Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hilal Münşizadə (24 aprel 1899, Şuşa, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 22 avqust 1994, Bad-Honnef[d], Şimali Reyn-Vestfaliya, Almaniya Federativ Respublikası) — Cümhuriyyət tələbəsi, publisist, mühacir.
| Hilal Münşizadə | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 24 aprel 1899 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 22 avqust 1994 (95 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Fəaliyyəti | publisist, bürokrat |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Hilal Hacı Mirzə Məhəmməd bəy oğlu 1899-cu ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə Şuşa real məktəbini bitirib. Azərbaycan Cümhuriyyəti dövründə bir müddət Ziraət və Dövlət Əmlakı Nəzarətinin dəftərxanasında çalışıb. 1919-cu ildə hökumətin seçdiyi və parlamentin təsdiq etdiyi yüz tələbədən biri olub, dağ-mədən mühəndisliyi üzrə təhsil almaq üçün Berlin Universitetinə göndərilib.
Sovet işğalından sonra fəaliyyəti
1920-ci ildə Azərbaycan sovet qoşunları tərəfindən işğal olunduğu üçün universiteti oxuyub bitirdikdən sonra bir daha vətənə dönməmiş, Almaniyada qalmışdır. Azərbaycan mühacirləri içərisində fəal siyasi iş aparmış, 1924-cü ildə Almaniyada təhsil alan azərbaycanlı tələbələrin yaratdığı "Azərbaycan İstiqlal Komitəsi"nə sonralar sədrlik etmişdir. Onun rəhbərliyi ilə bu təşkilat uzun müddət Avropa ictimaiyyətinin və dövlətlərinin diqqətini Azərbaycanın müstəqilliyi məsələsinə cəlb edə bilmişdi. Hilal Münşi "Müsavat" partiyasının Berlin komitəsinə başçılıq etmiş, 1928-ci il mayın 28-də Berlində Azərbaycanın müstəqilliyinin elan olunmasının 10 illiyinin bayram edilməsinin əsas təşkilatçılarından olmuş, bu münasibətlə keçirilən iclas onun "1918-ci il 28 mayın əhəmiyyəti" mövzusunda çıxışı ilə açılmışdır. 1930-cu ildə Berlində almanca "Azərbaycan Cümhuriyyəti" əsəri nəşr olunmuşdur. 1934-cü ildə Berlində Hilal Münşinin redaktorluğu ilə əsası qoyulan "Qurtuluş" jurnalı 1939-cu ilin sentyabrınadək fasiləsiz olaraq çıxmışdır. Mühacirətdə baş verən ixtilaflar dövründə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin mövqeyini müdafiə etmişdir. İkinci dünya müharibəsi başlayanda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə birlikdə Berlində Milli Azərbaycan Komitəsini yaratmış, müharibədə əsir düşən azərbaycanlıları xilas etmişdir.
Ceyhun Hacıbəyliyə məktubu
12 aprel 1950-ci ildə Üzeyir Hacıbəylinin vəfatı ilə bağlı Hilal Münşizadə Ceyhun Hacıbəyliyə bu məktubu yazmışdır:
 | ÇOX SAYIN (HÖRMƏTLİ) CEYHUN BƏY ! Mərhum Üzeyir Bəyin vəfatı münasibətilə vaxtilə Sizə göndərmiş olduğum bir taziyət (başsağlığı) məktubunu o zaman geri aldım. Münhendəki vətəndaşlarımızdan biri tərəfindən mənə bildirilmiş olan o zamankı adresin yanlış olduğu anlaşıldı. İndiki məktubun, təkrar Münhendən mənə bildirilən bu yeni adresdə Sizə yetişəcəyini ümid edirəm, mədari (mehvər) fəxrimiz olan böyük Üzeyir Bəyin vəfatından duyduğum təəssüf və acı duyğularımı Sizə bildirmək istərəm. Milli oyanış tariximizin ən tanınmış siması olub bilhassa (xüsusilə) qəzetəçilik və musiqi, ədəbiyyat və teatro kimi geniş sahələrdə Azərbaycan üçün unudulmaz başarılar (uğurlar) əldə edən və qiymətli əsərləri ilə milli kültürümüzü (mədəniyyətimizi) zənginləşdirən mərhum aramızdan nisbətən, çox erkən ayrıldı. Milli nə varsa, hər şeyi yaxıb-yıxan və xalqımızı milli mənliyindən təcrid etmək yolunda hər türlü (hət cür) vəhşiliklərə təvəssül (yaxınlıq) edən bolşevizm dövründə Azərbaycan musiqisini parlaq bir surətdə inkişaf etdirən Üzeyir Bəy bolşevik rejimi şəraiti içində və hər türlü güclüklərə rağmən milli mədəniyyətimizin bu böyük qolunu müdafiə etməsini bilən ən dəyərli bir Azəridir. Halbuki sovet rejimində milli hars (varlıq) və milli kültür (mədəniyyət)- bilindiyi vəch ilə -Moskvanın imha (məhv) etmək istədiyi başlıca düşmənlərdir. Milli ədəbiyyatımızın tamamilə imha (məhv) edilmiş olduğunu bilirik. Milli xalq musiqimizin yaşamasını və hətta inkişaf etdirilmiş olmasını millətimiz munhasıran (yalnız) mərhum Üzeyir Bəyə, onun məharətinə və onun ustalığına medyundur (borcludur). Mərhum, milli sənəti, başarı (uğuru) və fəaliyyəti ilə rusun darbəsindən (çevriliş) qorumuş və kəndisindən ( özündən) sonra millətinə ölçü-biçilməz bir əsər, böyük bir miras burakmışdır (qoymuşdur). Milli Azərbaycanın malı olan Üzeyir Bəyin canlı xatirəsi hər bir azərinin qəlbində dərin köklər salmışdır. Hamımız Üzeyir Bəylə iftixar edirik. Siz onun simasında bir qardaş kaybetmişkən (itirmişkən) ötəki (o biri) matəmzədə (hüzünlü) vətəndaşlarınız da milli kültürü müdafiə və inkişaf etdirən böyük bir sənətkarından məhrum qalmışdır. Dost və düşmən, bədxah və xeyirxah və hətta bizzat (özü) müstəvlilər (laqeyd olanlar) belə bu böyük zəkanın qarşısında dərin bir hörmətlə əyilirlər. Onunla hamımız iftixar edirik. Bu, uğradığımız böyük matəm içində acılarımızı (kədərimizi) həfifləşdirən (yüngülləşdirən) bir təsəllidir. Çox yazıq ki, (heyf) mərhum, vətəninin təkrar istiqlala qovuşacağı yaxın tarixlərə qədər yaşamadan həyata vida etdi. Bu məsud günün hülul (yetişəcəyinə) bizlər kimi şübhəsizdir ki, O, da inanmışdır. Zira (çünki) Üzeyir Bəy - əsərlərinə istinadən hökmedəcək olursaq –milliyyətçi Üzeyirdir, bütün ilhamını milli qaynaqlardan alan və milli sənəti gelişdirən (inkişaf etdirən) bir şəxsiyyətdir. Mərhumun vəfatından duyduğunuz ələm (dərd) və acılara (kədər) iştirak etdiyimi bildirmək istərəm. Aramızdakı akrabalıq (qohumluq) bağları bu matəmdən duyduğum yeis (hüzn) və təəssürü (kədəri) bir qat daha artırmış bulunur ( olur). Məlfuf (zərfin içinə qoyulmuş) yazıları Türkiyədən göndərmişlər. Tarixi önəmi haiz (malik) olduğu üçün daima kitablarımın arasında saxladım və müstəqil, bağımsız Azərbaycanın Bakıda quracağı “Üzeyir Bəy muzeyi” üçün qorumuşam. Eyni məqsədlə Sizə təqdim edirəm. “Ulus”dan kəsdiyim türkcə məqaləni Emin bəy yazmışdır. “Pravda”nın yazısı da fəna (pis) deyildir, zənnindəyəm. Təbiidir ki, məzkur (qeyd edilən) yazıdakı bəzi propoqandanı (təbliğatı) hesaba qatmamaq icab (zəruri) edir. Yazıdakı propoqanda amilləri bərtərəf (dəf) ediləcək olursa, Üzeyir Bəyin tərcümeyi-halı tam deyilsə də, bir dərəcəyə qədər doğru təsvir edilmişdir. Sizə və çox sayın xanıməfəndilərinə taziyyətlərimi (başsağlığı) təqdim edər və dərin sayğılarımı (ehtiram) bildirirəm, çox sayın (hörmətli) Ceyhun bəy. Sayğılarımla HİLAL MÜNŞİ |  |
Ədəbiyyat
- İbrahimli X., Azərbaycan siyasi mühacirəti (1920–1991), B., 1997;
- Qasımlı M., Güney Qafqasya böyük devletlerin mengenesinde:
- Azerbaycan tarihi 1920–1945 yılları, İstanbul, 2005.
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. II cild. Bakı 2004. s. 225–226
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hilal Munsizade 24 aprel 1899 Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasi 22 avqust 1994 Bad Honnef d Simali Reyn Vestfaliya Almaniya Federativ Respublikasi Cumhuriyyet telebesi publisist muhacir Hilal MunsizadeDogum tarixi 24 aprel 1899 1899 04 24 Dogum yeri Susa Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 22 avqust 1994 1994 08 22 95 yasinda Vefat yeri Bad Honnef d Simali Reyn Vestfaliya Almaniya Federativ RespublikasiFealiyyeti publisist burokratEserlerinin dili Azerbaycan dili Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiHilal Haci Mirze Mehemmed bey oglu 1899 cu ilde Susa seherinde anadan olmusdur 1918 ci ilde Susa real mektebini bitirib Azerbaycan Cumhuriyyeti dovrunde bir muddet Ziraet ve Dovlet Emlaki Nezaretinin defterxanasinda calisib 1919 cu ilde hokumetin secdiyi ve parlamentin tesdiq etdiyi yuz telebeden biri olub dag meden muhendisliyi uzre tehsil almaq ucun Berlin Universitetine gonderilib Sovet isgalindan sonra fealiyyeti1920 ci ilde Azerbaycan sovet qosunlari terefinden isgal olundugu ucun universiteti oxuyub bitirdikden sonra bir daha vetene donmemis Almaniyada qalmisdir Azerbaycan muhacirleri icerisinde feal siyasi is aparmis 1924 cu ilde Almaniyada tehsil alan azerbaycanli telebelerin yaratdigi Azerbaycan Istiqlal Komitesi ne sonralar sedrlik etmisdir Onun rehberliyi ile bu teskilat uzun muddet Avropa ictimaiyyetinin ve dovletlerinin diqqetini Azerbaycanin musteqilliyi meselesine celb ede bilmisdi Hilal Munsi Musavat partiyasinin Berlin komitesine basciliq etmis 1928 ci il mayin 28 de Berlinde Azerbaycanin musteqilliyinin elan olunmasinin 10 illiyinin bayram edilmesinin esas teskilatcilarindan olmus bu munasibetle kecirilen iclas onun 1918 ci il 28 mayin ehemiyyeti movzusunda cixisi ile acilmisdir 1930 cu ilde Berlinde almanca Azerbaycan Cumhuriyyeti eseri nesr olunmusdur 1934 cu ilde Berlinde Hilal Munsinin redaktorlugu ile esasi qoyulan Qurtulus jurnali 1939 cu ilin sentyabrinadek fasilesiz olaraq cixmisdir Muhaciretde bas veren ixtilaflar dovrunde Mehemmed Emin Resulzadenin movqeyini mudafie etmisdir Ikinci dunya muharibesi baslayanda Mehemmed Emin Resulzade ile birlikde Berlinde Milli Azerbaycan Komitesini yaratmis muharibede esir dusen azerbaycanlilari xilas etmisdir Ceyhun Hacibeyliye mektubu12 aprel 1950 ci ilde Uzeyir Hacibeylinin vefati ile bagli Hilal Munsizade Ceyhun Hacibeyliye bu mektubu yazmisdir COX SAYIN HORMETLI CEYHUN BEY Merhum Uzeyir Beyin vefati munasibetile vaxtile Size gondermis oldugum bir taziyet bassagligi mektubunu o zaman geri aldim Munhendeki vetendaslarimizdan biri terefinden mene bildirilmis olan o zamanki adresin yanlis oldugu anlasildi Indiki mektubun tekrar Munhenden mene bildirilen bu yeni adresde Size yetiseceyini umid edirem medari mehver fexrimiz olan boyuk Uzeyir Beyin vefatindan duydugum teessuf ve aci duygularimi Size bildirmek isterem Milli oyanis tariximizin en taninmis simasi olub bilhassa xususile qezetecilik ve musiqi edebiyyat ve teatro kimi genis sahelerde Azerbaycan ucun unudulmaz basarilar ugurlar elde eden ve qiymetli eserleri ile milli kulturumuzu medeniyyetimizi zenginlesdiren merhum aramizdan nisbeten cox erken ayrildi Milli ne varsa her seyi yaxib yixan ve xalqimizi milli menliyinden tecrid etmek yolunda her turlu het cur vehsiliklere tevessul yaxinliq eden bolsevizm dovrunde Azerbaycan musiqisini parlaq bir suretde inkisaf etdiren Uzeyir Bey bolsevik rejimi seraiti icinde ve her turlu gucluklere ragmen milli medeniyyetimizin bu boyuk qolunu mudafie etmesini bilen en deyerli bir Azeridir Halbuki sovet rejiminde milli hars varliq ve milli kultur medeniyyet bilindiyi vech ile Moskvanin imha mehv etmek istediyi baslica dusmenlerdir Milli edebiyyatimizin tamamile imha mehv edilmis oldugunu bilirik Milli xalq musiqimizin yasamasini ve hetta inkisaf etdirilmis olmasini milletimiz munhasiran yalniz merhum Uzeyir Beye onun meharetine ve onun ustaligina medyundur borcludur Merhum milli seneti basari uguru ve fealiyyeti ile rusun darbesinden cevrilis qorumus ve kendisinden ozunden sonra milletine olcu bicilmez bir eser boyuk bir miras burakmisdir qoymusdur Milli Azerbaycanin mali olan Uzeyir Beyin canli xatiresi her bir azerinin qelbinde derin kokler salmisdir Hamimiz Uzeyir Beyle iftixar edirik Siz onun simasinda bir qardas kaybetmisken itirmisken oteki o biri matemzede huzunlu vetendaslariniz da milli kulturu mudafie ve inkisaf etdiren boyuk bir senetkarindan mehrum qalmisdir Dost ve dusmen bedxah ve xeyirxah ve hetta bizzat ozu mustevliler laqeyd olanlar bele bu boyuk zekanin qarsisinda derin bir hormetle eyilirler Onunla hamimiz iftixar edirik Bu ugradigimiz boyuk matem icinde acilarimizi kederimizi hefiflesdiren yungullesdiren bir tesellidir Cox yaziq ki heyf merhum veteninin tekrar istiqlala qovusacagi yaxin tarixlere qeder yasamadan heyata vida etdi Bu mesud gunun hulul yetiseceyine bizler kimi subhesizdir ki O da inanmisdir Zira cunki Uzeyir Bey eserlerine istinaden hokmedecek olursaq milliyyetci Uzeyirdir butun ilhamini milli qaynaqlardan alan ve milli seneti gelisdiren inkisaf etdiren bir sexsiyyetdir Merhumun vefatindan duydugunuz elem derd ve acilara keder istirak etdiyimi bildirmek isterem Aramizdaki akrabaliq qohumluq baglari bu matemden duydugum yeis huzn ve teessuru kederi bir qat daha artirmis bulunur olur Melfuf zerfin icine qoyulmus yazilari Turkiyeden gondermisler Tarixi onemi haiz malik oldugu ucun daima kitablarimin arasinda saxladim ve musteqil bagimsiz Azerbaycanin Bakida quracagi Uzeyir Bey muzeyi ucun qorumusam Eyni meqsedle Size teqdim edirem Ulus dan kesdiyim turkce meqaleni Emin bey yazmisdir Pravda nin yazisi da fena pis deyildir zennindeyem Tebiidir ki mezkur qeyd edilen yazidaki bezi propoqandani tebligati hesaba qatmamaq icab zeruri edir Yazidaki propoqanda amilleri berteref def edilecek olursa Uzeyir Beyin tercumeyi hali tam deyilse de bir dereceye qeder dogru tesvir edilmisdir Size ve cox sayin xanimefendilerine taziyyetlerimi bassagligi teqdim eder ve derin saygilarimi ehtiram bildirirem cox sayin hormetli Ceyhun bey Saygilarimla HILAL MUNSIEdebiyyatIbrahimli X Azerbaycan siyasi muhacireti 1920 1991 B 1997 Qasimli M Guney Qafqasya boyuk devletlerin mengenesinde Azerbaycan tarihi 1920 1945 yillari Istanbul 2005 IstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi II cild Baki 2004 s 225 226