Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Baksan (kab.-çərk. Бахъсэн) — Rusiya Federasiyası, Kabarda-Balkariyanın ərazisində yerləşən şəhər. Baksan şəhər dairəsinin və Baksan rayonunun inzibati mərkəzidir.
| Baksan | |||
|---|---|---|---|
| Бахъсэн | |||
 | |||
| |||
| Ölkə | |||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Sahəsi |
| ||
| Mərkəzin hündürlüyü | 450 m | ||
| Saat qurşağı | | ||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi |
| ||
| Rəsmi dili | |||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| Telefon kodu | +7 86634 | ||
| Poçt indeksi | 361530–361535, 361538 | ||
| | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Coğrafiya
Baksan şəhəri respublikanın şimal hissəsində, Baksan çayının hər iki sahilində yerləşir. Respublikanın paytaxtı Nalçikdən 18 km şimaldadır.
Şəhərin ərazisi - 27.79 km².
Aşağıdakı yaşayış məntəqələri ilə həmsərhəddir: cənubda Dugulubqey, cənub-qərbdə İslamey, şimalda Psiçox, şərqdə Baksanyonok və cənub-şərqdə Kişpek.
Şəhərin iqlim rütubətli mülayimdir. İsti yaya və sərin qışa sahibdir. Orta illik havanın temperaturu təqribən + 9.5 ° C-dir. İyulda ortalama + 21.5 ° C, yanvarda isə ortalama -3.0 ° C olur. Havanın orta sutkalıq temperaturu qışda −10,0 ° C-dən + 15.0 ° C-ə, yayda + 16.0 ° C-dən + 30.0 ° C-ə qədərdir. Orta illik yağıntının miqdarı təxminən 650 mm-dir. Yazda dağlardan gələn soyuğun nəticəsində güclü küləklər əsir. Küləyin istiqaməti cənub-qərbdədir.
Tarixi
1822-ci ildə Kuçmazukino kəndinin qarşısında, Qafqaz hərbi xəttinin bir hissəsi olan bir rus hərbi qəsəbəsi qurulur.
1825-ci ildə Kabardiyanın Rusiya imperiyasına ilhaq edilməsindən sonra, asıllığı qəbul etməyən Kuçmazukino aulunun əhalisi, adıgeylərlə birlikdə mübarizəni davam etdirmək üçün Kubana köçürlər. Qafqaz Müharibəsi başa çatdıqdan sonra, 1867-ci ildə Kuçmazukino kəndinin sakinləri Kabardiyaya geri qayıdır və hərbi istehkamın şərqində, əvvəlki yerlərində yurd qururlar.
1891-ci ildə Rusiya İmperiyasından tərəfindən hərbi istehkamın qərbində Baksan məntəqəsi qurulur.
1920-ci ildə Kabardində Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra Nalçik mahalının İnqilab Komitəsinin qərarı ilə Kuçmazukino, Kabardiyanın digər knyaz və zadəgan adları ilə bağlı olan yaşayış məntəqələrinin adı dəyişdirilir. Kuçmazukinonun adı Staro Krepost olaraq adlandırılır.
İkinci Dünya müharibəsi illərində kənd və məntəqə 1942-ci ilin oktyabrında Alman qoşunları tərəfindən işğal edilir. 1943-cü il yanvarın əvvəlində isə ərazi almanlardan geri alınır. Şəhərdə ölən əsgərlərin xatirəsinə bir neçə abidə qoyulmuşdur.
1960-cı ildə Staraya Krepost (1959-cu ildə təxminən 8000 əhali) və Baksani (1959-cu ildə 3583 nəfər) birləşdirilir. 1964-cü ildə kəndə şəhər tipli qəsəbə statusu verilir.
1967-ci ildə şəhər tipli bir qəsəbəyə şəhər statusu alır.
2003-cü ildə Duqulubqey kəndi şəhərə daxil edildi. Sonradan 8 avqust 2003-cü ildə Baksan respublika tabeliyindəki bir şəhər statusu aldı və Baksan şəhər dairəsinə çevrildi.
2008-ci ildə Duqulubqeyə kənd statusu qaytarıldı və Baksan şəhərindən ayrıldı. Lakin qəsəbə şəhər dairəsinin bir hissəsi olaraq qaldı.
Əhali
- Urbanizasiya
2019-cu il 1 yanvar tarixinə əsasən Rusiyanın 1115 şəhəri arasında əhalisinin sayına görə 401-ci yerdədir. Əhalisinin sıxlığı — 1380.39 nəf./km².
- Milli tərkib
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasının məlumatlarına görə rayonun milli tərkibi haqqında aşağıdakı məlumatlar verilmişdir:
| Xalq | Say, nəf. | Ümumi əhaliyə olan nisbəti, % |
|---|---|---|
| Kabardinlər | 33 303 | 90,4 % |
| ruslar | 2 770 | 7,5 % |
| digərləri | 787 | 2,1 % |
| ümumi | 36 860 | 100,0 % |
- Cins tərkibi
2010-cu il Ümumrusiya siyahıya alınmasına olan məlumat:
| Yaş | Kişilər, nəf. | Qadınlar, yaş. | Ümumi say. | ümumi əhaliyə olan nisbət, % |
|---|---|---|---|---|
| 0 — 14 yaş | 4 383 | 3 923 | 8 306 | 22,5 % |
| 15 — 59 yaş | 11 584 | 12 740 | 24 324 | 66,0 % |
| 60 yaşdan yuxarı | 1 629 | 2 601 | 4 230 | 11,5 % |
| ümumi | 17 596 | 19 624 | 36 860 | 100,0 % |
Kişilər — 17 596 nəf. (47,7 %). Qadınlar — 19 264 nəf. (52,3 %).
Əhalinin orta yaşı — 33,2 yaş. Kişilərin orta yaşı — 31,4 yaş. Qadınların orta yaşı — 34,8 yaş.
İstinadlar
- "Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)" (rus). 2023-08-18. İstifadə tarixi: 2023-08-23..
- "Том4. Таблица 4. Национальный состав РСОА по муниципальным образованиям по переписи 2010 года". 2013-08-19 tarixində arxivləşdirilib.
- "Том 1. Таблица 2.2 Население КБР по возрастным группам и полу". 2018-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-05-09.
- "Численность населения КБР по итогам Всероссийской переписи населения 2010 года". 2016-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-06-12.
Mənbə
- Официальный сайт администрации городского округа Баксан
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Baksan Baksan kab cerk Bahsen Rusiya Federasiyasi Kabarda Balkariyanin erazisinde yerlesen seher Baksan seher dairesinin ve Baksan rayonunun inzibati merkezidir BaksanBahsenGerb43 41 sm e 43 32 s u Olke RusiyaTarixi ve cografiyasiSahesi 20 km Merkezin hundurluyu 450 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 39 749 nef 2023 Resmi dili Kabardin cerkez dili Qaracay balkar dili rus diliReqemsal identifikatorlarTelefon kodu 7 86634Poct indeksi 361530 361535 361538Xeriteni goster gizle Baksan Vikianbarda elaqeli mediafayllarCografiyaBaksan seheri respublikanin simal hissesinde Baksan cayinin her iki sahilinde yerlesir Respublikanin paytaxti Nalcikden 18 km simaldadir Seherin erazisi 27 79 km Asagidaki yasayis menteqeleri ile hemserheddir cenubda Dugulubqey cenub qerbde Islamey simalda Psicox serqde Baksanyonok ve cenub serqde Kispek Seherin iqlim rutubetli mulayimdir Isti yaya ve serin qisa sahibdir Orta illik havanin temperaturu teqriben 9 5 C dir Iyulda ortalama 21 5 C yanvarda ise ortalama 3 0 C olur Havanin orta sutkaliq temperaturu qisda 10 0 C den 15 0 C e yayda 16 0 C den 30 0 C e qederdir Orta illik yagintinin miqdari texminen 650 mm dir Yazda daglardan gelen soyugun neticesinde guclu kulekler esir Kuleyin istiqameti cenub qerbdedir Tarixi1822 ci ilde Kucmazukino kendinin qarsisinda Qafqaz herbi xettinin bir hissesi olan bir rus herbi qesebesi qurulur 1825 ci ilde Kabardiyanin Rusiya imperiyasina ilhaq edilmesinden sonra asilligi qebul etmeyen Kucmazukino aulunun ehalisi adigeylerle birlikde mubarizeni davam etdirmek ucun Kubana kocurler Qafqaz Muharibesi basa catdiqdan sonra 1867 ci ilde Kucmazukino kendinin sakinleri Kabardiyaya geri qayidir ve herbi istehkamin serqinde evvelki yerlerinde yurd qururlar 1891 ci ilde Rusiya Imperiyasindan terefinden herbi istehkamin qerbinde Baksan menteqesi qurulur 1920 ci ilde Kabardinde Sovet hakimiyyetinin qurulmasindan sonra Nalcik mahalinin Inqilab Komitesinin qerari ile Kucmazukino Kabardiyanin diger knyaz ve zadegan adlari ile bagli olan yasayis menteqelerinin adi deyisdirilir Kucmazukinonun adi Staro Krepost olaraq adlandirilir Ikinci Dunya muharibesi illerinde kend ve menteqe 1942 ci ilin oktyabrinda Alman qosunlari terefinden isgal edilir 1943 cu il yanvarin evvelinde ise erazi almanlardan geri alinir Seherde olen esgerlerin xatiresine bir nece abide qoyulmusdur 1960 ci ilde Staraya Krepost 1959 cu ilde texminen 8000 ehali ve Baksani 1959 cu ilde 3583 nefer birlesdirilir 1964 cu ilde kende seher tipli qesebe statusu verilir 1967 ci ilde seher tipli bir qesebeye seher statusu alir 2003 cu ilde Duqulubqey kendi sehere daxil edildi Sonradan 8 avqust 2003 cu ilde Baksan respublika tabeliyindeki bir seher statusu aldi ve Baksan seher dairesine cevrildi 2008 ci ilde Duqulubqeye kend statusu qaytarildi ve Baksan seherinden ayrildi Lakin qesebe seher dairesinin bir hissesi olaraq qaldi EhaliUrbanizasiya 2019 cu il 1 yanvar tarixine esasen Rusiyanin 1115 seheri arasinda ehalisinin sayina gore 401 ci yerdedir Ehalisinin sixligi 1380 39 nef km Milli terkib 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasinin melumatlarina gore rayonun milli terkibi haqqinda asagidaki melumatlar verilmisdir Xalq Say nef Umumi ehaliye olan nisbeti Kabardinler 33 303 90 4 ruslar 2 770 7 5 digerleri 787 2 1 umumi 36 860 100 0 Cins terkibi 2010 cu il Umumrusiya siyahiya alinmasina olan melumat Yas Kisiler nef Qadinlar yas Umumi say umumi ehaliye olan nisbet 0 14 yas 4 383 3 923 8 306 22 5 15 59 yas 11 584 12 740 24 324 66 0 60 yasdan yuxari 1 629 2 601 4 230 11 5 umumi 17 596 19 624 36 860 100 0 Kisiler 17 596 nef 47 7 Qadinlar 19 264 nef 52 3 Ehalinin orta yasi 33 2 yas Kisilerin orta yasi 31 4 yas Qadinlarin orta yasi 34 8 yas Istinadlar Chislennost postoyannogo naseleniya Rossijskoj Federacii po municipalnym obrazovaniyam na 1 yanvarya 2023 goda s uchyotom itogov Vserossijskoj perepisi naseleniya 2020 g rus 2023 08 18 Istifade tarixi 2023 08 23 Tom4 Tablica 4 Nacionalnyj sostav RSOA po municipalnym obrazovaniyam po perepisi 2010 goda 2013 08 19 tarixinde arxivlesdirilib Tom 1 Tablica 2 2 Naselenie KBR po vozrastnym gruppam i polu 2018 10 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 05 09 Chislennost naseleniya KBR po itogam Vserossijskoj perepisi naseleniya 2010 goda 2016 06 24 tarixinde Istifade tarixi 2016 06 12 MenbeOficialnyj sajt administracii gorodskogo okruga Baksan