Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məlumatı yoxla. Bu məqalədə verilən dəqiqliyini və məlumatların yoxlamaq lazımdır. aydınlaşdırılmalıdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Pinqvinlər (lat. Spheniscidae) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin pinqvinkimilər dəstəsinə aid heyvan fəsiləsi.Cənub qütbü, Yeni Zelandiya, Avstraliya, Cənubi Amerika, Cənubi Afrika və hətta Qalapaqos sahillərində yaşayırlar. Böyüklük baxımından 30 – 105 sm olurlar. 17-yə qədər növü bilinir. Ən iriləri olan İmperator pinqvinləri təxminən 45 kq ağırlığda olurlar. İsti bölgələrə doğru gedildikcə boyları kiçilər. Dənizlərdəki balıq və mürəkkəbböcəyi ilə qidalanarlar. Tükləri quş tüklərinə heç bənzəmir. Kürəkləri qara və ya boz, qarın hissələri ağ nazik tüklərlə örtülüdür. Növlər bir-birindən, başlarındakı rəngli tükləriylə seçilir. Quyruqları qısa və ayaqları bədənlərinin arxasında olduğundan asanlıqla ayaq üstə dayana bilərlər. Dənizdə, saatda 10 dəniz mili sürətlə üzə bilərlər. Hətta lazım olduğunda bu sürətlərini iki qat artıra bilirlər.
| Pinqvinlər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Pinqvinlər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Qanadlarında uzun tüklər olmadığına görə uça bilmirlər. Buna qarşılıq üzərkən çox qüvvətli vəzifəsi görür. Pinqvinlər, buz üzərində çox yaxşı hərəkət edirlər. Sinələrinin üzərində yataraq üzgəc qanadlarının köməyiylə xizək kimi sürüşərək, quruda bir neçə yüz kilometr məsafə qət edə bilərlər. Təkcə artım mövsümlərində yumurtlamaq üçün quruya çıxırlar. Bədənlərini örtən sıx tüklər və dəri altlarındakı qalın yağ təbəqələri onları Antarktikanın dondurucu soyuqlarından qoruyur. Bədən istiliyini nizamlayan avtomatik bir mexanizmə sahibdirlər. Lazım olduğunda qan damarları ilə dəriyə gedən qanı azaldaraq, yüksəldərək və tüklərini dikləşdirərək bədən istiliklərini tənzimləyirlər.
Cənub qütbü pinqvinləri 40°C-lik bədən istilikləri ilə −40°C-lik Antarktika soyuğuna uyğunlaşıblar. Bədənlərindəki tük, yağ və qidalardan əldə etdikləri enerji və idarə mexanizmləri ilə 80°C-lik istilik fərqinə dözə bilirlər.
Antarktikanın kral pinqvinləri gündə ortalama 140 dəfə suya girirlər. Bunun, ancaq yüzdə onunda ov tuta bilirlər. Tük dibləri dəriyə yaxın qisimdə istiliyə qarşı yalıtkan bir iç təbəqə meydana gətirərək bədəni soyuqdan təhlükəsizliklə qoruyar.
Bəzi növləri, kürt olduğu dövrlərdə dörd aya yaxın bir zamanda aclığa dözə bilirlər. Bu dövrdə çəkilərinin yarısını itirərlər. Antarktidadan başqa yerdə yaşayan pinqivinlərin su axıntıları və üzən buzlarla Cənub qütbündən gəldikləri fərz edilir.
Artım dövrələrində bir qisimi yan-yana dayanaraq yüz minlərlə fərddən əmələ gələn kürt koloniyaları meydana gətirər. Yuva quranlar 2 - 3 yumurta yumurtlayarlar. İmperator () və kral pinqvin () isə yuva qurmurlar, bir yumurta yumurtlayır və tək yumurtalarını ayaqları üzərində və qarınlarının altındakı dərisinin altında mühafizə edərək soyuqdan qoruyurlar. Yuva edənlərin kişiləri, dişilərinə çaxıl daşları hədiyyə edərək pərəstişkarlıq edər. Dişi, qar əridikcə bu daşlarla yuvasını yüksəldər. Erkək və dişi növbə ilə kürt yatır. Kürt dövründə bir şey yemirlər. Balaların qayğısına ana və ataları birlikdə qalır.
Pinqvinlər insandan qaçmadıqları üçün, yağlarından istifadə etmək istəyənlər çox miqdarda ovlayaraq istehlak edirlər.
Fiziologiya
Normal şəraitdə bir insan üçün buzun üzərində yalın ayaqla gəzmək mümkün deyil. Əgər təcrübədən keçirilsə, bir müddətdən sonra buzda yalın ayaqla gəzən adam, donma təhlükəsi ilə qarşılaşacaq.
Elə isə ömür boyu buzun üzərində yalın ayaqla rahatlıqla gəzən, üstəlik bu şəkildə bədən temperaturunu tənzimləyən pinqivinlər necə olur ki, donmurlar?
Qütbdə yaşayan imperator pinqivinləri həyatlarının böyük bir hissəsini buz üzərində gəzərək, qalan hissəsini isə okeanda qida axtararaq keçirirlər. Bəs insanlar üçün xüsusi qoruyucu vasitələr olmadan yaşamağın mümkünsüz olduğu qütbdə pinqivinlər donmadan necə yaşayırlar?
Pinqivinlərin bədənlərinin böyük bir hissəsi su keçirməyən tüklər vasitəsiylə soyuqdan qorunur. Dərilərinin altında olan qalın yağ təbəqəsi də istilik izolyasiyasına kömək edir. Hətta yağ təbəqəsi və tüklər birlikdə o qədər güclü istilik izolyasiyası yarada bilər ki, pinqivin günəşli bir gündə həddən artıq istilənə bilər. Pinqivinlərin yalın olan dimdikləri və ayaqları istilik itirilməsinə səbəb olur və onların bədənlərinin sabit tempraturda qalmasına şərait yaradır.
Soyuq havalarda öncə əllərimiz və ayaqlarımız üşüyür. Bunun səbəbi qanın həyati orqanları isti saxlamaq üçün ayaqlardan və əllərdən çəkilməsidir. Qan dövranı sistemimizin bu möcüzəvi özəlliyinə bənzər bir xüsusiyyət pinqivinlərdə də vardır. Nizamlı qan paylanması sayəsində pinqivinlərin ayaqları buz üzərində donmaz.
Pinqivinlərin ayaqlarında olan müəyyən arteriya damarları, pinqivinlərin ayaqlarındakı istiliyə uyğun olaraq qan dövranını nizamlayır. Arteriya damarları ayaqları donma səviyyəsindən bir neçə dərəcə yüksək istilikdə saxlamaq üçün lazım olan miqdarda qanla təmin edir. Elə bu tədbir sayəsində pinqivinlərin ayaqları donmur.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2011.
- IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
Xarici keçidlər
- Penguin.su 2021-05-08 at the Wayback Machine
- Pinqvinlərin yayılma arealı haqqında portal
- Antarktida tarixi pinqvin qalıqlarına əsasən öyrənilir.
- Филогения отряда Sphenisciformes
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Melumati yoxla Bu meqalede verilen faktlarin deqiqliyini ve melumatlarin etibarliligini yoxlamaq lazimdir aydinlasdirilmalidir Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Pinqvinler lat Spheniscidae heyvanlar aleminin xordalilar tipinin quslar sinfinin pinqvinkimiler destesine aid heyvan fesilesi Cenub qutbu Yeni Zelandiya Avstraliya Cenubi Amerika Cenubi Afrika ve hetta Qalapaqos sahillerinde yasayirlar Boyukluk baximindan 30 105 sm olurlar 17 ye qeder novu bilinir En irileri olan Imperator pinqvinleri texminen 45 kq agirligda olurlar Isti bolgelere dogru gedildikce boylari kiciler Denizlerdeki baliq ve murekkebboceyi ile qidalanarlar Tukleri qus tuklerine hec benzemir Kurekleri qara ve ya boz qarin hisseleri ag nazik tuklerle ortuludur Novler bir birinden baslarindaki rengli tukleriyle secilir Quyruqlari qisa ve ayaqlari bedenlerinin arxasinda oldugundan asanliqla ayaq uste dayana bilerler Denizde saatda 10 deniz mili suretle uze bilerler Hetta lazim oldugunda bu suretlerini iki qat artira bilirler PinqvinlerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarSinif QuslarInfrasinif YenidamaqlilarKlad Klad Klad Klad Klad Deste PinqvinkimilerFesile PinqvinlerBeynelxalq elmi adiSpheniscidae Sarl Lyusen Bonapart 1831 Sekil axtarisiITIS 174443NCBI 9231EOL 7986FW 39710 Qanadlarinda uzun tukler olmadigina gore uca bilmirler Buna qarsiliq uzerken cox quvvetli vezifesi gorur Pinqvinler buz uzerinde cox yaxsi hereket edirler Sinelerinin uzerinde yataraq uzgec qanadlarinin komeyiyle xizek kimi suruserek quruda bir nece yuz kilometr mesafe qet ede bilerler Tekce artim movsumlerinde yumurtlamaq ucun quruya cixirlar Bedenlerini orten six tukler ve deri altlarindaki qalin yag tebeqeleri onlari Antarktikanin dondurucu soyuqlarindan qoruyur Beden istiliyini nizamlayan avtomatik bir mexanizme sahibdirler Lazim oldugunda qan damarlari ile deriye geden qani azaldaraq yukselderek ve tuklerini diklesdirerek beden istiliklerini tenzimleyirler Cenub qutbu pinqvinleri 40 C lik beden istilikleri ile 40 C lik Antarktika soyuguna uygunlasiblar Bedenlerindeki tuk yag ve qidalardan elde etdikleri enerji ve idare mexanizmleri ile 80 C lik istilik ferqine doze bilirler Antarktikanin kral pinqvinleri gunde ortalama 140 defe suya girirler Bunun ancaq yuzde onunda ov tuta bilirler Tuk dibleri deriye yaxin qisimde istiliye qarsi yalitkan bir ic tebeqe meydana getirerek bedeni soyuqdan tehlukesizlikle qoruyar Bezi novleri kurt oldugu dovrlerde dord aya yaxin bir zamanda acliga doze bilirler Bu dovrde cekilerinin yarisini itirerler Antarktidadan basqa yerde yasayan pinqivinlerin su axintilari ve uzen buzlarla Cenub qutbunden geldikleri ferz edilir Artim dovrelerinde bir qisimi yan yana dayanaraq yuz minlerle ferdden emele gelen kurt koloniyalari meydana getirer Yuva quranlar 2 3 yumurta yumurtlayarlar Imperator ve kral pinqvin ise yuva qurmurlar bir yumurta yumurtlayir ve tek yumurtalarini ayaqlari uzerinde ve qarinlarinin altindaki derisinin altinda muhafize ederek soyuqdan qoruyurlar Yuva edenlerin kisileri disilerine caxil daslari hediyye ederek perestiskarliq eder Disi qar eridikce bu daslarla yuvasini yukselder Erkek ve disi novbe ile kurt yatir Kurt dovrunde bir sey yemirler Balalarin qaygisina ana ve atalari birlikde qalir Pinqvinler insandan qacmadiqlari ucun yaglarindan istifade etmek isteyenler cox miqdarda ovlayaraq istehlak edirler FiziologiyaNormal seraitde bir insan ucun buzun uzerinde yalin ayaqla gezmek mumkun deyil Eger tecrubeden kecirilse bir muddetden sonra buzda yalin ayaqla gezen adam donma tehlukesi ile qarsilasacaq Ele ise omur boyu buzun uzerinde yalin ayaqla rahatliqla gezen ustelik bu sekilde beden temperaturunu tenzimleyen pinqivinler nece olur ki donmurlar Qutbde yasayan imperator pinqivinleri heyatlarinin boyuk bir hissesini buz uzerinde gezerek qalan hissesini ise okeanda qida axtararaq kecirirler Bes insanlar ucun xususi qoruyucu vasiteler olmadan yasamagin mumkunsuz oldugu qutbde pinqivinler donmadan nece yasayirlar Pinqivinlerin bedenlerinin boyuk bir hissesi su kecirmeyen tukler vasitesiyle soyuqdan qorunur Derilerinin altinda olan qalin yag tebeqesi de istilik izolyasiyasina komek edir Hetta yag tebeqesi ve tukler birlikde o qeder guclu istilik izolyasiyasi yarada biler ki pinqivin gunesli bir gunde hedden artiq istilene biler Pinqivinlerin yalin olan dimdikleri ve ayaqlari istilik itirilmesine sebeb olur ve onlarin bedenlerinin sabit tempraturda qalmasina serait yaradir Soyuq havalarda once ellerimiz ve ayaqlarimiz usuyur Bunun sebebi qanin heyati orqanlari isti saxlamaq ucun ayaqlardan ve ellerden cekilmesidir Qan dovrani sistemimizin bu mocuzevi ozelliyine benzer bir xususiyyet pinqivinlerde de vardir Nizamli qan paylanmasi sayesinde pinqivinlerin ayaqlari buz uzerinde donmaz Pinqivinlerin ayaqlarinda olan mueyyen arteriya damarlari pinqivinlerin ayaqlarindaki istiliye uygun olaraq qan dovranini nizamlayir Arteriya damarlari ayaqlari donma seviyyesinden bir nece derece yuksek istilikde saxlamaq ucun lazim olan miqdarda qanla temin edir Ele bu tedbir sayesinde pinqivinlerin ayaqlari donmur IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2011 IOC World Bird List Version 6 3 2016 doi 10 14344 IOC ML 6 3Xarici kecidlerPenguin su 2021 05 08 at the Wayback Machine Pinqvinlerin yayilma areali haqqinda portal Antarktida tarixi pinqvin qaliqlarina esasen oyrenilir Filogeniya otryada Sphenisciformes