Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yarpaqyeyən böcəklər (lat. Chrysomelidae) — sərtqanadlılar dəstəsinə (lat. Coleoptera) aid olub, fəsilənin dünyada 40000, Azərbaycanda isə 400-dən artıq növü məlumdur.
| Yarpaqyeyən böcəklər | ||||
|---|---|---|---|---|
| Elmi təsnifat | ||||
| XƏTA: latin parametri doldurulmayıb. | ||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| XƏTA HAQQINDA MƏLUMAT Bu parametr doldurulmayıb: latin | ||||
| ||||
Xarici quruluşu
Fəsiləyə daxil olan növlərin ümumi əlamətləri bütün ayaqlarının gizli beşbuğumlu pəncəyə malik olmasıdır. Belə ki, əsl dördüncü buğum reduksiya olunmuşdur, görünən buğumların sayı dörddür, üçüncü buğum ikipərlidir. Bədən quruluşu oval və ya slindrik, gödək və nisbətən yığcamdır. Növlər əsasən metal parıltılı olub, qanadüstlükləri hamar və tüksüzdür. Fəsiləyə daxil olan növlər xarici görünüşünə görə bir-birindən kəskin fərqlənirlər: uzunsov, oval, şarşəkilli və s. formalarda olurlar. Uzunluqları 2–30 mm-dir. Bığcıqları irəli yönəlmiş və ya S-şəkilli əyilmişdir. Sürfələrin bədəni düz və S şəkilli əyri olur. Başı hipoqnatik, minalayan formalarda isə proqnatikdir. 1-6 gözcüyü, 1-3 buğumlu gödək bığcıqları var. Qarıncığı 10 seqmentdən ibarətdir. Ayaqları gödək, 4 buğumludur.
İnkişafı
Dişi fərdlər yumurtalarını bitkinin yarpağına və ya gövdəsinə qoyur. Yumurtalar rəngarəng olub, əsasən sarı rəngdən qırmızıya qədər dəyişə bilir. Yırtıcılar və parazitlər adətən yumurtalara üstünlük verirlər. Sürfələrin morfologiyası həyat tərzindən asılı olaraq növə görə dəyişir.
Həyat tərzi
Fəsilənin nümayəndələri yüksək ixtisaslaşmış fitofaqlar olub, aralarında oliqofaq növlərə tez-tez rast gəlinir. Fəsilənin adından göründüyü kimi nümayəndələri müxtəlif bitkilərin əsasən yarpaqları ilə qidalanır. Sürfələr və imaqolar yarpağın üst hissəsində qidalanaraq orada müxtəlif ölçülü deşiklər açırlar. Əksər yarpaqyeyən böcək növləri kənd və meşə təsərrüfatının ciddi ziyanvericiləridir: kolorado böcəyi, saplaq və xaççiçəkli birələri, qovaq, söyüd, qarağac, qızılağac yarpaqyeyənləri və s. Oulema melanopus, Chaetocnema aridula və Chaetocnema hortensis növləri dənli bitkilərin, xüsusən də payızlıq buğdanın təhlükəli zərərvericiləri hesab olunur. Hazırda Azərbaycanda 100-dən artıq ziyanlı yarpaqyeyən növü qeydə alınmışdır.
Yayılması
Yarpaqyeyənlərə Antraktida və Arktikanın böyük hissəsindən başqa hər yerdə rast gəlinir.Azərbaycanın özünəməxsus şəraitində yarpaqyeyən böcəklər təbii iqlim zonaları üzrə qeyri-bərabər paylanmışdır. Belə ki, Böyük Qafqazda 200-dən artıq, Kiçik Qafqazda 196, Lənkəran zonasında 260-dan çox, Kür-Araz ovalığında isə 80 növ qeydə alınmışdır.
Yarımfəsilələri
Fəsiləyə aşağıdakı yarımfəsilələr daxildir:
- Bruchinae Latreille, 1802
- Cassidinae Gyllenhal, 1813
- Chrysomelinae Latreille, 1802
- Criocerinae Latreille, 1804
- Cryptocephalinae Gyllenhal, 1813
- Donacinae Kirby, 1837
- Eumolpinae Hope, 1840
- Galerucinae Latreille, 1802
- Lamprosomatinae Lacordaire, 1848
- Sagrinae Leach, 1815
- Spilopyrinae Chapuis, 1874
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Coleoptera Chrysomelidae Cassidinae
Ədəbiyyat
- Mirzəyeva N.B. Azərbaycanın yarpaqyeyən böcəkləri. Bakı: Elm, 1988, 212 s.
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi. II cild. Buğumayaqlılar / M.Ə.Musayevin redaktəsi ilə. Bakı: Elm, 2004, 388 s.
- Lopatin I. Order Coleoptera, family Chrysomelidae // Arthropod fauna of the UAE, 2008, v.1 pp. 312–324
İstinadlar
- "ЖУКИ ЛИСТОЕДЫ (CHRYSOMELIDAE)". 2022-01-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-24.
- "Family Chrysomelidae - Leaf Beetles". 2022-01-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-05-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yarpaqyeyen bocekler lat Chrysomelidae sertqanadlilar destesine lat Coleoptera aid olub fesilenin dunyada 40000 Azerbaycanda ise 400 den artiq novu melumdur Yarpaqyeyen boceklerElmi tesnifatXETA latin parametri doldurulmayib Beynelxalq elmi adiXETA HAQQINDA MELUMAT Bu parametr doldurulmayib latinSeklin VikiAnbarda axtarisiXarici qurulusuFesileye daxil olan novlerin umumi elametleri butun ayaqlarinin gizli besbugumlu penceye malik olmasidir Bele ki esl dorduncu bugum reduksiya olunmusdur gorunen bugumlarin sayi dorddur ucuncu bugum ikiperlidir Beden qurulusu oval ve ya slindrik godek ve nisbeten yigcamdir Novler esasen metal pariltili olub qanadustlukleri hamar ve tuksuzdur Fesileye daxil olan novler xarici gorunusune gore bir birinden keskin ferqlenirler uzunsov oval sarsekilli ve s formalarda olurlar Uzunluqlari 2 30 mm dir Bigciqlari ireli yonelmis ve ya S sekilli eyilmisdir Surfelerin bedeni duz ve S sekilli eyri olur Basi hipoqnatik minalayan formalarda ise proqnatikdir 1 6 gozcuyu 1 3 bugumlu godek bigciqlari var Qarincigi 10 seqmentden ibaretdir Ayaqlari godek 4 bugumludur InkisafiDisi ferdler yumurtalarini bitkinin yarpagina ve ya govdesine qoyur Yumurtalar rengareng olub esasen sari rengden qirmiziya qeder deyise bilir Yirticilar ve parazitler adeten yumurtalara ustunluk verirler Surfelerin morfologiyasi heyat terzinden asili olaraq nove gore deyisir Heyat terziFesilenin numayendeleri yuksek ixtisaslasmis fitofaqlar olub aralarinda oliqofaq novlere tez tez rast gelinir Fesilenin adindan gorunduyu kimi numayendeleri muxtelif bitkilerin esasen yarpaqlari ile qidalanir Surfeler ve imaqolar yarpagin ust hissesinde qidalanaraq orada muxtelif olculu desikler acirlar Ekser yarpaqyeyen bocek novleri kend ve mese teserrufatinin ciddi ziyanvericileridir kolorado boceyi saplaq ve xaccicekli bireleri qovaq soyud qaragac qizilagac yarpaqyeyenleri ve s Oulema melanopus Chaetocnema aridula ve Chaetocnema hortensis novleri denli bitkilerin xususen de payizliq bugdanin tehlukeli zerervericileri hesab olunur Hazirda Azerbaycanda 100 den artiq ziyanli yarpaqyeyen novu qeyde alinmisdir YayilmasiYarpaqyeyenlere Antraktida ve Arktikanin boyuk hissesinden basqa her yerde rast gelinir Azerbaycanin ozunemexsus seraitinde yarpaqyeyen bocekler tebii iqlim zonalari uzre qeyri beraber paylanmisdir Bele ki Boyuk Qafqazda 200 den artiq Kicik Qafqazda 196 Lenkeran zonasinda 260 dan cox Kur Araz ovaliginda ise 80 nov qeyde alinmisdir YarimfesileleriFesileye asagidaki yarimfesileler daxildir Bruchinae Latreille 1802 Cassidinae Gyllenhal 1813 Chrysomelinae Latreille 1802 Criocerinae Latreille 1804 Cryptocephalinae Gyllenhal 1813 Donacinae Kirby 1837 Eumolpinae Hope 1840 Galerucinae Latreille 1802 Lamprosomatinae Lacordaire 1848 Sagrinae Leach 1815 Spilopyrinae Chapuis 1874Hemcinin baxKolorado boceyiXarici kecidlerColeoptera Chrysomelidae CassidinaeEdebiyyatMirzeyeva N B Azerbaycanin yarpaqyeyen bocekleri Baki Elm 1988 212 s Azerbaycanin heyvanlar alemi II cild Bugumayaqlilar M E Musayevin redaktesi ile Baki Elm 2004 388 s Lopatin I Order Coleoptera family Chrysomelidae Arthropod fauna of the UAE 2008 v 1 pp 312 324Istinadlar ZhUKI LISTOEDY CHRYSOMELIDAE 2022 01 22 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 24 Family Chrysomelidae Leaf Beetles 2022 01 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 05 21