Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tomazzo Kampanella (it. Tommaso Campanella, xaç suyuna salınarkən Covanni Domeniko adını alıb. it. Giovanni Domenico; 4 sentyabr 1568 – 21 may 1639[…], Paris, Fransa krallığı) — İtalyan yazıçısı və filosofu.
| Tomazzo Kampanella | |
|---|---|
| it. Tommaso Campanella | |
 | |
| Doğum adı | Giovan Domenico Campanella |
| Doğum tarixi | 4 sentyabr 1568 |
| Vəfat tarixi | 21 may 1639[…](70 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | fəlsəfə |
| Təhsili | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
XVII əsr italyan ədəbi fikrinin ən böyük nümayəndələrindən biri Tomazzo Kampanelladır. Onun əsl adı Can Demeniko olmuşdur. 15 yaşında isə o, rahib kimi Tommazo adını qəbul edir. 1591–1597-ci illər arasında o, dörd dəfə inkvizisiya məhkəməsinə cəlb edilir, işgəncə və təhqirlərə dözür, ittihamlar yüngül olduğu üçün azad edilir, lakin inkvizisiyanın hökmü ilə doğma yurdu Kalabriyaya qayıdır. Burada Kampanella İtaliyanı ispan ağalığından qurtarmaq üçün təşkil edilən sui-qəsdə qoşulur. Ağalar və kəndlilərin, şəhərlilərin və rahiblərin, hətta quldurların iştirak etdiyi bu sui-qəsdin üstü açılır. Tutulanlar istintaq zamanı bütün günahları Kampanellanın üstünə atırlar. Dövrünün qanunlarını gözəl bilən Kampanella ancaq özünü dəliliyə vurmaqla edamdan yaxa qurtarır. Kampanellanın ölüm cəzası 27 illik həbs cəzası ilə əvəz olunur.
O, XVII əsrin ilk rübünü həbsxanada Sant-Elmo qəsrinin quyusunda, qaranlıq içərisində keçirir. Bu kamera iyirmi altı pillə yerin altında idi, ora işıq düşmürdü. Kampanellanı burada əlli əsgər gözləyirdi. Hətta ən qəddar papa hüquqları bu zirzəmini həddindən artıq qəddar həbsxana adlandırmışlar. Bu həbsxananı artıq o vaxtlar "Kampanella çökəyi" adlandırmışdılar. 1626-cı ildə Romanın işə qarışması ilə Kampanellanı azad edirlər. Lakin heç bir ay keçmir ki, Kampanella üç ay müddətinə Roma inkvizisiyasının əlinə keçir. Papa VIII Urban ona bir müddət qayğı göstərir. Lakin ispanların və düşmənlərinin əlindən birdəfəlik qurtarmaq üçün mütəfəkkir yazıçı Fransaya qaçır və 1639-cu ildə orada vəfat edir.
Kampanellanın simasında onu intibah dövrünün humanistləri ilə yaxınlaşdıran cizgilər daha çoxdur, onda yeni dövrün insanlarına xas olan əlamətlər hələ tam formalaşmamışdır. O da T. Tasso kimi öz əsri ilə ayaqlaşmaq üçün dünyaya gec gəlmişdir. İnkvizisiya məhkəmələri onda ateizm, əsl bidətçilik tapmır. Üsyan hazırladığı və bunun üçün təbliğat apardığı dövrlərdə, zindanda olduğu ilk illərdən az-çox panteizmə meyil edən filosof tədricən ehtirasla katolik dinini yaymaq mövqeyinə keçir. Kampanellanın fikrincə, ka-tolikliyin prinsipləri təbiətin təbii qanunları ilə uyğun gəlirdi. Onda neoplatonizm görüşləri üstünlük təşkil edirdi. Kampanella inanırdı ki, o, ilahiyyatla fiziologiyanı, astronomiya və ritorikanı, fizika və məntiqi birləşdirə biləcəkdir. Kampanellaya görə, ağıl hər bir şeyin sirli mahiyyətini dərk etməklə, onunla birləşməklə, ümumdünya ahəngdarlığına, harmoniyasına qovuşur.
Kampanellanın ədəbi irsi olduqca zəngindir. Onun müraciət etmədiyi bir elm sahəsi göstərmək çətindir. Ədibin latınca və italyanca yazdığı əsərlərdə antik müəllifləri təqlid etmək norma və prinsiplərinə qarşı cəsarətli bir laqeydlik vardır. Bu cəhət ona hər bir məqamda öz kəskin, odlu sözünü deməyə imkan vermişdir.
Kampanellanın ədəbi irsinin mühüm bir qismini onun şeirləri təşkil edir. Onun "Kantika" adı altında toplanan şeirlərindən ancaq 164 nümunə qalmışdır. 1613-cü ildə ədibin pərəstişkarlarından olan T. Adami onun şeirlərindən səksən doqquzunu seçib bir məcmuə düzəldir. Bu məcmuə 1622-ci ildə "Settimontano Skvillanın bəzi fəlsəfi şeirlərinin toplusu" adı ilə nəşr olunur. Zınqırov demək olan Skvilla sözü Kampanella sözünün sinonimi idi. Kampanellanın şeirlərində də marinistlərdə olduğu kimi fərdiyyətçilik güclüdür. Gah qəsdən və zərurət üzündən meydana çıxıb təbiilik, gah da zaman üzərində hakim olmaq arzusundan irəli gələn fərdilik onun poeziyasını da barokko əsrinin şeiri kimi qiymətləndirməyə əsas verir. O, şeirlərində gah günəşə xitab edərək onun qaranlıq zindanına bir işıq şüası salmağı arzulayır, gah əzilən sadə xalqın acı taleyinə acıyır, nəhəng, güclü bir vəhşiyə oxşayan xalqın balaca bir uşağa bənzəyən ağalar tərəfindən idarə edildiyini xatırlayır. Xalqın cürətsizliyini, hakim təbəqələrin onu mənən və cismən əzməsini, müharibələr və zindanlarla məhv etməsini heyrətlə, təəccüblə yada salır. Başqa bir sonetində Kampanella kainatdakı şərafətin kökləri, səbəbləri haqqında söhbət açır, özünü sevərliyi, xudbinliyi yer üzərindəki şərin ən böyük baisi sayır.
"Ölməz ruh" adlı sonetində şair özünün sonsuz bilik ehtirasını, dünyanın sirlərini dərk etmək cəhdini əks etdirərək yazır:
Bütün kitabları oxudum tamam,
Ac bir adam kimi yedim onları.
Doymadım yedikcə yazılanları,
Nə qədər yedimsə, yenə də acam.
Elmə, biliyə doğru yönələn bu güclü ehtiras Kampanellanı intibah dövrünün nəhəngləri ilə doğmalaşdırır.
Tomazzo Kampanellanı dünya mədəniyyəti tarixinin ən görkəmli şəxsiyyətlərindən biri kimi tanıdan, heç şübhəsiz ki, onun "Günəş şəhəri" adlı utopik romanıdır. Bu romanda utopiya şəklində yazıçının ən yaxşı insan cəmiyyəti haqqındakı işıqlı arzuları əks olunmuşdur. Romanda təsvir edilir ki, bir nəfər dənizçi Hind okeanındakı adalardan birində bir dəstə adama rast gəlir. Onlar Avropa ictimai yaşayış sistemindən fərqli bir həyat tərzi ilə yaşayırlar. Onların hökmdarlarının adı Günəşdir, özləri də Günəşə sitayiş edirlər. Burada dövlətin başında Güc, müdriklik və məhəbbət durur. Xalqın "Müdriklik" adlı bircə kitabı vardır. O, yığcam və aydın bil dildə yazılmışdır.
Adanın əhalisi xüsusi mülkiyyət tanımır, onlar xüsusi mülkiyyəti bütün bəlaların səbəbi hesab edirlər. Hamı işlə məşğuldur. Cəmiyyətə xeyir vermək, onun xeyrinə çalışmaq bu ölkənin əhalisinin əsas məqsədidir. Onlar vətənə, yaşadıqları şəhərə məhəbbətlə yanaşırlar. Günəş şəhərinin adamlarında paxıllıq, xudbinlik, ikiüzlülük kimi sifətlər yoxdur.
İstinadlar
- Firpo L. CAMPANELLA, Tommaso // Dizionario Biografico degli Italiani (it.). 1974. Vol. 17.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
 | Yazıçı ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tomazzo Kampanella it Tommaso Campanella xac suyuna salinarken Covanni Domeniko adini alib it Giovanni Domenico 4 sentyabr 1568 21 may 1639 Paris Fransa kralligi Italyan yazicisi ve filosofu Tomazzo Kampanellait Tommaso CampanellaDogum adi Giovan Domenico CampanellaDogum tarixi 4 sentyabr 1568Vefat tarixi 21 may 1639 1639 05 21 70 yasinda Vefat yeri Paris Fransa kralligiElm sahesi felsefeTehsili Padua Universiteti Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMetaphysica 1638 XVII esr italyan edebi fikrinin en boyuk numayendelerinden biri Tomazzo Kampanelladir Onun esl adi Can Demeniko olmusdur 15 yasinda ise o rahib kimi Tommazo adini qebul edir 1591 1597 ci iller arasinda o dord defe inkvizisiya mehkemesine celb edilir isgence ve tehqirlere dozur ittihamlar yungul oldugu ucun azad edilir lakin inkvizisiyanin hokmu ile dogma yurdu Kalabriyaya qayidir Burada Kampanella Italiyani ispan agaligindan qurtarmaq ucun teskil edilen sui qesde qosulur Agalar ve kendlilerin seherlilerin ve rahiblerin hetta quldurlarin istirak etdiyi bu sui qesdin ustu acilir Tutulanlar istintaq zamani butun gunahlari Kampanellanin ustune atirlar Dovrunun qanunlarini gozel bilen Kampanella ancaq ozunu deliliye vurmaqla edamdan yaxa qurtarir Kampanellanin olum cezasi 27 illik hebs cezasi ile evez olunur O XVII esrin ilk rubunu hebsxanada Sant Elmo qesrinin quyusunda qaranliq icerisinde kecirir Bu kamera iyirmi alti pille yerin altinda idi ora isiq dusmurdu Kampanellani burada elli esger gozleyirdi Hetta en qeddar papa huquqlari bu zirzemini heddinden artiq qeddar hebsxana adlandirmislar Bu hebsxanani artiq o vaxtlar Kampanella cokeyi adlandirmisdilar 1626 ci ilde Romanin ise qarismasi ile Kampanellani azad edirler Lakin hec bir ay kecmir ki Kampanella uc ay muddetine Roma inkvizisiyasinin eline kecir Papa VIII Urban ona bir muddet qaygi gosterir Lakin ispanlarin ve dusmenlerinin elinden birdefelik qurtarmaq ucun mutefekkir yazici Fransaya qacir ve 1639 cu ilde orada vefat edir Kampanellanin simasinda onu intibah dovrunun humanistleri ile yaxinlasdiran cizgiler daha coxdur onda yeni dovrun insanlarina xas olan elametler hele tam formalasmamisdir O da T Tasso kimi oz esri ile ayaqlasmaq ucun dunyaya gec gelmisdir Inkvizisiya mehkemeleri onda ateizm esl bidetcilik tapmir Usyan hazirladigi ve bunun ucun tebligat apardigi dovrlerde zindanda oldugu ilk illerden az cox panteizme meyil eden filosof tedricen ehtirasla katolik dinini yaymaq movqeyine kecir Kampanellanin fikrince ka tolikliyin prinsipleri tebietin tebii qanunlari ile uygun gelirdi Onda neoplatonizm gorusleri ustunluk teskil edirdi Kampanella inanirdi ki o ilahiyyatla fiziologiyani astronomiya ve ritorikani fizika ve mentiqi birlesdire bilecekdir Kampanellaya gore agil her bir seyin sirli mahiyyetini derk etmekle onunla birlesmekle umumdunya ahengdarligina harmoniyasina qovusur Kampanellanin edebi irsi olduqca zengindir Onun muraciet etmediyi bir elm sahesi gostermek cetindir Edibin latinca ve italyanca yazdigi eserlerde antik muellifleri teqlid etmek norma ve prinsiplerine qarsi cesaretli bir laqeydlik vardir Bu cehet ona her bir meqamda oz keskin odlu sozunu demeye imkan vermisdir Tomazzo Kampanella La Citta del Sole Carabba 1915 Kampanellanin edebi irsinin muhum bir qismini onun seirleri teskil edir Onun Kantika adi altinda toplanan seirlerinden ancaq 164 numune qalmisdir 1613 cu ilde edibin perestiskarlarindan olan T Adami onun seirlerinden seksen doqquzunu secib bir mecmue duzeldir Bu mecmue 1622 ci ilde Settimontano Skvillanin bezi felsefi seirlerinin toplusu adi ile nesr olunur Zinqirov demek olan Skvilla sozu Kampanella sozunun sinonimi idi Kampanellanin seirlerinde de marinistlerde oldugu kimi ferdiyyetcilik gucludur Gah qesden ve zeruret uzunden meydana cixib tebiilik gah da zaman uzerinde hakim olmaq arzusundan ireli gelen ferdilik onun poeziyasini da barokko esrinin seiri kimi qiymetlendirmeye esas verir O seirlerinde gah gunese xitab ederek onun qaranliq zindanina bir isiq suasi salmagi arzulayir gah ezilen sade xalqin aci taleyine aciyir neheng guclu bir vehsiye oxsayan xalqin balaca bir usaga benzeyen agalar terefinden idare edildiyini xatirlayir Xalqin curetsizliyini hakim tebeqelerin onu menen ve cismen ezmesini muharibeler ve zindanlarla mehv etmesini heyretle teeccuble yada salir Basqa bir sonetinde Kampanella kainatdaki serafetin kokleri sebebleri haqqinda sohbet acir ozunu severliyi xudbinliyi yer uzerindeki serin en boyuk baisi sayir Olmez ruh adli sonetinde sair ozunun sonsuz bilik ehtirasini dunyanin sirlerini derk etmek cehdini eks etdirerek yazir Butun kitablari oxudum tamam Ac bir adam kimi yedim onlari Doymadim yedikce yazilanlari Ne qeder yedimse yene de acam Elme biliye dogru yonelen bu guclu ehtiras Kampanellani intibah dovrunun nehengleri ile dogmalasdirir Tomazzo Kampanellani dunya medeniyyeti tarixinin en gorkemli sexsiyyetlerinden biri kimi tanidan hec subhesiz ki onun Gunes seheri adli utopik romanidir Bu romanda utopiya seklinde yazicinin en yaxsi insan cemiyyeti haqqindaki isiqli arzulari eks olunmusdur Romanda tesvir edilir ki bir nefer denizci Hind okeanindaki adalardan birinde bir deste adama rast gelir Onlar Avropa ictimai yasayis sisteminden ferqli bir heyat terzi ile yasayirlar Onlarin hokmdarlarinin adi Gunesdir ozleri de Gunese sitayis edirler Burada dovletin basinda Guc mudriklik ve mehebbet durur Xalqin Mudriklik adli birce kitabi vardir O yigcam ve aydin bil dilde yazilmisdir Adanin ehalisi xususi mulkiyyet tanimir onlar xususi mulkiyyeti butun belalarin sebebi hesab edirler Hami isle mesguldur Cemiyyete xeyir vermek onun xeyrine calismaq bu olkenin ehalisinin esas meqsedidir Onlar vetene yasadiqlari sehere mehebbetle yanasirlar Gunes seherinin adamlarinda paxilliq xudbinlik ikiuzluluk kimi sifetler yoxdur IstinadlarFirpo L CAMPANELLA Tommaso Dizionario Biografico degli Italiani it 1974 Vol 17 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Archivio Storico Ricordi 1808 Yazici ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin