Zborov müqaviləsi Polşa kralı II Yan Kazimirin başçılıq etdiyi təqribən 25 000 nəfərlik vəliəhd qüvvələri ilə Hetman Boq

Zborov müqaviləsi — Polşa kralı II Yan Kazimirin başçılıq etdiyi təqribən 25.000 nəfərlik vəliəhd qüvvələri ilə Hetman Boqdan Xmelnitskinin başçılıq etdiyi kazaklar və Krım xanı III İslam Gərayın başçılıq etdiyi 80.000-ə yaxın olan Krım tatarlarının birləşmiş qüvvələrinə qarşı 1649-cu il avqustun 18-də, baş vermiş Zborov döyüşündən sonraimzalanmış sülh müqqaviləsi.

Zborov müqaviləsi
Зборівський договір

Müqavilənin tipi	sülh müqaviləsi
İmzalanma tarixi	18 avqust, 1649
İmzalayanlar	Reç Pospolita Kazak hetmanlığı

Zborov müqaviləsi Ukrayna ilə Birlik və Krım ilə Birlik arasında iki ayrı sazişdən ibarət idi.

Zborov müqaviləsi Polşa-Litva birliyinin keçmiş qiyamçılarını yeni siyasi cəmiyyətin vətəndaşlarına çevirdiyi üçün Ukrayna tarixində mühüm rol oynayan sülh müqaviləsidir.

İmzalayan tərəflər

Ukrayna tərəfinin nümayəndələri: Boqdan Xmelnitski, İvan Vıxovski
Polşa təmsilçiləri: Adam Kisil, Eji Ossolinski, Yanuş Radzivil, Vladislav Dominik Ostrojiski

Müqavilənin şərtləri

Müqavilənin şərtləri aşağıdakı kimi idi.

Əlahəzrət Zaporojya ordusu əvvəlki imtiyazlarından imtina edir və ona dərhal yeni imtiyazlar verilir.
— Dövlət Məktublar və Müqavilələr Məhkəməsinin Toplusu, III cild, № 137.

Polşa hökuməti üsyanda iştirak edən hər kəsə tam amnistiya vəd etdi və Hetmana bağlı olan kazakların sayının 40 minə çatmasına icazə verdi, onları kral və zadəgan mülklərində işə götürməyə və qoşunların dörddəbirə bölünməsi şərtilə Dnepr Ukraynasına yerləşməsinə icazə verdi. Onlara bağlı olmayanların hamısı əvvəlki yerlərinə qayıtmağa borclu idilər; Hetmanın saxlanılması üçün Çigirin şəhərini və onun rayonunu aldı; hökumət ittifaqı dağıtmağa və Kiyev mitropoliteninin Senata verilməsinə söz verdi; Yəhudilər və yezuitlər Ukraynada yaşamaq hüquqlarını itirdilər; Kral Kiyev, Bratslav və Çerniqov voyevodalıqlarında bütün vəzifə və rütbələri yalnız yerli pravoslav zadəganlarına verə bilərdi.

Zborov müqaviləsinin bəndlərindən biri kazak muxtariyyəti ərazisində yəhudilərin yaşamasının qadağan edilməsini nəzərdə tuturdu. Müqavilə bağlanandan az sonra Hetmanlığın torpaqlarına tatar basqını baş verdi. Mixail Qruşevskinin sözlərinə görə, bundan sonra bütün ölkədə şayiə yayıldı ki, Zborov müqaviləsi, Krım tatarlarına kazak elitasının razılığı ilə yasır götürmək hüququ verib. Beləliklə, bu müqavilə Pravoslav kilsəsinin mənafeyini və hüquqlarını və qeydiyyatdan keçmiş kazakların mənafeyini təmin etdi, lakin Ukraynada hökm sürən ictimai nizamı, zadəgan və təhkimliləri qorudu. Lakin Boqdan Xmelnitskinin müqaviləyə daxil edilmiş tələbləri tam təmin edilmədi. 1649-cu ilin noyabrında çağırılan Fövqəladə Seym müqaviləni təsdiqlədi, lakin həmin Seymdə Kiyev mitropoliti Senata qəbul edilmədi. Birlik də dağılmadı.

Öz növbəsində, B. Xmelnitski xalqı şərtə tabe olmağa inandırmağa çalışırdı, bu şərtə görə reyestrdə olmayanların hamısı ağalara tabe olmalı idi və nəhayət, o, güvəninin riskdə olduğunu görüb, bu cəhdindən imtina etdi. Əslində razılaşmaya əməl etsə də, yeni üsyan hazırlamağa başladı. Pravoslav kilsəsinin Katolik kilsəsi ilə bərabərliyi ideyası ilə barışmayan Polşa cəmiyyətinin dini fanatizmi və xalqın yenicə atılmış təhkimçilik boyunduruğuna yenidən tab gətirmək istəməməsi müqavilənin şərtlərinin dəyişilməsinə rəvac verdi. Nəhayət, 1651-ci il dekabrın 24-də (3 yanvar) Polşa Seymi yeni müharibə elan etdi.

Həmçinin bax

Sülh müqavilələrinin siyahısı

Ədbiyyat

Грушевский М.С. Иллюстрированная история Украины. Киев: Левада. 1997. ISBN .
Деклярація его кор. млсти, Войска Запорозкого на пункты супплѣки данная. — Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные Археографической комиссией.

İstinadlar

"August 18, 1649 the Zboriv Peace was signed, which marked the founded of the ukrainian state - Hetmanate". January 13, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: March 9, 2024.
(1936). Dzieje Polski nowożytnej. Tom 2, Wyd. 2, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1986. ISBN
1649 treaty of Zboriv between Crimea and the Commonwealth (ЗБОРІВСЬКИЙ ДОГОВІР МІЖ КРИМСЬКИМ ХАНАТОМ ТА РІЧЧЮ ПОСПОЛИТОЮ 1649) 2024-01-11 at the Wayback Machine. Encyclopedia of History of Ukraine (resource.history.org.ua).
ЗБОРІВСЬКА БИТВА ЗАПОЧАТКУВАЛА ГЕТЬМАНЩИНУ 2024-01-11 at the Wayback Machine. www.tourclub.com.ua.
Сьогодні — річниця підписання Зборівського миру, який поклав початок Українській державі 2024-01-11 at the Wayback Machine. . 18 August 2019
"Government portal :: Cossack era". 2016-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-11.
Грушевский, 1997
КАМУНІКАТ, БЕЛАРУСКАЯ ІНТЭРНЭТ— БІБЛІЯТЭКА, Metropolita Kijowski 2010-02-08 at the Wayback Machine

Xarici keçidlər

Arkadii Zhukovsky. Zboriv, Treaty of. Encyclopedia of Ukraine, vol. 5 (1993).

[1] "August 18, 1649 the Zboriv Peace was signed, which marked the founded of the ukrainian state - Hetmanate". January 13, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: March 9, 2024.

[2] (1936). Dzieje Polski nowożytnej. Tom 2, Wyd. 2, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1986. ISBN

[3] 1649 treaty of Zboriv between Crimea and the Commonwealth (ЗБОРІВСЬКИЙ ДОГОВІР МІЖ КРИМСЬКИМ ХАНАТОМ ТА РІЧЧЮ ПОСПОЛИТОЮ 1649) 2024-01-11 at the Wayback Machine. Encyclopedia of History of Ukraine (resource.history.org.ua).

[4] ЗБОРІВСЬКА БИТВА ЗАПОЧАТКУВАЛА ГЕТЬМАНЩИНУ 2024-01-11 at the Wayback Machine. www.tourclub.com.ua.

[5] Сьогодні — річниця підписання Зборівського миру, який поклав початок Українській державі 2024-01-11 at the Wayback Machine. . 18 August 2019

[6] "Government portal :: Cossack era". 2016-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-03-11.

[FOOTNOTEГрушевский1997-7] Грушевский, 1997

[8] КАМУНІКАТ, БЕЛАРУСКАЯ ІНТЭРНЭТ— БІБЛІЯТЭКА, Metropolita Kijowski 2010-02-08 at the Wayback Machine