Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yonca kök yumrusu uzunburunu (lat. Sitona Longulus) — Buğumayaqlılar tipinin Sərtqanadlılar dəstəsinin fəsiləsinə aid olan növ.
| Yonca kök yumrusu uzunburunu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: ???: Yonca kök yumrusu uzunburunu | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici quruluşu
3–6 mm uzunluqdadır. Qısa, yoğun xortuma malikdir. Böcəyi uzunsov ovalvarıdır. Əksər hallarda bədənləri kül rəngindədir. Yumurtası ovalvarı olub, açıq sarı rənglidir. Uzunluğu 0,4 mm, eni təxminən 0,3 mm-dir. Sürfəsi ağ və ya çirkli-ağ rəngdə olub. Başı qonurdur. Ayağı yoxdur. Bədəninin üzərində seyrək tükcüklər vardır. Uzunluğu 5–6 mm-dir. Pupu sarımtıl, yaxud çirkli-ağ rəngdədir. Sərbəstdir. İnkişafının axırında gözləri və çənələri tünd rəngdə olur.
Həyat tərzi
Böcək yetkin halda yonca köklərinin dibində, torpağın üst səthində kəsəklər altında, və torpaq yarıqlarında qışlayır. Erkən yazda-martın axırlarında onlar qış yuxusundan oyanır və hələ yonca cücərməmiş sahələrə yayılır. Böcəklər yoncanın ilk vegetasiya dövründən başlayaraq onun cücərtiləri ilə qidalanır. Bəzən onun yerüstü hissəsini tamamilə yeyə bilir. Adi hallarda yoncanın uc hissələri və yarpaqları ilə qidalanır. Bir az keçdikdən sonra erkək böcəklərlə dişi böcəklər cütləşir və sonra dişi fərdlər yumurta qoymağa başlayır. Yumurtalar yonca bitkisinin kök boğazı yanına qoyulur. Hər bir dişi böcək 1500-ə qədər yumurta qoya bilir. Böcəklərin məhsuldarlığı qidalnma şəraitindən, havanın temperaturundan və rütubətlindən xeyli asılıdır. Ümumiyyətlə Sitona cinsinin nümayəndələri quraqlıq sevən həşəratdır. Yumurtalar qoyulduqdan 2-3 gün sonra qaralmağa başlayır və bir müddətdən sonra onlardan kiçik sürfələr çıxır. Yenicə çıxan sürfələr çox mütəhərrikdir. Onlar dərhal torpağa girir, yoncanın kökünü, kök yumrusunu və əmici telləri gəmirir. Bu zaman çökəkciklər və şırımlar əmələ gəlir. Bir sürfə bir kök yumrusunu yedikdən sonra başqasına keçir. Beləliklə o, yaşadığı müddət ərzində bir neçə kök yumrusu ilə qidalanır. İri yaşlı sürfələr kök yumrularını tamamilə yeyə bilir. Sürfələr əsasən torpağın 10-20 sm dərinliyində olur. Bəzən onlara 50 sm dərinlikdə də təsadüf edilir. Sürfələrin inkişafı 30-40 günə başa çatır. Sonra onlar torpaq içərisndə puplaşmağa başlayır. Pup 8-12 gün müddətində inkişafını bitirir. Pupdan çıxan cavan böcəklər bir müddət torpaq altında sakit halda qaldıqdan sonra torpağın üstünə çıxır və bitkilərin yarpaqlarını, qönçələrini və böyümə nöqtələrini gəmirir.Yonca kök yumrusu uzunburun böcəyi sürfələrinin fəaliyyəti nəticəsində azotla zəngin olan kök yumruları zədələnir və məhv olur. Bu isə yoncada yaşıl kütlənin əmələ gəlməsini zəiflədir və məhsulun azalmasına səbəb olur. Kök yumrularının kütləvi məhv olması nəticəsində pambıq növbəli əkinində yonca bitkisi öz əhəmiyyətini itirir.
Yayılması
Rusiya (Tümen, Kurqan, Omsk, Tomsk, Novosibirsk, vilayəti, Altay), Qafqaz, Orta Asiya, Qazaxıstan, Mərkəzi və Şimal-Şərqi Avropada, Azərbaycanda isə yonca bitkisi əkilən bütün rayonlarda yayılıb.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2003.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yonca kok yumrusu uzunburunu lat Sitona Longulus Bugumayaqlilar tipinin Sertqanadlilar destesinin fesilesine aid olan nov Yonca kok yumrusu uzunburunuElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip Bugumayaqlilar Yonca kok yumrusu uzunburunuBeynelxalq elmi adiSitona Germar 1817Sekil axtarisiITIS 188073NCBI 122856EOL 33098FW 206993Xarici qurulusu3 6 mm uzunluqdadir Qisa yogun xortuma malikdir Boceyi uzunsov ovalvaridir Ekser hallarda bedenleri kul rengindedir Yumurtasi ovalvari olub aciq sari renglidir Uzunlugu 0 4 mm eni texminen 0 3 mm dir Surfesi ag ve ya cirkli ag rengde olub Basi qonurdur Ayagi yoxdur Bedeninin uzerinde seyrek tukcukler vardir Uzunlugu 5 6 mm dir Pupu sarimtil yaxud cirkli ag rengdedir Serbestdir Inkisafinin axirinda gozleri ve ceneleri tund rengde olur Heyat terziBocek yetkin halda yonca koklerinin dibinde torpagin ust sethinde kesekler altinda ve torpaq yariqlarinda qislayir Erken yazda martin axirlarinda onlar qis yuxusundan oyanir ve hele yonca cucermemis sahelere yayilir Bocekler yoncanin ilk vegetasiya dovrunden baslayaraq onun cucertileri ile qidalanir Bezen onun yerustu hissesini tamamile yeye bilir Adi hallarda yoncanin uc hisseleri ve yarpaqlari ile qidalanir Bir az kecdikden sonra erkek boceklerle disi bocekler cutlesir ve sonra disi ferdler yumurta qoymaga baslayir Yumurtalar yonca bitkisinin kok bogazi yanina qoyulur Her bir disi bocek 1500 e qeder yumurta qoya bilir Boceklerin mehsuldarligi qidalnma seraitinden havanin temperaturundan ve rutubetlinden xeyli asilidir Umumiyyetle Sitona cinsinin numayendeleri quraqliq seven heseratdir Yumurtalar qoyulduqdan 2 3 gun sonra qaralmaga baslayir ve bir muddetden sonra onlardan kicik surfeler cixir Yenice cixan surfeler cox muteherrikdir Onlar derhal torpaga girir yoncanin kokunu kok yumrusunu ve emici telleri gemirir Bu zaman cokekcikler ve sirimlar emele gelir Bir surfe bir kok yumrusunu yedikden sonra basqasina kecir Belelikle o yasadigi muddet erzinde bir nece kok yumrusu ile qidalanir Iri yasli surfeler kok yumrularini tamamile yeye bilir Surfeler esasen torpagin 10 20 sm derinliyinde olur Bezen onlara 50 sm derinlikde de tesaduf edilir Surfelerin inkisafi 30 40 gune basa catir Sonra onlar torpaq icerisnde puplasmaga baslayir Pup 8 12 gun muddetinde inkisafini bitirir Pupdan cixan cavan bocekler bir muddet torpaq altinda sakit halda qaldiqdan sonra torpagin ustune cixir ve bitkilerin yarpaqlarini qoncelerini ve boyume noqtelerini gemirir Yonca kok yumrusu uzunburun boceyi surfelerinin fealiyyeti neticesinde azotla zengin olan kok yumrulari zedelenir ve mehv olur Bu ise yoncada yasil kutlenin emele gelmesini zeifledir ve mehsulun azalmasina sebeb olur Kok yumrularinin kutlevi mehv olmasi neticesinde pambiq novbeli ekininde yonca bitkisi oz ehemiyyetini itirir YayilmasiRusiya Tumen Kurqan Omsk Tomsk Novosibirsk vilayeti Altay Qafqaz Orta Asiya Qazaxistan Merkezi ve Simal Serqi Avropada Azerbaycanda ise yonca bitkisi ekilen butun rayonlarda yayilib IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2003 Hemcinin bax