Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Enerji (ἐν = daxili,və ἔργον = təsir etmək) — fiziki kəmiyyət.
Onun işarəsi E-dir. Ancaq çox vaxt müxtəlif enerji növləri üçün başqa işarələmələrdən də istifadə olunur. Beynəlxalq ölçü sistemində enerji Coul ilə ölçülür. Enerji fizikada verilmiş sistemin iş görmə qabiliyyəti kimi başa düşülür. Enerji müxtəlif formalarda yarana bilir.
Enerji anlayışı 1852-ci ildə ilk dəfə şotlandiyalı fizik tərəfindən ortaya atılır. Burada məqsəd qüvvəni daxili təsirdən fərqləndirmək idi. Qabaqlar enerjini qüvvə növü kimi səciyyələndirirdilər, məsələn, "saxlanmış qüvvə" kimi. Bu bir tərəfdən fiziki olaraq səhv olmuş, digər tərəfdən yalnız mexaniki enerjiyə aid edilə bilərdi. Başqa enerji (termiki, kimyəvi və b.) formalarında qüvvənin tətbiqi mənasız idi.
Enerji formaları
Fiziki proseslərdə bir neçə enerji forması mövcuddur. Onları bir neçə qrup daxilində birləşdirmək mümkündür. Enerji forması onun daxil olduğu qrupdan asılı olmayaraq sistemin halını göstərən xarakteristik kəmiyyətdir. Burada enerjinin saxlanması qanunu hökm sürür, yəni qapalı sistemin ümumi enerjisi həmişə sabitdir. Yalnız sistemə kənardan təsir etdikdə (əlavə enerji verdikdə) onun ümumi enerjisi dəyişir.
Enerji hər yerdə var – adamlarda, mexanizmlərdə, bitkilərdə, heyvanlarda, s. O, nədir? Fizika nöqteyi-nəzərindən bu, iş görmək, hərəkət etmək və qarşılıqlı təsirdə olmaq qabiliyyətidir.
Enerjinin növləri çoxdur: obyektlərin hərəkəti zamanı kinetik enerji, müxtəlif maddələr qarışdıqda kimyəvi enerji, atomlar parçalandıqda nüvə enerjisi, qızdırılma zamanı istilik enerjisi yaranır.
Enerji bir növdən digər növə keçə bilmək kimi unikal xassəyə malikdir, o heç hardan yaranmır və heç hara yox olmur, sadəcə transformasiya olunur.
Mexaniki enerji
Mexaniki sistemin enerjisini kinetik və potensial enerjinin cəmi kimi təsvir etmək olar. Bu iki məfhum klassik mexanikanın bütün sahələrində tətbiq olunur.
- Kinetik enerjiyə həm də hərəkət enerjisi deyilir. Bu bir sistemin başqa sistemə nisbətən hərəkəti zamanı öz kütləsi ilə təyin
olunur və fırlanma və düzxətli enerjilərin cəmindən ibarət olur.
- Potensial enerji həm də vəziyyət enerjisi adlanır. Mexanikada əgər bir sistem qüvvə təsiri altına düşürsə (məsələn, yerin qravitasiya sahəsi)onda potensial enerji yaranır) Em = Ec + Ep
Em mexaniki enerji, Ec kinetik və Ep potensial olduğu yerdədir. Kinetik enerji düsturunu başqa bir yazıda gördük. Cazibə potensialı enerjisindən bəhs edərkən, hündürlük və cazibə kütləsi nəticələrindən danışırıq. Bu vahidlərin vurulması bizə bir obyektin potensial enerjisini göstərir.
Elektrik enerjisi
- Elektrik enerjisi elektrik yüklərin malik olduqları potensial enerjisir. Onları ancaq böyük həddə saxlamaq mümkün deyil.Elektrik stansiyalarında və batareyyalardan bu enerji istilik və yakimyəvi enerjidən alınaraq istehlakçılara çatdırlır və orada başqa enerji formalarına çevrilir. yalnız maqnit sahələrində mövcuddur.
Daxili enerji
- Termiki enerjinin, maqnit sahəsində yaranan enerji, kimyəvi və cəmi daxili enerji adlanır. Burada söhbət kinetik və potensial enerjidən kənara çıxır. Ona çox vaxt molekulların kinetik enerjiləri və onların qarşılıqlı potensial enerjilərinin də cəmi kimi baxılır.Cismi təşkil edən bütün zərrəciklərin kinetik və potensial enerjilərinin cəmi – cismin daxili enerjisidir. Lakin ideal qazın molekullarının qarşılıqlı təsiri nəzərə alınmır, ona görə də molekulların potensial enerjisi sıfır qəbul olunur.
İstilik enerjisi
- Termiki və ya istilik enerjisi materialın tərkibində atom və ya molekulaların qarışıq (xaotik) hərkəti zamanı yaranır. Termiki enerjinin yaranması termodinamikada bəhs olunur. Buna misal olaraq, buzun əriməsi və buxarın əmələ gəlməsində enerjinin daxil edilməsi zamanı baş verən prosesləri göstərmək olar.
Potensial enerji
- Cismin və ya onun hissəciklərinin qarşılıqlı təsiri zamanı malik olduğu enerji "potensial enerji" adlanır (lat."potenita"-güc, imkan).
Kinetik enerji
- Cismin hərəkət enerjisi "kinetik enerji" adlanır (yun."kinetikos-hərəkətə gətirən). Öz hərəkəti zamanı cismin malik olduğu enerjiyə kinetik enerji deyilir.
Enerji istehlakçısı
BP şirkətinin tədqiqatına görə 2010-cu ilin yekununa görə Çin dünyada enerji istehlakına görə birinciliyə çıxdı. Çin dünya enerji istehlakının 20,3%, ABŞ isə 19%. malikdir. Ötən ilə qədər bu birincilik ABŞ-də idi.
İstinadlar
- "Mexanik enerji" (az.). www.renovablesverdes.com. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2023.
- "Daxili enerji" (az.). fizika.xyz. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2023.
- "Kinetik enerji" (az.). fizika.xyz. (#archive_missing_date) tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 iyun 2023.
- "Arxivlənmiş surət". 2015-09-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-06-08.
Mənbə
- Friedhelm Kuypers: Physik für Ingenieure und Naturwissenschaftler: Band 1 — Mechanik und Thermodynamik.. John Wiley & Sons, 4. Oktober 2012
- Сердцева Наталья Петровна. 99 секретов науки. Москва: Издательство “Э”, 2017, 224 с.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Enerji ἐn daxili ve ἔrgon tesir etmek fiziki kemiyyet Onun isaresi E dir Ancaq cox vaxt muxtelif enerji novleri ucun basqa isarelemelerden de istifade olunur Beynelxalq olcu sisteminde enerji Coul ile olculur Enerji fizikada verilmis sistemin is gorme qabiliyyeti kimi basa dusulur Enerji muxtelif formalarda yarana bilir Enerji anlayisi 1852 ci ilde ilk defe sotlandiyali fizik terefinden ortaya atilir Burada meqsed quvveni daxili tesirden ferqlendirmek idi Qabaqlar enerjini quvve novu kimi seciyyelendirirdiler meselen saxlanmis quvve kimi Bu bir terefden fiziki olaraq sehv olmus diger terefden yalniz mexaniki enerjiye aid edile bilerdi Basqa enerji termiki kimyevi ve b formalarinda quvvenin tetbiqi menasiz idi Enerji formalariFiziki proseslerde bir nece enerji formasi movcuddur Onlari bir nece qrup daxilinde birlesdirmek mumkundur Enerji formasi onun daxil oldugu qrupdan asili olmayaraq sistemin halini gosteren xarakteristik kemiyyetdir Burada enerjinin saxlanmasi qanunu hokm surur yeni qapali sistemin umumi enerjisi hemise sabitdir Yalniz sisteme kenardan tesir etdikde elave enerji verdikde onun umumi enerjisi deyisir Enerji her yerde var adamlarda mexanizmlerde bitkilerde heyvanlarda s O nedir Fizika noqteyi nezerinden bu is gormek hereket etmek ve qarsiliqli tesirde olmaq qabiliyyetidir Enerjinin novleri coxdur obyektlerin hereketi zamani kinetik enerji muxtelif maddeler qarisdiqda kimyevi enerji atomlar parcalandiqda nuve enerjisi qizdirilma zamani istilik enerjisi yaranir Enerji bir novden diger nove kece bilmek kimi unikal xasseye malikdir o hec hardan yaranmir ve hec hara yox olmur sadece transformasiya olunur Mexaniki enerji Mexaniki sistemin enerjisini kinetik ve potensial enerjinin cemi kimi tesvir etmek olar Bu iki mefhum klassik mexanikanin butun sahelerinde tetbiq olunur Kinetik enerjiye hem de hereket enerjisi deyilir Bu bir sistemin basqa sisteme nisbeten hereketi zamani oz kutlesi ile teyin olunur ve firlanma ve duzxetli enerjilerin ceminden ibaret olur Potensial enerji hem de veziyyet enerjisi adlanir Mexanikada eger bir sistem quvve tesiri altina dusurse meselen yerin qravitasiya sahesi onda potensial enerji yaranir Em Ec Ep Em mexaniki enerji Ec kinetik ve Ep potensial oldugu yerdedir Kinetik enerji dusturunu basqa bir yazida gorduk Cazibe potensiali enerjisinden behs ederken hundurluk ve cazibe kutlesi neticelerinden danisiriq Bu vahidlerin vurulmasi bize bir obyektin potensial enerjisini gosterir Elektrik enerjisi Elektrik enerjisi elektrik yuklerin malik olduqlari potensial enerjisir Onlari ancaq boyuk hedde saxlamaq mumkun deyil Elektrik stansiyalarinda ve batareyyalardan bu enerji istilik ve yakimyevi enerjiden alinaraq istehlakcilara catdirlir ve orada basqa enerji formalarina cevrilir yalniz maqnit sahelerinde movcuddur Daxili enerji Termiki enerjinin maqnit sahesinde yaranan enerji kimyevi ve cemi daxili enerji adlanir Burada sohbet kinetik ve potensial enerjiden kenara cixir Ona cox vaxt molekullarin kinetik enerjileri ve onlarin qarsiliqli potensial enerjilerinin de cemi kimi baxilir Cismi teskil eden butun zerreciklerin kinetik ve potensial enerjilerinin cemi cismin daxili enerjisidir Lakin ideal qazin molekullarinin qarsiliqli tesiri nezere alinmir ona gore de molekullarin potensial enerjisi sifir qebul olunur Istilik enerjisi Termiki ve ya istilik enerjisi materialin terkibinde atom ve ya molekulalarin qarisiq xaotik herketi zamani yaranir Termiki enerjinin yaranmasi termodinamikada behs olunur Buna misal olaraq buzun erimesi ve buxarin emele gelmesinde enerjinin daxil edilmesi zamani bas veren prosesleri gostermek olar Potensial enerji Cismin ve ya onun hisseciklerinin qarsiliqli tesiri zamani malik oldugu enerji potensial enerji adlanir lat potenita guc imkan Kinetik enerji Cismin hereket enerjisi kinetik enerji adlanir yun kinetikos herekete getiren Oz hereketi zamani cismin malik oldugu enerjiye kinetik enerji deyilir Enerji istehlakcisiBP sirketinin tedqiqatina gore 2010 cu ilin yekununa gore Cin dunyada enerji istehlakina gore birinciliye cixdi Cin dunya enerji istehlakinin 20 3 ABS ise 19 malikdir Oten ile qeder bu birincilik ABS de idi Istinadlar Mexanik enerji az www renovablesverdes com archive missing date tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 iyun 2023 Daxili enerji az fizika xyz archive missing date tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 iyun 2023 Kinetik enerji az fizika xyz archive missing date tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 iyun 2023 Arxivlenmis suret 2015 09 28 tarixinde Istifade tarixi 2011 06 08 MenbeFriedhelm Kuypers Physik fur Ingenieure und Naturwissenschaftler Band 1 Mechanik und Thermodynamik John Wiley amp Sons 4 Oktober 2012 Serdceva Natalya Petrovna 99 sekretov nauki Moskva Izdatelstvo E 2017 224 s