Həqiqi məhlullar

Həll olmuş maddə hissəciklərinin ölçüsü 1 nm-dən kiçik olan dispers sistemlərə həqiqi və ya molekulyar məhlullar (yaxud sadəcə məhlullar) deyilir. Belə məhlullarda həll olmuş maddə həlledicinin molekulları arasında molekul və ya ionlar şəklində paylanır.

İki və ya daha artıq komponentdən təşkil olunmuş birfazalı sistem məhlul adlanır. Məhlullar homogen sistemdir. Yəni məhlulun komponentləri qarşılıqlı surətdə bir-birinin kütləsində molekul, atom və ya ionlar şəklində bərabər paylanır. Bu zaman aqreqat halını dəyişməyən komponent həlledici hesab olunur. Məhlullar eyni aqreqat halına malik komponentlərdən əmələ gəldikdə isə miqdarca çoxluq təşkil edən komponent həlledici hesab olunur.

Aqreqat halına görə məhlullar qaz, maye və bərk olurlar.

Qazlarda molekullararası qarşılıqlı təsir son dərəcə az olduğundan adi təzyiqlərdə onlar bir-birində qeyri-məhdud şəkildə həll olur. Sıxılmış qazlar mayeni və hətta bərk maddəni həll edir.

Bərk məhlul bir maddənin kristal şəbəkəsində onun kristal quruluşunu dəyişdirmədən başqa bir və ya bir neçə maddə atomlarının və ya ionlarının müəyyən qayda üzrə paylanması nəticəsində əmələ gəlir.

Bütün məhlul növləri içərisində maye məhlullar (xüsusən sulu məhlullar) daha geniş yayılmışdır.

Qazların suda həll olma qabiliyyəti müxtəlifdir. Bu və ya digər qazla təmasda olan maye onun bir hissəsini özündə həll edir. Temperaturun atrması qazların mayelərdə həll olmasına bir qayda olaraq, mənfi, təzyiqin artması isə müsbət təsir göstərir.

Mayelərin bir-birində həll olması onların təbiətindən asılıdır. Su və spirtin qarşılıqlı həll olması onların molekulları arasında hidrogen rabitəsinin əmələ gəlməsi ilə əlaqədardır.

Bəzi mayelər isə bir-birində çox zəif həll olur: su və efir. Üçüncü qrup mayelər arasında qarşılıqlı həllolma praktiki surətdə getmir: su və kerosin.

Mayelərin qarşılıqlı həll olmasına temperatur, adətən müsbət təsir göstərir. Temperaturun artması ilə həllolma artdığı üçün müəyyən yüksək temperaturda mayelərin tam qarşılıqlı həll olması baş verir. Bu temperatur həmin mayelərin bir-birində həll olmasının böhran temperaturu adlanır.

Təzyiq mayelərin bir-birində həll olmasına çox zəif təsir göstərir.

Bərk maddələrin mayelərdə həll olmasına temperatur müxtəlif cür təsir göstərir. Həllolma istilik udulması ilə getdikdə, temperaturun artması həll olmanı sürətləndirir və əksinə.

Tempereturun 10C artması nəticəsində həll olmanın faizlə atrması və ya azalması həll olmanın temperatur əmsalı adlanır.

Bərk maddələrin mayelərdə həll olmasına təzyiq çox zəif təsir göstərir. Bərk maddənin doymuş məhulda həll olması zamanı həcmin artması baş verirsə, təzyiqin artması həll olmanı azaldır. Nəticədə həll olan maddə məhlulda çokür.

Maddələrin həllolma qabiliyyəti həllolma əmsalı ilə xarakterizə olunur.

Müəyyən temperaturda 1000 ml həlledicidə maksimum həll olmuş maddənin qramlarla miqdarına həllolma əmsalı deyilir. Vahidi q/l-dir.

Maddənin bir molunun həllolması prosesində ayrılan və ya sərf edilən istilik miqdarına həllolma istiliyi deyilir.

İstinadlar

1. "Arxivlənmiş surət". 2020-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-07-31.