Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Əsas sümük (lat. Os sphenoidale) yarasa və ya uçan kəpənəyə bənzər sümükdür və kəllə əsasının ortasında üfuqi bir vəziyyətdə yerləşmışdır. Bunun cismi — lat. corpus, bir cüt böyük qanadlar — lat. alae majoris (alae magnae — BNA), bir cüt kiçik qanadları — lat. alae minores (arae parvae —BNA) və bir cüt qanadabənzər çıxıntıları — lat. processus pterygoidei vardır.
| Əsas sümük | |
|---|---|
 | |
| Bitişir | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Cismi
Cisminin daxilində əsas cibi — lat. sinus sphenoidalis deyilən boşluq vardır. Həmin cib lat. septum sinium sphenoidalium adlanan arakəsmə vasitəsilə iki şöbəyə bölünür. Əsas sümüyü cisminin altı səthi vardır: yuxarı, aşağı, ön, dal və iki yan. Yuxarı səthi yəhərə bənzədiyinə görə onu türk yəhəri — lat. sella turcica adlandırırlar. Yəhərin ortasını beyin artımına məxsus çuxur — lat. fossa hypophyseos tutur. Bəzən bu zuxurun dibindən beyin artımı axacağına məxsus başlayır və əsas sümüyün cisminin aşağı səthinə açılır. Çuxurdan önə yəhər qabarcığı (yəhər qşı) — lat. tuberculum sellae və yan tərəfdə orta mail çıxıntı — lat. processus clinoideus medius yerləşmişdir.
Yəhər qabarcığından önə görmə sinirlərinin çarpazına məxsus çarpaz şırımı — lat. sulcus chiasmatis keçir. Bu şırım yuxarı və ön tərəfdən əsas sümük hündürlüyü — lat. jugum sphenoidalae vasitəsilə əhatə olunmuşdur. Türk yəhəri arxadan yəhər arxası — lat. dorsum sellae adlanan sümük səfhəsi ilə əhatə olunmuşdur və yan tərəflərdə dal mail şıxıntılar — lat. processus clinoidei posteriores ilə tamam olur. Əsas sümüyün cisminin dal səthi ənsə sümüyünün əsas hissəsi ilə birləşir. Əsas cibi qabaq tərəfdən nazik sümük səfhələri — əsas sümük balıqqulaqları — lat. conchae sphenoidales ilə örtülmüşdür. Bu səfhələrin ön tərəfində əsas cibi yarığı — lat. aperturae sinus sphenoidalis adlanan kiçik dəlik vardır. Əsas cibin arakəsməsi ön tərəfdə darağa — lat. crista sphenoidalis keçir. Bu daraq şaquli vəziyyətdə olub şağı ucu dimdik — lat. rostrum sphenoidale adlanır. Əsas sümüyün cisminin aşağı səthi burun çəpəri ilə birləşərək burun boşluğuna baxır.
Böyük qanadlar
Əsas sümüyünün cisminin yan tərəflərində yana doğru böyük qanadlar — lat. alae majores çıxır. Hər qanadın ön və ya gözyuvası səthi — lat. facies orbitalis, beyin səthi — lat. facies cerebralis və gicgah çuxuruna baxan gicgah səthi — lat. facies temporalis və almacıq, alın, təpə və gicgah sümükləri ilə birləşməyə məxsus kənarları — lat. margo zygomaticus, frontalis, parietalis (angulus parietalis — BNA) et squamosus vardır. Beyin səthi basıq olub, üzərində üç dəlik vardır: ındə girdə dəlik — lat. foramen rotundum, bayır tərəfdə arxada oval dəlik — lat. foramen ovale və qanadların lat. spina ossis sphenoidalis (spina angularis — BNA) adlanan arxa ucunda tin dəliyi — lat. foramen spinosum olur. Böyük qanadların əsası yaxınlığında əsas sümüyü cisminin yan tərəfində arxadan önə doğru daxili yuxu arteriyasına məxsus şırım — lat. sulcus caroticus gedir. Həmin şırım qanadların arxa kənarında bayır tərəfdən lat. lingula sphenoidalis adlanan dilçəklə əhatə olunmuşdur. Böyük qanadların gözyuvası səthi hamardır, bu səthin yuxarı kənarı ilə kiçik qanadların aşağı səthi arasında göz ytuvasının yuxarı yarığı — lat. fissura orbitalis superior əmələ gəlir. Böyük qanadların göz səthi altında lat. facies maxillaris (facies sphenomaxillaris — BNA) adlanan səth vardır; buraya böyük qanadların girdə dəliyi açılır. Böyük qanadların gicgah səthi üfuqi tərzdə gedən gicgahaltı darağı — lat. crista infratemporalis vasitəsilə iki hissəyə bölünür.
Kiçik qanadlar
Kiçik qanadlar — lat. alae minores iki kök vasitəsilə əsas sümüyü cisminin yuxarı və ön şöbəsindən başlayır. Kıklər hər iki tərəfdən göz yuvasına açılan görmə kanalını — lat. canalis opticus (foramen opticum — BNA) əhatə edir. Kiçik qanadlar üçbucaq səfhəyə bənzəyirlər: bunların aşağı səthləri göz yuvasına və yuxarı səthləri kəllə boşluğuna çevrilmişdir. Arxa kənarı kəllə boşluğuna baxır və içəri ucu ön mail çıxıntı — lat. processus clinoideus anterior adlanır. Kiçik qanadların daxilində bəzi vaxt cib olur.
Qanadabənzər çıxıntılar
Qanadabənzər çıxıntılar — lat. processus pterygoidei şaquli tərzdə böyük qanadların əsasından aşağıya doğru gedirlər. Hər çıxıntı birər içəri və bayır səfhələrdən — lat. lamina medialis et lateralis processus pterygoidei inarətdir. Bu səfhələr yuxarıda geriyə açılmış bir çuxur — lat. fossa pterygoidea və aşağıda, bir-birindən uzaqlaşaraq, oyma — lat. incisura pterygoidea (fissura pterygoidea —BNA) əmələ gətirir. Bu oyma tam kəllədə damaq sümüyünün piramid çıxıntısı ilə tutulur. Qanadabənzər çıxıntıların ön səthində şırım — lat. sulcus palatinus major (sulcus pterygopalatinus — BNA) vardır. Bu şırımın yuxarı ucunda qanadabənzər çıxıntının əsasını deşərək öndən yuxarıya doğru gedən qanadabənzər kanal — lat. canalis pterygoideus (canalis pterygoideus Vidii — BNA) başlayır. Qanadabənzər çıxıntının bayır səfhəsi enli və qısa, içəri səfhəsi uzun və ensizdir. İçəri səfhə aşağı ucunda lat. hamulus pterygoideus adlanan qarmaqla tamam olunur. Qanadabənzər qarmaq üzərində bir şırım — qanadabənzər qarmaq şırımı — lat. sulcus hamuli pterygoidei vardır. İçəri səfhə yuxarıda əsas sümüyün cisminin aşağı səthinə keçərək yataq çıxıntısı — lat. processus vaginalis əmələ gətirir; bu çıxıntının aşağı səthi ilə öndən arxaya doğru bir şırım — lat. sulcus palatovaginalis uzanır. bəzən bu şırım əvəzində lat. canalis palatovaginalis (canalis pharyngeus — BNA) adlanan kanala təsadüf olunur. Bu kanaldan içəri tərəfə lat. processus vaginalis iləəsas sümüyün cisminin aşağı səthi arasında digər bir şırım — xış-yataq şırımı — lat. sulcus vomerovaginalis vardır. Həmin şırım xış qanadı vasitəsilə xış–yataq kanalına — lat. canalis vomerovaginalis (canalis basipharyngeus — BNA) çevrilir. İçəri səfhənin yuxarı şöbəsinin arxa kənarında qayığabənzər çuxur — lat. fossa scaphoidea və bu çuxurdan yuxarı və bayır tərəfə eşitmə borusu şırımı — lat. sulcus tubae auditivae vardır. Qanadabənzər çıxıntıların bayır səfhəsi (lat. , ligamentum pterygospinosum — BNA) vasitəsi ilə bucaq tiniilə birləşərək eyni adlı dəlik əmələ gətirir. Bəzən qanadabənzər tin bağı sümükləşərək — lat. processus pterygospinosus (processus pterygospinosus Civini —BNA) adlanır.
İstinadlar
Mənbə
- Prof. K.Ə. Balakişiyev, İnsanın Normal Anatomiyası, I cild, "MAARİF" Nəşriyyatı, Bakı - 1971
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Esas sumuk lat Os sphenoidale yarasa ve ya ucan kepeneye benzer sumukdur ve kelle esasinin ortasinda ufuqi bir veziyyetde yerlesmisdir Bunun cismi lat corpus bir cut boyuk qanadlar lat alae majoris alae magnae BNA bir cut kicik qanadlari lat alae minores arae parvae BNA ve bir cut qanadabenzer cixintilari lat processus pterygoidei vardir Esas sumukBitisir Gicgah sumuyuAlin sumuyuTepe sumuyuAlmaciq sumuyuEnse sumuyuXis sumuyuXelbir sumuyuDamaq sumuyu Vikianbarda elaqeli mediafayllarCismiCisminin daxilinde esas cibi lat sinus sphenoidalis deyilen bosluq vardir Hemin cib lat septum sinium sphenoidalium adlanan arakesme vasitesile iki sobeye bolunur Esas sumuyu cisminin alti sethi vardir yuxari asagi on dal ve iki yan Yuxari sethi yehere benzediyine gore onu turk yeheri lat sella turcica adlandirirlar Yeherin ortasini beyin artimina mexsus cuxur lat fossa hypophyseos tutur Bezen bu zuxurun dibinden beyin artimi axacagina mexsus baslayir ve esas sumuyun cisminin asagi sethine acilir Cuxurdan one yeher qabarcigi yeher qsi lat tuberculum sellae ve yan terefde orta mail cixinti lat processus clinoideus medius yerlesmisdir Yeher qabarcigindan one gorme sinirlerinin carpazina mexsus carpaz sirimi lat sulcus chiasmatis kecir Bu sirim yuxari ve on terefden esas sumuk hundurluyu lat jugum sphenoidalae vasitesile ehate olunmusdur Turk yeheri arxadan yeher arxasi lat dorsum sellae adlanan sumuk sefhesi ile ehate olunmusdur ve yan tereflerde dal mail sixintilar lat processus clinoidei posteriores ile tamam olur Esas sumuyun cisminin dal sethi ense sumuyunun esas hissesi ile birlesir Esas cibi qabaq terefden nazik sumuk sefheleri esas sumuk baliqqulaqlari lat conchae sphenoidales ile ortulmusdur Bu sefhelerin on terefinde esas cibi yarigi lat aperturae sinus sphenoidalis adlanan kicik delik vardir Esas cibin arakesmesi on terefde daraga lat crista sphenoidalis kecir Bu daraq saquli veziyyetde olub sagi ucu dimdik lat rostrum sphenoidale adlanir Esas sumuyun cisminin asagi sethi burun ceperi ile birleserek burun bosluguna baxir Boyuk qanadlarEng Eng Almaciq Esas Esas Gicgah Gicgah Tepe Burun Cene Almaciq Alin TepeInsan kellesi onden Esas sumuyunun cisminin yan tereflerinde yana dogru boyuk qanadlar lat alae majores cixir Her qanadin on ve ya gozyuvasi sethi lat facies orbitalis beyin sethi lat facies cerebralis ve gicgah cuxuruna baxan gicgah sethi lat facies temporalis ve almaciq alin tepe ve gicgah sumukleri ile birlesmeye mexsus kenarlari lat margo zygomaticus frontalis parietalis angulus parietalis BNA et squamosus vardir Beyin sethi basiq olub uzerinde uc delik vardir inde girde delik lat foramen rotundum bayir terefde arxada oval delik lat foramen ovale ve qanadlarin lat spina ossis sphenoidalis spina angularis BNA adlanan arxa ucunda tin deliyi lat foramen spinosum olur Boyuk qanadlarin esasi yaxinliginda esas sumuyu cisminin yan terefinde arxadan one dogru daxili yuxu arteriyasina mexsus sirim lat sulcus caroticus gedir Hemin sirim qanadlarin arxa kenarinda bayir terefden lat lingula sphenoidalis adlanan dilcekle ehate olunmusdur Boyuk qanadlarin gozyuvasi sethi hamardir bu sethin yuxari kenari ile kicik qanadlarin asagi sethi arasinda goz ytuvasinin yuxari yarigi lat fissura orbitalis superior emele gelir Boyuk qanadlarin goz sethi altinda lat facies maxillaris facies sphenomaxillaris BNA adlanan seth vardir buraya boyuk qanadlarin girde deliyi acilir Boyuk qanadlarin gicgah sethi ufuqi terzde geden gicgahalti daragi lat crista infratemporalis vasitesile iki hisseye bolunur Kicik qanadlarKicik qanadlar lat alae minores iki kok vasitesile esas sumuyu cisminin yuxari ve on sobesinden baslayir Kikler her iki terefden goz yuvasina acilan gorme kanalini lat canalis opticus foramen opticum BNA ehate edir Kicik qanadlar ucbucaq sefheye benzeyirler bunlarin asagi sethleri goz yuvasina ve yuxari sethleri kelle bosluguna cevrilmisdir Arxa kenari kelle bosluguna baxir ve iceri ucu on mail cixinti lat processus clinoideus anterior adlanir Kicik qanadlarin daxilinde bezi vaxt cib olur Qanadabenzer cixintilarQanadabenzer cixintilar lat processus pterygoidei saquli terzde boyuk qanadlarin esasindan asagiya dogru gedirler Her cixinti birer iceri ve bayir sefhelerden lat lamina medialis et lateralis processus pterygoidei inaretdir Bu sefheler yuxarida geriye acilmis bir cuxur lat fossa pterygoidea ve asagida bir birinden uzaqlasaraq oyma lat incisura pterygoidea fissura pterygoidea BNA emele getirir Bu oyma tam kellede damaq sumuyunun piramid cixintisi ile tutulur Qanadabenzer cixintilarin on sethinde sirim lat sulcus palatinus major sulcus pterygopalatinus BNA vardir Bu sirimin yuxari ucunda qanadabenzer cixintinin esasini deserek onden yuxariya dogru geden qanadabenzer kanal lat canalis pterygoideus canalis pterygoideus Vidii BNA baslayir Qanadabenzer cixintinin bayir sefhesi enli ve qisa iceri sefhesi uzun ve ensizdir Iceri sefhe asagi ucunda lat hamulus pterygoideus adlanan qarmaqla tamam olunur Qanadabenzer qarmaq uzerinde bir sirim qanadabenzer qarmaq sirimi lat sulcus hamuli pterygoidei vardir Iceri sefhe yuxarida esas sumuyun cisminin asagi sethine kecerek yataq cixintisi lat processus vaginalis emele getirir bu cixintinin asagi sethi ile onden arxaya dogru bir sirim lat sulcus palatovaginalis uzanir bezen bu sirim evezinde lat canalis palatovaginalis canalis pharyngeus BNA adlanan kanala tesaduf olunur Bu kanaldan iceri terefe lat processus vaginalis ileesas sumuyun cisminin asagi sethi arasinda diger bir sirim xis yataq sirimi lat sulcus vomerovaginalis vardir Hemin sirim xis qanadi vasitesile xis yataq kanalina lat canalis vomerovaginalis canalis basipharyngeus BNA cevrilir Iceri sefhenin yuxari sobesinin arxa kenarinda qayigabenzer cuxur lat fossa scaphoidea ve bu cuxurdan yuxari ve bayir terefe esitme borusu sirimi lat sulcus tubae auditivae vardir Qanadabenzer cixintilarin bayir sefhesi lat ligamentum pterygospinosum BNA vasitesi ile bucaq tiniile birleserek eyni adli delik emele getirir Bezen qanadabenzer tin bagi sumukleserek lat processus pterygospinosus processus pterygospinosus Civini BNA adlanir IstinadlarMenbeProf K E Balakisiyev Insanin Normal Anatomiyasi I cild MAARIF Nesriyyati Baki 1971