Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zəngəzur ekspedisiyası — Azərbaycan və Ermənistanın gənc respublikaları tərəfindən mübahisə edilən və Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı son maneəni aradan qaldırmaq üçün, Azərbaycan müntəzəm qoşunlarının Qarabağdan Zəngəzura girişi. Naxçıvanda Türkiyədən olan iki taqımının dəstəyi ilə oxşar hərbi əməliyyat keçirilirdi.
| Zəngəzur ekspedisiyası | |||
|---|---|---|---|
| Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi | |||
| Tarix | 3/4-7 noyabr 1919 | ||
| Yeri | Zəngəzur qəzası | ||
| Səbəbi | Zəngəzur üzərində Azərbaycan nəzarətini qurmağa cəhd göstərməsi | ||
| Nəticəsi | Azərbaycan qüvvələri hərbi əməliyyatların davam etdirilməsinə və etnik təmizləmələrə baxmayaraq, öz mövqelərinə və ya Tiflis müqaviləsinə qayıtdılar. | ||
| Ərazi dəyişikliyi | Status-kvonun saxlanılması | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
Haqqında
1918-ci ildə Zəngəzurda, eləcə də qarışıq erməni-azərbaycanlı əhalisi olan digər ərazilərdə millətlərarası müharibə başlamışdı. 1918-ci ildə çıxan qarşıdurmalar nəticəsində, Ermənistan hökumətindən asılı olmayan, yerli erməni rəhbərliyi (Zəngəzur Mərkəzi Milli Şurası) Zəngəzurun əksər hissəsini, azərbaycanlılar isə Gorusu Tatev monastırı ilə Qafan və Meğridən ayıran Bərgüşad silsiləsini və Gorusun şimalındaki dağları idarə edirdi.
Nə Azərbaycan, nə də Ermənistan, mahalı öz nəzarəti altına götürə bilmirdi. Lakin 1919-cu ilin yanvarında Qafqazdakı Britaniya rəhbərliyi Xosrov bəy Sultanovu Azərbaycan hökumətinin Qarabağ və Zəngəzurun general-qubernatoru vəzifəsinə təyin olunduğunu təsdiq etdi və bu, erməni tərəfinin etirazlarına səbəb oldu. Bundan sonra Azərbaycan tərəfinin reaksiyası gəldi. Britaniya komandanlığı tərəflərin Paris Sülh Konfransının qərarını gözləməyi təklif etdi. Britaniyalıların Ermənistana Şərur-Naxçıvan verməsi qərarından sonra Zəngəzurun Ermənistana verilməsi tələbləri daha da artdı. 1919-cu il martın 6-da Gorusa Ermənistan hökumətinin Zəngəzurun Ermənistana daxil olmasını təşviq etmək sifarişi ilə leytenant-polkovnik gəldi. O, üç həftədən sonra Zəngəzur şəhərindəki il başçılarının konfransında iştirak etdi, hansı ki, Ermənistanın hakimiyyət orqanı yenidən təşkil edirdi və bu orqanı Zəngəzur və Qarabağın Regional Şurası yenidən adlandırdı. Ancaq adına baxmayaraq, orqanın hakimiyyəti Zəngəzurla məhdud idi. Əsas məqsədi mübahisəli bölgəni Ermənistana daxil edən şuranın tərkibi — daşnaklar, bolşeviklər və qeyri-partiyalı — 7 yerli liderdən, 5 Qarabağdan qovulan nəfərdən ibarət idi. mülki rəhbərliyə rəhbərlik edirdi, Şahmazyan isə müvəqqəti komissar və İrəvanla əlaqə zabiti kimi işini davam edirdi. Ermənilər Azərbaycana və hətta Britaniya komandanlığına qarşı çıxmağa hazırlaşırdılar.
Döyüşlər
Aprel ayının ortalarından etibarən yerli müsəlmanlar (əsasən azərbaycanlılar, daha az dərəcədə kürdlər) və ermənilər arasında döyüşlər başladı. Döyüşlərin nəticəsində, mərkəz Zəngəzurun bir çox azərbaycanlıları rayonun sərhədlərinə, şərqdəki çöllərə və ya İrana çəkilməyə məcbur oldular. Azərbaycan qan tökülməsinə etiraz etsə də, Ermənistan hökuməti bu pozuntuları təkzib etdi. İyunun 21-də "Azərbaycan" qəzeti Xosrov bəy Sultanovun hesabatını nəşr etdi. Nəşrdə qeyd olunurdu ki, ermənilər koridorları bağlamışdılar və dağlarda 150 min baş sürüsü olan 10 min müsəlman köçəri var idi. Sultanov hökumətdən "on minlərlə insanın önündə vəzifəsini yerinə yetirmək" üçün icazə tələb etdi.
Azərbaycanda 1919-cu ilin yayında digər cəbhələrində qələbədən sonra Zəngəzur üzərində nəzarət qurmaq üçün hazırlıq gedirdi. Qarabağ üzərində nəzarət qurduqdan bir həftə sonra, Müsavat partiyasının sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Qarabağ və Lənkəranın azad edilməsini, Naxçıvan xalqının Azərbaycanla birləşmək uğrunda mübarizəsini və Zəngəzuru azad etmək və Culfa yolunu açma vaxtı gəldiyini qeyd edirdi. Azərbaycan Zəngəzurda yerli erməni qüvvələrinin mövqelərinə (daha sonra ermənilərin müntəzəm qoşunlarının olduğu qeyd olunurdu) zərbə vurmaq üçün hərbi hazırlıq işlərinə başlamışdı. Artıq oktyabr ayının sonunda bir neçə min nəfərlik ekspedisiya ordusu Cəbrayılda və Həkəridə çayı vadisində hərbi hazırlıq görmüşdü: Hacı-Şamlı tayfası Gorusu şimaldakı dağlardan vurmağa hazır idi, türk zabiti Xəlil Kutun başçılığı altında olan Naxçıvan partizanları Sisiana dərə ilə gedirdi. Artan gərginlik fonunda, oktyabrın 26-da Azərbaycan və Ermənistan hökumətləri 20 noyabr 1919-cu ildə Bakıda keçiriləcək ikitərəfli konfrans barədə razılığa gəlmişdi. Lakin iki ölkə hökumətləri arasında rəsmi yazışma ağır olduğundan, mübahisəli sahələrdə gərginlik azalmırdı.
İstinadlar
- "Hərbi and. - 2018.- 28 sentyabr. - № 37. - S. 10.Faiq İsmayılov, AMEA Hüquq və İnsan Haqları İnstitutunun əməkdaşı". www.elibrary.az. 2021-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 14 iyul 2021.
- "Ermənilərin Qarabağda "erməni dövləti" yaratmaq istəyi". 2021-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 14 iyul 2021.
- "Zəngəzur məsələsi: dünənin və bu günün prizması". xalqqazeti.com. 2021-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 14 iyul 2021.
- "Müəllif: Hacı Nərimanoğlu. "Zəngəzur: köç, deportasiya, soyqırımı, işğal tarixi" monoqrafiyası". (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
- "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası: 2 cilddə/baş red. Y.Mahmudov.- Bakı: Lider, 2005.- C.I.- 465 s.". (#cite_web_url); (#accessdate_missing_url)
Xarici keçidlər
- "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti". axc.preslib.az. İstifadə tarixi: 14 iyul 2021.
- "Zəngəzur Ekspedisiya Hərbi Qüvvələri". www.aznews.az. İstifadə tarixi: 14 iyul 2021.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zengezur ekspedisiyasi Azerbaycan ve Ermenistanin genc respublikalari terefinden mubahise edilen ve Turkiye ile Azerbaycan arasindaki son maneeni aradan qaldirmaq ucun Azerbaycan muntezem qosunlarinin Qarabagdan Zengezura girisi Naxcivanda Turkiyeden olan iki taqiminin desteyi ile oxsar herbi emeliyyat kecirilirdi Zengezur ekspedisiyasiAzerbaycan Ermenistan muharibesiTarix 3 4 7 noyabr 1919Yeri Zengezur qezasiSebebi Zengezur uzerinde Azerbaycan nezaretini qurmaga cehd gostermesiNeticesi Azerbaycan quvveleri herbi emeliyyatlarin davam etdirilmesine ve etnik temizlemelere baxmayaraq oz movqelerine ve ya Tiflis muqavilesine qayitdilar Erazi deyisikliyi Status kvonun saxlanilmasiMunaqise terefleriAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Zengezur ve Qarabagin Regional SurasiKomandan lar Cavad bey Sixlinski Sultan bey Sultanov Davud bey YadigarovItkilerBilinmir BilinmirHaqqinda1918 ci ilde Zengezurda elece de qarisiq ermeni azerbaycanli ehalisi olan diger erazilerde milletlerarasi muharibe baslamisdi 1918 ci ilde cixan qarsidurmalar neticesinde Ermenistan hokumetinden asili olmayan yerli ermeni rehberliyi Zengezur Merkezi Milli Surasi Zengezurun ekser hissesini azerbaycanlilar ise Gorusu Tatev monastiri ile Qafan ve Megriden ayiran Bergusad silsilesini ve Gorusun simalindaki daglari idare edirdi Ne Azerbaycan ne de Ermenistan mahali oz nezareti altina goture bilmirdi Lakin 1919 cu ilin yanvarinda Qafqazdaki Britaniya rehberliyi Xosrov bey Sultanovu Azerbaycan hokumetinin Qarabag ve Zengezurun general qubernatoru vezifesine teyin olundugunu tesdiq etdi ve bu ermeni terefinin etirazlarina sebeb oldu Bundan sonra Azerbaycan terefinin reaksiyasi geldi Britaniya komandanligi tereflerin Paris Sulh Konfransinin qerarini gozlemeyi teklif etdi Britaniyalilarin Ermenistana Serur Naxcivan vermesi qerarindan sonra Zengezurun Ermenistana verilmesi telebleri daha da artdi 1919 cu il martin 6 da Gorusa Ermenistan hokumetinin Zengezurun Ermenistana daxil olmasini tesviq etmek sifarisi ile leytenant polkovnik geldi O uc hefteden sonra Zengezur seherindeki il bascilarinin konfransinda istirak etdi hansi ki Ermenistanin hakimiyyet orqani yeniden teskil edirdi ve bu orqani Zengezur ve Qarabagin Regional Surasi yeniden adlandirdi Ancaq adina baxmayaraq orqanin hakimiyyeti Zengezurla mehdud idi Esas meqsedi mubahiseli bolgeni Ermenistana daxil eden suranin terkibi dasnaklar bolsevikler ve qeyri partiyali 7 yerli liderden 5 Qarabagdan qovulan neferden ibaret idi mulki rehberliye rehberlik edirdi Sahmazyan ise muveqqeti komissar ve Irevanla elaqe zabiti kimi isini davam edirdi Ermeniler Azerbaycana ve hetta Britaniya komandanligina qarsi cixmaga hazirlasirdilar DoyuslerAprel ayinin ortalarindan etibaren yerli muselmanlar esasen azerbaycanlilar daha az derecede kurdler ve ermeniler arasinda doyusler basladi Doyuslerin neticesinde merkez Zengezurun bir cox azerbaycanlilari rayonun serhedlerine serqdeki collere ve ya Irana cekilmeye mecbur oldular Azerbaycan qan tokulmesine etiraz etse de Ermenistan hokumeti bu pozuntulari tekzib etdi Iyunun 21 de Azerbaycan qezeti Xosrov bey Sultanovun hesabatini nesr etdi Nesrde qeyd olunurdu ki ermeniler koridorlari baglamisdilar ve daglarda 150 min bas surusu olan 10 min muselman koceri var idi Sultanov hokumetden on minlerle insanin onunde vezifesini yerine yetirmek ucun icaze teleb etdi Azerbaycanda 1919 cu ilin yayinda diger cebhelerinde qelebeden sonra Zengezur uzerinde nezaret qurmaq ucun hazirliq gedirdi Qarabag uzerinde nezaret qurduqdan bir hefte sonra Musavat partiyasinin sedri Mehemmed Emin Resulzade Qarabag ve Lenkeranin azad edilmesini Naxcivan xalqinin Azerbaycanla birlesmek ugrunda mubarizesini ve Zengezuru azad etmek ve Culfa yolunu acma vaxti geldiyini qeyd edirdi Azerbaycan Zengezurda yerli ermeni quvvelerinin movqelerine daha sonra ermenilerin muntezem qosunlarinin oldugu qeyd olunurdu zerbe vurmaq ucun herbi hazirliq islerine baslamisdi Artiq oktyabr ayinin sonunda bir nece min neferlik ekspedisiya ordusu Cebrayilda ve Hekeride cayi vadisinde herbi hazirliq gormusdu Haci Samli tayfasi Gorusu simaldaki daglardan vurmaga hazir idi turk zabiti Xelil Kutun basciligi altinda olan Naxcivan partizanlari Sisiana dere ile gedirdi Artan gerginlik fonunda oktyabrin 26 da Azerbaycan ve Ermenistan hokumetleri 20 noyabr 1919 cu ilde Bakida kecirilecek ikiterefli konfrans barede raziliga gelmisdi Lakin iki olke hokumetleri arasinda resmi yazisma agir oldugundan mubahiseli sahelerde gerginlik azalmirdi Istinadlar Herbi and 2018 28 sentyabr 37 S 10 Faiq Ismayilov AMEA Huquq ve Insan Haqlari Institutunun emekdasi www elibrary az 2021 07 14 tarixinde Istifade tarixi 14 iyul 2021 Ermenilerin Qarabagda ermeni dovleti yaratmaq isteyi 2021 07 14 tarixinde Istifade tarixi 14 iyul 2021 Zengezur meselesi dunenin ve bu gunun prizmasi xalqqazeti com 2021 07 14 tarixinde Istifade tarixi 14 iyul 2021 Muellif Haci Nerimanoglu Zengezur koc deportasiya soyqirimi isgal tarixi monoqrafiyasi cite web url accessdate missing url Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi 2 cildde bas red Y Mahmudov Baki Lider 2005 C I 465 s cite web url accessdate missing url Xarici kecidler Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti axc preslib az Istifade tarixi 14 iyul 2021 Zengezur Ekspedisiya Herbi Quvveleri www aznews az Istifade tarixi 14 iyul 2021