Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yen-Men qalasının mühasirəsi — Çin-Suy sülaləsi Yanq-tinin bu gün adı ilə bilinən şəhərin qalasında Şərqi Göytürk xaqanlığı ordusu tərəfindən 615-ci ildə mühasirəyə alınmasıdır. Mühasirədən sonra Suy sülaləsinin ölkə içərisindəki nüfuzu tamamilə zəifləmiş və sülalə devrilmişdir.
| Yen-Men qalasının mühasirəsi | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Tarix | 11 sentyabr 615 | ||
| Yeri | , Mərkəzi Asiya | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
Mühasirənin səbəbi
İmperator Yanq-ti və oğlu vəliəhd şahzadə Yanq Çien qızlıq imperiya sarayında qalmaq üçün Şansiyə hərəkət etməyi düşünürdü. Bu səyahət zamanı imperator öz sarayında bir müddət qaldıqdan sonra Çin səddini keçərək şimaldakı hüdud torpaqlarını ziyarət etməyə qərar verdi. Türk xaqanının çinli şahzadəylə evli olub, türklərlə çinlilərin sülh dövründə olmasına baxmayaraq, Yanq-tinin Serbi xaqanın gücündən çəkinməsi və onu ortadan qaldırmaq üçün planlar hazırlaması iki dövlətin arasını açdı. Çin imperatoru İçkin Şada xaqanlıq və Çin şahzadəsi təklif edib, onu Şərqi Göytürk dövlətinin cənub hissəsinə yerləşdirmək istəmişdi. Ancaq İçkin Şad Çinin bu təklifini qəbul etmədi. Vəziyyətdən xəbərdar olan Serbi Çin tərəfindən öldürülən Soqd mənşəli dövlət adamı və ətrafının da qısasını almaq üçün Çinə müharibə elan etdi. Hökmdarın müharibə qərarı Çin kökənli xatun İçinq tərəfindən qısa zamanda Çin imperatoruna çatdırıldı.
Mühasirə
Çin ilə əlaqələrdə Göytürk hakimiyyətinin müşavirliyini edən soqdların öldürülməsi və sonrasında alınan müharibə qərarını duyan Sui sülaləsi göytürklərə "soqdlar sizə üsyan qaldırmaq üçün bizdən yardım istəmişdi. Onları buna görə öldürdük" formasında mıktub göndırdi. Ancaq bu məktuba inanmayan Serbi 100.000-ə qədər atlı süvari ilə Yanq-tini izləməyə başladı. Bundan sonra imperator Yan-Men qalasına qədər geri çəkildi. Çətin vəziyyətdə qalan imperatora bütün çağırışlara baxmayaraq, digər əyalətlərin heç birindən yardım gəlmədi. Göytürklər əvvəl Yen-Menə qədər olan bütün Çin torpaqlarıın işğal edib, 615-də imperatorun sığındığı qalasının 41 bürcündən 39-nu ələ keçirdilər. Pei Çü adlı çinli dövlət xadiminin tövsiyyəsindən sonra xaqanın çinli arvadı İçinq göytürklərin şimalında yaşayan Töles tayfalarının üsyan qaldırdığını deyərək Serbinin mühasirəni dayandırıb geri döməsini təmin etdi.
Çin qaynaqlarına görə, imperator mühasirə zamanı dayanmadan ağlamışdır. İmperator öldürülməsə də, Çinin bölgədəki psixoloji üstünlüyünü itirməsi Sui sülaləsinin daxili işlərinin tamamilə pozulmasına səbəb olmuşdu.
Nəticə
Mühasirə Suy-Çin kökənli Göytürk xatunu İçinqin Serbi xaqanı mühasirəni dayandırması məsələsində inandırması ilə nəticələsə də, mühasirə zamanı Çin imperatorunun düşdüyü vəziyyət ölkədəki nüfuzunun tamamən yox olmasına səbəb oldu. Sui sülaləsi bu hadisədən sonra cəmi iki il yaşaya bildi. 617-ci ildə süqut etdi və onun yerini Tan sülaləsi aldı.
Mühasirə nəticəsində:
- Şərqi Göytürk xaqanlığı Çinə qarşı psixoloji üstünlüyü ələ keçirdi
- Çin torpaqlarına edilən axınlarla ölkə iqtisadiyyatı yaxşılaşdı
- Göytürklər Çin ümumi valilərindən Li Yüanı himayələrinə alıb, dəstəkləyərək Sui sülaləsini yıxmaq üçün fəaliyyətlərini daha da artırdılar
- 617-ci ildə Lianq Situ Şərqi Göytürk dövləti tərəfindən Çin xaqanı elan edildi
- Bütün bu hadisələrdən 2 il sonra Sui sülaləsi devrildi.
Bundan əlavə, mühasirə nəticəsində Suy bürokratiyasının pozulmağa başladığı başa düşüldü. Çin imperatoru bu vəziyyəti mühasirə zamanı bu sözlərlə dilə gətirdi:
 | Əgər böyük diplomat Çanq Sun-Senq sağ olsaydı, göytürklər bura gələ bilməzdilər. |  |
İstinadlar
- The Chinese Social and Political Science Review, 18. cilt, s. 401.
- Hasan Celâl Güzel, Ali Birinci (2002), Genel Türk tarihi, 1. cilt, Yeni Türkiye, s. 64.
- Son of Heaven, The Downfall of The Sui Dynasty, s. 15.
- Sarı, İbrahim (2013), Türk'ün Savaşları: Türklerin İslam Dünyasındaki Liderliği ve Savaşları, s.514.
- Türkler Ansiklopedisi, Göktürk Kağanlığı (Prof. Dr. Ahmet Taşağıl), C. II, İlk Çağ, s. 24 ve s. 93.
- Atsız, Nihal (2015), Tarih Kültür ve Kahramanlar, Türk Tarihinde Yabancı Kanlıların İhanet Serisi 2016-04-04 at the Wayback Machine, Ötüken.
- Tarih Boyunca Türklerde İnsanı̂ Değerler ve İnsan Hakları, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, 1993, s. 135.
- Taşağıl, Ahmet (1999), Gök-Türkler, TTK, s. 9.
- Halacoğlu, Yücel (2001), Göktürk Devleti'nin Kuruluşunun 1450. Yıl Dönümü, Yeni Avrasya Yayınları, s. 47.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yen Men qalasinin muhasiresi Cin Suy sulalesi Yanq tinin bu gun adi ile bilinen seherin qalasinda Serqi Goyturk xaqanligi ordusu terefinden 615 ci ilde muhasireye alinmasidir Muhasireden sonra Suy sulalesinin olke icerisindeki nufuzu tamamile zeiflemis ve sulale devrilmisdir Yen Men qalasinin muhasiresiTarix 11 sentyabr 615Yeri Merkezi AsiyaMunaqise terefleriSuy sulalesi Serqi Goyturk xaqanligiKomandan lar Yanq ti Sibi xaqanTereflerin quvvesibilinmir 100 000 suvariMuhasirenin sebebiImperator Yanq ti ve oglu veliehd sahzade Yanq Cien qizliq imperiya sarayinda qalmaq ucun Sansiye hereket etmeyi dusunurdu Bu seyahet zamani imperator oz sarayinda bir muddet qaldiqdan sonra Cin seddini kecerek simaldaki hudud torpaqlarini ziyaret etmeye qerar verdi Turk xaqaninin cinli sahzadeyle evli olub turklerle cinlilerin sulh dovrunde olmasina baxmayaraq Yanq tinin Serbi xaqanin gucunden cekinmesi ve onu ortadan qaldirmaq ucun planlar hazirlamasi iki dovletin arasini acdi Cin imperatoru Ickin Sada xaqanliq ve Cin sahzadesi teklif edib onu Serqi Goyturk dovletinin cenub hissesine yerlesdirmek istemisdi Ancaq Ickin Sad Cinin bu teklifini qebul etmedi Veziyyetden xeberdar olan Serbi Cin terefinden oldurulen Soqd menseli dovlet adami ve etrafinin da qisasini almaq ucun Cine muharibe elan etdi Hokmdarin muharibe qerari Cin kokenli xatun Icinq terefinden qisa zamanda Cin imperatoruna catdirildi MuhasireCin ile elaqelerde Goyturk hakimiyyetinin musavirliyini eden soqdlarin oldurulmesi ve sonrasinda alinan muharibe qerarini duyan Sui sulalesi goyturklere soqdlar size usyan qaldirmaq ucun bizden yardim istemisdi Onlari buna gore oldurduk formasinda miktub gondirdi Ancaq bu mektuba inanmayan Serbi 100 000 e qeder atli suvari ile Yanq tini izlemeye basladi Bundan sonra imperator Yan Men qalasina qeder geri cekildi Cetin veziyyetde qalan imperatora butun cagirislara baxmayaraq diger eyaletlerin hec birinden yardim gelmedi Goyturkler evvel Yen Mene qeder olan butun Cin torpaqlariin isgal edib 615 de imperatorun sigindigi qalasinin 41 burcunden 39 nu ele kecirdiler Pei Cu adli cinli dovlet xadiminin tovsiyyesinden sonra xaqanin cinli arvadi Icinq goyturklerin simalinda yasayan Toles tayfalarinin usyan qaldirdigini deyerek Serbinin muhasireni dayandirib geri domesini temin etdi Cin qaynaqlarina gore imperator muhasire zamani dayanmadan aglamisdir Imperator oldurulmese de Cinin bolgedeki psixoloji ustunluyunu itirmesi Sui sulalesinin daxili islerinin tamamile pozulmasina sebeb olmusdu NeticeMuhasire Suy Cin kokenli Goyturk xatunu Icinqin Serbi xaqani muhasireni dayandirmasi meselesinde inandirmasi ile neticelese de muhasire zamani Cin imperatorunun dusduyu veziyyet olkedeki nufuzunun tamamen yox olmasina sebeb oldu Sui sulalesi bu hadiseden sonra cemi iki il yasaya bildi 617 ci ilde suqut etdi ve onun yerini Tan sulalesi aldi Muhasire neticesinde Serqi Goyturk xaqanligi Cine qarsi psixoloji ustunluyu ele kecirdi Cin torpaqlarina edilen axinlarla olke iqtisadiyyati yaxsilasdi Goyturkler Cin umumi valilerinden Li Yuani himayelerine alib destekleyerek Sui sulalesini yixmaq ucun fealiyyetlerini daha da artirdilar 617 ci ilde Lianq Situ Serqi Goyturk dovleti terefinden Cin xaqani elan edildi Butun bu hadiselerden 2 il sonra Sui sulalesi devrildi Bundan elave muhasire neticesinde Suy burokratiyasinin pozulmaga basladigi basa dusuldu Cin imperatoru bu veziyyeti muhasire zamani bu sozlerle dile getirdi Eger boyuk diplomat Canq Sun Senq sag olsaydi goyturkler bura gele bilmezdiler IstinadlarThe Chinese Social and Political Science Review 18 cilt s 401 Hasan Celal Guzel Ali Birinci 2002 Genel Turk tarihi 1 cilt Yeni Turkiye s 64 Son of Heaven The Downfall of The Sui Dynasty s 15 Sari Ibrahim 2013 Turk un Savaslari Turklerin Islam Dunyasindaki Liderligi ve Savaslari s 514 Turkler Ansiklopedisi Gokturk Kaganligi Prof Dr Ahmet Tasagil C II Ilk Cag s 24 ve s 93 Atsiz Nihal 2015 Tarih Kultur ve Kahramanlar Turk Tarihinde Yabanci Kanlilarin Ihanet Serisi 2016 04 04 at the Wayback Machine Otuken Tarih Boyunca Turklerde Insani Degerler ve Insan Haklari Turk Kulturune Hizmet Vakfi 1993 s 135 Tasagil Ahmet 1999 Gok Turkler TTK s 9 Halacoglu Yucel 2001 Gokturk Devleti nin Kurulusunun 1450 Yil Donumu Yeni Avrasya Yayinlari s 47