Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Mirzə Məhəmməd Fərruxi Yəzdi (1889, Yəzd – 18 oktyabr 1939 və ya 18 noyabr 1939, Tehran) — İran şairi.
| Mirzə Məhəmməd Fərruxi Yəzdi | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1889 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 18 oktyabr 1939 və ya 18 noyabr 1939 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | jurnalist, şair, siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Mirzə Məhəmməd Fərruxi 1889-cu ildə Yəzd şəhərində doğulmuşdu. Atası Məhəmmədibrahim simsar idi. Məhəmməd Fərruxi mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı.
Mirzə Məhəmməd Fərruxi Yəzdi 18 oktyabr 1939-cu ildə öldürülüb. O, Rza xan Pəhləviyə qarşı dediyi həcvlərə və inqilabi ruhlu şeirlərə görə dodaqları tikilmişdi, sonra isə Qəsri-Qacarda məşhur cəllad "doktor" Əhməd Əhmədi tərəfindən zəhərlənmişdi.
Yaradıcılığı
O, elə atəşin bir vətənpərvər olmuşdur ki, öz şəxsi həyatını büsbütün unutmuş, səadətini vətəninin azadlığında görmüş, siyasi qovğalar və vuruşlar meydanına atıldığı ilk günlərdən öz dönməzliyi, fədakarlığı ilə hamını heyrətə salmış, təqiblərə, məhrumiyyətlərə, işgəncələrə dözmüş, dəfələrlə həbsxanalara düşmüş, azadlıq düşmənləri tərəfindən haqq deyən ağzı tikilmiş, lakin heç bir şey onu susdurmağa qadir olmamış, tutduğu doğru yolundan, əqidəsindən döndərə bilməmişdir.
Fərruxi Yəzdi poeziyası XX əsr fars ədəbiyyatının ən parlaq və mənalı səhifələrindən birini təşkil edir. Siyasi lirikanın gözəl nümunələrini yardan bu sənətkarın əsərlərini nəzərdən keçirdikdə mərd, qorxmaz, vətənini, xalqını ürəkdən sevən, despot və imperialistlərin zülmünə məruz qalmış millətinin halına acıyan, düşmənlərinə dərin nifrət bəsləyən, qalib gəldikdə sevinən, məğlub olduqda müvəqqəti ümidsizliyə qapılan bir insanın obrazı gözümüz önündə canlanır. Şairin hər şerində bu mürəkkəb obrazın müəyyən cəhəti, xüsusiyyəti, ictimai kədəri oxucuya çatdırılır. Bu, yalnız şairin daxili aləmini əks ötdirən obraz deyil, eyni zamanda XX əsrin ziddiyyətli siyasi-ictimai həyatında yaşayıb mübarizə edən zəhmətkeş insanların ümumiləşmiş obrazıdır. Şairin poeziyasındakı "mən" əksər hallarda subyektivlikdən çıxır, ümumiləşmiş, poetik "mən"ə çevrilir.
Fərruxi Yəzdi mübarizələr şairi, azadlıq şairi olduruna görə, əsərlərində yaşadıqı mühitin eybəcərliklərini açıb göstərdiyi üçün onun poeziyası bu gün də azadlıq uğrunda mübarizə aparan insanların əlində kəsərli bir silahdır. Bu heç də təsadüfi deyildir ki, şair vəfat etdikdən sonra belə onun əsərləri demokratik mətbuatın səhifələrində tez-tez çap olunurdu. "Rəhbər" qəzeti şairin ölümündən az sonra yazırdı:
"Azadxahlardan təşkil olunmuş hər bir yığıncaqda gərək azadlıq yolunda şəhid olanların — xüsusilə Seyid Həsən Müdərris, Doktor Tağı Ərani və Fərruxinin müqəddəs adları çəkilsin. Onlar bizim üçün fədakarlıqda, ciddiyyətdə və sabitqədəmlikdə nümunədirlər. Onlar öz canlarını qurban verməklə bizə əməldə göstərdilər ki, istibdad əleyhinə mübarizədə gərək əsla təslim olmayaq"
Eyni zamanda şairin vaxtı ilə böyük bir cəsarətlə damğaladığı, öldürücü satira atəşinə tutduğu mürtəce dairələrin onun adına, yaradıcılığına bəslədikləri mənfi münasibət də duyulur. Məhz bunun nəticəsidir ki, İranda nəşr olunan bəzi şeir antologiyalarında XX əsrdə yaşayıb yaradan məşhur şairlərdən tutmuş yeni yazmağa başlayan, yaxud ikinci, üçüncü dərəcəli şairlərə qədər bir çoxlarına səhifələrlə yer verildiyi halda, Fərruxi Yəzdi kimi bir sənətkara əsla yer verilmir, hətta şairlər cərgəsində adı belə çəkilmir. Belə şer antologiyalarına misal olaraq Seyid Əbdülhəmid Xəlxalinin, Firidun Karın kitablarını göstərə bilərik. Bunların heç birində Fərruxi Yəzdidən bir kəlmə də danışılmır. Bunun isə səbəbi aydındır. Çünki Fərruxi Yəzdi kimi açıqfikirli, inqilabi əqidəli bir şairin əsərlərini nəşr etmək, onun haqqında yazmaq məsələsinə senzura müxtəlif vasitələrlə mane olurdu. Elə bunun özü göstərir ki, Fərruxi Yəzdi poeziyası öz müasirlik ruhu və aktuallığı ilə bu gün də əhəmiyyətini itirməmişdir və dərin tədqiqat işi tələb edir.
Lakin təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, İranda demokratik fikrin, xüsusən XX əsr demokratik fars ədəbiyyatının yaranması və inkişafında mühüm rol oynamış bu sənətkarın həyat və yaradıcılığı indiyə qədər nə İranda, nə Avropada, nə də Sovet İttifaqında tam elmi şəkildə öyrənilməmiş, müstəqil tədqiqat obyektinə çevrilməmişdir. Fərruxi Yəzdi ilə maraqlanan müxtəlif alimlər onun həyatı üzərində nisbətən ətraflı dayansalar da, yaradıcılığı haqqında ötəri, çox vaxt həddindən artıq ümumi mülahizələr söyləməklə kifayətlənmiş, bəzən isə bu barədə bir kəlmə də danışmadan ötüb keçmişlər.
Fərruxi Yəzdi hələ öz sağlığında qüvvətli, istedadlı bir şair olaraq, müasirlərinin diqqətini cəlb etmiş, "Tacüşşüəra"7 kimi yüksək ada layiq görülmüş, şerləri dəfələrlə müsabiqəyə qoyulmuş, onlara İran, əfqan və hind şairləri tərəfindən nəzirələr yazılmışdır.
Fərruxi Yəzdinin ədəbi irsi özünün sağlığında toplanıb, küll halında nəşr edilməmişdir; ömrünün xeyli hissəsi təqiblərdə, zindanlarda, qürbət ölkələrdə keçən şairin buna nə vaxtı, nə də imkanı olmuşdur. Bu iş sonralar da o qədər qə naətbəxş şəkildə olmamışdır. Belə ki, şairin İran ictimai quruluşunun bir çox nöqsan cəhətlərini qüdrətli bir publisist qələmi ilə açıb göstərən, redaktoru olduğu "Tufan" qəzetinin dəfələrlə bağlanmasına və özünün dəfələrlə tutulub məhkəmə qarşısında dayanmasına səbəb olan məzmunlu məqalə və çıxışlarının toplanmaması bir yana dursun, gözəl sənət nümunələri olan və hər birində əzilən, hüququ tapdalanan bir millətin acı fəryadları duyulan şerləri belə tam şəkildə nəşr edilməmişdir.
Fərruxi Yəzdinin şerləri şair özü sağ ikən qəzet və jurnal səhi-fələrindən kənara çıxıb, bəzi xarici ölkələrin şeir antolokiyalarına düş- müşdür. Bu cəhətdən hind alimi Məhəmməd İshaqın 1933-cü ildə Bombeydə çap etdirdiyi kitabı diqqəti xüsusilə cəlb edir. Bu mənbə bizim üçün çox qiymətlidir. Çünki kitabın müəllifi Məhəmməd İshaq özünün qeyd etdiyi kimi, altı ay İranda olmuş, ayrı-ayrı şair və ədiblərlə görüşmüş, onların şerlərindən nümunələr seçmişdir. Biz şübhə etmirik ki, M. İshaq Fərruxi Yəzdi ilə də şəxsən görüşüb söhbət etmişdir. Bunu müəllifin aşaqıdakı qeydi də açıq göstərməkdədir: "Fərruxinin dodağındakı və ağzındakı yaranın (şairin dodağının tikilməsinə işarədir — Ə. H.) yeri indi də qalır… Müəllif (M. İshaq -Ə. H.) bunu şəxsən müşahidə etmişdir".
Buradan belə nəticəyə kəlmək olur ki, Məhəmməd İshaq şairin tərcümeyi-halını yazarkən Fərruxinin özünün dediklərinə əsaslanmışdır. Buna görə də, bizcə, onun şair haqqında verdiyi məlumat daha etibarlı sayıla bilər. Lakin təəssüf ki, bu mötəbər mənbədə də bəzi xırda səhvlərə yol verilmiş, şairin ağzının tikilməsi ili düzgün göstərilməmişdir. Alimlər arasında rəy müxtəlifliyinə səbəb olan bu məsələ haqqında Fərruxinin həyatından danışarkən ətraflı bəhs ediləcəkdir.
Məhəmməd İshaq Fərruxi Yəzdinin həyat və yaradıcılığı barəsində elmi nöqteyi-nəzərdən ilk dəfə maraqlı fikirlər söyləmiş, ona bir şair kimi olduqca yüksək qiymət vermişdir. Müəllif şairin həyatını yığcam bir şəkildə verdikdən sonra onun əsərləri, onların poetik dillə yazılması, yeni məzmun ifadə etməsi haqqında öz mülahizələrini söyləmiş və Fərruxi Yəzdinin rübailərini son dərəcə yüksək qiymətləndirmişdir.
Məhzmməd İshaq Fərruxi Yəzdinin ədəbi irsi, əsərləri üzərində necə işləməsi haqqında da maraqlı məlumat verir. O, həmin kitabında şairin üç müsəmmətini, bir qəsidəsini, bir müstəzadını, on üç qəzəlini, altı rübaisini vermişdir.
Hind alimi həmin əsərlərin şair tərəfindən nə münasibətlə qələmə alındığını da göstərmişdir ki, bu da bizim üçün xüsusilə qiymətlidir.
Ümumiyyətlə, Məhəmməd İshaqın Fərruxi Yəzdinin həyat və yaradıcılığı haqqında mülahizələri ilk mənbə kimi olduqca qiymətli və maraqlıdır.
Şairin əsərləri birinci dəfə, kitab halında müəllifin vəfatından sonra — 1941-ci ildə çap edilmişdir. Bu ilk kitab Fərruxi Yəzdinin seçilmiş əsərlərindən ibarətdir11. 1941–1942-ci illərdə isə Fərruxi Yəzdinin iki kitabı çapdan çıxmışdır. Şairin divanı sonralar da bir neçə dəfə nəşr edilmişdir.
F. Yəzdinin əsərlərini toplayıb nəşr etmək işini bir sıra tarixi əsərlərin müəllifi olan və əsasən müasir İran tarixinə dair yazdığı kitablarla tanınan öz öhdəsinə götürmüşdür. Yuxarıda saydığımız nəşrlərin hamısı ona məxsusdur.
Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, Fərruxi Yəzdinin əsərlərini toplayıb, geniş oxucu kütləsinin malı etməkdə Hüseyn Məkki olduqca faydalı bir iş görmüşdür. Bu divanda cəmlənən şerlərin əksəriyyəti şairin sağlığında, 30–35 illik bir dövrü əhatə edən müxtəlif qəzet və jurnalların səhifələrində dərc edilmişdi.
Demək lazımdır ki, Hüseyn Məkki bu çətin işin öhdəsindən öz imkanı daxilində müəyyən dərəcədə gələ bilmiş və şairin ədəbi irsinin mühüm bir qismini oxuculara çatdırmağa müvəffəq olmuşdur. Lakin Hüseyn Məkki Fərruxi Yəzdinin əsərlərini təkcə toplamaqla öz vəzifəsini bitmiş hesab etməmiş, eyni zamanda həmin divan üçün müqəddimə və şairin geniş tərcümeyi-halını da yazmış, onun məhrumiyyətlərlə dolu şərəfli həyat yolunu işıqlandırmağa səy göstərmişdir. Müəllif Məhəmməd İshaqın Fərruxi Yəzdi haqqındakı mülahizələrindən istifadə etsə də, onun dediklərinin əsiri olub qalmamış, ciddi axtarışlar nəticəsində bir çox yeni, maraqlı faktlar əldə etmiş və şair barədə ətraflı məlumat verən bir əsər yaza bilmişdir. Hüseyn Məkkinin Fərruxi Yəzdi divanına yazdığı müqəddimədən və tərcümeyi-haldan danışarkən, hər şeydən əvvəl, qeyd etmək lazımdır ki, müəllif şairin şəxsiyyətinə, ədəbi irsinə dərin hörmət və məhəbbət hissi ilə yanaşmışdır. Müəllif Fərruxi Yəzdinin həyat yolunu aşağıdakı sözlərlə xarakterizə edir:
"Fərruxi azadxahlıq və vətənpərvərlik iddiası edən bütün şəxslərdən fərqli olan yeganə insandır ki, həyatın bütün maddi nemətlərindən və gözəlliklərindən əl çəkib zorakılığa, istibdada qarşı qüdrətli bir tufan kimi hücum etmiş, uzun illər istibdadın, irticanın alçaq ünsürləri ilə vuruşmuş, hər cür işgəncədən, əzabdan, təhlükəli hücumlardan qorxmamış, daqlardan axıb gələn qüdrətli bir sel kimi, istibdadla, zülmkarlarla tək-tənha döyüşmüş, çoxlu fədakarlıqlardan sonra hər şeyi, hətta öz başını belə bu qorxulu meydanda qoymuş, nahayət, qanlı kəfənlə qara torpaq altında yatmışdır"
Ədəbiyyat
- Ə. Hacızadə. Əsərləri, Х cilddə, Х cild, Bakı, "Nafta-Press", 2005, 480 səh.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Farrukhī Yazdī // Faceted Application of Subject Terminology.
- "Rəhbər" qəzeti, 25 oktyabr 1943-cü il.
- Seyid Əbdülhəmid Xəlxali, Təzkireyi-Şüarayi müasirin İran, cilide əvvəl, Tehran, 1333.
- Firidun Kar, Şahkaryari şeiri müasiri İran, Tehran, 1336.
- Məhəmməd İshaq, 1351
- М. İshaq. Göstərilən əsəri, səh. 6.
- М. İshaq. Göstərilən əsəri, səh. 312.
- Hüseyn Məkki. Fərruxi Yəzdinin divanına müqəddimə. səh.6–7
 | Şair ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Mirze Mehemmed Ferruxi Yezdi 1889 Yezd 18 oktyabr 1939 ve ya 18 noyabr 1939 Tehran Iran sairi Mirze Mehemmed Ferruxi YezdiDogum tarixi 1889Dogum yeri Yezd Merkez bexsi d Yezd sehristani Yezd ostani IranVefat tarixi 18 oktyabr 1939 1939 10 18 ve ya 18 noyabr 1939 1939 11 18 Vefat yeri Tehran Tehran sehristani Tehran ostani IranFealiyyeti jurnalist sair siyasetci Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiMirze Mehemmed Ferruxi 1889 cu ilde Yezd seherinde dogulmusdu Atasi Mehemmedibrahim simsar idi Mehemmed Ferruxi mukemmel medrese tehsili almisdi Mirze Mehemmed Ferruxi Yezdi 18 oktyabr 1939 cu ilde oldurulub O Rza xan Pehleviye qarsi dediyi hecvlere ve inqilabi ruhlu seirlere gore dodaqlari tikilmisdi sonra ise Qesri Qacarda meshur cellad doktor Ehmed Ehmedi terefinden zeherlenmisdi YaradiciligiO ele atesin bir vetenperver olmusdur ki oz sexsi heyatini busbutun unutmus seadetini veteninin azadliginda gormus siyasi qovgalar ve vuruslar meydanina atildigi ilk gunlerden oz donmezliyi fedakarligi ile hamini heyrete salmis teqiblere mehrumiyyetlere isgencelere dozmus defelerle hebsxanalara dusmus azadliq dusmenleri terefinden haqq deyen agzi tikilmis lakin hec bir sey onu susdurmaga qadir olmamis tutdugu dogru yolundan eqidesinden dondere bilmemisdir Ferruxi Yezdi poeziyasi XX esr fars edebiyyatinin en parlaq ve menali sehifelerinden birini teskil edir Siyasi lirikanin gozel numunelerini yardan bu senetkarin eserlerini nezerden kecirdikde merd qorxmaz vetenini xalqini urekden seven despot ve imperialistlerin zulmune meruz qalmis milletinin halina aciyan dusmenlerine derin nifret besleyen qalib geldikde sevinen meglub olduqda muveqqeti umidsizliye qapilan bir insanin obrazi gozumuz onunde canlanir Sairin her serinde bu murekkeb obrazin mueyyen ceheti xususiyyeti ictimai kederi oxucuya catdirilir Bu yalniz sairin daxili alemini eks otdiren obraz deyil eyni zamanda XX esrin ziddiyyetli siyasi ictimai heyatinda yasayib mubarize eden zehmetkes insanlarin umumilesmis obrazidir Sairin poeziyasindaki men ekser hallarda subyektivlikden cixir umumilesmis poetik men e cevrilir Ferruxi Yezdi mubarizeler sairi azadliq sairi olduruna gore eserlerinde yasadiqi muhitin eybecerliklerini acib gosterdiyi ucun onun poeziyasi bu gun de azadliq ugrunda mubarize aparan insanlarin elinde keserli bir silahdir Bu hec de tesadufi deyildir ki sair vefat etdikden sonra bele onun eserleri demokratik metbuatin sehifelerinde tez tez cap olunurdu Rehber qezeti sairin olumunden az sonra yazirdi Azadxahlardan teskil olunmus her bir yigincaqda gerek azadliq yolunda sehid olanlarin xususile Seyid Hesen Muderris Doktor Tagi Erani ve Ferruxinin muqeddes adlari cekilsin Onlar bizim ucun fedakarliqda ciddiyyetde ve sabitqedemlikde numunedirler Onlar oz canlarini qurban vermekle bize emelde gosterdiler ki istibdad eleyhine mubarizede gerek esla teslim olmayaq Eyni zamanda sairin vaxti ile boyuk bir cesaretle damgaladigi oldurucu satira atesine tutdugu murtece dairelerin onun adina yaradiciligina besledikleri menfi munasibet de duyulur Mehz bunun neticesidir ki Iranda nesr olunan bezi seir antologiyalarinda XX esrde yasayib yaradan meshur sairlerden tutmus yeni yazmaga baslayan yaxud ikinci ucuncu dereceli sairlere qeder bir coxlarina sehifelerle yer verildiyi halda Ferruxi Yezdi kimi bir senetkara esla yer verilmir hetta sairler cergesinde adi bele cekilmir Bele ser antologiyalarina misal olaraq Seyid Ebdulhemid Xelxalinin Firidun Karin kitablarini gostere bilerik Bunlarin hec birinde Ferruxi Yezdiden bir kelme de danisilmir Bunun ise sebebi aydindir Cunki Ferruxi Yezdi kimi aciqfikirli inqilabi eqideli bir sairin eserlerini nesr etmek onun haqqinda yazmaq meselesine senzura muxtelif vasitelerle mane olurdu Ele bunun ozu gosterir ki Ferruxi Yezdi poeziyasi oz muasirlik ruhu ve aktualligi ile bu gun de ehemiyyetini itirmemisdir ve derin tedqiqat isi teleb edir Lakin teessufle qeyd etmek lazimdir ki Iranda demokratik fikrin xususen XX esr demokratik fars edebiyyatinin yaranmasi ve inkisafinda muhum rol oynamis bu senetkarin heyat ve yaradiciligi indiye qeder ne Iranda ne Avropada ne de Sovet Ittifaqinda tam elmi sekilde oyrenilmemis musteqil tedqiqat obyektine cevrilmemisdir Ferruxi Yezdi ile maraqlanan muxtelif alimler onun heyati uzerinde nisbeten etrafli dayansalar da yaradiciligi haqqinda oteri cox vaxt heddinden artiq umumi mulahizeler soylemekle kifayetlenmis bezen ise bu barede bir kelme de danismadan otub kecmisler Ferruxi Yezdi hele oz sagliginda quvvetli istedadli bir sair olaraq muasirlerinin diqqetini celb etmis Tacussuera 7 kimi yuksek ada layiq gorulmus serleri defelerle musabiqeye qoyulmus onlara Iran efqan ve hind sairleri terefinden nezireler yazilmisdir Ferruxi Yezdinin edebi irsi ozunun sagliginda toplanib kull halinda nesr edilmemisdir omrunun xeyli hissesi teqiblerde zindanlarda qurbet olkelerde kecen sairin buna ne vaxti ne de imkani olmusdur Bu is sonralar da o qeder qe naetbexs sekilde olmamisdir Bele ki sairin Iran ictimai qurulusunun bir cox noqsan cehetlerini qudretli bir publisist qelemi ile acib gosteren redaktoru oldugu Tufan qezetinin defelerle baglanmasina ve ozunun defelerle tutulub mehkeme qarsisinda dayanmasina sebeb olan mezmunlu meqale ve cixislarinin toplanmamasi bir yana dursun gozel senet numuneleri olan ve her birinde ezilen huququ tapdalanan bir milletin aci feryadlari duyulan serleri bele tam sekilde nesr edilmemisdir Ferruxi Yezdinin serleri sair ozu sag iken qezet ve jurnal sehi felerinden kenara cixib bezi xarici olkelerin seir antolokiyalarina dus musdur Bu cehetden hind alimi Mehemmed Ishaqin 1933 cu ilde Bombeyde cap etdirdiyi kitabi diqqeti xususile celb edir Bu menbe bizim ucun cox qiymetlidir Cunki kitabin muellifi Mehemmed Ishaq ozunun qeyd etdiyi kimi alti ay Iranda olmus ayri ayri sair ve ediblerle gorusmus onlarin serlerinden numuneler secmisdir Biz subhe etmirik ki M Ishaq Ferruxi Yezdi ile de sexsen gorusub sohbet etmisdir Bunu muellifin asaqidaki qeydi de aciq gostermekdedir Ferruxinin dodagindaki ve agzindaki yaranin sairin dodaginin tikilmesine isaredir E H yeri indi de qalir Muellif M Ishaq E H bunu sexsen musahide etmisdir Buradan bele neticeye kelmek olur ki Mehemmed Ishaq sairin tercumeyi halini yazarken Ferruxinin ozunun dediklerine esaslanmisdir Buna gore de bizce onun sair haqqinda verdiyi melumat daha etibarli sayila biler Lakin teessuf ki bu moteber menbede de bezi xirda sehvlere yol verilmis sairin agzinin tikilmesi ili duzgun gosterilmemisdir Alimler arasinda rey muxtelifliyine sebeb olan bu mesele haqqinda Ferruxinin heyatindan danisarken etrafli behs edilecekdir Mehemmed Ishaq Ferruxi Yezdinin heyat ve yaradiciligi baresinde elmi noqteyi nezerden ilk defe maraqli fikirler soylemis ona bir sair kimi olduqca yuksek qiymet vermisdir Muellif sairin heyatini yigcam bir sekilde verdikden sonra onun eserleri onlarin poetik dille yazilmasi yeni mezmun ifade etmesi haqqinda oz mulahizelerini soylemis ve Ferruxi Yezdinin rubailerini son derece yuksek qiymetlendirmisdir Mehzmmed Ishaq Ferruxi Yezdinin edebi irsi eserleri uzerinde nece islemesi haqqinda da maraqli melumat verir O hemin kitabinda sairin uc musemmetini bir qesidesini bir mustezadini on uc qezelini alti rubaisini vermisdir Hind alimi hemin eserlerin sair terefinden ne munasibetle qeleme alindigini da gostermisdir ki bu da bizim ucun xususile qiymetlidir Umumiyyetle Mehemmed Ishaqin Ferruxi Yezdinin heyat ve yaradiciligi haqqinda mulahizeleri ilk menbe kimi olduqca qiymetli ve maraqlidir Sairin eserleri birinci defe kitab halinda muellifin vefatindan sonra 1941 ci ilde cap edilmisdir Bu ilk kitab Ferruxi Yezdinin secilmis eserlerinden ibaretdir11 1941 1942 ci illerde ise Ferruxi Yezdinin iki kitabi capdan cixmisdir Sairin divani sonralar da bir nece defe nesr edilmisdir F Yezdinin eserlerini toplayib nesr etmek isini bir sira tarixi eserlerin muellifi olan ve esasen muasir Iran tarixine dair yazdigi kitablarla taninan oz ohdesine goturmusdur Yuxarida saydigimiz nesrlerin hamisi ona mexsusdur Umumiyyetle qeyd etmek lazimdir ki Ferruxi Yezdinin eserlerini toplayib genis oxucu kutlesinin mali etmekde Huseyn Mekki olduqca faydali bir is gormusdur Bu divanda cemlenen serlerin ekseriyyeti sairin sagliginda 30 35 illik bir dovru ehate eden muxtelif qezet ve jurnallarin sehifelerinde derc edilmisdi Demek lazimdir ki Huseyn Mekki bu cetin isin ohdesinden oz imkani daxilinde mueyyen derecede gele bilmis ve sairin edebi irsinin muhum bir qismini oxuculara catdirmaga muveffeq olmusdur Lakin Huseyn Mekki Ferruxi Yezdinin eserlerini tekce toplamaqla oz vezifesini bitmis hesab etmemis eyni zamanda hemin divan ucun muqeddime ve sairin genis tercumeyi halini da yazmis onun mehrumiyyetlerle dolu serefli heyat yolunu isiqlandirmaga sey gostermisdir Muellif Mehemmed Ishaqin Ferruxi Yezdi haqqindaki mulahizelerinden istifade etse de onun dediklerinin esiri olub qalmamis ciddi axtarislar neticesinde bir cox yeni maraqli faktlar elde etmis ve sair barede etrafli melumat veren bir eser yaza bilmisdir Huseyn Mekkinin Ferruxi Yezdi divanina yazdigi muqeddimeden ve tercumeyi haldan danisarken her seyden evvel qeyd etmek lazimdir ki muellif sairin sexsiyyetine edebi irsine derin hormet ve mehebbet hissi ile yanasmisdir Muellif Ferruxi Yezdinin heyat yolunu asagidaki sozlerle xarakterize edir Ferruxi azadxahliq ve vetenperverlik iddiasi eden butun sexslerden ferqli olan yegane insandir ki heyatin butun maddi nemetlerinden ve gozelliklerinden el cekib zorakiliga istibdada qarsi qudretli bir tufan kimi hucum etmis uzun iller istibdadin irticanin alcaq unsurleri ile vurusmus her cur isgenceden ezabdan tehlukeli hucumlardan qorxmamis daqlardan axib gelen qudretli bir sel kimi istibdadla zulmkarlarla tek tenha doyusmus coxlu fedakarliqlardan sonra her seyi hetta oz basini bele bu qorxulu meydanda qoymus nahayet qanli kefenle qara torpaq altinda yatmisdir EdebiyyatE Hacizade Eserleri H cildde H cild Baki Nafta Press 2005 480 seh Hemcinin baxEbdulhuseyn xan TeymurtasIstinadlarFarrukhi Yazdi Faceted Application of Subject Terminology Rehber qezeti 25 oktyabr 1943 cu il Seyid Ebdulhemid Xelxali Tezkireyi Suarayi muasirin Iran cilide evvel Tehran 1333 Firidun Kar Sahkaryari seiri muasiri Iran Tehran 1336 Mehemmed Ishaq 1351 M Ishaq Gosterilen eseri seh 6 M Ishaq Gosterilen eseri seh 312 Huseyn Mekki Ferruxi Yezdinin divanina muqeddime seh 6 7 Sair ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin