Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Kuinci Arxip İvanoviç (1842-1910) — Ukrayna mənzərə rəssamı.
| Arxip Kuinci | |
|---|---|
| Kuinci Arxip İvanoviç | |
 | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Mariupol |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | Sankt-Peterburq |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | rəssam, universitet müəllimi[d] |
| Təhsili |
|
| Janr | peyzaj |
| Stil | realizm |
| Tanınmış işi | Dneprdə aylı gecə |
| Tələbələri | Nikolay Rerix |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Arxip Kuinci 1842-ci ildə Azov (əsl adı Azak) dənizi sahillərində Kalçık çayı ağzında əsl adı Kalçık olan, sonra adı dəyişdirilərək Mariupol qoyulan, indiki Mariupol şəhərində doğulmuşdur.
Kuincinin ailəsi burada Yemençilər ləqəbi ilə tanınırdı (26, 8). Atası çəkməçiliklə məşğul idi. Yemençi türkcə "çəkməçi" deməkdir. Gələcək rəssam 15 yaşına kimi doğum şəhadətnaməsində rəsmən Yemençi oğlu soyadı ilə göstərilirdi.
Yemençilər ailəsi şəhərin Karasevka məhəlləsində yaşayırdılar. Yaşlılar hələ də öz məhəlləsinə Karasu deyirdilər. Onlar hələ 1738-ci ildə General Minixin fəth edib dağıtdığı Kırımın Karasu Bazar şəhərindən köçürülüb gətirilmişdilər. Karasu Bazar şəhərinin indiki adı Beloqorskdır. Kırımın minlərlə adı kimi o da dəyişdirilmişdir. Məşhur Azərbaycan alimi Bəkir Çobanzadə də bu şəhərdən çıxmadır.
Mariupol şəhərində gəlmələr-yenicə xristianlaşdırılmış türklər hər biri öz keçmiş şəhərlərinin adını məhəllələrində saxlayırdılar. Feodosiyadan köçürülən Kafa kvartalında (Kafa "qafa, baş" yəni baş Ģəhər, mərkəz. Feodosiya şəhərinin əvvəlki adı), Yevpatoriyadan gələnlər Kozlev məhəlləsində (Kozlev Yevpatoriya şəhərinin əvvəlki türk adı: Gozlev) yaşayırdılar. Yemençilər ailəsi həm də bilirdilər ki, onların ata-babaları nəsillikcə qızıl ustaları (türkcə kuyumçu "qızıl ustası, zərgər" deməkdir) olmuşlar; kuyumçuluq onların qədim peşələridir.
Ata-anasını 6 yaşında itirən gələcək rəssamı baba himayəsinə alır və öz ləqəbini, çox qürrələndiyi Kuyumçu adını ona verir. 1857-ci ildə yerli əhali siyahıya alınarkən Kuyumçu familiyasını qeyd etdirirlər. Kilsədə rəsmən xaçlanıb şəhadətnamə verilərkən kiçik rəssamın familiyası Kuyumçu yazılır. Bu vaxta kimi Yemençi kimi tanınan ailənin uşağı dədə-baba sənətini soyadı götürməli olur. Beləliklə, bu ailədə ilk rəsmi şəhadətnaməni Kuyumçu Arxip almış olur (26.11.).
Arxipin böyük bacı-qardaşları isə özlərinin türk soyadından ürkərək öz familiyalarının ruscaya tərcümə variantını – Zolotaryov (qızıl ustası, qızılçı sözündən) rəsmiləşdirdilər.
Kuinci ilk təhsilini xristianlaşmış türk olan Kostançıoğlunun Ģəhərdəki yunan məktəbində almıĢdır. Öz türk soyadını yunanlaşdırmaq arzusu da bu təhsil aldığı yunan məktəbində doğmuşdu. Onun şagirdlik illəri barədə sinif yoldaşı Karakaş xatirəsində göstərirdi ki, oxumağa çox laqeyd olan Arxip dərsdə müəllimə qulaq asmır, yalnız elə şəkil çəkirdi.
Sonralar qazandığı böyük sənət şöhrətinin rüşeymləri idimi, bu? Yoxsa yetimçilik qəhri idi?! Daldığı gözəllikləri, şirin nağılları, xəyallarındakı cənnət mənzərələri – həsrətində olduğu şirin bir dünyanı şəklə köçürürdü.
Kuinci yeni inanc, yeni din qazanmışdı, amma arxası yox idi, ata-anadan məhrum idi; işləməli idi, ona öz əlinin zəhmətilə yaşamaq, dolanmaq lazım idi. Başqa ailəyə boğazortağı və qabırğa olan oğlan 11 yaşının içində olsa da işləmək, öz əlinin çörəyini yemək zərurətini duyurdu. Odur ki, oxumağın daşını atır, təhsilini yarımçıq buraxır.
Şəhərdə xristianlıq qələbə çalırdı; hər tərəfdə kilsələr tikilirdi, iş çox idi. Kuinci memar Cabanenkonun tikdiyi kilsədə usta əli altında şagird işləyir. Lakin əli işə yatmır, tezliklə hər şeyi atır. Kafaya, düz rəssam Ayvazovskinin yanına üz tutur rəssamlığı öyrənmək üçün, lakin şagirdlik baş tutmur. Çünki gözəl rəssam Ayvazovski, gözəl də müəllim ola bilməmişdi. Ayvazovski Kırımda Kafa altında ġah Mamay oymağında sultan saraylarını andıran villasında yaşayırdı (indi ġah Mamay kəndi onun adını daşıyır). Bu 60 yaşa girən qoca bir də görürdün nə zamandır əlinə fırça almır, əyanlarla, yüksək dairə adamları ilə oturub-durur, görürsən dənizə baxan eyvanında sarmaşıqlar altında odlu qartal gözlərini aludəsi olduğu özü kimi nadinc, dəli dənizə zilləyib dizləri üstə endirdiyi kamanda ahəstə-ahəstə zümzüməyə başlayır. Ən çoxu da "Qalanın dibində bir daş olaydım..." mahnısını dili ilə kamanı bir oxuyur. Bu səs həzin bir istək olub indi qaranlığa qovuĢan qorxunc dənizin narahat, xoflu köksünə tumar çəkir, yalvara-yalvara onu dincliyə, uyğuya səsləyir.
...Ayvazovskiyə şagird olmaq ona nəsib olmur. Əvəzində qazanır, onu görür, ona bənd olur. Qədim türklərin həm Sudak dediyi, həm də böyüklüyünə, vahiməsinə görə Qara dəniz adı verdiyi dənizə. Əsl sənətlə və ilhamla artıq üz-üzədir. Sevgi də erkən gəlir onun ömrünə. Kuinci evlənir. Qız da onun özü kimi türk əsilli idi. Rəssamın evləndiyi tacir qızı Ketçerçi Vera Leontyevanın da ailəsi türk və sonrakı rus familiyasını bir müddət qoĢa iĢlətsələr də, sonra özlərinin türk soyadlarından tamam imtina edib özlərini tacir ġapovalov kimi yazdırmıĢdılar. Yerli əhalinin – türklərin bu yerlərdə xristianlaĢdırılması sürətlə gedirdi. Kuincidən çox yazılıb: onun özü də, müasirləri də, indi çox-çox sonralar dahi rəssamın həyat və yaradıcılığının araĢdırıcıları onu yunan əsilli rus kimi təqdim etmiĢlər və etməkdədirlər.
Yazıçı Viktor Jukov "Kuinci iĢığı" adlı romanında onu yunan kimi göstərir, həmçinin romanda iĢlətdiyi yerli türk koloritini saxlayan türk sözlərini, bütöv cümlələri əsərin bədiiliyi və reallığını artıran bir çox vasitələr kimi istifadə olunmuĢ atalar sözlərini belə yunan sözləri kimi təqdim edir. Hətta romanda verdiyi türk mahnılarını, məsələn:
Ay sevdiyim sən kiminsen,
Yanağın gül, dilin bülbül.
Xalatının gülü çoxdur,
Senden kayrı kimsem yoxdur.
ġərqisinin sözlərinin türkcə olmasını belə nəzərə almadan yunan mahnısı kimi göstərir və s. Kuincinin özü-özünü yunanlıdan dönmə deyə təqdim etdiyi kimi. Rus mənzərə rəssamı Arxip Kuinci öz xarici görünüĢü – qara qıvrım saçları, qapqara qaĢ-gözü, coĢqun temperamenti ilə də öz mənĢəyini büruzə verirdi.
Müasirlərinin xatirələrindən aydın olur ki, rəssamın ailəsi tatarca danıĢırmıĢ. Yenə müasirlərinin qeyd etdiklərinə görə Kuinci Kırımda yerli adamlarla onların öz dilində – türkcə danıĢırdı. Özünün türk mənĢəyi, dünənki keçmiĢi haqqında isə susurdu. Lakin fırçasında yaratdığı mənzərələr dil olub danıĢırdı. Doğma Kırım mənzərəsi, Kalçıkın füsunkar gözəlliklərini aĢiqanə bir vəcdlə tutub saxlayan Ģəkillər – türk ruhula süslənən qapı-baca, qovaqlı, çinarlı bağlar, Kırımın cənnət sahilləri, dənizi, ilıq fəsilləri, gündüz qədər gözəl gecələr, səmanın iĢıqlı ənginlikləri, yerli xalqın – türklərin tanıĢ və doğma görünüĢləri, geyim-keçimi və məhrəm biçimləri, ġərq ətirli bağların hüsnü və s. təsvirlər, zəhmət adında bir fədakarlıq "əslini" dəyiĢən rəssamı bizim gecikmiĢ və əslində lüzumsuz məzəmmətlərimizdən aralı saxlayır.
Kuincinin şəkilləri sadəcə adi təbiət lövhələri deyil, bunlar poetik duyğuları daĢıyan mənzərələrdir. Nahaq yerə ulu babaları nəsilbə nəsil qızılçı olmayıbdılar ki. Ġndi bu barmaqlar özü qızıldan idi. Bu sənət Turgenev, Dostayevski, Mendeleyev, Suvorin, PetruĢevski kimi Rusiyanın qabaqcıl Ģəxsiyyətlərini elə heyran qoymuĢdu ki, bu heyranlıq onları Kuinci sənətindən vəcdlə yazmağa sövq etmiĢdi. Sənəti kimi onun Ģəxsiyyəti də, həyatının hər bir anı sevgi ilə anılırdı. Bu həyat bu ürəyin özü kimi çox kövrək idi. Kuincinin Ģagirdi rəssam Rılov da öz kövrək xatirələrində yazırdı ki, müəllimin Kırımdakı bağında piramida Ģəkilli artıq qurumağa üz qoymuĢ qoca Ģam ağacları da gözə dəyirdi. Bu bağın füsnkar zümrüdü gözəllikləri ilə uyuĢmayan bu qart Ģamların biri lap qurumuĢdu. Yarpaqsız, lüt qalan bu ağacın acınacaqlı görünüĢü təəccüb yaradırdı. Lakin bağbanın dediyinə görə rəssam Kuinci bu qurumaqda olan və bağın gözəlliyinə xələl gətirən ağacın kəsilib yığıĢdırılmasına icazə verməyirdi. Ağacın yaĢına hörmət edirmiĢ... Budur gözəllik və mərhəmət; hər ikisi bir yerdə. Kuinci hələ sağlığında böyük Ģöhrətə çatmıĢdı. O, hələ lap erkən "Tatar kəndi ay iĢığında" Ģəkli ilə rəssam adını qazanmıĢdısa da "Dneprdə gecə" Ģəkli ilə ürəkləri fəth etdi. Bu aylı gecədə gümüĢü rəngin sözlə deyib bilinməyən sehri hətta böyük rəssam Kramskoyu belə heyrətləndirdi; o, bu tabloda dəhĢətli dərəcədə sehrkar olan rənglər gördüyünü etiraf etmiĢdi. Peterburqda Ģəkil nümayiĢi etdirilən sərgiyə baxmaq üçün küçə boyunca adamlar, ekipajlar növbəyə durmuĢdular. ġəkil hələ sərgiyə qoyulmamıĢdan əvvəl, söz-sənət adamlarının hamisi böyük knyaz Konstantin onu almıĢ, sərgidən sonra götürərək ondan ayrılmaq istəmədiyi üçün özü ilə dünya səyahətinə aparmıĢdı. Rus çarının qardaĢı, sənət aĢiqi böyük knyaz Konstantinin təzəlikcə "Moskva" jurnalında dərc olunmuĢ gündəlik xatirələrində bu görüĢün təəssüratları geniĢ təsvir olunmuĢdu. Belə ki, Ģahzadə Kuincinin emalatxanasına xəbərsiz gedir. ġəklin tərifini eĢitmiĢdi. Gündəliyindən bir parçanı veririk: "ġəkli gördükdə yerimdə donub qaldım. Öz qarĢımda enli çayın əks olunduğunu gördüm; bədirlənmiĢ ay bu çayı, deyim ki, otuz verstlik bir məsafədən iĢıqlandırmıĢdı. Mənə elə gəldi ki, özüm hündür bir təpənin üstündə dayanıb ayın iĢıqlandırdığı bu sehrli, nəhəng çaya baxıram. Ruhum vəcdə gəlmiĢdi; gözlərimi bu parlaq Ģəkildən çəkə bilmirdim. Ürəyim qısılırdı. ġəkli bir anda elə sevdim ki... Kuinci, bu Ģəkli alıram, ona nə istəsən ödəyəcəm, dedim. Bütün gün gözlərimi qapadıqda belə Ģəkil gözümün önündə dayanırdı" (17, 155). Bu Ģəkil hazırda Rus Muzeyində hifz olunur. Ümumiyyətlə, Kuincinin rəsmləri Tretyakov Qalereyasında, hətta bir Ģəkli isə "Volqa" tablosu adı ilə Azərbaycan Ġncəsənət Muzeyində saxlanılır. Bütün mədəni Rusiya Kuincini tanıyırdı. Hamı bilirdi ki, o, təmənnasız adamdır. Bu adam hər zaman yeniyetmə qədər xəyalpərvər, lakin qoca qədər müdrikdir; ən qatı düĢmənlərini bağıĢlamağa, onların günahlarını unutmağa qadirdir. Bilirdilər ki, o böyük var-dövlətə sahib olana kimi nə qədər məhrumiyyətlərə tablaĢmalı olmuĢdu. Allah onu övlad payı ilə sevindirməmiĢdi. Sanki xudbin hissləri, mal-dövlət hərisliyini bununla da ondan uzaq tutmuĢdu. Elə bil buna görə də övlad payından məhrum idi. Ona görə məhrum idi ki, neçə-neçə arxasıza arxa dursun, heç kimdə fərq qoymasın, nəyi var paylasın. Rəssamlar arteli təĢkil etmiĢdi, ehtiyacı olan hər kəsə istədiyi qədər pul verirdi və bu pulu saymırdı verərkən (niyə saymalı idi?! Geri ki alınmırdı bu yardımı, saymağa hacət var idimi?!). Kuinci ölüm ərəfəsində emalatxanasında olan Ģəkillərini, pul ehtiyatlarını və Kırımda malik olduğu torpaqlarını öz adını daĢıyan rəssamlar cəmiyyətinə vəsiyyət etmiĢdi. O ölərkən "...Dahi, böyük, doğrucul insan Kuinci öldü" – dedi müasirləri (31,62). Məzarının – son mənzilinin qurulmasında da elə bil bütün rus sənətkarları əl qoydu. Memar A.V.ġusevin layihəsi əsasında boz qranitdən hazırlanan bu abidə rəssamın ana vətəni Kırımın su quyuları Ģəklində idi. Bu ideyanı Ģagirdləri vermiĢdi: bu müəllimlərinin onlardan ötrü çeĢmə qədər həyati, əbədi olduğuna, ondan aldıqları böyüklük, gözəllik dərslərinə iĢarə idi. M.K.Rerixin budaqlarına quĢ qonmuĢ palıd ağacı rəsmini Frolov qranit divarda mozaika ilə əks etdi. Qranit sütunda (bu sanki ömür ağacı idi) Kuincinin büstünü V.A.BeklemiĢev iĢlədi. Bu birliyin nümayiĢi özü simvolik məna daĢımalıdır; bu bütün ürəklərdə Kuinci məhəbbətinin Ģölələnməsinə iĢarə edirdi.
İstinadlar
Xarici keçidlər
- Архип Иванович Куинджи. Биография, картины, потомки
- Куинджи Архип Иванович 2013-04-25 at the Wayback Machine. Биография и творчество художника на Artonline.ru
- Архип Куинджи. Картины и биография
- Могила Архипа Куинджи 2010-05-11 at the Wayback Machine
- Куинджи — художник света
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kuinci Arxip Ivanovic 1842 1910 Ukrayna menzere ressami Arxip KuinciKuinci Arxip IvanovicDogum tarixi 1842Dogum yeri MariupolVefat tarixi 1910Vefat yeri Sankt PeterburqDefn yeri Smolensk qebiristanligi d Tixvin qebiristanligi d Fealiyyeti ressam universitet muellimi d Tehsili Imperator Ressamliq Akademiyasi d 1868 Janr peyzajStil realizmTaninmis isi Dneprde ayli geceTelebeleri Nikolay Rerix Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiArxip Kuinci 1842 ci ilde Azov esl adi Azak denizi sahillerinde Kalcik cayi agzinda esl adi Kalcik olan sonra adi deyisdirilerek Mariupol qoyulan indiki Mariupol seherinde dogulmusdur Kuincinin ailesi burada Yemenciler leqebi ile taninirdi 26 8 Atasi cekmecilikle mesgul idi Yemenci turkce cekmeci demekdir Gelecek ressam 15 yasina kimi dogum sehadetnamesinde resmen Yemenci oglu soyadi ile gosterilirdi Yemenciler ailesi seherin Karasevka mehellesinde yasayirdilar Yaslilar hele de oz mehellesine Karasu deyirdiler Onlar hele 1738 ci ilde General Minixin feth edib dagitdigi Kirimin Karasu Bazar seherinden kocurulub getirilmisdiler Karasu Bazar seherinin indiki adi Beloqorskdir Kirimin minlerle adi kimi o da deyisdirilmisdir Meshur Azerbaycan alimi Bekir Cobanzade de bu seherden cixmadir Mariupol seherinde gelmeler yenice xristianlasdirilmis turkler her biri oz kecmis seherlerinin adini mehellelerinde saxlayirdilar Feodosiyadan kocurulen Kafa kvartalinda Kafa qafa bas yeni bas Geher merkez Feodosiya seherinin evvelki adi Yevpatoriyadan gelenler Kozlev mehellesinde Kozlev Yevpatoriya seherinin evvelki turk adi Gozlev yasayirdilar Yemenciler ailesi hem de bilirdiler ki onlarin ata babalari nesillikce qizil ustalari turkce kuyumcu qizil ustasi zerger demekdir olmuslar kuyumculuq onlarin qedim peseleridir Ata anasini 6 yasinda itiren gelecek ressami baba himayesine alir ve oz leqebini cox qurrelendiyi Kuyumcu adini ona verir 1857 ci ilde yerli ehali siyahiya alinarken Kuyumcu familiyasini qeyd etdirirler Kilsede resmen xaclanib sehadetname verilerken kicik ressamin familiyasi Kuyumcu yazilir Bu vaxta kimi Yemenci kimi taninan ailenin usagi dede baba senetini soyadi goturmeli olur Belelikle bu ailede ilk resmi sehadetnameni Kuyumcu Arxip almis olur 26 11 Arxipin boyuk baci qardaslari ise ozlerinin turk soyadindan urkerek oz familiyalarinin ruscaya tercume variantini Zolotaryov qizil ustasi qizilci sozunden resmilesdirdiler Kuinci ilk tehsilini xristianlasmis turk olan Kostancioglunun Geherdeki yunan mektebinde almiGdir Oz turk soyadini yunanlasdirmaq arzusu da bu tehsil aldigi yunan mektebinde dogmusdu Onun sagirdlik illeri barede sinif yoldasi Karakas xatiresinde gosterirdi ki oxumaga cox laqeyd olan Arxip dersde muellime qulaq asmir yalniz ele sekil cekirdi Sonralar qazandigi boyuk senet sohretinin ruseymleri idimi bu Yoxsa yetimcilik qehri idi Daldigi gozellikleri sirin nagillari xeyallarindaki cennet menzereleri hesretinde oldugu sirin bir dunyani sekle kocururdu Kuinci yeni inanc yeni din qazanmisdi amma arxasi yox idi ata anadan mehrum idi islemeli idi ona oz elinin zehmetile yasamaq dolanmaq lazim idi Basqa aileye bogazortagi ve qabirga olan oglan 11 yasinin icinde olsa da islemek oz elinin coreyini yemek zeruretini duyurdu Odur ki oxumagin dasini atir tehsilini yarimciq buraxir Seherde xristianliq qelebe calirdi her terefde kilseler tikilirdi is cox idi Kuinci memar Cabanenkonun tikdiyi kilsede usta eli altinda sagird isleyir Lakin eli ise yatmir tezlikle her seyi atir Kafaya duz ressam Ayvazovskinin yanina uz tutur ressamligi oyrenmek ucun lakin sagirdlik bas tutmur Cunki gozel ressam Ayvazovski gozel de muellim ola bilmemisdi Ayvazovski Kirimda Kafa altinda ġah Mamay oymaginda sultan saraylarini andiran villasinda yasayirdi indi ġah Mamay kendi onun adini dasiyir Bu 60 yasa giren qoca bir de gorurdun ne zamandir eline firca almir eyanlarla yuksek daire adamlari ile oturub durur gorursen denize baxan eyvaninda sarmasiqlar altinda odlu qartal gozlerini aludesi oldugu ozu kimi nadinc deli denize zilleyib dizleri uste endirdiyi kamanda aheste aheste zumzumeye baslayir En coxu da Qalanin dibinde bir das olaydim mahnisini dili ile kamani bir oxuyur Bu ses hezin bir istek olub indi qaranliga qovuGan qorxunc denizin narahat xoflu koksune tumar cekir yalvara yalvara onu dincliye uyguya sesleyir Ayvazovskiye sagird olmaq ona nesib olmur Evezinde qazanir onu gorur ona bend olur Qedim turklerin hem Sudak dediyi hem de boyukluyune vahimesine gore Qara deniz adi verdiyi denize Esl senetle ve ilhamla artiq uz uzedir Sevgi de erken gelir onun omrune Kuinci evlenir Qiz da onun ozu kimi turk esilli idi Ressamin evlendiyi tacir qizi Ketcerci Vera Leontyevanin da ailesi turk ve sonraki rus familiyasini bir muddet qoGa iGletseler de sonra ozlerinin turk soyadlarindan tamam imtina edib ozlerini tacir ġapovalov kimi yazdirmiGdilar Yerli ehalinin turklerin bu yerlerde xristianlaGdirilmasi suretle gedirdi Kuinciden cox yazilib onun ozu de muasirleri de indi cox cox sonralar dahi ressamin heyat ve yaradiciliginin araGdiricilari onu yunan esilli rus kimi teqdim etmiGler ve etmekdedirler Yazici Viktor Jukov Kuinci iGigi adli romaninda onu yunan kimi gosterir hemcinin romanda iGletdiyi yerli turk koloritini saxlayan turk sozlerini butov cumleleri eserin bediiliyi ve realligini artiran bir cox vasiteler kimi istifade olunmuG atalar sozlerini bele yunan sozleri kimi teqdim edir Hetta romanda verdiyi turk mahnilarini meselen Ay sevdiyim sen kiminsen Yanagin gul dilin bulbul Xalatinin gulu coxdur Senden kayri kimsem yoxdur ġerqisinin sozlerinin turkce olmasini bele nezere almadan yunan mahnisi kimi gosterir ve s Kuincinin ozu ozunu yunanlidan donme deye teqdim etdiyi kimi Rus menzere ressami Arxip Kuinci oz xarici gorunuGu qara qivrim saclari qapqara qaG gozu coGqun temperamenti ile de oz menGeyini buruze verirdi Muasirlerinin xatirelerinden aydin olur ki ressamin ailesi tatarca daniGirmiG Yene muasirlerinin qeyd etdiklerine gore Kuinci Kirimda yerli adamlarla onlarin oz dilinde turkce daniGirdi Ozunun turk menGeyi dunenki kecmiGi haqqinda ise susurdu Lakin fircasinda yaratdigi menzereler dil olub daniGirdi Dogma Kirim menzeresi Kalcikin fusunkar gozelliklerini aGiqane bir vecdle tutub saxlayan Gekiller turk ruhula suslenen qapi baca qovaqli cinarli baglar Kirimin cennet sahilleri denizi iliq fesilleri gunduz qeder gozel geceler semanin iGiqli enginlikleri yerli xalqin turklerin taniG ve dogma gorunuGleri geyim kecimi ve mehrem bicimleri ġerq etirli baglarin husnu ve s tesvirler zehmet adinda bir fedakarliq eslini deyiGen ressami bizim gecikmiG ve eslinde luzumsuz mezemmetlerimizden arali saxlayir Kuincinin sekilleri sadece adi tebiet lovheleri deyil bunlar poetik duygulari daGiyan menzerelerdir Nahaq yere ulu babalari nesilbe nesil qizilci olmayibdilar ki Ġndi bu barmaqlar ozu qizildan idi Bu senet Turgenev Dostayevski Mendeleyev Suvorin PetruGevski kimi Rusiyanin qabaqcil Gexsiyyetlerini ele heyran qoymuGdu ki bu heyranliq onlari Kuinci senetinden vecdle yazmaga sovq etmiGdi Seneti kimi onun Gexsiyyeti de heyatinin her bir ani sevgi ile anilirdi Bu heyat bu ureyin ozu kimi cox kovrek idi Kuincinin Gagirdi ressam Rilov da oz kovrek xatirelerinde yazirdi ki muellimin Kirimdaki baginda piramida Gekilli artiq qurumaga uz qoymuG qoca Gam agaclari da goze deyirdi Bu bagin fusnkar zumrudu gozellikleri ile uyuGmayan bu qart Gamlarin biri lap qurumuGdu Yarpaqsiz lut qalan bu agacin acinacaqli gorunuGu teeccub yaradirdi Lakin bagbanin dediyine gore ressam Kuinci bu qurumaqda olan ve bagin gozelliyine xelel getiren agacin kesilib yigiGdirilmasina icaze vermeyirdi Agacin yaGina hormet edirmiG Budur gozellik ve merhemet her ikisi bir yerde Kuinci hele sagliginda boyuk Gohrete catmiGdi O hele lap erken Tatar kendi ay iGiginda Gekli ile ressam adini qazanmiGdisa da Dneprde gece Gekli ile urekleri feth etdi Bu ayli gecede gumuGu rengin sozle deyib bilinmeyen sehri hetta boyuk ressam Kramskoyu bele heyretlendirdi o bu tabloda dehGetli derecede sehrkar olan rengler gorduyunu etiraf etmiGdi Peterburqda Gekil numayiGi etdirilen sergiye baxmaq ucun kuce boyunca adamlar ekipajlar novbeye durmuGdular ġekil hele sergiye qoyulmamiGdan evvel soz senet adamlarinin hamisi boyuk knyaz Konstantin onu almiG sergiden sonra goturerek ondan ayrilmaq istemediyi ucun ozu ile dunya seyahetine aparmiGdi Rus carinin qardaGi senet aGiqi boyuk knyaz Konstantinin tezelikce Moskva jurnalinda derc olunmuG gundelik xatirelerinde bu goruGun teessuratlari geniG tesvir olunmuGdu Bele ki Gahzade Kuincinin emalatxanasina xebersiz gedir ġeklin terifini eGitmiGdi Gundeliyinden bir parcani veririk ġekli gordukde yerimde donub qaldim Oz qarGimda enli cayin eks olundugunu gordum bedirlenmiG ay bu cayi deyim ki otuz verstlik bir mesafeden iGiqlandirmiGdi Mene ele geldi ki ozum hundur bir tepenin ustunde dayanib ayin iGiqlandirdigi bu sehrli neheng caya baxiram Ruhum vecde gelmiGdi gozlerimi bu parlaq Gekilden ceke bilmirdim Ureyim qisilirdi ġekli bir anda ele sevdim ki Kuinci bu Gekli aliram ona ne istesen odeyecem dedim Butun gun gozlerimi qapadiqda bele Gekil gozumun onunde dayanirdi 17 155 Bu Gekil hazirda Rus Muzeyinde hifz olunur Umumiyyetle Kuincinin resmleri Tretyakov Qalereyasinda hetta bir Gekli ise Volqa tablosu adi ile Azerbaycan Ġncesenet Muzeyinde saxlanilir Butun medeni Rusiya Kuincini taniyirdi Hami bilirdi ki o temennasiz adamdir Bu adam her zaman yeniyetme qeder xeyalperver lakin qoca qeder mudrikdir en qati duGmenlerini bagiGlamaga onlarin gunahlarini unutmaga qadirdir Bilirdiler ki o boyuk var dovlete sahib olana kimi ne qeder mehrumiyyetlere tablaGmali olmuGdu Allah onu ovlad payi ile sevindirmemiGdi Sanki xudbin hissleri mal dovlet herisliyini bununla da ondan uzaq tutmuGdu Ele bil buna gore de ovlad payindan mehrum idi Ona gore mehrum idi ki nece nece arxasiza arxa dursun hec kimde ferq qoymasin neyi var paylasin Ressamlar arteli teGkil etmiGdi ehtiyaci olan her kese istediyi qeder pul verirdi ve bu pulu saymirdi vererken niye saymali idi Geri ki alinmirdi bu yardimi saymaga hacet var idimi Kuinci olum erefesinde emalatxanasinda olan Gekillerini pul ehtiyatlarini ve Kirimda malik oldugu torpaqlarini oz adini daGiyan ressamlar cemiyyetine vesiyyet etmiGdi O olerken Dahi boyuk dogrucul insan Kuinci oldu dedi muasirleri 31 62 Mezarinin son menzilinin qurulmasinda da ele bil butun rus senetkarlari el qoydu Memar A V ġusevin layihesi esasinda boz qranitden hazirlanan bu abide ressamin ana veteni Kirimin su quyulari Geklinde idi Bu ideyani Gagirdleri vermiGdi bu muellimlerinin onlardan otru ceGme qeder heyati ebedi olduguna ondan aldiqlari boyukluk gozellik derslerine iGare idi M K Rerixin budaqlarina quG qonmuG palid agaci resmini Frolov qranit divarda mozaika ile eks etdi Qranit sutunda bu sanki omur agaci idi Kuincinin bustunu V A BeklemiGev iGledi Bu birliyin numayiGi ozu simvolik mena daGimalidir bu butun ureklerde Kuinci mehebbetinin Golelenmesine iGare edirdi IstinadlarXarici kecidlerArhip Ivanovich Kuindzhi Biografiya kartiny potomki Kuindzhi Arhip Ivanovich 2013 04 25 at the Wayback Machine Biografiya i tvorchestvo hudozhnika na Artonline ru Arhip Kuindzhi Kartiny i biografiya Mogila Arhipa Kuindzhi 2010 05 11 at the Wayback Machine Kuindzhi hudozhnik sveta