Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Qırx — say sistemində ədədlərdən biridir. Otuz doqquzdan sonra, Qırx birdən əvvəl gəlir.
| 40 | |
|---|---|
| qırx | |
| ← 38 · 39 · 40 · 41 · 42 → | |
| Faktorizasiya | 23· 5 |
| Rum rəqəmi | XL |
| İkili | 101000 |
| Səkkizlik | 50 |
| Onaltılıq | 28 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Türk mədəniyyətində 40 ədədi
Qırx, türk, altay, orta Asiya və yaxın şərq mifologiyalarında və xalq mədəniyyətində ayrıca İslam inancında müqəddəs ədəddir. Kırk, Gırk, Kırh, Kırn olaraq da deyilər. İslamın təsiri əhəmiyyətini artmışdır. Qırx övliya tərəfindən və ya qırx şaman tərəfindən qorunan müqəddəs şəxslərə "qırxlı" adı verilər. Burla Xatunun döyüşçü Qırx Qız köməkçisi vardır. Yeni doğum etmiş bir qadının yanına bir-iki adam xaric qırx gün ərzində kimsə girib çıxmaz. Bundan başqa bu müddət uşağın "qırxının çıxması" mənasına da gəlir ki, bu anlayışa bağlı ənənələr vardır; dua oxunması, yemək verilməsi kimi. Ölünün qırxının çıxması da yenə bənzər şəkildə dualarla və halva edilərək həyata keçirilir. Bu anlayışın əsasında ruhun yaşadığı evi qırx gün sonra tərk etdiyi inancı vardır. Qırğız bayrağında günəşin ətrafında qırx qırğız boyunu işarələyən qırx şüa vardır. Dədə Qorqud Hikayeleri, Manas Dastanı, Qırğız Törəyiş Əfsanəsində Qırx Qız vardır. Oğuz Xanın verdiyi şölənlərdə diktirdiği direklərin boyu qırx qulac uzunluğundadır. Hekayə və nağıllarda "qırx gün, qırx gecə" toylar edilir. Cəza üçün "qırx qatır və ya qırx sətir" şəklində bir tətbiq bəhs edilir. Əjdahalar qırx gün (və ya qırx il) yatarlar. Əjdahalardan qırx qıl koparılır və atəşdə yandırılar, əjdaha ancaq o zaman ölür. İslamiyyətdə isə ölümün ardından qırx gün sonra mövlud və Quran oxunar. Musa Peyğəmbər, Tanrının buyruqlarını qırx gün-qırx gecədə almışdır.
Qırxlar , türk xalq inancında Qırx Övliya deməkdir. Xristian türklərdə 40 Əziz anlayışı vardır. Onlar üçün 40 şam yandırılır. Qırxlar qarışan igidlər də bir daha görünməzlər. Xəstələrin şəfa üçün getdiyi "Çilten Ocağı" Asiyada fərqli bölgələrdə mövcuddur. Qırx Çilten və ya Qırx Eren adıyla da xatırlanarlar. Qışın ardından baharda yenidən dirilməyə hazırlıq prosesi kimi qışda təbiətdəki üç dəfə ölüb dirilməyi ifadə edən və ilki qırx gün davam edən üç dövrün adı Çilli şəklində keçər. Böyük Çilli 40 gün, Kiçik Çilli 20 gün, Boz Çilli isə Nevruz'a qədər gedər.
Riyaziyyatda
Əsas hesablamalarda
- Qırx ədədi — cüt ədəddir və eyni zamanda mürəkkəb ədəddir. Belə ki, 1, 2, 4, 5, 8, 10, 20 və 40 ədədlərinə qalıqsız bölünür.
Say sistemində
Elmdə
Dində
"Qırx" kəlməsi haqqında qırx incəlik 1-Həzrət Peyğəmbəri-Əkrəm (s) buyurmuşdur:"Hər kim qırx gün müddətində əməllərini ixlasla yerinə yetirsə,elm və hikmət çeşmələri onun qəlbindən dilinə cari olar.
2-İmam Baqir (ə) buyurmuşdur:"İnsan qırx gün müddətində imanını Allah Üçün xalis etsə,Allah-Təala onu dünyaya qarşı rəğbətsiz edər,dünyanın dərdini və dərmanını ona tanıtdırar,daha sonra hikməti onun qəlbində möhkəmləndirib,dilini hikmət ilə danışığa gətirər".
3-Fəzl ibn Yəsar deyir:İmam Baqir (ə)-ın belə buyurduğunu eşitdim:"Hər kəs şərab içsə,namazı qirx gün ərzində qəbul olunmaz.
4-İmam Sadiq(ə) buyurmuşdur:"Hər kəs mömin qardaşlarından qırx nəfəri dua etdikdən sonra özünü dua etsə,onun hər iki duası qəbul olar".
5-İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur:Bir mömin şəxs dünyasını dəyişdikdə,qırx nəfər mömin şəxs dəfn mərasimində iştirak edib,onun mömin olduğuna şəhadət versələr,Allah-Təala onu bağışlayar".
6-Həzrət Peyğəmbəti-Əkrəm(s) buyurmuşdur:"Bir şəxsin biz Əhli-Beytə məhəbbət barədə yaydığı qırx hədis ,onun sədəqə verdiyi qırx min dinardan(qızıl puldan)üstündür.Allah-Təala ona hər bir hədis üçün bir peyğəmbər savabınl,hədisin hər bir hərfi üçünsə qiyamət günü bir nur verər".
7-Həzrət Peyğəmbəri-Əkrəm(s) buyurmuşdur:"Ümmətimdən hər kəs camaatın istifadə etməsi üçün qırx hədis əzbərləyərsə,Allah-Təala onu qiyamət günü fəqih və alim halında gətirər". 8-Həzrət Peyğəmbəri-Əkrəm(s) imam Əli (ə)-a vəsiyyət edərək buyurmuşdur:"Ya Əli! Ümmətimdən hər kəs Allahın razılığını qazanmaq məqsədila qırx hədis əzbərləyərsə,Allah-Təala onu qiyamət günündə peyğəmbərlər,övliyalar,şəhidlər və layiqli şəxslərlə birgə məşhur edər". 9-İmam Sadiq (ə) buyurmuşdur:"Hər kim halal və haram barəsində bizim hədislərimizdən qırx hədisi hifz edərsə,Allah-Təala qiyamət günü onu alim və fəqih halında gətirər və ona əzab verməz". 10-Həzrət Rəsuli-Əkrəm(s) buyurmuşdur:" Mənim ümmətimdən hər kəs sünnədən qırx hədis əzbərləyərsə,qiyamət günü ona şəfaət edərəm".
İnam və etiqadlarda
Qırx dini etiqadlarda çoxluq anlamındadır. "Qırx düyməli paltar", "qırx otaq", "qırx dəvəli yük" deyəndə ilk baxışda sakrallıq hiss olunmur.
Azərbaycan türklərinin "Əsli və Kərəm" eposunun mifoloji qaynaqlarında qırx düyməli xalat gerçək aləmin bitməsi – ömür yolunun bağlanması, o biri dünyanın qapısının isə açılması kimi mənalandırılır. Lakin düymələr açılıb axıra çatan kimi təzədən bağlananda bu rəqəmin arxasında sirli aləm gizləndiyi aşkarlanır.
Mənbə
- Türk Əfsanə Sözlüyü, Dəniz Qaraqurd, Türkiyə, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) (türk.)
İstinadlar
- (PDF). 2011-10-14 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-14.
Xarici keçidlər
- Kırklar (türk.)
- Türk Mitolojisi Sözlüğü, Pınar Karaca (Kırk Erenler)[ölü keçid] (türk.)
- Türk mifologiyasında əhəmiyyətli Sayılar, Süheyla Sarıtaş 2012-10-21 at the Wayback Machine (türk.)
 | Riyaziyyat ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax 40 deqiqlesdirme Qirx say sisteminde ededlerden biridir Otuz doqquzdan sonra Qirx birden evvel gelir 40qirx 38 39 40 41 42 Faktorizasiya 23 5Rum reqemi XLIkili 101000Sekkizlik 50Onaltiliq 28 Vikianbarda elaqeli mediafayllarTurk medeniyyetinde 40 edediQirx turk altay orta Asiya ve yaxin serq mifologiyalarinda ve xalq medeniyyetinde ayrica Islam inancinda muqeddes ededdir Kirk Girk Kirh Kirn olaraq da deyiler Islamin tesiri ehemiyyetini artmisdir Qirx ovliya terefinden ve ya qirx saman terefinden qorunan muqeddes sexslere qirxli adi veriler Burla Xatunun doyuscu Qirx Qiz komekcisi vardir Yeni dogum etmis bir qadinin yanina bir iki adam xaric qirx gun erzinde kimse girib cixmaz Bundan basqa bu muddet usagin qirxinin cixmasi menasina da gelir ki bu anlayisa bagli eneneler vardir dua oxunmasi yemek verilmesi kimi Olunun qirxinin cixmasi da yene benzer sekilde dualarla ve halva edilerek heyata kecirilir Bu anlayisin esasinda ruhun yasadigi evi qirx gun sonra terk etdiyi inanci vardir Qirgiz bayraginda gunesin etrafinda qirx qirgiz boyunu isareleyen qirx sua vardir Dede Qorqud Hikayeleri Manas Dastani Qirgiz Toreyis Efsanesinde Qirx Qiz vardir Oguz Xanin verdiyi solenlerde diktirdigi direklerin boyu qirx qulac uzunlugundadir Hekaye ve nagillarda qirx gun qirx gece toylar edilir Ceza ucun qirx qatir ve ya qirx setir seklinde bir tetbiq behs edilir Ejdahalar qirx gun ve ya qirx il yatarlar Ejdahalardan qirx qil koparilir ve atesde yandirilar ejdaha ancaq o zaman olur Islamiyyetde ise olumun ardindan qirx gun sonra movlud ve Quran oxunar Musa Peygember Tanrinin buyruqlarini qirx gun qirx gecede almisdir Qirxlar turk xalq inancinda Qirx Ovliya demekdir Xristian turklerde 40 Eziz anlayisi vardir Onlar ucun 40 sam yandirilir Qirxlar qarisan igidler de bir daha gorunmezler Xestelerin sefa ucun getdiyi Cilten Ocagi Asiyada ferqli bolgelerde movcuddur Qirx Cilten ve ya Qirx Eren adiyla da xatirlanarlar Qisin ardindan baharda yeniden dirilmeye hazirliq prosesi kimi qisda tebietdeki uc defe olub dirilmeyi ifade eden ve ilki qirx gun davam eden uc dovrun adi Cilli seklinde kecer Boyuk Cilli 40 gun Kicik Cilli 20 gun Boz Cilli ise Nevruz a qeder geder RiyaziyyatdaEsas hesablamalarda Qirx ededi cut ededdir ve eyni zamanda murekkeb ededdir Bele ki 1 2 4 5 8 10 20 ve 40 ededlerine qaliqsiz bolunur Say sistemindeElmdeDinde Qirx kelmesi haqqinda qirx incelik 1 Hezret Peygemberi Ekrem s buyurmusdur Her kim qirx gun muddetinde emellerini ixlasla yerine yetirse elm ve hikmet cesmeleri onun qelbinden diline cari olar 2 Imam Baqir e buyurmusdur Insan qirx gun muddetinde imanini Allah Ucun xalis etse Allah Teala onu dunyaya qarsi regbetsiz eder dunyanin derdini ve dermanini ona tanitdirar daha sonra hikmeti onun qelbinde mohkemlendirib dilini hikmet ile danisiga getirer 3 Fezl ibn Yesar deyir Imam Baqir e in bele buyurdugunu esitdim Her kes serab icse namazi qirx gun erzinde qebul olunmaz 4 Imam Sadiq e buyurmusdur Her kes momin qardaslarindan qirx neferi dua etdikden sonra ozunu dua etse onun her iki duasi qebul olar 5 Imam Sadiq e buyurmusdur Bir momin sexs dunyasini deyisdikde qirx nefer momin sexs defn merasiminde istirak edib onun momin olduguna sehadet verseler Allah Teala onu bagislayar 6 Hezret Peygembeti Ekrem s buyurmusdur Bir sexsin biz Ehli Beyte mehebbet barede yaydigi qirx hedis onun sedeqe verdiyi qirx min dinardan qizil puldan ustundur Allah Teala ona her bir hedis ucun bir peygember savabinl hedisin her bir herfi ucunse qiyamet gunu bir nur verer 7 Hezret Peygemberi Ekrem s buyurmusdur Ummetimden her kes camaatin istifade etmesi ucun qirx hedis ezberleyerse Allah Teala onu qiyamet gunu feqih ve alim halinda getirer 8 Hezret Peygemberi Ekrem s imam Eli e a vesiyyet ederek buyurmusdur Ya Eli Ummetimden her kes Allahin raziligini qazanmaq meqsedila qirx hedis ezberleyerse Allah Teala onu qiyamet gununde peygemberler ovliyalar sehidler ve layiqli sexslerle birge meshur eder 9 Imam Sadiq e buyurmusdur Her kim halal ve haram baresinde bizim hedislerimizden qirx hedisi hifz ederse Allah Teala qiyamet gunu onu alim ve feqih halinda getirer ve ona ezab vermez 10 Hezret Resuli Ekrem s buyurmusdur Menim ummetimden her kes sunneden qirx hedis ezberleyerse qiyamet gunu ona sefaet ederem Inam ve etiqadlardaQirx dini etiqadlarda coxluq anlamindadir Qirx duymeli paltar qirx otaq qirx develi yuk deyende ilk baxisda sakralliq hiss olunmur Azerbaycan turklerinin Esli ve Kerem eposunun mifoloji qaynaqlarinda qirx duymeli xalat gercek alemin bitmesi omur yolunun baglanmasi o biri dunyanin qapisinin ise acilmasi kimi menalandirilir Lakin duymeler acilib axira catan kimi tezeden baglananda bu reqemin arxasinda sirli alem gizlendiyi askarlanir MenbeTurk Efsane Sozluyu Deniz Qaraqurd Turkiye 2011 OTRS CC BY SA 3 0 turk Istinadlar PDF 2011 10 14 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 10 14 Xarici kecidlerKirklar turk Turk Mitolojisi Sozlugu Pinar Karaca Kirk Erenler olu kecid turk Turk mifologiyasinda ehemiyyetli Sayilar Suheyla Saritas 2012 10 21 at the Wayback Machine turk Riyaziyyat ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin