Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fenomen sinematoqrafının binası və ya Kukla Teatrının binası — 1910-cu ildə Bakıda tikilmiş ilk sinematoqraf binası. Bina İosif Ploşkonun layihəsi üzrə fransız renessansı üslubunda tikilib. Hazırda binada Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı fəaliyyət göstərir.
| Fenomen sinematoqrafının binası | |
|---|---|
 Binanın 1912-ci ildə çəkilmiş şəkili | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Neftçilər prospekti, 36 |
| Aidiyyatı | Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı |
| Memar | İosif Ploşko |
| Tikilmə tarixi | 1909—1910 |
| Üslubu | fransız renessansı |
| Vəziyyəti | yaxşı |
| İstinad nöm. | 140 |
| Kateqoriya | Bina |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
XX əsrin əvvəllərində Bakının planlaşmasına və tamaşa müəssisələri tikintisinə yeni memarlıq mövzusu - səssiz kino göstərilməsi üçün sinematoqraf binası daxil olmuşdur. Hamının üzünə açıq olan ucuz sinematoqraf tezliklə tamaşaçıların etimadını qazanır. Bakıda sinematoqrafların ilk binası 1909-1910-cu illərdə yeni bulvarda mülki mühəndis İosif Ploşkonun layihəsi üzrə tikilmişdir. Bu binanın tikilməsi çox müzakirələrə səbəb olmuşdur. Kinematoqrafın layihəsi şəhər rəisi tərəfindən təsdiq olunduqdan sonra 1909-cu ildə yeni binanın tikilməsinə başlanıldı. Lakin şəhər hakimiyyəti "gəzinti və istirahət üçün nəzərdə tutulan bulvarda belə tikintiyə icazənin mümkünsüzlüyünü bildirdilər. Pavilyon bulvarın yaraşığını pozar və sıxlıq yaradar, buna görə də sökülməlidir"
Binanı bulvarın qurtaracağında, "Qafqaz və Merkuri" cəmiyyətinin anbarları ilə yanaşı ucaltdılar, 1910-cu ilin iyununda sinematoqraf "Fenomen" adı altında fəaliyyət göstərməyə başladı və əks fikirlərin yaranmasına səbəb oldu. Bulvarın ərazisində belə müəssisələrin yaradılmasının imkansızlığı haqqında mübahisələr olsa da, İ.Ploşkonun fransız renessansı üslubunda istedadlı memara xas olan ustalıqla sinematoqraf kimi yaraşıqlı binanın tikilməsi "Qafqaz və Merkuri" cəmiyyətinin çirkin anbarları ilə yanaşı olmasının yersizliyi fikrini yaratmışdı. "Fenomen" yeni bulvarda hələ yaşıllıqların sıx olmadığı vaxtda meydana gəlmişdi. Çiçəkliklərə və xiyabanlara bölünmüş bulvar bədii cəhətdən maraq oyatmırdı. Buna görə də sinematoqrafın memarlığı daha zərif görünürdü. İncə detallarla işlənmiş fasadlar sahildə hökmran mövqe tuturdular. "Qafqaz və Merkuri" cəmiyyətinin anbarlarını nəzərə almasaq, "Fenomeri'in binası ətraf tikililərin təsirindən azad idi və şəhərin başqa binaları ilə müqayisədə daha əlverişli mövqe tuturdu.
Memarlıq xüsusiyyətləri
İri ionik plyastrlarla işlənmiş, hündür stilobat (sütunlar üçün özül) üzərində duran və balyustradalı attika ilə tamamlanan baş fasad sahildə çox təntənəli və heyranedici şəkildə görünürdü. Cinahlarda olan iki qüllə ümumi tikintinin siluetini canlandıraraq şəhərin bütün binalarının memarlığı üçün ənənəvi olan kompozisiya üsullarını müəyyən dərəcədə davam etdirirdi. Bu üsul şəhər tikintisinin fərdi memarlıq tamlığına xidmət edirdi. Baş fasadın mərkəzi hissəsi bir qədər irəli çıxaraq yarımdairə tağla açıq geniş pilləkənlərin apardığı giriş portalını nəzərə çatdırmışdır. Fasadın kompozisiyasının təmtəraqlılığı künc divar oyuqlarında yerləşən heykəllər ilə daha da gücləndirilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, Bakıda memarlıqla heykəltəraşlığın sintezi məhz İ.Ploşkonun yaradıcılığında nümayiş etdirilmişdir. İ.Ploşko sonralar dəfələrlə bu mövzuya qayıtmış, lakin işlər heykəltəraşlığın binanın memarlıq kompozisiyasında fəal iştirakı olmadan lakonik həll ilə məhdudlaşdırılmışdır.
"Fenomen"in tamaşaçılar üçün nəzərdə tutulmuş qalereyalan olan fasadlan da klassik üslubda gözəl işlənmişdir, lakin qəbul edilmiş kiçik order baş fasadın iri orderinə uyğun gəlmir və buradan da mərkəzi və yan hissələrin masştabının uyğunsuzluğu meydana çıxır. Aynabəndli qalereyaların yaradılması və orada restoranın yerləşdirilməsi sübhəsiz ki, binanın təntənəli monumental xarakterini pozur və onun memarlıq ahəngini zəiflədirdi.
Kinoteatrın açılışı dövründə müdiriyyət bulvardakı yeni kinematoqrafın texniki və memarlıq məziyyətlərini geniş reklam edərək bildirirdi ki, zal geniş və nəfis otaqdan ibarətdir, hər 15 dəqiqədən bir hava dəyişir, çünki orada havalandırma sisteminin ən son nailiyyətlərindən və xüsusi ozanatordan istifadə edilmişdir; zərərli sayılan sorucu ventilyasiya qolla əvəz edilmiş, havanın zala daxil edilməsi ozanotor, soyuducu kanallar və filtr vasitəsilə baş verir.
Binanın sonrakı istifadəsi
Fenomenin binası 10 il ərzində kinematoqraf, kazino və s. kimi istifadə edilmişdir. 1921-ci ildə mülki-mühəndis Zivər bəy Əhmədbəyovun layihəsi üzrə o, əsaslı yenidənqurmaya məruz qalmış və "Satiraqit" fəhlə teatrına çevrilmişdir. Daha sonra burada 1932-ci ilə qədər Bakı Türk İşçi Teatrı və Musiliqi Komediya Teatrı fəaliyyət göstərdi. 1941-1945-ci illər ərzində burada "Müdafiə" kinoteatrı müharibədən sonra isə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı Muzeyi fəaliyyət göstərib. Kənd Təsərrüfatı Muzeyi təsis olunduqdan sonra binanın qarşısında olan və Ploşko tərəfindən qoyulmuş 4 heykəl götürülür və onların yerinə çoban və südçü heykəli qoyulur. 1970-ci ildən binada Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrı teatrl fəaliyyət göstərir. 1980-ci illərdə bina təmir olunanda heykəllər yenidən bərpa edilirlər. Lakin 2007-ci ildəki əsaslı təmirdən sonra 1910-cu ildə binanın qarşısına qoyulmuş heykəllər götürülüb.
Şəkilləri
-
![image]()
1917-ci ilə qədər -
![image]()
1917-ci ilə qədər -
![image]()
1917-ci ilə qədər -
![image]()
1917-ci ilə qədər -
![image]()
1918-1920-ci illər -
![image]()
2014-cü il
Həmçinin bax
İstinadlar
- Şamil Fətullayev. Bakı memarları XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəlində (PDF). Bakı: Şərq-Qərb nəşriyyatı. 2013. səh. 268-269. ISBN .
- "Театр-синематограф «Феномен» (Баку) - Кукольный театр им. А. Шаига" (rus. ). ourbaku.com. 2019-09-09 tarixində .
- "История создания Театра кукол в Азербайджане". azerhistory.com. 9 sentyabr 2019 tarixində . İstifadə tarixi: rus. .
Xarici keçidlər
- Fenomen sinematoqrafının (Kukla Teatrı) drondan çəkilişi.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fenomen sinematoqrafinin binasi ve ya Kukla Teatrinin binasi 1910 cu ilde Bakida tikilmis ilk sinematoqraf binasi Bina Iosif Ploskonun layihesi uzre fransiz renessansi uslubunda tikilib Hazirda binada Azerbaycan Dovlet Kukla Teatri fealiyyet gosterir Fenomen sinematoqrafinin binasiBinanin 1912 ci ilde cekilmis sekiliOlke AzerbaycanSeher BakiYerlesir Neftciler prospekti 36Aidiyyati Azerbaycan Dovlet Kukla TeatriMemar Iosif PloskoTikilme tarixi 1909 1910Uslubu fransiz renessansiVeziyyeti yaxsiAzerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 140KateqoriyaBinaEhemiyyetiOlke ehemiyyetliFenomen sinematoqrafinin binasi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiXX esrin evvellerinde Bakinin planlasmasina ve tamasa muessiseleri tikintisine yeni memarliq movzusu sessiz kino gosterilmesi ucun sinematoqraf binasi daxil olmusdur Haminin uzune aciq olan ucuz sinematoqraf tezlikle tamasacilarin etimadini qazanir Bakida sinematoqraflarin ilk binasi 1909 1910 cu illerde yeni bulvarda mulki muhendis Iosif Ploskonun layihesi uzre tikilmisdir Bu binanin tikilmesi cox muzakirelere sebeb olmusdur Kinematoqrafin layihesi seher reisi terefinden tesdiq olunduqdan sonra 1909 cu ilde yeni binanin tikilmesine baslanildi Lakin seher hakimiyyeti gezinti ve istirahet ucun nezerde tutulan bulvarda bele tikintiye icazenin mumkunsuzluyunu bildirdiler Pavilyon bulvarin yarasigini pozar ve sixliq yaradar buna gore de sokulmelidir Binani bulvarin qurtaracaginda Qafqaz ve Merkuri cemiyyetinin anbarlari ile yanasi ucaltdilar 1910 cu ilin iyununda sinematoqraf Fenomen adi altinda fealiyyet gostermeye basladi ve eks fikirlerin yaranmasina sebeb oldu Bulvarin erazisinde bele muessiselerin yaradilmasinin imkansizligi haqqinda mubahiseler olsa da I Ploskonun fransiz renessansi uslubunda istedadli memara xas olan ustaliqla sinematoqraf kimi yarasiqli binanin tikilmesi Qafqaz ve Merkuri cemiyyetinin cirkin anbarlari ile yanasi olmasinin yersizliyi fikrini yaratmisdi Fenomen yeni bulvarda hele yasilliqlarin six olmadigi vaxtda meydana gelmisdi Cicekliklere ve xiyabanlara bolunmus bulvar bedii cehetden maraq oyatmirdi Buna gore de sinematoqrafin memarligi daha zerif gorunurdu Ince detallarla islenmis fasadlar sahilde hokmran movqe tuturdular Qafqaz ve Merkuri cemiyyetinin anbarlarini nezere almasaq Fenomeri in binasi etraf tikililerin tesirinden azad idi ve seherin basqa binalari ile muqayisede daha elverisli movqe tuturdu Memarliq xususiyyetleriIri ionik plyastrlarla islenmis hundur stilobat sutunlar ucun ozul uzerinde duran ve balyustradali attika ile tamamlanan bas fasad sahilde cox tenteneli ve heyranedici sekilde gorunurdu Cinahlarda olan iki qulle umumi tikintinin siluetini canlandiraraq seherin butun binalarinin memarligi ucun enenevi olan kompozisiya usullarini mueyyen derecede davam etdirirdi Bu usul seher tikintisinin ferdi memarliq tamligina xidmet edirdi Bas fasadin merkezi hissesi bir qeder ireli cixaraq yarimdaire tagla aciq genis pillekenlerin apardigi giris portalini nezere catdirmisdir Fasadin kompozisiyasinin temteraqliligi kunc divar oyuqlarinda yerlesen heykeller ile daha da guclendirilmisdir Qeyd etmek lazimdir ki Bakida memarliqla heykelterasligin sintezi mehz I Ploskonun yaradiciliginda numayis etdirilmisdir I Plosko sonralar defelerle bu movzuya qayitmis lakin isler heykelterasligin binanin memarliq kompozisiyasinda feal istiraki olmadan lakonik hell ile mehdudlasdirilmisdir Fenomen in tamasacilar ucun nezerde tutulmus qalereyalan olan fasadlan da klassik uslubda gozel islenmisdir lakin qebul edilmis kicik order bas fasadin iri orderine uygun gelmir ve buradan da merkezi ve yan hisselerin masstabinin uygunsuzlugu meydana cixir Aynabendli qalereyalarin yaradilmasi ve orada restoranin yerlesdirilmesi subhesiz ki binanin tenteneli monumental xarakterini pozur ve onun memarliq ahengini zeifledirdi Kinoteatrin acilisi dovrunde mudiriyyet bulvardaki yeni kinematoqrafin texniki ve memarliq meziyyetlerini genis reklam ederek bildirirdi ki zal genis ve nefis otaqdan ibaretdir her 15 deqiqeden bir hava deyisir cunki orada havalandirma sisteminin en son nailiyyetlerinden ve xususi ozanatordan istifade edilmisdir zererli sayilan sorucu ventilyasiya qolla evez edilmis havanin zala daxil edilmesi ozanotor soyuducu kanallar ve filtr vasitesile bas verir Binanin sonraki istifadesiFenomenin binasi 10 il erzinde kinematoqraf kazino ve s kimi istifade edilmisdir 1921 ci ilde mulki muhendis Ziver bey Ehmedbeyovun layihesi uzre o esasli yenidenqurmaya meruz qalmis ve Satiraqit fehle teatrina cevrilmisdir Daha sonra burada 1932 ci ile qeder Baki Turk Isci Teatri ve Musiliqi Komediya Teatri fealiyyet gosterdi 1941 1945 ci iller erzinde burada Mudafie kinoteatri muharibeden sonra ise Azerbaycan Kend Teserrufati Muzeyi fealiyyet gosterib Kend Teserrufati Muzeyi tesis olunduqdan sonra binanin qarsisinda olan ve Plosko terefinden qoyulmus 4 heykel goturulur ve onlarin yerine coban ve sudcu heykeli qoyulur 1970 ci ilden binada Azerbaycan Dovlet Kukla Teatri teatrl fealiyyet gosterir 1980 ci illerde bina temir olunanda heykeller yeniden berpa edilirler Lakin 2007 ci ildeki esasli temirden sonra 1910 cu ilde binanin qarsisina qoyulmus heykeller goturulub Sekilleri1917 ci ile qeder 1917 ci ile qeder 1917 ci ile qeder 1917 ci ile qeder 1918 1920 ci iller 2014 cu ilHemcinin baxIsmailiyye Sarayi Azerbaycan Dovlet Kukla Teatri Kerbelayi Israfil Haciyevin eviIstinadlarSamil Fetullayev Baki memarlari XIX esrin sonu XX esrin evvelinde PDF Baki Serq Qerb nesriyyati 2013 seh 268 269 ISBN 978 9952 32 020 6 Teatr sinematograf Fenomen Baku Kukolnyj teatr im A Shaiga rus ourbaku com 2019 09 09 tarixinde Istoriya sozdaniya Teatra kukol v Azerbajdzhane azerhistory com 9 sentyabr 2019 tarixinde Istifade tarixi rus Xarici kecidlerFenomen sinematoqrafinin Kukla Teatri drondan cekilisi