Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Berlin döyüşü (alm. Schlacht um Berlin), Berlin strateji hücum əməliyyatı (rus. Берли́нская стратегическая наступательная операция) və ya Berlinin işğalı (ing. Fall of Berlin) — Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının İkinci Dünya müharibəsinin sonunda təşkil etdiyi həlledici hücumlardan biri.
| Berlin döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| İkinci Dünya müharibəsi Böyük Vətən müharibəsi | |||
 Döyüşdən sonra olan dağıntılar. | |||
| Tarix | 16 aprel 1945–2 may 1945 | ||
| Yeri | Berlin, Almaniya | ||
| Nəticəsi | SSRİ-nin qələbəsi
| ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Berlin əməliyyatı müharibənin sonunda reallaşan döyüşdür. Döyüş Avropa cəbhəsindəki sonuncu ümumi hücum olmamaqla yanaşı, Almaniyanın qeyd-şərtsiz təslim olması ilə nəticələndiyi üçün İkinci Dünya müharibəsini yekunlaşdıran sonuncu hücum olaraq qəbul edilir. "Berlin əməliyyatı" yalnız Berlini tutmaq üçün təşkil edilmiş əməliyyat deyildi. SSRİ-nin əsas məqsədi Alman torpaqlarını cənubdan şimala bölən Elba çayının şərq hissəsini ələ keçirmək idi.
Qızıl Ordu 1945-ci ilin 16 yanvar tarixində başlayan Vislo-Oder hücumu ilə alman cəbhəsinin yarısını məhv etmişdi. Qüvvələr gündə 30-40 kilometrlik sürətlə qərb istiqamətində irəliləməyə başladılar. Şərqi Prussiya, Aşağı Sileziya, Şərqi Pomeraniya və Yuxarı Sileziya torpaqlarını ələ keçirən sovet qoşunları Odra çayı ərazisində Berlinin 60 km şərq istiqamətində yerləşən Kustrn yaxınlıqlarındakı Odar körpüsündə müvəqqəti olaraq dayandılar. Ardınca isə Berlinə istiqamətlənən ümumi hücum ərzində iki Sovet cəbhəsinə bağlı olan qoşunlar Berlinə şərqdən və cənubdan irəlilədilər. Üçüncü sovet cəbhəsi isə Berlinin şimalında mövqe tutan Alman qüvvələrini bu ərazidə məğlubiyyətə uğratdı.
Berlinin xaricindəki preventiv müdafiə hazırlıqları mart ayının 20-də başlandı. Bu tarixdə "Visla" Ordu qrupunun komandiri olan general Qotxard Heinritsi əsas sovet hücumunun cəbhə xəritələrində də məlum olduğu kimi Odra çayının üstündəki körpüdə ediləcəyini fikirləşirdi. Bu fikirlə o, Berlinin 90 kilometr (56 mil) şərqində olan Zeelovskada müdafiə tərtibatı qurmuşdu. Berlində baş verən əsas müharibə başlamazdan əvvəl sovet qoşunları bu mövqelərə hücum edərək Zeelovska və Xalba döyüşləri ilə Berlinin mühasirəsini tamamlandı.
Berlin döyüşünün nəticəsi "Berlin əməliyyatı"nın ilk mərhələlərində Almaniyanın paytaxtının xaricində təyin olunmağa başlamışdı. Sovet qüvvələri ərazini mühasirəyə almağa çalışarkən, alman qüvvələri də bunun qarşısını almaq üçün mübarizə aparırdı. Döyüşün sonunda alman qüvvələrinin mütləq əksəriyyəti məhv edildi və yerli komandanlıq təslim olmağı qərara aldı. Bu ilkin döyüşlər ümumi prosesin də müqəddəratını müəyyən etdi. Bundan sonra da Berlində sərt şəhər döyüşləri davam başlamış, Qızıl Ordu qüvvələri şəhərin mərkəzinə doğru hər küçədə döyüşərək irəliləməyə müyəssər olmuşlar.
Hazırlıq
-
![image]()
SSri artilleriyasının hücumu -
![image]()
Qələbəni bayram edən Sovet Ordusunun əsgərləri -
![image]()
Dağıntılar -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Müdafiəyə rəhbərlik edən alman zabiti Helmut Reyman -
![image]()
Folksşturmçular -
![image]()
Şəhər müdafiəçiləri -
![image]()
Dağıntılar -
![image]()
Reyxstaqın divarındakı yazılar
Sovet Silahlı Qüvvələrinin Berlin üzərində zərbə vuracağını gözləyən alman-faşist komandanlığı bu zərbənin qarşısını almaq üçün bütün tədbirləri görməyə başladı. Sovet qoşunları Berlin üzərinə hücum edərkən, Berlini faşistlərin 64 diviziyası, 4 xüsusi briqadası, 39 xüsusi piyada və tank polkları, 98 xüsusi batalyonu, 4 artilleriya və minaatan briqadası, 10 xüsusi ağır artilleriya polku müdafiə edirdi. Hitler komandanlığının əmri ilə bütün ehtiyat piyada, tank və artilleriya hissələri, xüsusi qoşun hissələri, həmçinin esesçilər hissəsi Berlinə gətirilmişdi. Hitler qoşunları Berlin ətrafında bir neçə zonada və mövqelərdə bir-birindən 100 km. dərinliyində müdafiədə dayanmışdıəar. Onların müdafiə sistemində çoxlu səngər, taxta-torpaq atəş nöqtəsi, tanka qarşı xəndəklər, mina səhraları, tankın qarşısını kəsmək üçün yerə basdırılmış dirəklər, məftil çəpərlər var idi. Sovet Ali Baş Komandanlığı 1-ci və 2-ci Belorusiya və 1-ci Ukrayna cəbhəsinin qoşunları qarşısında alman-faşist ordusunu mümkun qədər tez məhv etmək və Berlini ələ keçirmək vəzifəsini qoymuşdu. Diviziya komandirinin əmri ilə hücumçu qruplar yaradıldı. Bu qrupların tərkibinə 1-2 atıcı rotası, 76 mm-lik toplar batareyası, 122 mm-lik toplar batareyası, 152mm-lik ağır toplar batareyası, 203 mm-lik bir-iki top, 3 ədəd özüyeriyən top, 120 mm-lik minaatanlar batareyası, sapyor vzvodu, tüstü buraxan bölmə və avtomatçılar vzvodu daxil idi.
Hər bir atıcı alay 3 belə hücumçu qruplar təşkil etmişdi. Hücumçu qrupların bu şəkildə yaradılması Berlin uğrunda gedən vuruşmalarda özünü doğrultmuşdu. Hər bir hücumçu qrupun 1,5 komplekt hərbi sursatı, bir günlük ərzaq ehtiyatı, hər bir əsgərin 8-10 var idi. 1054-cü artilleriya alayının hərbi texnikası 1945-ci il aprelin 15-də növbəti hərbi əməliyyata ümumi artilleriya hazırlandığında iştirak etmək üçün Vilhelm-Minenxov rayonunda ön xəttə gətirildi. Bundan başqa bütün atıcı alayların artilleriyası atəş mövqelərində hazır vəziyyətə gətirildi. Atıcı alayların bütün minaatanları da ümumi minaatan qrupunda birləşdirildiş Diviziya aprelin 16-da qərargahın əmri ilə körpü dar dəmir yolu qovşağı, bənd qovşağı rayonlarında özünə döyüş mövqeyi tutdu. Diviziya 60-cı qvardiya atıcı diviziyasının ardınca hücuma keçməli idi. O, Alt- çatdıqdan sonra Noy-Xardenberqin cənub tərəfinə doğru ümumi hücumu genişləndirməli idi.
Döyüş
Diviziya aprelin 15-dən 16-na keçən gecədə düşmənin Genşmarqoltsev, Vilhelm, Minenxov-Ser mövqeleərini ələ keçirdi. Beləliklə korpusun ikinci təşkil edən 416-cı diviziya bənd üzərinə hücum etmək üçün martın 16-da gecə saat 2-də 60-cı qvardiya və 295-ci atıcı diviziyaları arasında çıxış mövqeyi tutur. Diviziya düşmənin müdafiəsini yardıqdan sonra, saat 3-də əsas vəzifəni yerinə yetrmək işinə başladılar. Diviziya hissələri kolonnalar halında Noy-Xardenberq istiqaməti ilə irəlilədilər və saat 17.30-da rayonundan birləşdilər. Onlar korpusun 1-ci eşelonunun hücumunu genişləndirmək üçün hazırlıq işlərinə başladılar. Faşist qoşunları 1-ci eşelonun hücum edən hissələrinə Alt-Oderdə şiddətli müqavimət göstəridilər. Bunun nəticəsində eşelonun hücumu ləngidi, sürəti nisbətən azaldı. Aprelin 17-də səhər düşmən geriyə çəkildi və diviziya onu təqib etməyə başladı. Sovet əsgərləri həmin gün Alt-Oder çayını keçərək, Noy-Xardenberqə yaxınlaşdılar. Diviziyanın ön dəstələri şiddətli döyüşdən sonra 295-ci atıcı diviziyası ilə birlikdə Noy-Xardenberqi tutdular. 416-cı diviziya Qrunov-Belersdrof rayonundan çıxarılıb Klosserdorf istiqamətində döyüşə göndərildi. Diviziyanın 1368-ci polku düşmənə qarşı vuruşaraq, aprelin 20-də Sar şəhərciyinə yaxınlaşdı. 1373-cü polkun üzərinə düşmənin bir batalyon piyada əsgərləri əks-hücum etdiş Düşmənin əks-hücumu dəf edildiş 1368-ci alay qəti həmlə ilə Klosserdorfun şərq tərəfini ələ keçirdi. Bu zaman 1373-cü atıcı alay ön dəstələrin tərkibnə daxil edilmiişdi. Bu polk bütün günü 1368-ci atıcı alayla birlikdə əməliyyat aparırdı. Hər iki alay irəliləyərək, Klosserdorfun cənub-şərq tərəfini düşməndən təmizlədilər. Aprelin 20-də iki alayın qəti hücumu nəticəsində 416-cı diviziya Klosserdorfu ələ keçirdi. Bu döyüşdə düşmən 100 nəfərədək əsgər və zabit itirdi. 15 pulemyot və 5 top ələ keçirildi. Aprelin 21-də qısamüddətli artilleriya atəşi hazırlığından sonra diviziyanın 1374 və 1368-ci alaylarının hissələri Ştrausberq istiqamətində hücuma keçdilər və şəhərin arxasına keçərək qəti hücumla onu tutdularş Qoşun hissələrimiz Gilşdrof, Vezental, Buxqolst istiqamətində hücumu genişləndirərək, Alt-Lansberqin qərb tərəfinə Berlinə gedən dövrələri avtomaşın şısesinə çıxdılar. Bu əməliyyat zamanı düşmənin 250 nəfər əsgər və zabiti öldürülmüş və yaralanmışdı. 50 pulemyot, 28 top, 6 transportyor, 40 təyyarə və çoxlu hərbi susat ələ keçirilmişdi. 416-cı diviziya Berlinə lap yaxınlaşdırdı. Hissələrin komandirləri gecənin qaranlığında düşmənin müdafiə mövqelərində kəşfiyyat aparılmasını təşkil etdi. Düşmən mövqelərinə üç eşelon üzrə hücum edilməsi qərara alındı. Ppolkların və diviziyanın müşahidə məntəqələri hücum edən cərgələrdən 200-600 metr uzaqlaşdırıldış Budöyüş meyadanı meydanını mühasirə etməyə və əməliyyat aparmağa imkan yaradırdı. Diviziya aprelin 22-də səhər hücuma keçdi. 1368 və 1373-cü atıcı polkları cınub-qərb istiqamətində Maledrof, Gitstin cənub tərəfinə, Sileziya vağzalı və Reyxstaqa doğru irəliləməyə başladılar. Saat 11-ə yaxın onlar Malsdorfun şimal və şərq tərəfini ələ keçirdilər. Diviziya düşməni səngərlərdən, binalardan vurub çıxararaq, saat 2-də Bulqarten dəmir yolu stansiyasını tutdu və Bisdorfa doğru irəliləməyə başladı. Hücumçu qruplar 1-ci eşelonda əməliyyat apararaq, binaları, məhəllələti mühasirəyə alırdl. Düşmənin qəti məhv edilməsini isə ikinci eşelonda irəliləyən hücumçular və xüsusi olaraq, ayırılmış polk qrupları başa çatdırırdılar. Faşist qoşunları "panser-faust" silahlarından, səhra toplarından, ozüyeriyən toplardan istifadə edərək, tez-tez əks-hücuma keçirdilər. Döyüşün əsas xüsusiyyəti ondan ibarət idi ki, düşmənin kiçik qrupları arxada qalaraq, pulemyot atəşi ilə arxanın işini pozurdu. 1373-cü atıcı alayı 1945-ci il aprelin 23-də Berlinin yaxınlığında almanların çox dərinlərə uzanıb gedən güclü müdafiəsini müvəffəqiyyaətlə yararaq, şəhərə daxil oldu. Burda döyüşçülər kiçik qruplara bölündülər. Hər qrupda 1-20 əsgər vardı.
Həmin qruplardan biri içərisində düşmənə qarşı vuruşurdu. Faşistlər burda şiddətli müqavimət göstərirdilər. Onlar snansiya binasının pəncərələrinə qoyduqları dəzgahlı pulemyotlardan atəş açdılar. Binanın damında snayperlər gizlənmişdilər. Kiçik leytenant V. Taqantsev başda olmaqla, bir qrup əsgər, həmçinin tankçıların atəşinin köməyilə Berlində Sileziya vağzalı və ardınca tikiş fabriki ələ keçirilir və ordu üzərindəki körpüyə çatır. Bu, ikimərtəbəli körpü idi. Körpünün aşağı gözündən avtomaşın yolu, üst gözündən isə dəmir yolu keçirdi. Alman hərbçiləri belə zənn edirdilər ki, Sovet qoşunları körpünün gücünü bu tərəfə çevirmişdilər. Lakin batalyon komandanlığı isə Şpree çayını körpünün yuxarı gözü ilə keçməyi qət etdi. Aprelin 24-də saat 12-yə yaxın batalyon körpüyə doğru hücuma keçdi. Ağır döyüş başladı. Bu döyüşdə əsgərlər bir çox igidliklər göstərdilər. Onlardan starşina Sərdar Hüseynov, sanitar Kornev seçilirdi. Həmin döyüşdə qvardiyaçı leytenant Süleymanov qəhrəmancasına həlak oldu. Axşam bütün ordunun bölmələri Şpree çayını bütünlüklə keçdilər. Diviziyanın ağır topçu və piyada hissələri aprelin 25-də Şpree çayının sol sahilinə keçdi. 9-cu atıcı korpusunun hissələri Şpree çayının sol sahilində 416-cı diviziyanın hissələri ilə birləçdilər. 416-cı diviziya aprelin 28-də çayın şimal sahilindəki öz döyüş mövqeyini 26-cı atıcı korpusunun hissələrinə tərk etdi. Səhər saat 7-yə yaxın 1368-ci atıcı polku- Keppeniker-ştrasse, Altberq-ştrasse küçələrinin tinində, 1373-cü atıcı polku Korx-ştrasse rayonunda yerləşdilər. 1374-cü atıcı polk 230-cü atıcı diviziyanın tərkibinə daxil olaraq, Podrezdener-ştrasse rayonuna hücum etməyə hazırlaşdı. İyirmi dəqiqəlik artilleriya hazırlığından sonra polun hücumçu qrupları həmləyə keçərək saat 13-də Qründ-ştrasse küçəsinə çatdılar. Aprelin 29-da 1347-cü polk daha 2 məhəlləəni düşməndən təmizləyərək, Berlinin cənub-qərb tərəfinə çıxıd. Polk həmin gün saat 20.00-da döyüşə girərək körpünün şimal-şərq tərəfindən keçən Geppeniger-ştrasse boyunca əməliyyatı davam etdirdi.
Bu zaman divizyanın hissələri qarşısında yeni vəzifə: cabhəni yarıb Reyxstaqa çatmaq vəzifəsi qoyulmuşdu. Diviziyanın 1373-cü polku döyüş nəticəsind Zeydel və Gertraudeq-ştrassenin təmizlənməsini başa çatdırdı və həmin küçələrin çarpazlaşdığı yeri, Gertraudeq-ştrassedəki kilsəni ələ keçirmək üçün döyüşləri davam etdirdi, alkin müvəffəqiyyət qazana bilmədi. Faşistlər mühasirəyə alındıqlarına baxmayaraq hər bir binanı, barrikadanı, zirzəmini hətta pilləkənləri inadla müafiə edirdilər. Döyüşlər son dərəcədə şiddətli xarakter almışdı. Küçə vuruşmaları məhdud olduğundan faşistlər hücumçu qrupların irəliləməsini ləngidirdilər. Diviziyanın 1373 və 1374-cü atıcı polkları aprelin 30-da səhər tezdən hücumu genişləndirərək, daha bir məhəlləni düşməndən təmizlədilər. Həmin gün faşistlər 100 nəfər əsgər itirdi. 11 faşist əsir alındı, 3 top, ərzaq və hərbi sursatla dolu 4 anbar, 200 avtomaşın ələ keçirildi. 416-cı diviziyanın 1373-cü atıcı polkuna Kayzer sarayını ələ keçirmək vəzifəsi tapşırılmışdı. Faşistlər burada son dərəcə ciddi müqavimət göstərirdilər. Diviziyanın komandirləri 1945-ci ilin 1 Mayında kayzer sarayını təmamilə ələ almağı qət etdilər. Kəşfiyyatçılar sarayın zirzəmisinə girdilər. Alman əsgərləri onların üzərinə böyük bir hissənin hücum etdiyini zənn edərək qaçdılar. Yerdə qalanları isə müəyyən fəndlər işlədərək, çox tez bir zamanda saraydan təmizləmək mümkün oldu. Kayzer sarayının ələ keçirilməsi uğrundakı döyüşlərdə 1374-cü atıcı alayının əsgərləri xüsusilə fərqlənmişdilər.
1945-ci il mayın 1-də 416-cı diviziyanın 1374-cü alayı 266-cı atıcı diviziyasının hissələri ilə birgə əməlyyat apararaq, Berlin şəhərində Breytes-ştrasse və Brauder-ştrasse küçələrini ələ keçirərək, şəhərin digər məhəllələrini almanlardan təmizləməyi davam etdirdilər. Almanlar diviziyanın 1373-cü polkuna cidd müqavimət göstərdikləri üçün polk nisbətən ləng irəliləyirdi. Düşmən bəzən şiddətli əks-hücuma keçirdi. 1373-cü alayının əsgərləri faşistlərin əks-hücumunu müvəffəqiyyətlə dəf edirdilər. 1945-ci il mayın 1-də 11:30-da Qafqazın qəhrəman müdafiəçiləri və Volqoqradın bahadırları-general Çyukovun şöhrət qazanmış ordusunun əsgərləri Berlinin mərkəzində birləşdilər. Onlar bir-birinii qucaqlayır və təbrik edirdilər. 416-cı diviziyanın qəhrəman əsgərlər Reyxtaqa qəti hücum əməliyyatında iştirak etmişdilər. Faşistlər Reyxstaqın yaxınlığındakı küçənin o biri tərəfində yerləşmiş altımərtəbəli binadan vurub çıxarmaq lazım idi. Bu bina düşmənin müdafiə sistemində xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. Binada faşistlərin avtomatçılardan, pulemyotçulardan və faust-patronçulardan ibarət güclü bir qrupu yerləşird. Altımərtəbəli binaya hücum etmək kiçik leytenant Əliyevin vzvoduna tapşırıldı. Qısa müddət ərzində Əliyevin vzvodu binanın bütün altı mərtəbəsinin hamısını ələ keçirdi. Faşistllər binanı yenidən geri almaq üçün küçə və həyətdən əks-hücuma keçdilər. Lakin Əliyevin vzvodu onları elə güclü pulemyot və avtomat atəşinə tudu ki, faşistlər geri çəkildilr və daha qayıtmadılar. 1945-c il may ayının 2-də səhər saat 6-da Berlin süqut etdi. 416-cı Taqanroq diviziyasının iştirak etdiyi Berlin əməliyyatı faşist işğalçılarına qarşı II Dünya Müharibəsinin son əməliyyatı oldu. Berlin alındıqdan 7 gün sonra Hitler Almaniyası təslim oldu. 1945-ci ilin may ayının 9-u Qələbə günü kimi tarixə keçdi.
Sovet ordusunun ən yaxşı əsgəri birləşmələrindən biri də 416-cı atıcı oldu. Bütün müharibə ərzində diviziyanın təşkil olunduğu vaxtdan qələbə gününədək onun sıralarında düşmənə qarşı vuruşan döyüşçülərdən 14369 nəfəri orden və mefdallarla təltif olunmuşdur.
İstinadlar
- Ray Wagner - The Soviet Air Force in World War II: the Official History, Sh: 346
- Christer Bergstrom - Bagration to Berlin - The Final Air Battles in the East: 1944-1945, Sh: 117
- David M. Glantz - When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler, Sh: 373
- Antony Beevor - Berlin: The Downfall 1945 (2002), Sh: 287
- Earl F. Ziemke - Battle for Berlin End of the Third Reich Ballantine's Illustrated History of World War II (Battle Book #6) 1969 Sh: 71
- Williamson Murray, Allan Reed Millett - A War to be Won 2000, Sh: 482
- David M. Glantz - When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler, (1998) Sh: 271
- Rolf-Dieter Müller - Das Deutsche Reich und der Zweite Weltkrieg, Band 10/1: Der Zusammenbruch des Deutschen Reiches 1945 und die Folgen des Zweiten Weltkrieges - Teilbd 1: Die militärische Niederwerfung der Wehrmacht, (2008) Sh: 673
- "Həbs edilənlərin bir hissəsi xüsusi formada olsalar da, onlar hərbi qüvvə deyil. Liman və dəmiryolu işçilərinin bəziləri də həbs olunmuşdur.". Antony Beevor - Berlin: The Downfall 1945, Sh: 287)
- G. F. Khrivosheev - Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century, 1997, Sh: 219, 220
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Berlin doyusu alm Schlacht um Berlin Berlin strateji hucum emeliyyati rus Berli nskaya strategicheskaya nastupatelnaya operaciya ve ya Berlinin isgali ing Fall of Berlin Sovet Sosialist Respublikalari Ittifaqinin Ikinci Dunya muharibesinin sonunda teskil etdiyi helledici hucumlardan biri Berlin doyusuIkinci Dunya muharibesi Boyuk Veten muharibesiDoyusden sonra olan dagintilar Tarix 16 aprel 1945 2 may 1945Yeri Berlin AlmaniyaNeticesi SSRI nin qelebesi Adolf Hitler ve diger yuksek vezifeli sexslerin intihar etmesi Berlin qarnizonunun mudafiesiz teslim olmasi Almaniyanin siyasi selahiyyetlerini Flensburq hokumetinin yerine yetirmesi Munaqise terefleriAlmaniya SSRI PolsaKomandan lar Adolf Hitler Visla Ordu Qrupu Qotxard Xeynritsi Kurt fon Tippelskirx Merkez Ordu Qrupu Ferdinand Serner Berlin Mudafie Sahesi Hellmut Reymann Helmut Veidlinq Rudolf Siekenius Xasso fon Mantoyfel Teodor Busse Valter Venk Valter Reinq Iosif Stalin 1 ci Belarusiya cebhesi Georgi Jukov 2 ci Belarusiya cebhesi Konstantin Rokossovski 1 ci Ukrayna cebhesi Ivan KonyevTereflerin quvvesiBerlin emeliyyati 766 750 esger 1 519 zirehli doyus vasitesi 2 224 teyyare 9 303 top Berlin doyusu 45 000 polis herbi quvvesi Hitleryuqend quvveleri 40 000 folkssturm quvveleri Berlin emeliyyati 2 5 milyon herbi quvve 6 250 tank 7 500 teyyare 41 600 top Berlin doyusu 1 5 milyon herbi quvveItkilerSSRI menbeleri 458 080 olen 479 298 hebs edilen Umumi 937 378 sexs Alman menbeleri 100 min olen Berlin doyusu 22 min vetendas 22 min esger itkisi SSRI menbeleri 81 116 olen ve itkin 280 251 yarali Umumi 361 367 herbi quvve 1 997 tank 2 108 top 917 teyyare Vikianbarda elaqeli mediafayllar Berlin emeliyyati muharibenin sonunda reallasan doyusdur Doyus Avropa cebhesindeki sonuncu umumi hucum olmamaqla yanasi Almaniyanin qeyd sertsiz teslim olmasi ile neticelendiyi ucun Ikinci Dunya muharibesini yekunlasdiran sonuncu hucum olaraq qebul edilir Berlin emeliyyati yalniz Berlini tutmaq ucun teskil edilmis emeliyyat deyildi SSRI nin esas meqsedi Alman torpaqlarini cenubdan simala bolen Elba cayinin serq hissesini ele kecirmek idi Qizil Ordu 1945 ci ilin 16 yanvar tarixinde baslayan Vislo Oder hucumu ile alman cebhesinin yarisini mehv etmisdi Quvveler gunde 30 40 kilometrlik suretle qerb istiqametinde irelilemeye basladilar Serqi Prussiya Asagi Sileziya Serqi Pomeraniya ve Yuxari Sileziya torpaqlarini ele keciren sovet qosunlari Odra cayi erazisinde Berlinin 60 km serq istiqametinde yerlesen Kustrn yaxinliqlarindaki Odar korpusunde muveqqeti olaraq dayandilar Ardinca ise Berline istiqametlenen umumi hucum erzinde iki Sovet cebhesine bagli olan qosunlar Berline serqden ve cenubdan irelilediler Ucuncu sovet cebhesi ise Berlinin simalinda movqe tutan Alman quvvelerini bu erazide meglubiyyete ugratdi Berlinin xaricindeki preventiv mudafie hazirliqlari mart ayinin 20 de baslandi Bu tarixde Visla Ordu qrupunun komandiri olan general Qotxard Heinritsi esas sovet hucumunun cebhe xeritelerinde de melum oldugu kimi Odra cayinin ustundeki korpude edileceyini fikirlesirdi Bu fikirle o Berlinin 90 kilometr 56 mil serqinde olan Zeelovskada mudafie tertibati qurmusdu Berlinde bas veren esas muharibe baslamazdan evvel sovet qosunlari bu movqelere hucum ederek Zeelovska ve Xalba doyusleri ile Berlinin muhasiresini tamamlandi Berlin doyusunun neticesi Berlin emeliyyati nin ilk merhelelerinde Almaniyanin paytaxtinin xaricinde teyin olunmaga baslamisdi Sovet quvveleri erazini muhasireye almaga calisarken alman quvveleri de bunun qarsisini almaq ucun mubarize aparirdi Doyusun sonunda alman quvvelerinin mutleq ekseriyyeti mehv edildi ve yerli komandanliq teslim olmagi qerara aldi Bu ilkin doyusler umumi prosesin de muqedderatini mueyyen etdi Bundan sonra da Berlinde sert seher doyusleri davam baslamis Qizil Ordu quvveleri seherin merkezine dogru her kucede doyuserek irelilemeye muyesser olmuslar HazirliqSSri artilleriyasinin hucumu Qelebeni bayram eden Sovet Ordusunun esgerleri Dagintilar Seher mudafiecileri Seher mudafiecileri Seher mudafiecileri Seher mudafiecileri Seher mudafiecileri Mudafieye rehberlik eden alman zabiti Helmut Reyman Folkssturmcular Seher mudafiecileri Dagintilar Reyxstaqin divarindaki yazilar Sovet Silahli Quvvelerinin Berlin uzerinde zerbe vuracagini gozleyen alman fasist komandanligi bu zerbenin qarsisini almaq ucun butun tedbirleri gormeye basladi Sovet qosunlari Berlin uzerine hucum ederken Berlini fasistlerin 64 diviziyasi 4 xususi briqadasi 39 xususi piyada ve tank polklari 98 xususi batalyonu 4 artilleriya ve minaatan briqadasi 10 xususi agir artilleriya polku mudafie edirdi Hitler komandanliginin emri ile butun ehtiyat piyada tank ve artilleriya hisseleri xususi qosun hisseleri hemcinin esesciler hissesi Berline getirilmisdi Hitler qosunlari Berlin etrafinda bir nece zonada ve movqelerde bir birinden 100 km derinliyinde mudafiede dayanmisdiear Onlarin mudafie sisteminde coxlu senger taxta torpaq ates noqtesi tanka qarsi xendekler mina sehralari tankin qarsisini kesmek ucun yere basdirilmis direkler meftil ceperler var idi Sovet Ali Bas Komandanligi 1 ci ve 2 ci Belorusiya ve 1 ci Ukrayna cebhesinin qosunlari qarsisinda alman fasist ordusunu mumkun qeder tez mehv etmek ve Berlini ele kecirmek vezifesini qoymusdu Diviziya komandirinin emri ile hucumcu qruplar yaradildi Bu qruplarin terkibine 1 2 atici rotasi 76 mm lik toplar batareyasi 122 mm lik toplar batareyasi 152mm lik agir toplar batareyasi 203 mm lik bir iki top 3 eded ozuyeriyen top 120 mm lik minaatanlar batareyasi sapyor vzvodu tustu buraxan bolme ve avtomatcilar vzvodu daxil idi Her bir atici alay 3 bele hucumcu qruplar teskil etmisdi Hucumcu qruplarin bu sekilde yaradilmasi Berlin ugrunda geden vurusmalarda ozunu dogrultmusdu Her bir hucumcu qrupun 1 5 komplekt herbi sursati bir gunluk erzaq ehtiyati her bir esgerin 8 10 var idi 1054 cu artilleriya alayinin herbi texnikasi 1945 ci il aprelin 15 de novbeti herbi emeliyyata umumi artilleriya hazirlandiginda istirak etmek ucun Vilhelm Minenxov rayonunda on xette getirildi Bundan basqa butun atici alaylarin artilleriyasi ates movqelerinde hazir veziyyete getirildi Atici alaylarin butun minaatanlari da umumi minaatan qrupunda birlesdirildis Diviziya aprelin 16 da qerargahin emri ile korpu dar demir yolu qovsagi bend qovsagi rayonlarinda ozune doyus movqeyi tutdu Diviziya 60 ci qvardiya atici diviziyasinin ardinca hucuma kecmeli idi O Alt catdiqdan sonra Noy Xardenberqin cenub terefine dogru umumi hucumu genislendirmeli idi DoyusDiviziya aprelin 15 den 16 na kecen gecede dusmenin Gensmarqoltsev Vilhelm Minenxov Ser movqeleerini ele kecirdi Belelikle korpusun ikinci teskil eden 416 ci diviziya bend uzerine hucum etmek ucun martin 16 da gece saat 2 de 60 ci qvardiya ve 295 ci atici diviziyalari arasinda cixis movqeyi tutur Diviziya dusmenin mudafiesini yardiqdan sonra saat 3 de esas vezifeni yerine yetrmek isine basladilar Diviziya hisseleri kolonnalar halinda Noy Xardenberq istiqameti ile irelilediler ve saat 17 30 da rayonundan birlesdiler Onlar korpusun 1 ci eselonunun hucumunu genislendirmek ucun hazirliq islerine basladilar Fasist qosunlari 1 ci eselonun hucum eden hisselerine Alt Oderde siddetli muqavimet gosteridiler Bunun neticesinde eselonun hucumu lengidi sureti nisbeten azaldi Aprelin 17 de seher dusmen geriye cekildi ve diviziya onu teqib etmeye basladi Sovet esgerleri hemin gun Alt Oder cayini kecerek Noy Xardenberqe yaxinlasdilar Diviziyanin on desteleri siddetli doyusden sonra 295 ci atici diviziyasi ile birlikde Noy Xardenberqi tutdular 416 ci diviziya Qrunov Belersdrof rayonundan cixarilib Klosserdorf istiqametinde doyuse gonderildi Diviziyanin 1368 ci polku dusmene qarsi vurusaraq aprelin 20 de Sar seherciyine yaxinlasdi 1373 cu polkun uzerine dusmenin bir batalyon piyada esgerleri eks hucum etdis Dusmenin eks hucumu def edildis 1368 ci alay qeti hemle ile Klosserdorfun serq terefini ele kecirdi Bu zaman 1373 cu atici alay on destelerin terkibne daxil edilmiisdi Bu polk butun gunu 1368 ci atici alayla birlikde emeliyyat aparirdi Her iki alay irelileyerek Klosserdorfun cenub serq terefini dusmenden temizlediler Aprelin 20 de iki alayin qeti hucumu neticesinde 416 ci diviziya Klosserdorfu ele kecirdi Bu doyusde dusmen 100 neferedek esger ve zabit itirdi 15 pulemyot ve 5 top ele kecirildi Aprelin 21 de qisamuddetli artilleriya atesi hazirligindan sonra diviziyanin 1374 ve 1368 ci alaylarinin hisseleri Strausberq istiqametinde hucuma kecdiler ve seherin arxasina kecerek qeti hucumla onu tutdulars Qosun hisselerimiz Gilsdrof Vezental Buxqolst istiqametinde hucumu genislendirerek Alt Lansberqin qerb terefine Berline geden dovreleri avtomasin sisesine cixdilar Bu emeliyyat zamani dusmenin 250 nefer esger ve zabiti oldurulmus ve yaralanmisdi 50 pulemyot 28 top 6 transportyor 40 teyyare ve coxlu herbi susat ele kecirilmisdi 416 ci diviziya Berline lap yaxinlasdirdi Hisselerin komandirleri gecenin qaranliginda dusmenin mudafie movqelerinde kesfiyyat aparilmasini teskil etdi Dusmen movqelerine uc eselon uzre hucum edilmesi qerara alindi Ppolklarin ve diviziyanin musahide menteqeleri hucum eden cergelerden 200 600 metr uzaqlasdirildis Budoyus meyadani meydanini muhasire etmeye ve emeliyyat aparmaga imkan yaradirdi Diviziya aprelin 22 de seher hucuma kecdi 1368 ve 1373 cu atici polklari cinub qerb istiqametinde Maledrof Gitstin cenub terefine Sileziya vagzali ve Reyxstaqa dogru irelilemeye basladilar Saat 11 e yaxin onlar Malsdorfun simal ve serq terefini ele kecirdiler Diviziya dusmeni sengerlerden binalardan vurub cixararaq saat 2 de Bulqarten demir yolu stansiyasini tutdu ve Bisdorfa dogru irelilemeye basladi Hucumcu qruplar 1 ci eselonda emeliyyat apararaq binalari mehelleleti muhasireye alirdl Dusmenin qeti mehv edilmesini ise ikinci eselonda irelileyen hucumcular ve xususi olaraq ayirilmis polk qruplari basa catdirirdilar Fasist qosunlari panser faust silahlarindan sehra toplarindan ozuyeriyen toplardan istifade ederek tez tez eks hucuma kecirdiler Doyusun esas xususiyyeti ondan ibaret idi ki dusmenin kicik qruplari arxada qalaraq pulemyot atesi ile arxanin isini pozurdu 1373 cu atici alayi 1945 ci il aprelin 23 de Berlinin yaxinliginda almanlarin cox derinlere uzanib geden guclu mudafiesini muveffeqiyyaetle yararaq sehere daxil oldu Burda doyusculer kicik qruplara bolunduler Her qrupda 1 20 esger vardi Hemin qruplardan biri icerisinde dusmene qarsi vurusurdu Fasistler burda siddetli muqavimet gosterirdiler Onlar snansiya binasinin pencerelerine qoyduqlari dezgahli pulemyotlardan ates acdilar Binanin daminda snayperler gizlenmisdiler Kicik leytenant V Taqantsev basda olmaqla bir qrup esger hemcinin tankcilarin atesinin komeyile Berlinde Sileziya vagzali ve ardinca tikis fabriki ele kecirilir ve ordu uzerindeki korpuye catir Bu ikimertebeli korpu idi Korpunun asagi gozunden avtomasin yolu ust gozunden ise demir yolu kecirdi Alman herbcileri bele zenn edirdiler ki Sovet qosunlari korpunun gucunu bu terefe cevirmisdiler Lakin batalyon komandanligi ise Spree cayini korpunun yuxari gozu ile kecmeyi qet etdi Aprelin 24 de saat 12 ye yaxin batalyon korpuye dogru hucuma kecdi Agir doyus basladi Bu doyusde esgerler bir cox igidlikler gosterdiler Onlardan starsina Serdar Huseynov sanitar Kornev secilirdi Hemin doyusde qvardiyaci leytenant Suleymanov qehremancasina helak oldu Axsam butun ordunun bolmeleri Spree cayini butunlukle kecdiler Diviziyanin agir topcu ve piyada hisseleri aprelin 25 de Spree cayinin sol sahiline kecdi 9 cu atici korpusunun hisseleri Spree cayinin sol sahilinde 416 ci diviziyanin hisseleri ile birlecdiler 416 ci diviziya aprelin 28 de cayin simal sahilindeki oz doyus movqeyini 26 ci atici korpusunun hisselerine terk etdi Seher saat 7 ye yaxin 1368 ci atici polku Keppeniker strasse Altberq strasse kucelerinin tininde 1373 cu atici polku Korx strasse rayonunda yerlesdiler 1374 cu atici polk 230 cu atici diviziyanin terkibine daxil olaraq Podrezdener strasse rayonuna hucum etmeye hazirlasdi Iyirmi deqiqelik artilleriya hazirligindan sonra polun hucumcu qruplari hemleye kecerek saat 13 de Qrund strasse kucesine catdilar Aprelin 29 da 1347 cu polk daha 2 mehelleeni dusmenden temizleyerek Berlinin cenub qerb terefine cixid Polk hemin gun saat 20 00 da doyuse girerek korpunun simal serq terefinden kecen Geppeniger strasse boyunca emeliyyati davam etdirdi Bu zaman divizyanin hisseleri qarsisinda yeni vezife cabheni yarib Reyxstaqa catmaq vezifesi qoyulmusdu Diviziyanin 1373 cu polku doyus neticesind Zeydel ve Gertraudeq strassenin temizlenmesini basa catdirdi ve hemin kucelerin carpazlasdigi yeri Gertraudeq strassedeki kilseni ele kecirmek ucun doyusleri davam etdirdi alkin muveffeqiyyet qazana bilmedi Fasistler muhasireye alindiqlarina baxmayaraq her bir binani barrikadani zirzemini hetta pillekenleri inadla muafie edirdiler Doyusler son derecede siddetli xarakter almisdi Kuce vurusmalari mehdud oldugundan fasistler hucumcu qruplarin irelilemesini lengidirdiler Diviziyanin 1373 ve 1374 cu atici polklari aprelin 30 da seher tezden hucumu genislendirerek daha bir mehelleni dusmenden temizlediler Hemin gun fasistler 100 nefer esger itirdi 11 fasist esir alindi 3 top erzaq ve herbi sursatla dolu 4 anbar 200 avtomasin ele kecirildi 416 ci diviziyanin 1373 cu atici polkuna Kayzer sarayini ele kecirmek vezifesi tapsirilmisdi Fasistler burada son derece ciddi muqavimet gosterirdiler Diviziyanin komandirleri 1945 ci ilin 1 Mayinda kayzer sarayini temamile ele almagi qet etdiler Kesfiyyatcilar sarayin zirzemisine girdiler Alman esgerleri onlarin uzerine boyuk bir hissenin hucum etdiyini zenn ederek qacdilar Yerde qalanlari ise mueyyen fendler islederek cox tez bir zamanda saraydan temizlemek mumkun oldu Kayzer sarayinin ele kecirilmesi ugrundaki doyuslerde 1374 cu atici alayinin esgerleri xususile ferqlenmisdiler 1945 ci il mayin 1 de 416 ci diviziyanin 1374 cu alayi 266 ci atici diviziyasinin hisseleri ile birge emelyyat apararaq Berlin seherinde Breytes strasse ve Brauder strasse kucelerini ele kecirerek seherin diger mehellelerini almanlardan temizlemeyi davam etdirdiler Almanlar diviziyanin 1373 cu polkuna cidd muqavimet gosterdikleri ucun polk nisbeten leng irelileyirdi Dusmen bezen siddetli eks hucuma kecirdi 1373 cu alayinin esgerleri fasistlerin eks hucumunu muveffeqiyyetle def edirdiler 1945 ci il mayin 1 de 11 30 da Qafqazin qehreman mudafiecileri ve Volqoqradin bahadirlari general Cyukovun sohret qazanmis ordusunun esgerleri Berlinin merkezinde birlesdiler Onlar bir birinii qucaqlayir ve tebrik edirdiler 416 ci diviziyanin qehreman esgerler Reyxtaqa qeti hucum emeliyyatinda istirak etmisdiler Fasistler Reyxstaqin yaxinligindaki kucenin o biri terefinde yerlesmis altimertebeli binadan vurub cixarmaq lazim idi Bu bina dusmenin mudafie sisteminde xususi ehemiyyet kesb edirdi Binada fasistlerin avtomatcilardan pulemyotculardan ve faust patronculardan ibaret guclu bir qrupu yerlesird Altimertebeli binaya hucum etmek kicik leytenant Eliyevin vzvoduna tapsirildi Qisa muddet erzinde Eliyevin vzvodu binanin butun alti mertebesinin hamisini ele kecirdi Fasistller binani yeniden geri almaq ucun kuce ve heyetden eks hucuma kecdiler Lakin Eliyevin vzvodu onlari ele guclu pulemyot ve avtomat atesine tudu ki fasistler geri cekildilr ve daha qayitmadilar 1945 c il may ayinin 2 de seher saat 6 da Berlin suqut etdi 416 ci Taqanroq diviziyasinin istirak etdiyi Berlin emeliyyati fasist isgalcilarina qarsi II Dunya Muharibesinin son emeliyyati oldu Berlin alindiqdan 7 gun sonra Hitler Almaniyasi teslim oldu 1945 ci ilin may ayinin 9 u Qelebe gunu kimi tarixe kecdi Sovet ordusunun en yaxsi esgeri birlesmelerinden biri de 416 ci atici oldu Butun muharibe erzinde diviziyanin teskil olundugu vaxtdan qelebe gununedek onun siralarinda dusmene qarsi vurusan doyusculerden 14369 neferi orden ve mefdallarla teltif olunmusdur IstinadlarRay Wagner The Soviet Air Force in World War II the Official History Sh 346 Christer Bergstrom Bagration to Berlin The Final Air Battles in the East 1944 1945 Sh 117 David M Glantz When Titans Clashed How the Red Army Stopped Hitler Sh 373 Antony Beevor Berlin The Downfall 1945 2002 Sh 287 Earl F Ziemke Battle for Berlin End of the Third Reich Ballantine s Illustrated History of World War II Battle Book 6 1969 Sh 71 Williamson Murray Allan Reed Millett A War to be Won 2000 Sh 482 David M Glantz When Titans Clashed How the Red Army Stopped Hitler 1998 Sh 271 Rolf Dieter Muller Das Deutsche Reich und der Zweite Weltkrieg Band 10 1 Der Zusammenbruch des Deutschen Reiches 1945 und die Folgen des Zweiten Weltkrieges Teilbd 1 Die militarische Niederwerfung der Wehrmacht 2008 Sh 673 Hebs edilenlerin bir hissesi xususi formada olsalar da onlar herbi quvve deyil Liman ve demiryolu iscilerinin bezileri de hebs olunmusdur Antony Beevor Berlin The Downfall 1945 Sh 287 G F Khrivosheev Soviet Casualties and Combat Losses in the Twentieth Century 1997 Sh 219 220