sonra liman vergisi yigilmasi qedim menbelerde onlarin safligi ve sadelofluyu kimi ele salinib Kymeliler ekincilikle cox mesgul olsalar da mustemlekecilik fealiyyeti ile de mesgul olurdular ve e e 7 ci esrde Side seherinin esasini qoydular Strabonun yazdigina gore kymeliler Midilli de daxil olmaqla 30 seher qurmuslar Ksenofan Aqamemnonun eramizdan evvel 8 ci esrde Kyme krali oldugunu bildirir Yulius Polluksda pulun ixtirasini tesvir ederken Aqamemnonun qizi ve Midasin arvadi Demodikeni Hermodike pulun ixtiracilarindan biri kimi tesvir etmisdir Qesebe eramizdan evvel 7 ci esre qeder kralliq terefinden idare olundugu halda bu esrden etibaren varli aristokrat tebeqe ve Ehemeniler imperatorlugu Anadolu torpaqlarini ele kecirdikden sonra onlarin teyin etdiyi tiranlar valiler terefinden idare edilmisdir Seher Ehemenilere qarsi Ion usyanina qosulsa da qisa muddetde Ehemeniler terefinden geri alindi Eramizdan evvel 480 ci ilde Salamin doyusunden sonra Fars donanmasi limana sigindigindan ve esgerler seherde qisladigi ucun Ehemenilerin deniz bazalarindan biri olan Kyme muhum ehemiyyet kesb edirdi Qedim yunan tarixcisi Fukidid de seher limaninin cox gergin fealiyyet gosterdiyini bildirmisdir E e 190 ci ilde Maqneziya doyusunde Selevki imperatoru III Antioksun Roma Respublikasina meglubiyyeti ve eramizdan evvel 188 ci ilde baglanan Apameya muqavilesi ile vergiden azad olan qesebe daha sonra Romanin Asiya Eyaletine qatildi Ellinizm dovrunde seherin limani genislendirilerken teatr sutunlu kecid tikilileri abideler ve Guney Tepe adlandirilan menteqede yeni yasayis meskeni tikilmisdir Qesebe eramizin 17 ci ve 94 cu illerinde bas veren guclu zelzelelerde zedelense de seherin ehemiyyeti davam etmisdir 6 ci esrden XIII esrin sonuna qeder yasayis menteqesi Efes yeparxiyasinin alt yeparxiyasindan biri olmusdur 7 ci esrde yasayis menteqesi boyuk olcude terk edildi ve 13 cu esrde limanin etrafindaki qalanin 12 ci esrde tikilmis etrafinda yalniz mehdud bir yasayis sahesi gorundu Qala 1415 ci ilde Osmanli quvveleri terefinden ele kecirildikden sonra qala etrafinda meskunlasma da sona catdi Arxeoloji qazintilarQedim seherde ilk qazinti isleri 1874 cu ilde Demosfen Baltazzi terefinden basladilib Salomon Reinak ve Salomon Reinakin 1881 1895 ci iller arasinda qazinti isleri 1925 ci ilde simal tepesindeki mebed erazisinde A Salacin rehberlik etdiyi Cexoslovak qazinti qrupunun isi ile davam etdi 1953 cu ilde Ekrem Akurqal cenub tepe bolgesinde zondlamalar apararaq arxaik ve gec hendesi dovrlere aid fraqmentler tapib 1970 ci illerde qedim seher limaninin ve onun etrafindaki senaye obyektlerinin genislendirilmesi neticesinde qedim seher limaninin ve etrafdaki senaye obyektlerinin genislendirilmesi neticesinde Izmir Muzey Mudirliyi terefinden xilasetme islerine baslanilmis ve sonra Isleri tamamlayan Vedat Idil 1982 1984 cu iller arasinda antik yasayis plani uzerinde qazintilar apardi Is 1986 ci ilden 2018 ci ile qeder Sebastiana Laqonanin sedrliyi ile davam etdi ve bu tarixden 2017 ci ilin iyun ayina qeder Kalabriya Universitetinin muellimi Antonio La Marca qazintinin rehberi olub Bu tarixden etibaren Izmir Muzey Mudirliyi antik seherde muxtelif arasdirmalar aparir Uzun iller etrafdaki senaye obyektlerinin genislendirilmesi tezyiqi altinda olan qedim yasayis meskeni ve liman erazisinin 1 ci dereceli arxeoloji sitati Izmir 2 sayli Medeni Irsi Qoruma Idaresinin qerari ile 3 cu dereceye endirildi Regional Sura 28 mart 2019 cu il Bu gun xususile qedim limanin yaxinliginda senaye obyektleri ucun yeni limanlarin tikilmesi tezyiqi altindadir Istinadlar doi 10 1501 andl 0000000007 first missing last Arxivlenmis suret Ingilizce 2021 01 04 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 27 Ankara ISSN 1017 7655 first missing last Arxivlenmis suret 2020 03 24 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 27 first missing last Arxivlenmis suret PDF ISBN 1 57506 031 0 2021 01 10 tarixinde PDF Istifade tarixi 2023 04 27 first missing last Turkce Ankara ISBN 978 605 620 41 6 6 first missing last Arxivlenmis suret 2021 01 07 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 27