Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kələm güvəsi (lat. Plutella maculipennis) — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinə aid olan növ.
| Kələm güvəsi | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: Kələm güvəsi | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
Həyat tərzi
Zərərvericiliyi
Azərbaycanda kənd təsərrüfatı bitkilərinin zərərvericiləri və xəstəlikləri haqda 1960-cı ilin icmalı və 1961-ci ildə proqnoz məlumatlarına əsasən 1960-cı ildə Abşeronda kələm bitkisinin kələm güvəsi ilə zədələnməsi 60-90% olmuşdur.
Nəsilvermə və inkişaf
Kələm güvəsinin kütləvi çoxalmasını Q.Y.Bey-Byenko səciyyələndirərək yazır ki, bir cüt kələm güvəsinin orta məhsuldarlığı 200 yumurta olarsa, 3-4 nəsil verdikdən sonra 1003 və ya 1004 ola bilər. Şübhəsiz ki, nəsildən-nəsilə bu növün miqdarı sürətlə artırır. Kələm güvəsi pup mərhələsini toxuduğu barama içərisində keçirir və orada da qışlayır. Qışlama məhsul qalıqları və yabanı xaççiçəkli bitkilər üzərində gedir. Aprel ayında puplardan çıxan kəpənəklər həmin bitkilərin üzərinə yumurta qoymağa başlayır. Bir dişi fərd hər topada 3-4 ədəd yumurta olmaqla 300-ə qədər yumurta qoya bilir. Yumurtadan çıxan I yaş tırtıllar yarpaq toxumasına girib onun içərisində açdığı lağımda yaşayır. 3-4 gün keçdikdən sonra onlar xaricə çıxaraq qidalanırlar. Qidalanma nəticəsində yarpaq səthinin bir hissəsində deşiklər əmələ gəlir, bir hissəsi isə toxunulmamış qalır ki, bu kələm güvəsinin zədələnməsinin xarakterik nişanəsidir. Kələm güvəsinin iri yaşlı tırtılları, kələm baş bağladığı dövrdə onun içərisinə girib orada qidalanırlar ki, bu məhsul üçün daha çox zərərlidir. Yumurtalardan I nəsil tırtıllar aprel ayının sonundan çıxmağa başlayır, kütləvi çıxış may ayının birinci yarısında müşahidə edilir. Tırtılların puplaşma dövrü may ayının birinci ongünlüyünün sonundan başlayır və may ayının axırına qədər davam edir. II nəsil kəpənəklərin uçuşu may ayının 18-22-si başlayır və iyun ayının birinci ongünlüyünün sonunda başa çatır. II nəsil kəpənəklərin yumurta qoyması may ayının 20-22-si başlayır və bu proses iyun ayının yarısına kimi davam edir. II nəsil tırtılların puplaşması iyun ayının əvvəlindən başlayır, ikinci ongünlüyün sonunda başa çatır. II nəsil kəpənəkləri iyunun ortalarında uçmağa başlayır və bu proses iyun ayının sonunda başa çatır. III nəsil kəpənəklərin yumurta qoyma prosesi iyun ayının ortalarından başlayır və iyunun axırına qədər davam edir. Puplaşma prosesi iyunun axırlarından başlayıb iyul ayının birinci ongünlüyünün sonunda başa çatır. IV nəsil kəpənəklərin uçuşu iyul ayının əvvəllərindən başlayıb ikinci ongünlüyün sonuna qədər davam edir. IV nəslin puplaşması 15-17 iyuldan başlayır və avqustun əvvəllərində başa çatır. V nəsil kəpənəkləri iyunun üçüncü ongünlüyündə uçmağa başlayır və avqust ayının başlanğıcınadək davam edir. V nəsil tırtılları iyulun sonunda görünməyə başlayır və avqustun 20-22-nə kimi davam edir. Axırıncı VI nəslin kəpənəkləri avqustun ortalarından uçmağa başlayır. Tırtılların puplaşması sentyabrda baş verir və pup mərhələsində qışlayırlar.
Qışlaması
Kələm güvəsi Azərbaycan şəraitində və eləcə də Quba-Xaçmaz bölgəsində pup mərhələsində qışlayır. M.B.Həsənova görə Quba-Xaçmaz bölgəsində kələm güvəsi pup mərhələsində 95%, yetkin (imaqo) fərd mərhələsində isə 15% qışlayır.
Yayılması
Kələm güvəsi geniş yayılan növ olub, mədəni və xaççiçəklilərdən ağbaş kələm, gül kələm, turp, xardal, turpəng və bir çox başqa bitkilər üzərində qidalanır və onlara zərər verir. Azərbaycanda Quba-Xaçmaz və Abşeron bölgəsində yayılmışdır.
İstinadlar
- Səfərova İ.M. Quba-Xaçmaz bölgəsində kələmin zərərvericiləri və başlıca zərərvericilərə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri. Gəncə: 2006, s. 60-65.
- Səfərova İ.M. Quba-Xaçmaz bölgəsində kələmin zərərvericiləri və başlıca zərərvericilərə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri. Gəncə: 2006, s. 60-65.
Ədəbiyyat
- Səfərova İ.M. Quba-Xaçmaz bölgəsində kələmin zərərvericiləri və başlıca zərərvericilərə qarşı kompleks mübarizə tədbirləri. Gəncə: 2006, s. 60-65.
Xarici keçidlər
- Naxçıvan Muxtar Respublikasında çəyirdəkli meyvə ağaclarına zərər verən həşəratlar və onların entomofaqları 2017-12-15 at the Wayback Machine
- Ekologiya və ətraf mühitin mühafizəsi[ölü keçid]
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kelem guvesi lat Plutella maculipennis bugumayaqlilar tipinin pulcuqqanadlilar destesine aid olan nov Kelem guvesiElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip Bugumayaqlilar Kelem guvesiBeynelxalq elmi adiPlutella xylostella L 1758Sekil axtarisiNCBI 51655EOL 956714Heyat terziZerervericiliyi Azerbaycanda kend teserrufati bitkilerinin zerervericileri ve xestelikleri haqda 1960 ci ilin icmali ve 1961 ci ilde proqnoz melumatlarina esasen 1960 ci ilde Abseronda kelem bitkisinin kelem guvesi ile zedelenmesi 60 90 olmusdur Nesilverme ve inkisaf Kelem guvesinin kutlevi coxalmasini Q Y Bey Byenko seciyyelendirerek yazir ki bir cut kelem guvesinin orta mehsuldarligi 200 yumurta olarsa 3 4 nesil verdikden sonra 1003 ve ya 1004 ola biler Subhesiz ki nesilden nesile bu novun miqdari suretle artirir Kelem guvesi pup merhelesini toxudugu barama icerisinde kecirir ve orada da qislayir Qislama mehsul qaliqlari ve yabani xaccicekli bitkiler uzerinde gedir Aprel ayinda puplardan cixan kepenekler hemin bitkilerin uzerine yumurta qoymaga baslayir Bir disi ferd her topada 3 4 eded yumurta olmaqla 300 e qeder yumurta qoya bilir Yumurtadan cixan I yas tirtillar yarpaq toxumasina girib onun icerisinde acdigi lagimda yasayir 3 4 gun kecdikden sonra onlar xarice cixaraq qidalanirlar Qidalanma neticesinde yarpaq sethinin bir hissesinde desikler emele gelir bir hissesi ise toxunulmamis qalir ki bu kelem guvesinin zedelenmesinin xarakterik nisanesidir Kelem guvesinin iri yasli tirtillari kelem bas bagladigi dovrde onun icerisine girib orada qidalanirlar ki bu mehsul ucun daha cox zererlidir Yumurtalardan I nesil tirtillar aprel ayinin sonundan cixmaga baslayir kutlevi cixis may ayinin birinci yarisinda musahide edilir Tirtillarin puplasma dovru may ayinin birinci ongunluyunun sonundan baslayir ve may ayinin axirina qeder davam edir II nesil kepeneklerin ucusu may ayinin 18 22 si baslayir ve iyun ayinin birinci ongunluyunun sonunda basa catir II nesil kepeneklerin yumurta qoymasi may ayinin 20 22 si baslayir ve bu proses iyun ayinin yarisina kimi davam edir II nesil tirtillarin puplasmasi iyun ayinin evvelinden baslayir ikinci ongunluyun sonunda basa catir II nesil kepenekleri iyunun ortalarinda ucmaga baslayir ve bu proses iyun ayinin sonunda basa catir III nesil kepeneklerin yumurta qoyma prosesi iyun ayinin ortalarindan baslayir ve iyunun axirina qeder davam edir Puplasma prosesi iyunun axirlarindan baslayib iyul ayinin birinci ongunluyunun sonunda basa catir IV nesil kepeneklerin ucusu iyul ayinin evvellerinden baslayib ikinci ongunluyun sonuna qeder davam edir IV neslin puplasmasi 15 17 iyuldan baslayir ve avqustun evvellerinde basa catir V nesil kepenekleri iyunun ucuncu ongunluyunde ucmaga baslayir ve avqust ayinin baslangicinadek davam edir V nesil tirtillari iyulun sonunda gorunmeye baslayir ve avqustun 20 22 ne kimi davam edir Axirinci VI neslin kepenekleri avqustun ortalarindan ucmaga baslayir Tirtillarin puplasmasi sentyabrda bas verir ve pup merhelesinde qislayirlar Qislamasi Kelem guvesi Azerbaycan seraitinde ve elece de Quba Xacmaz bolgesinde pup merhelesinde qislayir M B Hesenova gore Quba Xacmaz bolgesinde kelem guvesi pup merhelesinde 95 yetkin imaqo ferd merhelesinde ise 15 qislayir YayilmasiKelem guvesi genis yayilan nov olub medeni ve xacciceklilerden agbas kelem gul kelem turp xardal turpeng ve bir cox basqa bitkiler uzerinde qidalanir ve onlara zerer verir Azerbaycanda Quba Xacmaz ve Abseron bolgesinde yayilmisdir IstinadlarSeferova I M Quba Xacmaz bolgesinde kelemin zerervericileri ve baslica zerervericilere qarsi kompleks mubarize tedbirleri Gence 2006 s 60 65 Seferova I M Quba Xacmaz bolgesinde kelemin zerervericileri ve baslica zerervericilere qarsi kompleks mubarize tedbirleri Gence 2006 s 60 65 EdebiyyatSeferova I M Quba Xacmaz bolgesinde kelemin zerervericileri ve baslica zerervericilere qarsi kompleks mubarize tedbirleri Gence 2006 s 60 65 Xarici kecidlerNaxcivan Muxtar Respublikasinda ceyirdekli meyve agaclarina zerer veren heseratlar ve onlarin entomofaqlari 2017 12 15 at the Wayback Machine Ekologiya ve etraf muhitin muhafizesi olu kecid