Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İllig xaqan (𐰃𐰞𐰞𐰃𐰏𐰴𐰍𐰣) — Şərqi Göytürk xaqanlığının son müstəqil xaqanı. Yami xaqanın kiçik oğu idi. Anası isə xalqından Poşi (婆施) idi. Əsl adı Topi idi. Atasının dövründə Külüg Tarxan (胡祿達官) tərbiyəsinə verilmiş, Bağa Çor şad titulu almışdı.
| İllig xaqan | |
|---|---|
| 頡利可汗 | |
| 620 – 630 | |
| Əvvəlki | Çula xaqan |
| Sonrakı | Kilibi xaqan |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Taypu |
| Vəfat səbəbi | Xəstəlik |
| Dəfn yeri | şərqində |
| Fəaliyyəti | hərbi qulluqçu |
| Atası | Yami xaqan |
| Anası | Poşi |
| Həyat yoldaşı | Şahzadə Yiçenq |
| Uşağı | Yükük şad |
| Dini | Tenqriçilik |
İlk dövrləri
620-ci ildə, qardaşı Çula xaqanın ölümündən sonra taxta çıxmışdı. İlk işi Tan sülaləsinə hücum etmək oldu. Qardaşıoğlu Yuşe şada 10.000 əsgər verib Linçjounu mühasirəyə göndərmişdi. Həmçinin Şibi xaqanın oğlu Tolis xana şərq torpaqlarını verərək özünə müttəfiq yaratdı.
621-624 müharibəsi
621-622ci illərdə Yanmeni mühasirəyə almış və yağmaları artırmışdı. İmperatorun sülh təklifinə isə məhəl qoymurdu. Uzun sürən qırğınlardan sonra 624-cü ildə sülh bağlanmışdı. Tan sülaləsi isə yeni bir döyüşə hazırlaşırdı.
625-626 müharibəsi
Xaqan 625-ci ildə yenidən Şanhsiyə hücuma keçdi. Lakin çox keçmədən sayəsində yenidən sülh bağlandı. 3000 at, 10000 qoyun qarşılığında türk əsirlər geriyə qaytarıldı.
Son dövrləri
627-ci ildə xaqanlıq ən zəif dövrünə qədəm qoydu. Seyanto xanlığının başçılığı ilə üsyanı onu Tan sülaləsi qarşısında köməksiz qoydu. 628-ci ildə Tolis xan və kidan ordusu üsyana qalxdı. Çinlilər Tolisə dəstək olurdu. Xaqan buna görə də anası Poşinin xalqı olan lara sığınmağa cəhd etdi. Xaqan 630-cu ildə imperatorun əmisioğlu və köməkçisi Çenq Paohsianq (張寶相) tərəfindən həbs edildi. 29 mart 630-cu ildə paytaxt Çanqana gətirildi.
Hakimiyyətdən sonra
Onun hakimiyyətinin sonu elə Şərqi Göytürk xaqanlığının da bir müstəqil dövlət kimi sonunu gətirdi. Bundan sonra Jimi sistemi altında muxtar vilayət sisteminə bənzər bir sistemlə xaqanlar hakimiyyətə gəlməyə başladı. Xaqan 632-ci ildən sonra Kuo prefekturasının hərbi qubernatoru təyin olundu. Daha sonra isə ona "Saray Mühafizlərinin Sağ Alay Sərkərdəsi" (右衛大將軍) titulu verilmişdi. Taypada çadırda yaşamağa başlamışdı. Sürətlə arıqlayır və ruhdan düşürdü. 4 il sonra vəfat etdi və bədəni yandırıldı. Külü nın şərq sahilində dəfn edildi. Məzarı tapılmamışdır.
Ailəsi
Qardaşlarının keçmiş xatunu şahzadə Yiçenqlə evlənmişdir. Oğulları:
- Tiluçi (疊羅支) — 630-cu ildə Çinə əsir düşmüşdür. Çin mənbələrinə görə o "düzgün xarakterli və vəfalı" biri idi. Aqibəti haqda məlumat yoxdur.
- Yükük şad — 627-ci ildən öncə Bügüt, Uyğur və Tonqra tayfalarını idarə edirdi.
- (610 - 651) — Saray Mühafizlərinin Tun Alayının bir zabiti idi.
- — nin babası idi.
- İl Etmiş bəy - İltəriş xaqanın atası olduğu güman edilir.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Hsie Tanq Şu, 215a (1975:6029)
- Çiu Tanq Şu, 194a (1975:5154)
- Çiu Tanq Şu, 3 (1975:39)
- Hsie Tanq Şu, 215a (1976:6036)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Illig xaqan 𐰃𐰞𐰞𐰃𐰏𐰴𐰍𐰣 Serqi Goyturk xaqanliginin son musteqil xaqani Yami xaqanin kicik ogu idi Anasi ise xalqindan Posi 婆施 idi Esl adi Topi idi Atasinin dovrunde Kulug Tarxan 胡祿達官 terbiyesine verilmis Baga Cor sad titulu almisdi Illig xaqan頡利可汗Serqi Goyturk xaqanliginin IV xaqani620 630EvvelkiCula xaqanSonrakiKilibi xaqanSexsi melumatlarVefat tarixi 634Vefat yeri TaypuVefat sebebi XestelikDefn yeri serqindeFealiyyeti herbi qulluqcuAtasi Yami xaqanAnasi PosiHeyat yoldasi Sahzade YicenqUsagi Yukuk sadDini TenqricilikIlk dovrleri620 ci ilde qardasi Cula xaqanin olumunden sonra taxta cixmisdi Ilk isi Tan sulalesine hucum etmek oldu Qardasioglu Yuse sada 10 000 esger verib Lincjounu muhasireye gondermisdi Hemcinin Sibi xaqanin oglu Tolis xana serq torpaqlarini vererek ozune muttefiq yaratdi 621 624 muharibesi621 622ci illerde Yanmeni muhasireye almis ve yagmalari artirmisdi Imperatorun sulh teklifine ise mehel qoymurdu Uzun suren qirginlardan sonra 624 cu ilde sulh baglanmisdi Tan sulalesi ise yeni bir doyuse hazirlasirdi 625 626 muharibesiXaqan 625 ci ilde yeniden Sanhsiye hucuma kecdi Lakin cox kecmeden sayesinde yeniden sulh baglandi 3000 at 10000 qoyun qarsiliginda turk esirler geriye qaytarildi Son dovrleri627 ci ilde xaqanliq en zeif dovrune qedem qoydu Seyanto xanliginin basciligi ile usyani onu Tan sulalesi qarsisinda komeksiz qoydu 628 ci ilde Tolis xan ve kidan ordusu usyana qalxdi Cinliler Tolise destek olurdu Xaqan buna gore de anasi Posinin xalqi olan lara siginmaga cehd etdi Xaqan 630 cu ilde imperatorun emisioglu ve komekcisi Cenq Paohsianq 張寶相 terefinden hebs edildi 29 mart 630 cu ilde paytaxt Canqana getirildi Hakimiyyetden sonraOnun hakimiyyetinin sonu ele Serqi Goyturk xaqanliginin da bir musteqil dovlet kimi sonunu getirdi Bundan sonra Jimi sistemi altinda muxtar vilayet sistemine benzer bir sistemle xaqanlar hakimiyyete gelmeye basladi Xaqan 632 ci ilden sonra Kuo prefekturasinin herbi qubernatoru teyin olundu Daha sonra ise ona Saray Muhafizlerinin Sag Alay Serkerdesi 右衛大將軍 titulu verilmisdi Taypada cadirda yasamaga baslamisdi Suretle ariqlayir ve ruhdan dusurdu 4 il sonra vefat etdi ve bedeni yandirildi Kulu nin serq sahilinde defn edildi Mezari tapilmamisdir AilesiQardaslarinin kecmis xatunu sahzade Yicenqle evlenmisdir Ogullari Tiluci 疊羅支 630 cu ilde Cine esir dusmusdur Cin menbelerine gore o duzgun xarakterli ve vefali biri idi Aqibeti haqda melumat yoxdur Yukuk sad 627 ci ilden once Bugut Uygur ve Tonqra tayfalarini idare edirdi 610 651 Saray Muhafizlerinin Tun Alayinin bir zabiti idi nin babasi idi Il Etmis bey Ilteris xaqanin atasi oldugu guman edilir IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Hsie Tanq Su 215a 1975 6029 Ciu Tanq Su 194a 1975 5154 Ciu Tanq Su 3 1975 39 Hsie Tanq Su 215a 1976 6036