Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zenta döyüşü — Osmanlı İmperiyası ilə Avstriya ordusu arasında 11 iyul 1697-ci ildə Tisa çayı sahilindəki Zentada baş verən və Osmanlıların məğlubiyyəti ilə nəticələnən döyüş. Osmanlı-Müqəddəs İttifaq müharibələrinin son əhəmiyyətli toqquşması olan bu döyüşün ardınca 1699-cu ildə Karlovitsa müqaviləsi imzalanmışdır.
| Zenta döyüşü | ||||
|---|---|---|---|---|
| Avstriya hersoqluğu | ||||
 | ||||
| Tarix | 11 iyul, 1697 | |||
| Yeri | Avstriya, Tisa çayı | |||
| Nəticəsi | Osmanlı İmperiyasının ağır məğlubiyyəti | |||
| Münaqişə tərəfləri | ||||
| ||||
| Komandan(lar) | ||||
| ||||
| Tərəflərin qüvvəsi | ||||
| ||||
| İtkilər | ||||
| ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | ||||
Hazırlıqlar
1695–1696-cı illərdə Avstriyaya qarşı iki səfərə çıxan Sultan II Mustafa, bu ölkəyə üçüncü bir səfərlə böyük bir zərbə endirmək istəyirdi. 1697-ci ildə Avstriya uzun müddətdir icra etməkdə olduğu və Fransaya qarşı döyüşdüyü 9 İl Müharibələrini bitirmiş və Osmanlı dövlətinə sülh təklifi göndərişdi. Bu zaman ölən yerinə Lehistan taxtına Saksoniya Frederick keçmişdi, onun yerinə, yəni Avstriya ordusunun başına, Fransız əsilli bacarıqlı komandan Prens Eugene gətirilmişdi. II Mustafa sülh təklifini rədd etmiş, Avstriyaya üçüncü yürüş üçün hazırlıqları başlamışdı.
18 apreldə Sultan II Mustafa 100 min nəfərlik bir qüvvəylə üçüncü yürüşünə çıxdı. Yolda olarkən kiçik bir Avstriya dəstəsinin Bihke Qalası önündə məğlubiyyətə uğradığı və və Herseqovinada Venesiyalıların geri çəkildiyi xəbərləri ordunun əhvalını yüksəltdi.
11 avqustda Belqrada gələn padşah ordu komandirlər ilə 12 avqustda bir ali hərbi məclisi topladı. Məclisdə iki əsas məsələ ortaya çıxdı. Ya Tezisə üzərindən Varadinə keçiləcək, ya da Tisadan qarşıya geçiləcəkdi. Amcazadə Hüseyn Paşa -"Üç dəfədir səfər edib düşməndən bir qarış torpaq almadan evinizə qayıdırsınız. Əgər kifayət qədər təminatınız varsa Varadini muhasirə edin" deyə fikir bildirib, amma bu təklif qəbul olunmamışdır.
Daha sonra Temeşvar mühavizə komandanı Cəfər Paşa düşərgəyə gəldi və müşavirədə iştirak etdi. Cəfər Paşa da Titel Qalasının yerləşdiyi yerdən Zenta istiqamətində getmək və Macar ərazilərində böyük miqyaslı əməliyyat keçirdikdən sonra, ən son Varadinə keçilməsi istiqamətində fikir bildirdi. Amcazadə Hüseyn Paşa və Anadolu Bəylərbəyi Mısırlızadə İbrahim Paşa bu planı təhlükəli olduğunu bildirdilərsə də Cəfər Paşanın II Mustafa ilə əvvəldən bəri mövcud olan yaxın əlaqələri səbəbindən Zenta istiqamətində getməsinə qərar verildi.
Qərar qəbul olunduqdan sonra Osmanlı ordusu Dunay keçdi və 110 gəmilik donanma da Tisa çayına hərəkət etdi. Avstriya ordusu isə Titel qalası qarşısında 7–8 yüz nəfərlik qüvvə qoyaraq çəkilmişdi. Osmanlı ordusu qalanı aldı və dağıtdı.
Avstriya ordusu komandanı Prens Eugene casusları vasitəsilə Osmanlı ordusunun planını öyrənmiş, Osmanlı ordusu irəliləyərkən də Varadinə çəkilmişdi. Sədrəzəm Almas Mehmed Paşa, Avstriyalılar buraya daha yeni yerləşərkən uyğun vəziyyətdə dərhal hücum etmə təklif etdi, amma təklif qəbul edilmədi. Osmanlıların Tisza istiqamətində getdiyini duyan Eugene sürətlə Tisaya yönəldi, bu zaman hələ Osmanlı ordusunun böyük hissəsi körpüdən keçməmişdi. Eugenin gəldiyi xəbəri alınanda keçid sürətləndi, amma bu yetərli olmadı, qurulan körpü həddən artıq yük götürdüyü üçün parça-parça olub dağıldı.
Müharibə
Osmanlıların Tisa istiqamətində getdiyini eşidən Eugene sürətlə Tisaya doğru yönəldi, bu zaman Osmanlı ordusunun böyük hissəsi körpüdən keçməmişdi. Eugene gələndə çayın qarşısında yalnız 70 min Osmanlı əsgəri vardı və bunların əksəriyyəti keçidi asanlaşdırmaq üçün qarşıya keçən rütbəli əsgərlər və paşalar, yanlarında isə saray nümayəndələri, xəzinə, otağı hümayun, silahdarlar və bol arsenal var idı. Eugenenin qoşunu yaxınlaşanda üstünə Anadolu Bəylərbəyi Mısırlızade İbrahim Paşa və Diyarbəkir Bəylərbəyi Kavukçu İbrahim Paşanın qüvvələri göndərildi, amma bir nəticə vermədi.
Sonda toqquşma 11 iyul 1697-ci ildə günortadan sonra başladı, çayı keçən Osmanlı ordusu mövqe almağa qərar verdi, bu zaman azsaylı Avstriya ordusu süvari və piyada olaraq türk düşərgəsinə hücum etdi.Əlbəyaxa vuruşma Osmanlıların darmadağın edilməsiylə nəticələndi. Sonunda Osmanlı ordusu 30.000 itki verərək geri çəkildi. Avstriyalılar Sultanın yanındakı Osmanlı qüvvələrinin qalıqlarına hücum etmədilər. Sultan II Mustafa ordunun geri qalan qismini toplayaraq Temeşvara doğru qaçmağa başladı. Ağır itkilərə baxmayaraq Temeşvara çatı, ancaq hər hansı bir qalanı mühasirə edəcək halda deyildi.
Nəticə
Osmanlı ordusu rütbəli hərbçilərini itirmişdi, başda Sədrəzəm Almas Mehmed Paşa olmaqla, çoxsaylı Osmanlı paşası həlak olmuşdu. Sədrəzəmin sinəsində gəzdirdiyi möhür, sultanın çadırı birlikdə bir çox ordu çadırı, 87 top, 15 min mal-qara, 7 min at, bir neçə min dəvə və cəmi 3 milyon qulden məbləğində xəzinə Avstriya ordusunun əlinə geçmişti. Ordusunun fəsadına çarəsizlik içində tamaşaçı olan sultan II Mustafa, əvvəl Temeşvara, oradan da İstanbula doğru geri çəkildi. Müharibədən əvvəl tövsiyəsi dinlənməmiş olan Amcazadə Hüseyn Paşa isə sədrəzəmliyə gətirildi.
Eugene hazırlıqsız olsa da böyük Osmanlı ordusunu darmadağın etmişdi,qələbə qazandığını Avstriyaya yaymağa başladı. Prens Eugene, Belqrada hücum edəcək olmasına baxmayaraq ordudakı pul və ərzaq sıxıntısı üzündən qoşunlarını Erdel ətrafındakı qış qərargahlarına göndərdi. Osmanlı ordusu mövcudluğunun 3/2-ni itirmişdi və müharibə iqtidarında deyildi.
Müharibə, Müqəddəs İttifaq Döyüşləri içində son əhəmiyyətli müharibədir. İtirdiyi torpaqlarını azad etməsinin mümkünsüz olacağını görən Osmanlı dövləti, Karlofça müqaviləsini imzalamağa məcbur edildi.
Mənbə
- Zenta Muharebesi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zenta doyusu Osmanli Imperiyasi ile Avstriya ordusu arasinda 11 iyul 1697 ci ilde Tisa cayi sahilindeki Zentada bas veren ve Osmanlilarin meglubiyyeti ile neticelenen doyus Osmanli Muqeddes Ittifaq muharibelerinin son ehemiyyetli toqqusmasi olan bu doyusun ardinca 1699 cu ilde Karlovitsa muqavilesi imzalanmisdir Zenta doyusuAvstriya hersoqluguTarix 11 iyul 1697Yeri Avstriya Tisa cayiNeticesi Osmanli Imperiyasinin agir meglubiyyetiMunaqise terefleribilinmir Osmanli imperiyasiKomandan lar Prens Eugene II MustafaTereflerin quvvesi30 50 000 100 000Itkilerbilinmir 30 000429 Vikianbarda elaqeli mediafayllarHazirliqlar1695 1696 ci illerde Avstriyaya qarsi iki sefere cixan Sultan II Mustafa bu olkeye ucuncu bir seferle boyuk bir zerbe endirmek isteyirdi 1697 ci ilde Avstriya uzun muddetdir icra etmekde oldugu ve Fransaya qarsi doyusduyu 9 Il Muharibelerini bitirmis ve Osmanli dovletine sulh teklifi gonderisdi Bu zaman olen yerine Lehistan taxtina Saksoniya Frederick kecmisdi onun yerine yeni Avstriya ordusunun basina Fransiz esilli bacariqli komandan Prens Eugene getirilmisdi II Mustafa sulh teklifini redd etmis Avstriyaya ucuncu yurus ucun hazirliqlari baslamisdi 18 aprelde Sultan II Mustafa 100 min neferlik bir quvveyle ucuncu yurusune cixdi Yolda olarken kicik bir Avstriya destesinin Bihke Qalasi onunde meglubiyyete ugradigi ve ve Herseqovinada Venesiyalilarin geri cekildiyi xeberleri ordunun ehvalini yukseltdi 11 avqustda Belqrada gelen padsah ordu komandirler ile 12 avqustda bir ali herbi meclisi topladi Meclisde iki esas mesele ortaya cixdi Ya Tezise uzerinden Varadine kecilecek ya da Tisadan qarsiya gecilecekdi Amcazade Huseyn Pasa Uc defedir sefer edib dusmenden bir qaris torpaq almadan evinize qayidirsiniz Eger kifayet qeder teminatiniz varsa Varadini muhasire edin deye fikir bildirib amma bu teklif qebul olunmamisdir Daha sonra Temesvar muhavize komandani Cefer Pasa dusergeye geldi ve musavirede istirak etdi Cefer Pasa da Titel Qalasinin yerlesdiyi yerden Zenta istiqametinde getmek ve Macar erazilerinde boyuk miqyasli emeliyyat kecirdikden sonra en son Varadine kecilmesi istiqametinde fikir bildirdi Amcazade Huseyn Pasa ve Anadolu Beylerbeyi Misirlizade Ibrahim Pasa bu plani tehlukeli oldugunu bildirdilerse de Cefer Pasanin II Mustafa ile evvelden beri movcud olan yaxin elaqeleri sebebinden Zenta istiqametinde getmesine qerar verildi Qerar qebul olunduqdan sonra Osmanli ordusu Dunay kecdi ve 110 gemilik donanma da Tisa cayina hereket etdi Avstriya ordusu ise Titel qalasi qarsisinda 7 8 yuz neferlik quvve qoyaraq cekilmisdi Osmanli ordusu qalani aldi ve dagitdi Avstriya ordusu komandani Prens Eugene casuslari vasitesile Osmanli ordusunun planini oyrenmis Osmanli ordusu irelileyerken de Varadine cekilmisdi Sedrezem Almas Mehmed Pasa Avstriyalilar buraya daha yeni yerleserken uygun veziyyetde derhal hucum etme teklif etdi amma teklif qebul edilmedi Osmanlilarin Tisza istiqametinde getdiyini duyan Eugene suretle Tisaya yoneldi bu zaman hele Osmanli ordusunun boyuk hissesi korpuden kecmemisdi Eugenin geldiyi xeberi alinanda kecid suretlendi amma bu yeterli olmadi qurulan korpu hedden artiq yuk goturduyu ucun parca parca olub dagildi MuharibeOsmanlilarin Tisa istiqametinde getdiyini esiden Eugene suretle Tisaya dogru yoneldi bu zaman Osmanli ordusunun boyuk hissesi korpuden kecmemisdi Eugene gelende cayin qarsisinda yalniz 70 min Osmanli esgeri vardi ve bunlarin ekseriyyeti kecidi asanlasdirmaq ucun qarsiya kecen rutbeli esgerler ve pasalar yanlarinda ise saray numayendeleri xezine otagi humayun silahdarlar ve bol arsenal var idi Eugenenin qosunu yaxinlasanda ustune Anadolu Beylerbeyi Misirlizade Ibrahim Pasa ve Diyarbekir Beylerbeyi Kavukcu Ibrahim Pasanin quvveleri gonderildi amma bir netice vermedi Sonda toqqusma 11 iyul 1697 ci ilde gunortadan sonra basladi cayi kecen Osmanli ordusu movqe almaga qerar verdi bu zaman azsayli Avstriya ordusu suvari ve piyada olaraq turk dusergesine hucum etdi Elbeyaxa vurusma Osmanlilarin darmadagin edilmesiyle neticelendi Sonunda Osmanli ordusu 30 000 itki vererek geri cekildi Avstriyalilar Sultanin yanindaki Osmanli quvvelerinin qaliqlarina hucum etmediler Sultan II Mustafa ordunun geri qalan qismini toplayaraq Temesvara dogru qacmaga basladi Agir itkilere baxmayaraq Temesvara cati ancaq her hansi bir qalani muhasire edecek halda deyildi NeticeOsmanli ordusu rutbeli herbcilerini itirmisdi basda Sedrezem Almas Mehmed Pasa olmaqla coxsayli Osmanli pasasi helak olmusdu Sedrezemin sinesinde gezdirdiyi mohur sultanin cadiri birlikde bir cox ordu cadiri 87 top 15 min mal qara 7 min at bir nece min deve ve cemi 3 milyon qulden mebleginde xezine Avstriya ordusunun eline gecmisti Ordusunun fesadina caresizlik icinde tamasaci olan sultan II Mustafa evvel Temesvara oradan da Istanbula dogru geri cekildi Muharibeden evvel tovsiyesi dinlenmemis olan Amcazade Huseyn Pasa ise sedrezemliye getirildi Eugene hazirliqsiz olsa da boyuk Osmanli ordusunu darmadagin etmisdi qelebe qazandigini Avstriyaya yaymaga basladi Prens Eugene Belqrada hucum edecek olmasina baxmayaraq ordudaki pul ve erzaq sixintisi uzunden qosunlarini Erdel etrafindaki qis qerargahlarina gonderdi Osmanli ordusu movcudlugunun 3 2 ni itirmisdi ve muharibe iqtidarinda deyildi Muharibe Muqeddes Ittifaq Doyusleri icinde son ehemiyyetli muharibedir Itirdiyi torpaqlarini azad etmesinin mumkunsuz olacagini goren Osmanli dovleti Karlofca muqavilesini imzalamaga mecbur edildi MenbeZenta Muharebesi