Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
"Açıq söz" qəzeti (az-əbcəd. آچیق سوز) — Bakıda 1915–1918-ci illərdə nəşr olunmuş gündəlik ictimai-siyasi, ədəbi, demokratik beynəlxalq qəzet.
| Açıq söz | |
|---|---|
| az-əbcəd. آچیق سوز | |
 | |
| Növ | ictimai-siyasi qəzet |
| Sahibi | Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |
| Təsisçi | Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |
| Baş redaktor | Məhəmməd Əmin Rəsulzadə |
| Redaktor |
|
| Yazıçılar | |
| Yaranma tarixi | 2 (15) oktyabr 1915 |
| Dil | Azərbaycan türkcəsi |
| Nəşrini dayandırıb | ~1918 |
| Baş ofis | |
| Ölkə |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
"Açıq söz" qəzetinin naşirləri və redaktorları müxtəlif vaxtlarda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Məhəmməd Əli Rəsulzadə, Üzeyir bəy Hacıbəyli, Oruc, Qənbər və Abuzər Orucov qardaşları olmuşlar.
Tarixi
Qəzetin əsası 1915-ci ildə Məhəmməd Əmin Rəsulzadə tərəfindən qoyulmuşdur. Qəzet "İqbal" qəzetinin (1912-15) davamı olub, "Müsavat" partiyasının rəsmi orqanına çevrilmişdi. "Açıq söz" qəzetinin ilk sayı 1915-ci il oktyabrın 2-də "İqdam" mətbəəsində çap edilmişdi.
Qəzetin ilk sayında, sərlövhə altında "Türkləşmək, islamlaşmaq, müasirləşmək" şüarı və "gündəlik türk qəzetidir" sözləri yazılmışdı. "Açıq söz" qəzetində ilk dəfə "müsəlman", "tatar", "tuzem" sözləri əvəzinə Azərbaycan xalqının adı ilə bağlı "türk" sözü işlədilirdi. Qəzetin məramı onun 1-ci sayında dərc edilmiş proqram səciyyəli baş məqalədə belə ifadə olunmuşdu:
 | "Dəhşətlərinə şahid olduğumuz böyük müharibə böyük bir həqiqəti - əsrimizin millətçilik əsri olduğunu sübut etdi. Özləri lazımınca bilib, istiqlal üçün müəyyən bir ideal, məfkurə bəsləyən millət, şübhəsiz ki, böyük bir qüvvət təşkil edir... Ayrı-ayrı millətlər, bir millət olaraq yaşaya bilmək üçün, hər şeydən əvvəl, özlərin bilməli, müəyyən fikir və əməllər ətrafında birləşərək, böyük bir məfkurəyə... sahib olmalıdırlar. Çünki müttəhid bir ruh və müştərək bir qayəyə malik olmayan millətlərlə yeni əsaslar üzərində qurulacaq həyat hesablaşmayacaq və belə bir silahdan məhrum olan cəmaətlər kimsəyə söz eşitdirə bilməyəcəklər". |  |
"Açıq söz" qəzetində Rusiyanın daxilində gedən ictimai-siaysi proseslər, Azərbaycan həyatının bütün sahələr barədə müntəzəm surətdə məlumatlar, dirçəliş, muxtariyyət məsələlərinə dair yazılar dərc olunur. Birinci Dünya müharibəsinin gətirdiyi bəlalar və dəhşətlər hərtərəfli və obyektiv işıqlandırılırdı. Qəzetin dolğun və rəngarəng çıxmasında, mövzu genişliyində ədib, jurnalist və ictimai xadimlərdən Nəriman Nərimanov, Əhməd bəy Ağayev, Hüseyn Cavid, Əhməd Cavad, Abdulla Şaiq, Tağı Şahbazi, Yusif Vəzir Çəmənzəminli, Nəcəf bəy Vəzirov, Əbduürrəhim bəy Haqverdiyev, Ömər Faiq Nemanzadə, Üzeyir bəy Hacıbəyli, Sənətullah Eynullayev, Əzim Əzimzadə və b.-nın böyük xidmətləri olmuşdur.
"Açıq söz" xalqı millii varlığını və hüququnu qorumaq, milli azadlığa və müstəqilliyə nail olmaq üçün bir fikir və əməl ətrafında birləşməyə, məfkurə birliyinə çağırırdı. Qəzet bu amal və bu qayə ilə milləti oyatmağa başlamışdı.
1917-ci ilə doğru Azərbaycanda xüsusi bir "açıqsöz"çülər nəsli yaranmışdı. Azərbaycanın və bütün Qafqazın digər şəhərindəki gənclər, hətta Rusiya ali məktəblərində təhsil alan tələbələr içərisində "Açıq söz"ün yaydığı millətçi fikirlər ətrafında cəmiyyət və dərnəklər yaranmışdı. 1917-ci ildə Bakıda gizli çağırılmış tələbə qurultayı "Açıq söz" qəzetini özünün orqanı elan etməyi qərara almış və həmni qərarı xüsusi heyət vasitəsilə qəzetin baş redaktoru Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə bildirmişdi. Fevral inqilabından (1917) sonra bu cəmiyyətlər mütəşəkkil halda "Müsavat" partiyasına daxil olmuşdular.
"Açıqsöz"çülər Fevral inqilabına qədər milli-məhəlli muxtariyyət şüarı ilə çıxış edirdilərsə, mütləqiyyətin süqutundan sonra onların mövqeyində dönüş yarandı. Bu zaman "Müsavat" partiyası qəzetdə dərc olunmuş proqramında yazırdı:
| | "Milli və vətən vəzifəmizi hüsni ifa etmək üçün yeganə bir vasitə vardır ki, o da Məclisi-Müəssisana hazırlaşmaq və oraya hazır proqram və aydın məramla getməkdən ibarətdir". | |
Qəzetin 1918-ci il 15 mart tarixli 702-ci sayında tanınmış jurnalist Sənətullah Eynullayev "S.İbrahim" imzası ilə yazdığı "Dəhşətli saat gəlir, birlik gərək" məqaləsində Bakı faciəsindən 3 gün əvvəl siyasi partiya rəhbərlərini xəbərdar edirdi:
| | "Başqa millətlərin cəmi partiyaları bu gün məlum məsələlər xüsusunda sözlərini bir etdilər. Müsəlman partiyaları da milləti fəlaklətdən xilas etmək xatirinə birləşməyə borcludurlar. Çünki baş kəsildikdə saqqalla bərabər gedəcək olduğundan dəhşətli saətlərdə partiya fərqinə baxmayacaq, proqram və partiyalarda millətlə bərabər gedəcəkdir. Dəhşətli saət gəliyor, birləşiniz". | |
Qəzetin sonuncu sayının nə vaxt çıxması barədə fikirlər müxtəlifdir. Bəzi mənbələrdə qəzetin 1918-ci il martın 18-də sonuncu - 704-cü sayının çıxdığı göstərilsə də, "Açıq söz" qəzeti 1918-ci il 6 oktyabr tarixli 718-ci sayında özündən asılı olmayan səbəblərə görə fasiləyə yol verdiyi üçün oxuculardan üzr istəyərək yazırdı:
| | "Qanlı mart hadisəsi zamanı mətbəəmiz fəhlə şurası və erməni qoşunları tərəfindən talan edilib yandırıldığı üçün qəzetimiz dayandırılmağa məcbur olunmuşdu". | |
"Azərbaycan dövri mətbuatı. 1832-1920" kitabında (1987) "Açıq söz" qəzetinin 724-cü sayının çıxdığı göstərilir. Digər məlumata görə, qəzetin 750-ci sayı işıq üzü görmüşdü.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası, I cild, "Lider nəşriyyat", Bakı-2004, səh. 98-99
- "Azərbaycanda dövri mətbuat (1832-1920)", B., 1965
Xarici keçidlər
- “Açıq söz” qəzetinin ilk nömrəsi 100 illiyi münasibətilə transliterasiya olunub
- "Açıq söz" qəzetinin 100 yaşı tamam olur
- “AÇIQ SÖZ”ÜN TARİXİ - AKİF AŞIRLI YAZIR 2017-03-16 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Aciq soz qezeti az ebced آچیق سوز Bakida 1915 1918 ci illerde nesr olunmus gundelik ictimai siyasi edebi demokratik beynelxalq qezet Aciq sozaz ebced آچیق سوز Nov ictimai siyasi qezetSahibi Mehemmed Emin ResulzadeTesisci Mehemmed Emin ResulzadeBas redaktor Mehemmed Emin ResulzadeRedaktor Mehemmed Eli Resulzade Uzeyir bey Hacibeyli Oruc Qenber ve Abuzer Orucov qardaslariYazicilar Omer Faiq Nemanzade Ehmed bey Agayev Neriman Nerimanov Huseyn Cavid Ehmed Cavad Abdulla SaiqYaranma tarixi 2 15 oktyabr 1915Dil Azerbaycan turkcesiNesrini dayandirib 1918Bas ofis BakiOlke Rusiya imperiyasi Rusiya Respublikasi d Zaqafqaziya DFR AXC Vikianbarda elaqeli mediafayllar Aciq soz qezetinin nasirleri ve redaktorlari muxtelif vaxtlarda Mehemmed Emin Resulzade Mehemmed Eli Resulzade Uzeyir bey Hacibeyli Oruc Qenber ve Abuzer Orucov qardaslari olmuslar TarixiQezetin esasi 1915 ci ilde Mehemmed Emin Resulzade terefinden qoyulmusdur Qezet Iqbal qezetinin 1912 15 davami olub Musavat partiyasinin resmi orqanina cevrilmisdi Aciq soz qezetinin ilk sayi 1915 ci il oktyabrin 2 de Iqdam metbeesinde cap edilmisdi Qezetin ilk sayinda serlovhe altinda Turklesmek islamlasmaq muasirlesmek suari ve gundelik turk qezetidir sozleri yazilmisdi Aciq soz qezetinde ilk defe muselman tatar tuzem sozleri evezine Azerbaycan xalqinin adi ile bagli turk sozu isledilirdi Qezetin merami onun 1 ci sayinda derc edilmis proqram seciyyeli bas meqalede bele ifade olunmusdu Dehsetlerine sahid oldugumuz boyuk muharibe boyuk bir heqiqeti esrimizin milletcilik esri oldugunu subut etdi Ozleri laziminca bilib istiqlal ucun mueyyen bir ideal mefkure besleyen millet subhesiz ki boyuk bir quvvet teskil edir Ayri ayri milletler bir millet olaraq yasaya bilmek ucun her seyden evvel ozlerin bilmeli mueyyen fikir ve emeller etrafinda birleserek boyuk bir mefkureye sahib olmalidirlar Cunki muttehid bir ruh ve musterek bir qayeye malik olmayan milletlerle yeni esaslar uzerinde qurulacaq heyat hesablasmayacaq ve bele bir silahdan mehrum olan cemaetler kimseye soz esitdire bilmeyecekler Aciq soz qezetinde Rusiyanin daxilinde geden ictimai siaysi prosesler Azerbaycan heyatinin butun saheler barede muntezem suretde melumatlar dircelis muxtariyyet meselelerine dair yazilar derc olunur Birinci Dunya muharibesinin getirdiyi belalar ve dehsetler herterefli ve obyektiv isiqlandirilirdi Qezetin dolgun ve rengareng cixmasinda movzu genisliyinde edib jurnalist ve ictimai xadimlerden Neriman Nerimanov Ehmed bey Agayev Huseyn Cavid Ehmed Cavad Abdulla Saiq Tagi Sahbazi Yusif Vezir Cemenzeminli Necef bey Vezirov Ebduurrehim bey Haqverdiyev Omer Faiq Nemanzade Uzeyir bey Hacibeyli Senetullah Eynullayev Ezim Ezimzade ve b nin boyuk xidmetleri olmusdur Aciq soz xalqi millii varligini ve huququnu qorumaq milli azadliga ve musteqilliye nail olmaq ucun bir fikir ve emel etrafinda birlesmeye mefkure birliyine cagirirdi Qezet bu amal ve bu qaye ile milleti oyatmaga baslamisdi 1917 ci ile dogru Azerbaycanda xususi bir aciqsoz culer nesli yaranmisdi Azerbaycanin ve butun Qafqazin diger seherindeki gencler hetta Rusiya ali mekteblerinde tehsil alan telebeler icerisinde Aciq soz un yaydigi milletci fikirler etrafinda cemiyyet ve dernekler yaranmisdi 1917 ci ilde Bakida gizli cagirilmis telebe qurultayi Aciq soz qezetini ozunun orqani elan etmeyi qerara almis ve hemni qerari xususi heyet vasitesile qezetin bas redaktoru Mehemmed Emin Resulzadeye bildirmisdi Fevral inqilabindan 1917 sonra bu cemiyyetler mutesekkil halda Musavat partiyasina daxil olmusdular Aciqsoz culer Fevral inqilabina qeder milli mehelli muxtariyyet suari ile cixis edirdilerse mutleqiyyetin suqutundan sonra onlarin movqeyinde donus yarandi Bu zaman Musavat partiyasi qezetde derc olunmus proqraminda yazirdi Milli ve veten vezifemizi husni ifa etmek ucun yegane bir vasite vardir ki o da Meclisi Muessisana hazirlasmaq ve oraya hazir proqram ve aydin meramla getmekden ibaretdir Qezetin 1918 ci il 15 mart tarixli 702 ci sayinda taninmis jurnalist Senetullah Eynullayev S Ibrahim imzasi ile yazdigi Dehsetli saat gelir birlik gerek meqalesinde Baki faciesinden 3 gun evvel siyasi partiya rehberlerini xeberdar edirdi Basqa milletlerin cemi partiyalari bu gun melum meseleler xususunda sozlerini bir etdiler Muselman partiyalari da milleti felakletden xilas etmek xatirine birlesmeye borcludurlar Cunki bas kesildikde saqqalla beraber gedecek oldugundan dehsetli saetlerde partiya ferqine baxmayacaq proqram ve partiyalarda milletle beraber gedecekdir Dehsetli saet geliyor birlesiniz Qezetin sonuncu sayinin ne vaxt cixmasi barede fikirler muxtelifdir Bezi menbelerde qezetin 1918 ci il martin 18 de sonuncu 704 cu sayinin cixdigi gosterilse de Aciq soz qezeti 1918 ci il 6 oktyabr tarixli 718 ci sayinda ozunden asili olmayan sebeblere gore fasileye yol verdiyi ucun oxuculardan uzr isteyerek yazirdi Qanli mart hadisesi zamani metbeemiz fehle surasi ve ermeni qosunlari terefinden talan edilib yandirildigi ucun qezetimiz dayandirilmaga mecbur olunmusdu Azerbaycan dovri metbuati 1832 1920 kitabinda 1987 Aciq soz qezetinin 724 cu sayinin cixdigi gosterilir Diger melumata gore qezetin 750 ci sayi isiq uzu gormusdu Hemcinin baxAzerbaycan qezet 1918 Ekinci qezetiIstinadlarAzerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi I cild Lider nesriyyat Baki 2004 seh 98 99 Azerbaycanda dovri metbuat 1832 1920 B 1965Xarici kecidler Aciq soz qezetinin ilk nomresi 100 illiyi munasibetile transliterasiya olunub Aciq soz qezetinin 100 yasi tamam olur ACIQ SOZ UN TARIXI AKIF ASIRLI YAZIR 2017 03 16 at the Wayback Machine