Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yapıncı — maldar əhali və çobanlar arasında geniş şəkildə istifadə olunan və keçədən hazırlanan plaşa oxşar qolsuz, uzun, enli geyim növü. Yapıncı peşə səciyyəli geyim növü olub, maldarlıqla məşğul olan elat əhalisi arasında geniş yayılmışdır. Yapıncı təpmə (basma) üsulu ilə «həllac» (qədimdə kəpənəkçi adlanıb) adlanan peşəkar sənətkarlar tərəfindən hazırlanır. Yapıncının saçaqlı və saçaqsız olmaqla, iki tipoloji növü var.
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Saçaqlı yapıncı satınalma yolu ilə əldə olunur, saçaqsız yapıncı isə sifarişlə kəndbəkənd gəzən həllaclara düzəltdirirlərmiş. Maldar əhali və çobanlar arasında geniş yayılmış yapıncının saçaqlı və saçaqsızdan başqa, ağ və qara rəngli növləri var. Saçaqsız (saya) yapıncı daha qədim tarixə malik olub keçəsayağı basılıb hazırlanırdı. Lakin keçədən fərqli olaraq onun qəlibi nisbətən qısa, həm də trapez formasında basılırdı.Yapıncını çiyinə almaq üçün onun kənar qanadlarını bir qarış ölçüdə öz üzərinə qatlayıb çiyin birləşmələrini bir-birinə tikirdilər.Saçaqlı yapıncının qəlibinin ovand üzü uzun saçaqla örtülürdü. Bu səbəbdən də onun layının altına əlavə saçaq layı döşənirdi. Bundan sonrakı basma əməliyyatı saya keçə istehsalında olduğu kimi davam etdirilirdi. Basma əməliyyatı başa çatandan sonra qəlibin saçaqları daranıb düzəldillərək nizamlanır və səliqəyə salınırdı. Qəlibin astar üzündən bayıra çıxan tüklərin ucu qayçı ilə qırxılıb hamar hala salınır, yaxud ütülüb mucullanırdı. Bütün bu əməliyyatlar başa çatandan sonra saçaqlı qəlibin kənar qanadlarını öz üzərinə qatlayıb çiyindən bitişdirir və yaxa yarığının ətrafına tumac, yaxud parçadan köbə tikilirdi. Yapıncını boğazın altında bağlamaq üçün köbənin hər iki ucu qaytanla tamamlanırdı. Yapıncı qəlibi basılıb hazır olandan sonra, adətən, qara rəngə boyanırdı. Hətta onun qəlibi qara rəngli yundan basılmış olsa belə, yenə də onu qara rəngaba salırdılar. Boyaqdan əvvəl yapıncı qəlibi suda yuyulub təmizlənirdi. Nadir halda əsilzadə varlı şəxslər sifarişlə ağ rəngli yapıncı basdırırdılar. Belə halda yapıncının qəlibi seçmə, xalis ağ yundan basılırdı.
Qədim dövrlərdən bəlli olan yapıncıya əvvəllər «kəpənək» də deyilirdi. Muğan bölgəsində yapıncının geyilmə tərzi nəzərə alınaraq o, «bürünmə» adlanırdı. Yapıncının qola geyilən növü Naxçıvan və Dərələyəzdə «xıllıx» adlanırdı.
Yapıncı tikişli və tikişsiz növlərə də ayrılır. Tikişsiz yapıncılar daha qiymətli hesab edilirdi. Ağ rəngli, saçaqlı və tikişsiz yapıncılardan əsasən yüksək zümrə istifadə edirdi. Saçaqsız, həmçinin tikişli yapıncılar elatlar, çobanlar, yoxsul əhali arasında geniş yayılmış və bu geyim növü "çoban yapıncısı" adlanmışdır. Başı yağmur və soyuqdan qorumaq məqsədilə çox zaman yapıncının arxasına yenə də keçədən hazırlanmış başlıq (külah) tikirdilər.
Mənbə
- ASE, V cild, Bakı, 1981, səh. 68
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yapinci maldar ehali ve cobanlar arasinda genis sekilde istifade olunan ve keceden hazirlanan plasa oxsar qolsuz uzun enli geyim novu Yapinci pese seciyyeli geyim novu olub maldarliqla mesgul olan elat ehalisi arasinda genis yayilmisdir Yapinci tepme basma usulu ile hellac qedimde kepenekci adlanib adlanan pesekar senetkarlar terefinden hazirlanir Yapincinin sacaqli ve sacaqsiz olmaqla iki tipoloji novu var YapinciBu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Sacaqli yapinci satinalma yolu ile elde olunur sacaqsiz yapinci ise sifarisle kendbekend gezen hellaclara duzeltdirirlermis Maldar ehali ve cobanlar arasinda genis yayilmis yapincinin sacaqli ve sacaqsizdan basqa ag ve qara rengli novleri var Sacaqsiz saya yapinci daha qedim tarixe malik olub kecesayagi basilib hazirlanirdi Lakin keceden ferqli olaraq onun qelibi nisbeten qisa hem de trapez formasinda basilirdi Yapincini ciyine almaq ucun onun kenar qanadlarini bir qaris olcude oz uzerine qatlayib ciyin birlesmelerini bir birine tikirdiler Sacaqli yapincinin qelibinin ovand uzu uzun sacaqla ortulurdu Bu sebebden de onun layinin altina elave sacaq layi dosenirdi Bundan sonraki basma emeliyyati saya kece istehsalinda oldugu kimi davam etdirilirdi Basma emeliyyati basa catandan sonra qelibin sacaqlari daranib duzeldillerek nizamlanir ve seliqeye salinirdi Qelibin astar uzunden bayira cixan tuklerin ucu qayci ile qirxilib hamar hala salinir yaxud utulub mucullanirdi Butun bu emeliyyatlar basa catandan sonra sacaqli qelibin kenar qanadlarini oz uzerine qatlayib ciyinden bitisdirir ve yaxa yariginin etrafina tumac yaxud parcadan kobe tikilirdi Yapincini bogazin altinda baglamaq ucun kobenin her iki ucu qaytanla tamamlanirdi Yapinci qelibi basilib hazir olandan sonra adeten qara renge boyanirdi Hetta onun qelibi qara rengli yundan basilmis olsa bele yene de onu qara rengaba salirdilar Boyaqdan evvel yapinci qelibi suda yuyulub temizlenirdi Nadir halda esilzade varli sexsler sifarisle ag rengli yapinci basdirirdilar Bele halda yapincinin qelibi secme xalis ag yundan basilirdi Qedim dovrlerden belli olan yapinciya evveller kepenek de deyilirdi Mugan bolgesinde yapincinin geyilme terzi nezere alinaraq o burunme adlanirdi Yapincinin qola geyilen novu Naxcivan ve Dereleyezde xillix adlanirdi Yapinci tikisli ve tikissiz novlere de ayrilir Tikissiz yapincilar daha qiymetli hesab edilirdi Ag rengli sacaqli ve tikissiz yapincilardan esasen yuksek zumre istifade edirdi Sacaqsiz hemcinin tikisli yapincilar elatlar cobanlar yoxsul ehali arasinda genis yayilmis ve bu geyim novu coban yapincisi adlanmisdir Basi yagmur ve soyuqdan qorumaq meqsedile cox zaman yapincinin arxasina yene de keceden hazirlanmis basliq kulah tikirdiler MenbeASE V cild Baki 1981 seh 68https www facebook com Papaqli Azerbaycan ref page internal