Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Psixi pozuntu (mental pozuntu, ruhi xəstəlik) — geniş mənada normal, sağlamdan fərqli bir psixi vəziyyət. Hüquq, psixiatriya və psixologiya kimi sahələrdə bu terminin daha özəl mənası var.
| Psixoloji pozuntu | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | F00-F99 |
| XBT-10-KM | F99-F99, F99 |
| XBT-9-KM | V11.9, 298.8, 290-299.99 |
| DiseasesDB | 28852 |
| MeSH | D001523 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Psixi pozğunluğun əksi psixi sağlamlıqdır. Həyat şəraitinə uyğunlaşa bilən, həyat problemlərini həll edə bilən insanlar adətən psixi cəhətdən sağlam qiymətləndirilir. Əgər bu qabiliyyətlər məhduddursa və insan şəxsi, ailə həyatında və ya işdə gündəlik işlərinin öhdəsindən gələ bilmirsə, şəxsi məqsədlərinə nail ola bilmirsə, onda bu və ya digər dərəcədə psixi pozğunluqdan danışmaq olar.
Psixi pozğunluq hisslər, düşüncələr, davranışlar sahəsində dəyişikliklərə və pozğunluqlara səbəb olur və bununla yanaşı, bəzi ifadələrə görə, demək olar ki, həmişə bədənin somatik funksiyalarında dəyişikliklər olur. Uğurlu psixoloji və dərman müalicəsinin yaradılması tibb və psixologiyanın əməkdaşlığı və psixi pozğunluqları müxtəlif perspektivlərdən nəzərdən keçirməklə mümkündür.
Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünyada hər dördüncü-beşinci insan psixi və ya davranış pozğunluğuna malikdir. Bir çox psixi pozğunluqların səbəbləri tam başa düşülmür. Bir sıra əlamətlər var ki, onlar görünəndə mütəxəssislər peşəkarlardan kömək istəməyi tövsiyə edirlər. "Psixi pozuntu" və "ruhi xəstəlik" anlayışlarının müəyyən edilməsi tənqidə məruz qalır, çünki psixiatriyada xəstəliyin əsas meyarlarının tətbiqi (bioloji — bədən patologiyasının olması, tibbi — həyat keyfiyyəti və həyat üçün təhlükə, sosial — insanın sosial fəaliyyətinin pozulması) çətindir. Çox vaxt yalnız müəyyən psixi pozğunluqların kökündə bədən disfunksiyalarının dayandığı güman edilir. Bununla əlaqədar olaraq, 10-cu reviziyanın Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatında (ICD-10) "ruhi xəstəlik", "ruhi xəstəlik" terminləri əvəzinə "psixi pozğunluq" termini istifadə olunur.
Bəzən vurğulanır ki, "psixiatrik pozğunluqlar" ("psixiatrik pozğunluqlar", "psixi pozğunluqlar", "psixiatrlar tərəfindən müalicə olunan pozğunluqlar") anlayışı şərti, qeyri-tibbi xarakter daşıyır və bəzi "psixiatrik pozğunluqlar"a aid edilir. Patoloji sahəsinə əsasən şərti xarakter daşıyır: məsələn, gündəlik həyatda patoloji hesab edilən reaksiyalar ekstremal vəziyyətlərdə faydalı ola bilər.
Təsnifatı
Psixi pozğunluqların təsnifatı mürəkkəb və vacib məsələdir. Psixi pozğunluqların təsnifatının əsas prinsiplərinə aşağıdakılar daxildir:
- "vahid psixoz" konsepsiyasına əsaslanan sindromoloji prinsip,
- nozoloji prinsip, bunun əsasında xəstəliklər ümumi etiologiyaya, patogenezə və klinik mənzərənin oxşarlığına görə bölünür;
- milli və beynəlxalq səhiyyə təşkilatlarının inkişafı ilə əlaqədar aktuallaşan praqmatik (statistik) prinsip.
Psixi və davranış pozğunluqları Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən hazırlanmış 10-cu reviziyanın Xəstəliklərin Beynəlxalq Təsnifatının V bölməsində təsvir edilmişdir (Rusiyada bu təsnifat 1997-ci ildən qəbul edilmişdir):
1.1 F00-F09 — Üzvi, o cümlədən simptomatik psixi pozğunluqlar
1.2 F10-F19 — Maddə istifadəsi ilə əlaqəli psixi və davranış pozğunluqları
1.3 F20-F29 — Şizofreniya, şizotipal və delusional pozğunluqlar
1.4 F30-F39 — Əhval pozğunluqları (affektiv pozğunluqlar)
1.5 F40-F48 — Nevrotik, stresslə əlaqəli və somatoform pozğunluqlar
1.6 F50-F59 — Fizioloji pozğunluqlar və fiziki amillərlə əlaqəli davranış sindromları
1.7 F60-F69 — Yetkinlik dövründə şəxsiyyət və davranış pozğunluqları
1.8 F70-F79 — Əqli gerilik
1.9 F80-F89 — Zehni inkişafın pozğunluqları
1.10 F90-F98 — Adətən uşaqlıq və yeniyetməlik dövründə yaranan emosional və davranış pozğunluqları
1.11 F99 — Müəyyən edilməmiş psixi pozuntu
Səbəbləri
Bir çox psixi pozğunluqların səbəbləri tam başa düşülmür. Mütəxəssislər bioloji, psixoloji və sosial amillərin (irsiyyətdən stresli hadisələrə qədər) birləşməsinin psixi pozğunluqların yaranmasına təsirindən danışırlar.
Psixi pozğunluqlara qarşı müqavimət fərdin fiziki xüsusiyyətlərindən və onun ümumi psixi inkişafından asılıdır. Müxtəlif insanlar zehni sıxıntılara və problemlərə fərqli reaksiya verirlər: bəziləri uğursuzluqlardan asanlıqla sağalarkən, digərləri psixoloji pozğunluqlar inkişaf etdirir.
Müalicəsi
Psixi pozuntuların müalicəsi psixoterapevtik və ya dərman və digər somatik üsullarla həyata keçirilir.
Psixoterapiya həm zehni, həm də fiziki problemlərin öhdəsindən gəlməyə kömək etmək üçün müxtəlif psixoloji üsulları ehtiva edir, məsələn, danışmaq və ya məşqlər etmək. Psixoterapiyadan istifadə edərkən əsas məqsədlər bir insanın qorxu, depressiya, obsesif düşüncələr, cinsi problemlər və s. şəklində yaşadığı iztirabları yüngülləşdirmək və xoşagəlməz xarakter xüsusiyyətlərindən və davranış modellərindən qurtulmağa kömək etməkdir. Bir çox tədqiqatla təsdiqlənən müxtəlif psixi pozğunluqlarda yüksək effektivlik idrak psixoterapiyasına xasdır.
Psixoterapiya həm fərdi, həm də qruplar, ailələr şəklində həyata keçirilə bilər və xüsusilə aşağıdakı üsulları əhatə edir:
davranış, idrak və idrak davranış terapiyası;
dərin-psixoloji (psixoanalitik, psixodinamik) terapiya;
dəstəkləyici psixoterapiya (aka qeyri-spesifik terapiya, söhbətlər);
digər psixoterapiya növləri:
hipnoterapiya;
rasional psixoterapiya;
humanist terapevtik üsullar.
İstinadlar
- Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
- Виттхен Г.-У. Энциклопедия психического здоровья / Пер. с нем. И.Я. Сапожниковой, Э.Л. Гушанского. — М.: Алетейа, 2006. — 552 с. — (Гуманистическая психиатрия). — .
- Виттхен Г.-У. Энциклопедия психического здоровья / Пер. с нем. И.Я. Сапожниковой, Э.Л. Гушанского. — М.: Алетейа, 2006. — 552 с. — (Гуманистическая психиатрия). — .
 | ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Psixi pozuntu mental pozuntu ruhi xestelik genis menada normal saglamdan ferqli bir psixi veziyyet Huquq psixiatriya ve psixologiya kimi sahelerde bu terminin daha ozel menasi var Psixoloji pozuntuXBT 10 F00 F99XBT 10 KM F99 F99 F99XBT 9 KM V11 9 298 8 290 299 99DiseasesDB 28852MeSH D001523 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Psixi pozgunlugun eksi psixi saglamliqdir Heyat seraitine uygunlasa bilen heyat problemlerini hell ede bilen insanlar adeten psixi cehetden saglam qiymetlendirilir Eger bu qabiliyyetler mehduddursa ve insan sexsi aile heyatinda ve ya isde gundelik islerinin ohdesinden gele bilmirse sexsi meqsedlerine nail ola bilmirse onda bu ve ya diger derecede psixi pozgunluqdan danismaq olar Psixi pozgunluq hissler dusunceler davranislar sahesinde deyisikliklere ve pozgunluqlara sebeb olur ve bununla yanasi bezi ifadelere gore demek olar ki hemise bedenin somatik funksiyalarinda deyisiklikler olur Ugurlu psixoloji ve derman mualicesinin yaradilmasi tibb ve psixologiyanin emekdasligi ve psixi pozgunluqlari muxtelif perspektivlerden nezerden kecirmekle mumkundur Umumdunya Sehiyye Teskilatinin melumatina gore dunyada her dorduncu besinci insan psixi ve ya davranis pozgunluguna malikdir Bir cox psixi pozgunluqlarin sebebleri tam basa dusulmur Bir sira elametler var ki onlar gorunende mutexessisler pesekarlardan komek istemeyi tovsiye edirler Psixi pozuntu ve ruhi xestelik anlayislarinin mueyyen edilmesi tenqide meruz qalir cunki psixiatriyada xesteliyin esas meyarlarinin tetbiqi bioloji beden patologiyasinin olmasi tibbi heyat keyfiyyeti ve heyat ucun tehluke sosial insanin sosial fealiyyetinin pozulmasi cetindir Cox vaxt yalniz mueyyen psixi pozgunluqlarin kokunde beden disfunksiyalarinin dayandigi guman edilir Bununla elaqedar olaraq 10 cu reviziyanin Xesteliklerin Beynelxalq Tesnifatinda ICD 10 ruhi xestelik ruhi xestelik terminleri evezine psixi pozgunluq termini istifade olunur Bezen vurgulanir ki psixiatrik pozgunluqlar psixiatrik pozgunluqlar psixi pozgunluqlar psixiatrlar terefinden mualice olunan pozgunluqlar anlayisi serti qeyri tibbi xarakter dasiyir ve bezi psixiatrik pozgunluqlar a aid edilir Patoloji sahesine esasen serti xarakter dasiyir meselen gundelik heyatda patoloji hesab edilen reaksiyalar ekstremal veziyyetlerde faydali ola biler TesnifatiPsixi pozgunluqlarin tesnifati murekkeb ve vacib meseledir Psixi pozgunluqlarin tesnifatinin esas prinsiplerine asagidakilar daxildir vahid psixoz konsepsiyasina esaslanan sindromoloji prinsip nozoloji prinsip bunun esasinda xestelikler umumi etiologiyaya patogeneze ve klinik menzerenin oxsarligina gore bolunur milli ve beynelxalq sehiyye teskilatlarinin inkisafi ile elaqedar aktuallasan praqmatik statistik prinsip Psixi ve davranis pozgunluqlari Umumdunya Sehiyye Teskilati terefinden hazirlanmis 10 cu reviziyanin Xesteliklerin Beynelxalq Tesnifatinin V bolmesinde tesvir edilmisdir Rusiyada bu tesnifat 1997 ci ilden qebul edilmisdir 1 1 F00 F09 Uzvi o cumleden simptomatik psixi pozgunluqlar 1 2 F10 F19 Madde istifadesi ile elaqeli psixi ve davranis pozgunluqlari 1 3 F20 F29 Sizofreniya sizotipal ve delusional pozgunluqlar 1 4 F30 F39 Ehval pozgunluqlari affektiv pozgunluqlar 1 5 F40 F48 Nevrotik stressle elaqeli ve somatoform pozgunluqlar 1 6 F50 F59 Fizioloji pozgunluqlar ve fiziki amillerle elaqeli davranis sindromlari 1 7 F60 F69 Yetkinlik dovrunde sexsiyyet ve davranis pozgunluqlari 1 8 F70 F79 Eqli gerilik 1 9 F80 F89 Zehni inkisafin pozgunluqlari 1 10 F90 F98 Adeten usaqliq ve yeniyetmelik dovrunde yaranan emosional ve davranis pozgunluqlari 1 11 F99 Mueyyen edilmemis psixi pozuntuSebebleriBir cox psixi pozgunluqlarin sebebleri tam basa dusulmur Mutexessisler bioloji psixoloji ve sosial amillerin irsiyyetden stresli hadiselere qeder birlesmesinin psixi pozgunluqlarin yaranmasina tesirinden danisirlar Psixi pozgunluqlara qarsi muqavimet ferdin fiziki xususiyyetlerinden ve onun umumi psixi inkisafindan asilidir Muxtelif insanlar zehni sixintilara ve problemlere ferqli reaksiya verirler bezileri ugursuzluqlardan asanliqla sagalarken digerleri psixoloji pozgunluqlar inkisaf etdirir MualicesiPsixi pozuntularin mualicesi psixoterapevtik ve ya derman ve diger somatik usullarla heyata kecirilir Psixoterapiya hem zehni hem de fiziki problemlerin ohdesinden gelmeye komek etmek ucun muxtelif psixoloji usullari ehtiva edir meselen danismaq ve ya mesqler etmek Psixoterapiyadan istifade ederken esas meqsedler bir insanin qorxu depressiya obsesif dusunceler cinsi problemler ve s seklinde yasadigi iztirablari yungullesdirmek ve xosagelmez xarakter xususiyyetlerinden ve davranis modellerinden qurtulmaga komek etmekdir Bir cox tedqiqatla tesdiqlenen muxtelif psixi pozgunluqlarda yuksek effektivlik idrak psixoterapiyasina xasdir Psixoterapiya hem ferdi hem de qruplar aileler seklinde heyata kecirile biler ve xususile asagidaki usullari ehate edir davranis idrak ve idrak davranis terapiyasi derin psixoloji psixoanalitik psixodinamik terapiya destekleyici psixoterapiya aka qeyri spesifik terapiya sohbetler diger psixoterapiya novleri hipnoterapiya rasional psixoterapiya humanist terapevtik usullar IstinadlarMonarch Disease Ontology release 2018 06 29 2018 06 29 2018 Vitthen G U Enciklopediya psihicheskogo zdorovya Per s nem I Ya Sapozhnikovoj E L Gushanskogo M Aleteja 2006 552 s Gumanisticheskaya psihiatriya ISBN 5 89321 124 3 Vitthen G U Enciklopediya psihicheskogo zdorovya Per s nem I Ya Sapozhnikovoj E L Gushanskogo M Aleteja 2006 552 s Gumanisticheskaya psihiatriya ISBN 5 89321 124 3 Psixologiya ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin