Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Olein turşusu(tsis 9-oktadetsen turşusu)СН3(СН2)7СН=СН(СН2)7СООН -doymamış yağ turşusudır. Omega-9 doymamış yağ turşular qrupuna aiddir.
| Olein | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| tsis 9-oktadetsen turşusu | |
| Kimyəvi formulu | C₁₈H₃₄O₂ |
| Molyar kütlə | 282,46 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0,895 (18°C, г/см3) q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 16,3 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 360 °C; при 10 : 225—226 °S |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 112-80-1 |
| PubChem | 445639 |
| SMILES | CCCCCCCC\C=C/CCCCCCCC(O)=O |
| RTECS | RG2275000 |
| ChEBI | 16196 |
| ChemSpider | 393217 |
Fiziki xassələri
Olein turşusu yağlı mayedir, sudan yüngüldür, qoxusuz, rəngsiz, suda həll olunmur, yalnız üzvi həlledicilərdə həll olunur (benzolda, xloroformda və s.).
Alınması
Texniki olein turşusu müxtəlif bitki yağlarının hidrolizi zamanı alınır, məsələn, günəbaxan, soya və ya xardal. Bu məhsul qida məqsədləri üçün tamamilə yararsızdır. Alınan turşuları fraksiyalara ayırmaqla və ya metanoldan və asetondan–400C temperaturda təkrar kristallaş- dırılma yolu ilə əldə edilə bilər. Təbiətdə müxtəlif heyvan mənşəli piylərin tərkibində olur məs. donuz, mal piyində həmçinin bitki yağlarındada (zeytun, badam, günəbaxan,avokado,palma, arqan və s. ).
Kimyəvi xassələri
Olein turşusuna ozonla təsiri nəticəsində ozonid alınır. Kalium permanqanatla qələvi mühitində oksidləşəndə pelarqon СН3—(СН2)7—СООН və azelain НООС—(СН2)7—СООН turşusu alınır. Stearin turşusuna qədər hidritləşir. Olein turşusunun qələvi metal duzları suda çox yaxşı həll olunur və toxuculuq sənayesində istifadə olunurlar (olein sabunu). Olein turşusunun qurğuşun duzu, doymuş yağ turşularının qurğuşun duzlarından fərqli olaraq, efirlərdə həll olunur, bu fərqə əsaslanaraq təbii yağların sabunlaşması nəticəsində alınan turşuların qarışığından olein turşusununu ayırmaq olur.
Tətbiqi
Olein turşusu və onun efirləri boyalar və laklar istehsalı üçün istifadə olunur.Sabun hazırlanmasında geniş tətbiq olunur. Olein turşusu və duzları emulqator kimi geniş istifadə olunur, xüsusəndə yağlayıcı-soyuducu mayelərin tərkibində metal kəsmə əməliyyatları zamanı. Olein turşusu qida sənayesindədə dad verən vasitə kimi istifadə olunur.
Olein turşusu aşqar kimi
Dizel mühərriklərində istifadə olunan yanacaqların istismar keyfiyyətlərinin yaxşılaşdırılması dedikdə , mühərriklər üçün ən vacib və önəmli olan yanacaqların yeyilməyə qarşı yağlayıcılıq, korroziyadan mühafizəedici və setan ədədinin yaxşılaşdırılması nəzərdə tutulur. Nəzərdə tutulan məqsədə, olein turşusunun dietilaminoetil efirinin alınması və tətbiqi ilə nail olunur. Olein turşusunun dietilaminoetil efirinin alınma reaksiyasının sxemi aşağıda təqdim olunur:
- CH3 – (CH2)7 –-CH = CH - (CH2)7 – COOH +HO CH2 – CH2 – N(C2H5)2→-H2O →CH3 – (CH2)7 - CH=CH - (CH2)7 – COOCH2 – CH2 – N(C2H5)2
Reaksiyadanı göründüyü kimi, birləşmənin alınma üsulu sadə, istifadə olunan reagentlər asan əldə olunardır. Sınaqlar aprmaq üçün, olein turşusunun dietilaminoetil efirindən 0,3 – 0,5 % ənənəvi dizel yanacağına əlavə edərək, müvafik yanacaq kompozisiyaları işlənib hazırlanmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, işlənib hazırlanan kompozisiyalardan dizel mühərriklərində istifadə edildikdə mühərrikin yeyilməyə qarşı yağlayıcılıq xassəsi 36 – 38 % yaxşılaşır, avadanlığın korroziyadan mühafizəsi 98 – 99 % təmin olunur, setan ədədi 1,5 – 2 vahid artıt. Setan ədədinin 1 vahid artması, yanacağın 1 % qənaət olunması deməkdir.
Təhlükəsliyi
Olein turşusu insan dərisi üçün zərərsizdir, suda həll olunmur. Çıxarılması üçün spirt, aseton, xloroform, efirdən istifadə etmək olar. İstifadə etdikdə hava ilə oksidləşir və rənqi qaralır. Bunu nəzərə alaraq olein turşusu sıx bağlı bir qabda saxlanılmalıdır.
Mənbə
- Рабинович В. А., Хавин З. Я. «Краткий химический справочник» Л.: Химия, 1977 стр. 170
- Гауптман 3., Грефе Ю., Ремане X., Органическая химия, пер. с нем., М., 1979
- oleic acid (ing.).
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Olein tursusu tsis 9 oktadetsen tursusu SN3 SN2 7SN SN SN2 7SOON doymamis yag tursusudir Omega 9 doymamis yag tursular qrupuna aiddir OleinUmumitsis 9 oktadetsen tursusuKimyevi formulu C H O Molyar kutle 282 46 q molFiziki xasseleriSixliq 0 895 18 C g sm3 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 16 3 SQaynama noqtesi 360 C pri 10 225 226 STesnifatiCAS da qeyd nom 112 80 1PubChem 445639SMILES CCCCCCCC C C CCCCCCCC O ORTECS RG2275000ChEBI 16196ChemSpider 393217Fiziki xasseleriOlein tursusu yagli mayedir sudan yunguldur qoxusuz rengsiz suda hell olunmur yalniz uzvi helledicilerde hell olunur benzolda xloroformda ve s AlinmasiTexniki olein tursusu muxtelif bitki yaglarinin hidrolizi zamani alinir meselen gunebaxan soya ve ya xardal Bu mehsul qida meqsedleri ucun tamamile yararsizdir Alinan tursulari fraksiyalara ayirmaqla ve ya metanoldan ve asetondan 400C temperaturda tekrar kristallas dirilma yolu ile elde edile biler Tebietde muxtelif heyvan menseli piylerin terkibinde olur mes donuz mal piyinde hemcinin bitki yaglarindada zeytun badam gunebaxan avokado palma arqan ve s Kimyevi xasseleriOlein tursusuna ozonla tesiri neticesinde ozonid alinir Kalium permanqanatla qelevi muhitinde oksidlesende pelarqon SN3 SN2 7 SOON ve azelain NOOS SN2 7 SOON tursusu alinir Stearin tursusuna qeder hidritlesir Olein tursusunun qelevi metal duzlari suda cox yaxsi hell olunur ve toxuculuq senayesinde istifade olunurlar olein sabunu Olein tursusunun qurgusun duzu doymus yag tursularinin qurgusun duzlarindan ferqli olaraq efirlerde hell olunur bu ferqe esaslanaraq tebii yaglarin sabunlasmasi neticesinde alinan tursularin qarisigindan olein tursusununu ayirmaq olur TetbiqiOlein tursusu ve onun efirleri boyalar ve laklar istehsali ucun istifade olunur Sabun hazirlanmasinda genis tetbiq olunur Olein tursusu ve duzlari emulqator kimi genis istifade olunur xususende yaglayici soyuducu mayelerin terkibinde metal kesme emeliyyatlari zamani Olein tursusu qida senayesindede dad veren vasite kimi istifade olunur Olein tursusu asqar kimiDizel muherriklerinde istifade olunan yanacaqlarin istismar keyfiyyetlerinin yaxsilasdirilmasi dedikde muherrikler ucun en vacib ve onemli olan yanacaqlarin yeyilmeye qarsi yaglayiciliq korroziyadan muhafizeedici ve setan ededinin yaxsilasdirilmasi nezerde tutulur Nezerde tutulan meqsede olein tursusunun dietilaminoetil efirinin alinmasi ve tetbiqi ile nail olunur Olein tursusunun dietilaminoetil efirinin alinma reaksiyasinin sxemi asagida teqdim olunur CH3 CH2 7 CH CH CH2 7 COOH HO CH2 CH2 N C2H5 2 H2O CH3 CH2 7 CH CH CH2 7 COOCH2 CH2 N C2H5 2 Reaksiyadani gorunduyu kimi birlesmenin alinma usulu sade istifade olunan reagentler asan elde olunardir Sinaqlar aprmaq ucun olein tursusunun dietilaminoetil efirinden 0 3 0 5 enenevi dizel yanacagina elave ederek muvafik yanacaq kompozisiyalari islenib hazirlanmisdir Mueyyen edilmisdir ki islenib hazirlanan kompozisiyalardan dizel muherriklerinde istifade edildikde muherrikin yeyilmeye qarsi yaglayiciliq xassesi 36 38 yaxsilasir avadanligin korroziyadan muhafizesi 98 99 temin olunur setan ededi 1 5 2 vahid artit Setan ededinin 1 vahid artmasi yanacagin 1 qenaet olunmasi demekdir TehlukesliyiOlein tursusu insan derisi ucun zerersizdir suda hell olunmur Cixarilmasi ucun spirt aseton xloroform efirden istifade etmek olar Istifade etdikde hava ile oksidlesir ve renqi qaralir Bunu nezere alaraq olein tursusu six bagli bir qabda saxlanilmalidir MenbeRabinovich V A Havin Z Ya Kratkij himicheskij spravochnik L Himiya 1977 str 170 Gauptman 3 Grefe Yu Remane X Organicheskaya himiya per s nem M 1979oleic acid ing