Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ədirnənin fəthi — Bizans imperiyasının əlindəki Ədirnə (o zamankı adıyla Hadrianopolis) Osmanlı imperiyasının nəzarətinə keçməsi ilə nəticələnən proses. Müharibənin baş verdiyi il və fəth həyata keçirən adlar, mənbələrə görə 1361-1371-ci illər arasında fərqli göstərilir. Alınmasından bir müddət sonra Osmanlı imperiyasına paytaxt olan şəhər, 1453-cü ildə İstanbulun (o dövrdəki adı Kostantinopolis) ələ keçirilməsindən sonra paytaxt olmasına qədər bu statusunu davam etdirib.
| Ədirnənin fəthi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 1361-ci il | ||
| Yeri | |||
| Nəticəsi | Osmanlı imperiyasının qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
Məqsəd
Osmanlı dövlətinin Balkanlardakı fəthlərini həyata keçirən qoşunlara, Osmanlı sultanı Orxan Qazinin ən böyük oğlu Süleyman Paşa komandanlıq edirdi. Etdiyi fəthlərdən sonra bölgədə Paşa bəylərbəyliyi qurulmuşdu. Bəylərbəylik qərbdə Keşan ilə İpsala arasında Yayla dağından və Malkara ilə Hayrabolunu ayıran dağlıq ərazidən keçir, Mərmərə dənizi sahillərində Tekfurdağı qəsəbəsi cənubunda Durbinlər təpəsi və Xoraya qədər olan bir ərazini əhatə edirdi.
1357-ci ilin yazında, 11 yaşlı oğlu Xəlilin Foçalı (İzmirin şimalında yer alan bir sahil ilçəsidir) quldurlara əsir düşməsinin ardından Orxan Qazi, oğlunu xilas etmək üçün Bizans imperatoru danışıqlara başladı. İki tərəf arasında aparılan danışıqlar əsasında Osmanlılar Bizans torpaqlarına hücum etməyəcək, Foça göndəriləcək gəmilərin xərclərini üzərinə götürəcək, Bizans imperatorunun keçmiş borclarını bağışlayacaq və Bizans imperatoruna qarşı duran Mateos Kantakuzinosa yardımdan imtina edərək imperatoru dəstəkləyəcəkdir. Müqavilədən əvvəl Mateos Kantakuzinos ilə əməkdaşlıq edən Osmanlılar, bu sayədə Rumelidə yerləşmə imkanı tapmışdı. Digər tərəfdən, Süleyman paşa, Xəlilin əsir düşməsindən bir müddət sonra ölmüş, ən böyük qardaşı Murad, lələ Şahin ilə birlikdə Rumelinin ucqar bölgəsinə göndərilmişdi. Mateos Kantakuzinos isə Serblər tərəfindən yaxalanmış və imperatora təslim edilmişdi. Orxan Qazinin çətinə düşdüyü bir vaxtda Yoannis Paleologosun şəxsən 3 döyüş gəmisi ilə 1358-ci ilin baharında Foça üzərinə getdi. Foçanı qurudan sıxışdırmaq üçün isə Saruhanoğulları bəyi İlyas Bəy ilə razılaşdırılmışdı. Ancaq hər iki tərəf üçün uğursuz oldu və imperator geriyə qayıtdı. Orxan Qazinin imperatora, oğlunu azad etməsə razılaşmanı pozacağını və Bizans torpaqlarına qarşı hücumlara yenidən başlayacağını bildirməsi ilə imperator iki gəmiylə birlikdə Prokonnesosa (günümüzdə Mərmərə adası) getdi və burada Orxan Qazi ilə görüşməsinin ardınca eyni il içərisində Foça hərəkət etdi. Bu dəfə də bir nəticə verməməsinin ardından 1359-cu ilin baharında Kadıköyə gələn Orxan Qazi, imperatorun elçiləri gəmidə görüş keçirdi. Oğlu Xəlilin azad edilməsinin ardınca, imperatorun qızı ilə nişanlanması və aralarındakı sülhün daimi olması şərtləri ilə yenidən müqavilə imzaladılar. Həmin ilin yaz aylarında yenidən Foça hərəkət edən imperator, Xəlili xilas etdi və Konstinantopola apardı və 10 yaşlı qızı İrini ilə nişanladı. 1359-cu ilin sentyabr ayının sonunda isə gəmi ilə İzmitə gətirilib, atasına təhvil verildi. 1357-ci ilin yazında əsir düşən Xəlilin 1359-cu ilin yazında azad edilməsinə qədərki təxminən iki illik müddətdə, iki dövlət arasında hər hansı bir münaqişə baş verməmişdir.
Osmanlı qazilərinin müttəfiqi olan Mateos Kantakuzinosun bölgədən atılmasının ardınca bölgədəki hakimiyyət birbaşa Yoannis Paleologosun nəzarətinə keçmişdi. Xəlilin azad edilməsindən qısa bir müddət sonra Rumeli başında duran Orxan Qazinin Muradın lələ Şahin və cırtdanların sərkərdələri Hacı İlbeği ilə Veteran Evrenos, bölgədəki fəth hərəkətlərinə yenidən girişdilər. Rumeli Osmanlı qüvvələri, 1359-cu ildən başlayaraq şərqə doğru sistematik olaraq hücumlar təşkil etməyə başladı. Florensiyalı Matteo Villanın bildirdiyinə görə, bu hücumlar zamanı Dimetoka (o zamankı adıyla Didymeteichon) ilk dəfə müvəqqəti olaraq Osmanlıların əlinə keçmiş, Türk qoşunları həmin il İstanbul (o zamankı adıyla Konstantinopolis) qala divarları qarşısında göründü.
Fəth haqqında mənbələr
Fəthin keçirildiyi ili fərqli göstərən mənbələr mövcuddur. Aleksandr Burmov, Serbiya salnaməçiləri ilə Laonikos Halkokondiles və Giacomo Luccarinin qeydlərinə əsaslanaraq 26 sentyabr 1371-ci ildəki Çirmen müharibəsindən dərhal sonra, 1371-ci ilin sentyabrın sonları ilə oktyabrın əvvəlləri ətrafında aparıldığını bildirirlər. Ancaq Burmov, son iki mənbədə yer alan Ədirnəni fəth edən ordunun başında Süleyman Paşa olduğu məlumatını rədd edir. O dönəmdəki ümumi vəziyyəti də göz önünə alaraq fəth tarixini 1371-ci il kimi təsvir edən Burmova görə Serbiya knyazlarının birdən Çirmenə (günümüzdə Ormenio) gəlmələri və o zamanlar Albaniya tərəflərdə yerləşən Vukain Mrnjaveviin qardaşı Jovan Ugljea ilə birləşməsi nəticəsində regionda reallaşan Çirmen müharibəsi, Ədirnənin Osmanlıların əlindən xilas etmək üçün təşkil edilmişdi. Bu müharibədə Serbiyanın məğlubolmas ilə şəhər Osmanlı hakimiyyətinə girmişdi. Ancaq Georgi Ostroqorski Burmovun mənbə olaraq istifadə etdiyi Serbiya salnamələrində Osmanlıların Balkanlardakı irəliləyişi haqqındakı bəzi tarixlərin səhv göstərilməsi və əsərini 1480-ci illərində yazmış olan Halkokondilesin də xronoloji səhvlərin olması səbəbiylə Burmovun yazdığının doğru olmadığını bildirir və 1362-ci il tarixini ortaya qoyur. Digər tərəfdən Burmov, Bizanslı salnaməçilərdən VI Yoannis Kantakuzinos və Demetrios Kydonesin Ədirnənin fəth edilməsindən yazmamaları, hadisənin 1371-ci il ərəfəsində baş vermədiyinin bir göstəricisi olaraq bildirir. Kantakuzinosun xatirələrində özünü müdafiə etdiyindən, özünü müqəssir vəziyyətinə salacaq olan bu fəthdən heç danışmamış olma ehtimalı və Kydonesin isə ayrı-ayrı hadisələr əvəzinə vəziyyətin ümumi mənzərəsi haqqında yazması səbəbiylə bu iki mənbədə fəthlə bağlı bir fakt olmağı ehtimalı üzərində dayanan Xəlil İnalcık da, Burmovun Ədirnənin 1371-ci ildə Çirmen müharibəsindən sonra fəth edildiyi tezisinin qəti dəlillərə əsaslanmadığını ifadə etməkdədir.
Konstantin İosif Jireek, Burmovdan əvvəl yazdığı əsərlərində Bizans Qısa Salnamələrində verilən tarixi əsas götürərək Orxan Qazinin 1362-ci ildə öldüyünü və özündən sonra yerinə gələn oğlu I Muradın 1363-cü ildə Ədirnənin fəth etdiyini irəli sürür. Daha sonralar Jireek, əsərini XIV əsrdə yazmış olan Mixail Panaretosun, Ədirnədə yerləşən Trabzon imperatoru vəba virusu səbəbiylə 1362-ci ilin martında Sinopa qaçmasını ifadə edən uçotuna əsaslanaraq Ədirnə 1362-ci il martında Bizansın əlində olduğunu və şəhərin 1363-cü ildə Osmanlı hakimiyyətinə daxil olduğu haqqındakı ehtimalının gücləndiyini bildirməkdədir. da, 1362-ci ilin martında vəfat edən Orxan Qazının daha sonra taxta keçən oğlu I Murad ilk olaraq qardaşlarının qiyamları ilə qarşılaşdığını və bunlarla məşğul olmaq məqsədilə Ankara tərəflərinə doğru yürüş etməsini, bu üzdən Ədirnənin fəth tarixinin 1363-1365-ci illər arasında olduğunu bildirmişdir. Ədirnənin Orxan Qazi öldükdən və I Murad taxta çıxdıqdan sonra Osmanlı torpaqlarına qatıldığı fikrini sübut edilməmiş olduğunu bildirən Xəlil İnalcık, bu səbəbə görə bu iki tarixin doğru olduğunu qəbul etmir.
Elizavet Zahariadu ilə Irne Beldiceanu-Steinherr fəthin 1369-cu il tarixini göstərir. Zahariadu, Hadrianopolis metropolit Polikarposun əmri Yannis Katakalon tərəfindən Bizans imperatoru V Yoannis Paleologosa yazılan 1366-cı il tarixli mənbəyə əsaslanaraq şəhərin 1366-cı il tarixində Bizans nəzarətində olduğunu bildirir. Müxtəlif Bizans qısa salnamələrində verilən tarixi də göz önünə alaraq şəhərin 1369-cu ildə Osmanlı hakimiyyətinə girdiyi bildirilməkdədir. Bəzi salnamələrdə fəth üçün 1377-ci tarixinin də verildiyini ifadə edən Zahariadu, aradakı bu səkkiz illik fərqin bir xətta nəticəsində yazılmış olacağını bildirmişdir. Şəhərin ilk dəfə 1369-cu ildə Rumeli müstəqil Türk bəyləri tərəfindən ələ keçirildiyini ifadə edən Beldiceanu-Steinherr, 1376 və ya 1377-ci ildə şəhərin Osmanlı qüvvələri tərəfindən nəzarət altına alındığını yazmışdır. Beldiceanu-Steinherr ilə Zahariaduyu mənbə göstərən Donald Nicol, Zahariaduyu mənbə göstərən Kolin Imber və Zahariadunun əldə etdiyi kəşflərdən bəhs edən Con Van Antverpen Fine də fəth tarixini 1369-cu il olaraq göstərir.
Osmanlı mənbələri
Osmanlı mənbələrində fəth tarixi 1359 ilə 1361-ci illəri arasında dəyişik göstərilməkdədir. Ədirnənin fəth edilməsilə nəticələnəcək olan hərəkatdan Osmanlı mənbələrində iki əsas rəvayətdə bəhs edilir. Bunlardan biri Aşıkpaşazade rəvayəti, digəri isə özündən sonra bir çox insanın istifadə etdiyi, Ruhu ilə Neşrinin ən müfəssəl versiyasını verdiyi Əhmədi rəvayətidir. Hər iki rəvayətdə I Muradın, Ədirnə ələ keçirməsi ilə nəticələnən Rumeli hücuma başladığı il Hicri təqvimə görə 761 (Miladi təqvimə görə 23 Noyabr 1359 13 noyabrın 1360 arası) olaraq verir. Ancaq 1,5 il qədər sürən bu hərəkatın hamısını xətalı olaraq eyni il içində göstərməkdədir. Yenə bu iki rəvayət, xətalı olaraq I Muradın taxta çıxış tarixi 1359 kimi göstərir. Xəlil İnalcık, I Muradın atası Orxan Qazinin səhhətində dövlətin böyük məsuliyyətlərini üzərinə götürməsi səbəbiylə mənbələrin belə bir xətaya yol verdiklərini bildirməkdədir.
Aşıkpaşazadəyə görə Orxan Qazi öləndə, I Murad Bursaya getdi. Karesiden (indiki Balıkesir) və öz vilayətindən əsgər toplayaraq, lələ Şahin ilə birlikdə Gelibolu üzərindən Rumeli keçdi. Əvvəl Banadoz Qalasını (günümüzdə Barbaros) döyüşmədən aldı, sonra isə baş verən qarşıdurmalar nəticəsində Heyvan Xəstəliyi Osmanlı torpaqlarına qatdı və buradakı qala dağıtdı. Özünü Qalası (günümüzdə Misinli) önünə gələndə, qala tekfur-u qala ona təslim etdi. Sonra, içi boşaldılmış olan Burgos (günümüzdə Lüləburgaz) ələ keçirildi və qalası yıkıldı. Digər tərəfdən Hacı İlbeği, ələ keçirdiyi Burgosta (günümüzdə Pythion) yerləşmişdi və Dimetokayı sıxışdırırdı. Bir müddət sonra qala tekfuru pusquya salıb əsir alınanda, tekfurun sərbəst buraxılması şərtilə qala təslim oldu. Qazi Evrenos isə Keşan qalasını almışdı və oradan İpsalayı sıxışdırmaqtaydı. İrəliləməyə davam edən Murad, Babaeskisiyə (günümüzdə Babaeski) gəldi, ancaq qalada yerləşən əhali Ədirnəyə qaçmışdı. Yaxınlıqdakı bir neçə qalanı da fəth edən Murad, lələ Şahini Ədirnə üzərinə göndərdi. Adrianopol yaxınlığında Sazlıdərə ətrafında baş verən müharibədə Osmanlı qüvvələri qalib gələrkən, yenilən tərəf qalaya çəkildi. Bu zaman Hacı İlbeği ilə Qazi Evrenos gəlib Murad ilə görüşdü və birlikdə Ədirnəyə gəldilər. Muradın da Ədirnəyə gəlməsinin ardından Ədirnə tekfuru gecə qalanı tərk edərək, Meriç üzərindən Eneze getdi. Ertəsi gün bu xəbər eşidiləndə, içəridəkiləri qalanı təslim etdi. Aşıkpaşazadənin bu izahatında fəth tarixi hicri 761-ci il olaraq verilməkdədir.
Ruhu rəvayətinə görə Orxan Qazinin ölümünün ardınca oğlu Murad, dövlət böyükləri tərəfindən taxta çıxarıldı. Taxta çıxışının ardından Ankara tərəfində baş verən üsyanlarını yatırmasından sonra Bursaya dönüb və əsgər toplayaraq Rumeliyə keçdi. H. 761-ci ildə isə Ədirnə fəth etdi.
Nəşri isə öz növbəsində Muradın taxta çıxmasından, Ahmedi-Ruhi rəvayətlərindən və Aşıqpaşazadənin anlatdığı Ədirnə fəthində baş verən hadisələrdən bəhs edir. Xətalı olaraq Muradın taxta çıxışından sonra baş vermiş kimi əlavə etmişdir. Digər tərəfdən Aşıqpaşazadədə H. 758 (M. 25 dekabr 1356-13 dekabr 1357) olaraq verilən Süleyman Paşanın ölüm tarixini H. 760 (M. 3 dekabr 1358-22 noyabr 1359) olaraq dəyişdirmiş və Orxan Qazinin Süleyman Paşadan iki ay sonra öldüyünü bildirmiş, Muradın taxta çıxması və Ankara yürüşü qismini də Ruhidən alıb bir il də bunlara ayırdığından Ədirnə fəth tarixini H. 762 (M. 11 noyabr 1360-30 oktyabr 1361) olaraq vermişdir.
Dövrü izah edən digər tarix müəllifləri Əhmədi, Şükrullah və Mehmed bin Hacı Xəlilin əsərlərində Ədirnə fəthindən bəhs edilməkdədir. Muradın taxta çıxdığı 1362-ci İlin martından sonra baş verən prosesləri izah edən bu əsərlərdə Ədirnə fəthinin yer almaması, İnalcıkın bildirdiyinə görə fəthin bu ildən əvvəl baş verdiyi mənasını verir. Digər tərəfdən Oruc Bəy tarixinin Manisa nüsxəsində Ədirnə H. 762-ci ildə fəth edildiyinə dair bir qeyd və o il bir günəş tutulmasının baş verdiyi məlumatı yer alır. Aparılan hesablarla 5 May 1361-ci il günü bir günəş tutulmasının baş verdiyi müəyyən edilmiştir. Qeyd olunan Osmanlı mənbələrindən istifadə edərək Xəlil İnalcık, Ədirnənin 1361-ci ildə Osmanlı himayəsinə girdiyini bildirməkdədir. Oskar Halecki də Venesiya qeydlərinə əsaslanaraq Ədirnə Osmanlı tərəfindən ələ keçirildiyi biliyinin bu şəhərə 14 Mart 1361-ci il tarixində çatdığı məlumatını verir. Stanford Şou da İnalcıkın bu fikrini dəstəkləyir.
Sonrası
Fəth edilməsindən bir müddət sonra Osmanlı imperiyasının paytaxtı olan şəhər 1453-cü il İstanbulun (o dövrdəki adı Kostantinopolis) ələ keçirilməsi sonra paytaxt olmasına qədər bu statusunu davam etdirib. Ədirnədən sonra Filibenin də Osmanlı nəzarətinə keçməsi Bizans imperiyasının Avropa və Balkanlar ilə quru əlaqəsi kəsilmiş oldu.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Edirnenin fethi Bizans imperiyasinin elindeki Edirne o zamanki adiyla Hadrianopolis Osmanli imperiyasinin nezaretine kecmesi ile neticelenen proses Muharibenin bas verdiyi il ve feth heyata keciren adlar menbelere gore 1361 1371 ci iller arasinda ferqli gosterilir Alinmasindan bir muddet sonra Osmanli imperiyasina paytaxt olan seher 1453 cu ilde Istanbulun o dovrdeki adi Kostantinopolis ele kecirilmesinden sonra paytaxt olmasina qeder bu statusunu davam etdirib Edirnenin fethiTarix 1361 ci ilYeri EdirneNeticesi Osmanli imperiyasinin qelebesiMunaqise terefleriBizans Imperiyasi Osmanli imperiyasiKomandan lar bilinmir Orxan QaziMeqsedOsmanli dovletinin Balkanlardaki fethlerini heyata keciren qosunlara Osmanli sultani Orxan Qazinin en boyuk oglu Suleyman Pasa komandanliq edirdi Etdiyi fethlerden sonra bolgede Pasa beylerbeyliyi qurulmusdu Beylerbeylik qerbde Kesan ile Ipsala arasinda Yayla dagindan ve Malkara ile Hayrabolunu ayiran dagliq eraziden kecir Mermere denizi sahillerinde Tekfurdagi qesebesi cenubunda Durbinler tepesi ve Xoraya qeder olan bir erazini ehate edirdi 1357 ci ilin yazinda 11 yasli oglu Xelilin Focali Izmirin simalinda yer alan bir sahil ilcesidir quldurlara esir dusmesinin ardindan Orxan Qazi oglunu xilas etmek ucun Bizans imperatoru danisiqlara basladi Iki teref arasinda aparilan danisiqlar esasinda Osmanlilar Bizans torpaqlarina hucum etmeyecek Foca gonderilecek gemilerin xerclerini uzerine goturecek Bizans imperatorunun kecmis borclarini bagislayacaq ve Bizans imperatoruna qarsi duran Mateos Kantakuzinosa yardimdan imtina ederek imperatoru destekleyecekdir Muqavileden evvel Mateos Kantakuzinos ile emekdasliq eden Osmanlilar bu sayede Rumelide yerlesme imkani tapmisdi Diger terefden Suleyman pasa Xelilin esir dusmesinden bir muddet sonra olmus en boyuk qardasi Murad lele Sahin ile birlikde Rumelinin ucqar bolgesine gonderilmisdi Mateos Kantakuzinos ise Serbler terefinden yaxalanmis ve imperatora teslim edilmisdi Orxan Qazinin cetine dusduyu bir vaxtda Yoannis Paleologosun sexsen 3 doyus gemisi ile 1358 ci ilin baharinda Foca uzerine getdi Focani qurudan sixisdirmaq ucun ise Saruhanogullari beyi Ilyas Bey ile razilasdirilmisdi Ancaq her iki teref ucun ugursuz oldu ve imperator geriye qayitdi Orxan Qazinin imperatora oglunu azad etmese razilasmani pozacagini ve Bizans torpaqlarina qarsi hucumlara yeniden baslayacagini bildirmesi ile imperator iki gemiyle birlikde Prokonnesosa gunumuzde Mermere adasi getdi ve burada Orxan Qazi ile gorusmesinin ardinca eyni il icerisinde Foca hereket etdi Bu defe de bir netice vermemesinin ardindan 1359 cu ilin baharinda Kadikoye gelen Orxan Qazi imperatorun elcileri gemide gorus kecirdi Oglu Xelilin azad edilmesinin ardinca imperatorun qizi ile nisanlanmasi ve aralarindaki sulhun daimi olmasi sertleri ile yeniden muqavile imzaladilar Hemin ilin yaz aylarinda yeniden Foca hereket eden imperator Xelili xilas etdi ve Konstinantopola apardi ve 10 yasli qizi Irini ile nisanladi 1359 cu ilin sentyabr ayinin sonunda ise gemi ile Izmite getirilib atasina tehvil verildi 1357 ci ilin yazinda esir dusen Xelilin 1359 cu ilin yazinda azad edilmesine qederki texminen iki illik muddetde iki dovlet arasinda her hansi bir munaqise bas vermemisdir Osmanli qazilerinin muttefiqi olan Mateos Kantakuzinosun bolgeden atilmasinin ardinca bolgedeki hakimiyyet birbasa Yoannis Paleologosun nezaretine kecmisdi Xelilin azad edilmesinden qisa bir muddet sonra Rumeli basinda duran Orxan Qazinin Muradin lele Sahin ve cirtdanlarin serkerdeleri Haci Ilbegi ile Veteran Evrenos bolgedeki feth hereketlerine yeniden girisdiler Rumeli Osmanli quvveleri 1359 cu ilden baslayaraq serqe dogru sistematik olaraq hucumlar teskil etmeye basladi Florensiyali Matteo Villanin bildirdiyine gore bu hucumlar zamani Dimetoka o zamanki adiyla Didymeteichon ilk defe muveqqeti olaraq Osmanlilarin eline kecmis Turk qosunlari hemin il Istanbul o zamanki adiyla Konstantinopolis qala divarlari qarsisinda gorundu Feth haqqinda menbelerFethin kecirildiyi ili ferqli gosteren menbeler movcuddur Aleksandr Burmov Serbiya salnamecileri ile Laonikos Halkokondiles ve Giacomo Luccarinin qeydlerine esaslanaraq 26 sentyabr 1371 ci ildeki Cirmen muharibesinden derhal sonra 1371 ci ilin sentyabrin sonlari ile oktyabrin evvelleri etrafinda aparildigini bildirirler Ancaq Burmov son iki menbede yer alan Edirneni feth eden ordunun basinda Suleyman Pasa oldugu melumatini redd edir O donemdeki umumi veziyyeti de goz onune alaraq feth tarixini 1371 ci il kimi tesvir eden Burmova gore Serbiya knyazlarinin birden Cirmene gunumuzde Ormenio gelmeleri ve o zamanlar Albaniya tereflerde yerlesen Vukain Mrnjaveviin qardasi Jovan Ugljea ile birlesmesi neticesinde regionda reallasan Cirmen muharibesi Edirnenin Osmanlilarin elinden xilas etmek ucun teskil edilmisdi Bu muharibede Serbiyanin meglubolmas ile seher Osmanli hakimiyyetine girmisdi Ancaq Georgi Ostroqorski Burmovun menbe olaraq istifade etdiyi Serbiya salnamelerinde Osmanlilarin Balkanlardaki irelileyisi haqqindaki bezi tarixlerin sehv gosterilmesi ve eserini 1480 ci illerinde yazmis olan Halkokondilesin de xronoloji sehvlerin olmasi sebebiyle Burmovun yazdiginin dogru olmadigini bildirir ve 1362 ci il tarixini ortaya qoyur Diger terefden Burmov Bizansli salnamecilerden VI Yoannis Kantakuzinos ve Demetrios Kydonesin Edirnenin feth edilmesinden yazmamalari hadisenin 1371 ci il erefesinde bas vermediyinin bir gostericisi olaraq bildirir Kantakuzinosun xatirelerinde ozunu mudafie etdiyinden ozunu muqessir veziyyetine salacaq olan bu fethden hec danismamis olma ehtimali ve Kydonesin ise ayri ayri hadiseler evezine veziyyetin umumi menzeresi haqqinda yazmasi sebebiyle bu iki menbede fethle bagli bir fakt olmagi ehtimali uzerinde dayanan Xelil Inalcik da Burmovun Edirnenin 1371 ci ilde Cirmen muharibesinden sonra feth edildiyi tezisinin qeti delillere esaslanmadigini ifade etmekdedir Konstantin Iosif Jireek Burmovdan evvel yazdigi eserlerinde Bizans Qisa Salnamelerinde verilen tarixi esas goturerek Orxan Qazinin 1362 ci ilde olduyunu ve ozunden sonra yerine gelen oglu I Muradin 1363 cu ilde Edirnenin feth etdiyini ireli surur Daha sonralar Jireek eserini XIV esrde yazmis olan Mixail Panaretosun Edirnede yerlesen Trabzon imperatoru veba virusu sebebiyle 1362 ci ilin martinda Sinopa qacmasini ifade eden ucotuna esaslanaraq Edirne 1362 ci il martinda Bizansin elinde oldugunu ve seherin 1363 cu ilde Osmanli hakimiyyetine daxil oldugu haqqindaki ehtimalinin guclendiyini bildirmekdedir da 1362 ci ilin martinda vefat eden Orxan Qazinin daha sonra taxta kecen oglu I Murad ilk olaraq qardaslarinin qiyamlari ile qarsilasdigini ve bunlarla mesgul olmaq meqsedile Ankara tereflerine dogru yurus etmesini bu uzden Edirnenin feth tarixinin 1363 1365 ci iller arasinda oldugunu bildirmisdir Edirnenin Orxan Qazi oldukden ve I Murad taxta cixdiqdan sonra Osmanli torpaqlarina qatildigi fikrini subut edilmemis oldugunu bildiren Xelil Inalcik bu sebebe gore bu iki tarixin dogru oldugunu qebul etmir Elizavet Zahariadu ile Irne Beldiceanu Steinherr fethin 1369 cu il tarixini gosterir Zahariadu Hadrianopolis metropolit Polikarposun emri Yannis Katakalon terefinden Bizans imperatoru V Yoannis Paleologosa yazilan 1366 ci il tarixli menbeye esaslanaraq seherin 1366 ci il tarixinde Bizans nezaretinde oldugunu bildirir Muxtelif Bizans qisa salnamelerinde verilen tarixi de goz onune alaraq seherin 1369 cu ilde Osmanli hakimiyyetine girdiyi bildirilmekdedir Bezi salnamelerde feth ucun 1377 ci tarixinin de verildiyini ifade eden Zahariadu aradaki bu sekkiz illik ferqin bir xetta neticesinde yazilmis olacagini bildirmisdir Seherin ilk defe 1369 cu ilde Rumeli musteqil Turk beyleri terefinden ele kecirildiyini ifade eden Beldiceanu Steinherr 1376 ve ya 1377 ci ilde seherin Osmanli quvveleri terefinden nezaret altina alindigini yazmisdir Beldiceanu Steinherr ile Zahariaduyu menbe gosteren Donald Nicol Zahariaduyu menbe gosteren Kolin Imber ve Zahariadunun elde etdiyi kesflerden behs eden Con Van Antverpen Fine de feth tarixini 1369 cu il olaraq gosterir Osmanli menbeleriOsmanli menbelerinde feth tarixi 1359 ile 1361 ci illeri arasinda deyisik gosterilmekdedir Edirnenin feth edilmesile neticelenecek olan herekatdan Osmanli menbelerinde iki esas revayetde behs edilir Bunlardan biri Asikpasazade revayeti digeri ise ozunden sonra bir cox insanin istifade etdiyi Ruhu ile Nesrinin en mufessel versiyasini verdiyi Ehmedi revayetidir Her iki revayetde I Muradin Edirne ele kecirmesi ile neticelenen Rumeli hucuma basladigi il Hicri teqvime gore 761 Miladi teqvime gore 23 Noyabr 1359 13 noyabrin 1360 arasi olaraq verir Ancaq 1 5 il qeder suren bu herekatin hamisini xetali olaraq eyni il icinde gostermekdedir Yene bu iki revayet xetali olaraq I Muradin taxta cixis tarixi 1359 kimi gosterir Xelil Inalcik I Muradin atasi Orxan Qazinin sehhetinde dovletin boyuk mesuliyyetlerini uzerine goturmesi sebebiyle menbelerin bele bir xetaya yol verdiklerini bildirmekdedir Asikpasazadeye gore Orxan Qazi olende I Murad Bursaya getdi Karesiden indiki Balikesir ve oz vilayetinden esger toplayaraq lele Sahin ile birlikde Gelibolu uzerinden Rumeli kecdi Evvel Banadoz Qalasini gunumuzde Barbaros doyusmeden aldi sonra ise bas veren qarsidurmalar neticesinde Heyvan Xesteliyi Osmanli torpaqlarina qatdi ve buradaki qala dagitdi Ozunu Qalasi gunumuzde Misinli onune gelende qala tekfur u qala ona teslim etdi Sonra ici bosaldilmis olan Burgos gunumuzde Luleburgaz ele kecirildi ve qalasi yikildi Diger terefden Haci Ilbegi ele kecirdiyi Burgosta gunumuzde Pythion yerlesmisdi ve Dimetokayi sixisdirirdi Bir muddet sonra qala tekfuru pusquya salib esir alinanda tekfurun serbest buraxilmasi sertile qala teslim oldu Qazi Evrenos ise Kesan qalasini almisdi ve oradan Ipsalayi sixisdirmaqtaydi Irelilemeye davam eden Murad Babaeskisiye gunumuzde Babaeski geldi ancaq qalada yerlesen ehali Edirneye qacmisdi Yaxinliqdaki bir nece qalani da feth eden Murad lele Sahini Edirne uzerine gonderdi Adrianopol yaxinliginda Sazlidere etrafinda bas veren muharibede Osmanli quvveleri qalib gelerken yenilen teref qalaya cekildi Bu zaman Haci Ilbegi ile Qazi Evrenos gelib Murad ile gorusdu ve birlikde Edirneye geldiler Muradin da Edirneye gelmesinin ardindan Edirne tekfuru gece qalani terk ederek Meric uzerinden Eneze getdi Ertesi gun bu xeber esidilende iceridekileri qalani teslim etdi Asikpasazadenin bu izahatinda feth tarixi hicri 761 ci il olaraq verilmekdedir Ruhu revayetine gore Orxan Qazinin olumunun ardinca oglu Murad dovlet boyukleri terefinden taxta cixarildi Taxta cixisinin ardindan Ankara terefinde bas veren usyanlarini yatirmasindan sonra Bursaya donub ve esger toplayaraq Rumeliye kecdi H 761 ci ilde ise Edirne feth etdi Nesri ise oz novbesinde Muradin taxta cixmasindan Ahmedi Ruhi revayetlerinden ve Asiqpasazadenin anlatdigi Edirne fethinde bas veren hadiselerden behs edir Xetali olaraq Muradin taxta cixisindan sonra bas vermis kimi elave etmisdir Diger terefden Asiqpasazadede H 758 M 25 dekabr 1356 13 dekabr 1357 olaraq verilen Suleyman Pasanin olum tarixini H 760 M 3 dekabr 1358 22 noyabr 1359 olaraq deyisdirmis ve Orxan Qazinin Suleyman Pasadan iki ay sonra olduyunu bildirmis Muradin taxta cixmasi ve Ankara yurusu qismini de Ruhiden alib bir il de bunlara ayirdigindan Edirne feth tarixini H 762 M 11 noyabr 1360 30 oktyabr 1361 olaraq vermisdir Dovru izah eden diger tarix muellifleri Ehmedi Sukrullah ve Mehmed bin Haci Xelilin eserlerinde Edirne fethinden behs edilmekdedir Muradin taxta cixdigi 1362 ci Ilin martindan sonra bas veren prosesleri izah eden bu eserlerde Edirne fethinin yer almamasi Inalcikin bildirdiyine gore fethin bu ilden evvel bas verdiyi menasini verir Diger terefden Oruc Bey tarixinin Manisa nusxesinde Edirne H 762 ci ilde feth edildiyine dair bir qeyd ve o il bir gunes tutulmasinin bas verdiyi melumati yer alir Aparilan hesablarla 5 May 1361 ci il gunu bir gunes tutulmasinin bas verdiyi mueyyen edilmistir Qeyd olunan Osmanli menbelerinden istifade ederek Xelil Inalcik Edirnenin 1361 ci ilde Osmanli himayesine girdiyini bildirmekdedir Oskar Halecki de Venesiya qeydlerine esaslanaraq Edirne Osmanli terefinden ele kecirildiyi biliyinin bu sehere 14 Mart 1361 ci il tarixinde catdigi melumatini verir Stanford Sou da Inalcikin bu fikrini destekleyir SonrasiFeth edilmesinden bir muddet sonra Osmanli imperiyasinin paytaxti olan seher 1453 cu il Istanbulun o dovrdeki adi Kostantinopolis ele kecirilmesi sonra paytaxt olmasina qeder bu statusunu davam etdirib Edirneden sonra Filibenin de Osmanli nezaretine kecmesi Bizans imperiyasinin Avropa ve Balkanlar ile quru elaqesi kesilmis oldu