Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi (abreviatur: XTPD) və ya OПОН (rus. ОПОН Отряд Полиции Особого Назначения) — 1990–1995-ci illərdə Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində olan Xüsusı Təyinatlı Polis Dəstəsi. OMON-a Rövşən Cavadov rəhbərlik edirdi.
| Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan SSR Azərbaycan |
| Döyüşlər | |
Strukturu
Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin XTPD 12500 nəfərdən ibarət üçpilləli bir təşkilat idi.
Birinci pillə SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin XTPD bölməsidir. Bura 1500 nəfər daxildir. 1990-cı ilin sentyabrından tərəfindən yaradıldı və maliyyələşdirildi.
İkinci pillə: 1990 -cı ilin avqustunda AzSSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin fərmanı ilə yaradılan Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyinin OMON-u. AzSSR Daxili İşlər Nazirliyinə tabedir. Əsas dislokasiya məntəqələri: Bakı, Sumqayıt, Qazax, Naxçıvan, Quba, Əsgəran, Mingəçevir. Dəstənin sayı 3000 nəfərdir. Respublika büdcəsindən maliyyələşdirilir.
Üçüncü pillə: Azərbaycanın demək olar ki, bütün bölgələrində yaradılan XTPD və ya özünümüdafiə milis birləşmələri. Yerli polisə tabedir. Yerli bölmələrin ümumi sayı 8000 nəfərdir. Yerli büdcələrdən maliyyələşdirilir.
XTPD üzvlərinin təlimi iki təlim mərkəzində aparılır. Birincisi Bakının Xəzər rayonunda yerləşirdi (milis orta məktəbi, təlim müddəti 30 gündür). İkincisi Bakının Nizami rayonunun Keşlə stansiyasında idi (SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin təlim alayı), burada təlim müddəti 45 gün çəkirdi. Tədris qruplarının sayı 30 nəfərdir. Təlim tamamlandıqdan sonra ümumi nümunə sertifikatları verilir. Təlim keçənlərin maksimum yaş həddi 45 idi. XTPD bölmələri arasında yalnız Əfqanıstanda, Efiopiyada, Vyetnamda və s. döyüşlərdə iştirak edənlərdən qurulan, hücum qrupları adlanan kiçik birləşmələr də var idi. 20-25 nəfərlik bu qruplar şəxsi tanışlıq əsasında yaradılırdı.
Silahlanması
1991-ci ilin may ayında baş prokuror İsmət Qayıbov aşağıdakıların XTPD-nin silahlanmasına verildiyini bildirib:
- AKM avtomatları 7.62 mm - 3500 ədəd.
- AK 5.45 mm avtomatları - 2000 ədəd.
- RPK 7.62 mm pulemyot - 120 ədəd.
- PK pulemyotları PK 7.62 mm - 90 ədəd.
- SVD snayper tüfəngləri - 60 ədəd.
- Makarov tapançaları 9 mm - 4000 ədəd.
- Steçkin tapançaları 9 mm - 350 ədəd.
Bütün silahlar üçün 2,5 döyüş sursatı verildi. Zirehli texnikaya aşağıdakılar daxil idi:
Bundan başqa tanınma nişanları olmayan 3 ədəd MI-8T helikopteri də vardı.
XTPD bölmələri aşağıdakı ərazilərdə yerləşdirilir: Xankəndi Hava Limanı - 150 nəfər, Xocalı (DQMV) - 200, Şuşa (DQMV) - 350, Malıbəyli - 200, Ağdam - 350, Laçın - 400, Füzuli - 250 nəfər. Hərbi texnika Ağdam, Laçın, Şərur (o vaxt İliçevsk adlanırdı) şəhərlərində cəmləşmişdi. Vertolyot bazası Laçından 40 km aralıda yerləşir.
Tarixi
1990-cı ilin avqust ayında Xüsusi Təyinatlı Milis Dəstəsi (OMON) yarandı, sonradan adı dəyişdirilərək Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsi (OPON) adlandı. İlk dəfə cəmi 60 nəfərdən ibarət batalyonda sonralar 3000 nəfər olub. Bundan sonra Rövşən Cavadov polkovnik hərbi rütbəsi alıb və onun rəhbərlik etdiyi hərbi birləşmə XTPD (xüsusi təyinatlı polis dəstəsi) adlandırılıb. Horadizin erməni işğalından azad edilməsi, Ağdam yaxınlığında 150 nəfərə qədər erməninin əsir götürülməsi, Ağdərənin Heyvalı kəndində erməni düşərgəsinin məhv edilməsində XTPD-nin böyük rolu olub. 1991-ci ildə döyüş meydanında göstərdikləri rəşadətə görə bir sıra XTPD-çi milli qəhrəman adına layiq görülüb.
Əməliyyatlar
XTMD-nin ilk rəsmi hərbi əməliyyatı 1990-cı ilin noyabr ayında Xocalı aeroportunun nəzarətə götürülməsi oldu. Axşamdan başlayaraq, səhərə yaxın bir güllə belə atılmadan uğurla başa çatdı və nəticədə Dağlıq Qarabağdan yeganə çıxış nöqtəsi olan bu obyekt 1 ildən çox Azərbaycan OMON-nun nəzarətində qaldı.
Azərbaycan OMON-u 1991-ci ilin May-Avqust aylarında Çaykənd (Koltso) əməliyyatını həyata keçirmişdir. Çaykənd əməliyyatından sonra, yəni 1991-ci ilin aprel-may aylarından etibarən OMON Qarabağ döyüşlərində aktiv iştirak etmişdir.
İstinadlar
- Azərbaycanda Milli Mətbuatın yaradılmasının 125 illiyi münasibətilə Respublika Prezidenti Heydər Əliyevin jurnalistlərlə görüşündə nitqi - 22 iyul 2000-ci il[ölü keçid]
- "Niyə Azərbaycanda Qanunsuz Silahlı Birləşmələr Yoxdur?" (rus). Jurnal «Vlast». 20.05.1991.
Xarici keçidlər
- İlk xüsusi təyinatli dəstə olan AMONUN yaradılması - MÜHARİBƏ ADAMI
- Gence AMON Goranboy Döyüşlərində
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xususi Teyinatli Polis Destesi abreviatur XTPD ve ya OPON rus OPON Otryad Policii Osobogo Naznacheniya 1990 1995 ci illerde Daxili Isler Nazirliyinin terkibinde olan Xususi Teyinatli Polis Destesi OMON a Rovsen Cavadov rehberlik edirdi Xususi Teyinatli Polis DestesiOlke Azerbaycan SSR AzerbaycanDoyusler Birinci Qarabag muharibesi Azerbaycanda dovlet cevrilisine cehd 1995 StrukturuAzerbaycan Daxili Isler Nazirliyinin XTPD 12500 neferden ibaret ucpilleli bir teskilat idi Birinci pille SSRI Daxili Isler Nazirliyinin XTPD bolmesidir Bura 1500 nefer daxildir 1990 ci ilin sentyabrindan terefinden yaradildi ve maliyyelesdirildi Ikinci pille 1990 ci ilin avqustunda AzSSR Ali Soveti Reyaset Heyetinin fermani ile yaradilan Azerbaycan Daxili Isler Nazirliyinin OMON u AzSSR Daxili Isler Nazirliyine tabedir Esas dislokasiya menteqeleri Baki Sumqayit Qazax Naxcivan Quba Esgeran Mingecevir Destenin sayi 3000 neferdir Respublika budcesinden maliyyelesdirilir Ucuncu pille Azerbaycanin demek olar ki butun bolgelerinde yaradilan XTPD ve ya ozunumudafie milis birlesmeleri Yerli polise tabedir Yerli bolmelerin umumi sayi 8000 neferdir Yerli budcelerden maliyyelesdirilir XTPD uzvlerinin telimi iki telim merkezinde aparilir Birincisi Bakinin Xezer rayonunda yerlesirdi milis orta mektebi telim muddeti 30 gundur Ikincisi Bakinin Nizami rayonunun Kesle stansiyasinda idi SSRI Daxili Isler Nazirliyinin telim alayi burada telim muddeti 45 gun cekirdi Tedris qruplarinin sayi 30 neferdir Telim tamamlandiqdan sonra umumi numune sertifikatlari verilir Telim kecenlerin maksimum yas heddi 45 idi XTPD bolmeleri arasinda yalniz Efqanistanda Efiopiyada Vyetnamda ve s doyuslerde istirak edenlerden qurulan hucum qruplari adlanan kicik birlesmeler de var idi 20 25 neferlik bu qruplar sexsi tanisliq esasinda yaradilirdi Silahlanmasi1991 ci ilin may ayinda bas prokuror Ismet Qayibov asagidakilarin XTPD nin silahlanmasina verildiyini bildirib AKM avtomatlari 7 62 mm 3500 eded AK 5 45 mm avtomatlari 2000 eded RPK 7 62 mm pulemyot 120 eded PK pulemyotlari PK 7 62 mm 90 eded SVD snayper tufengleri 60 eded Makarov tapancalari 9 mm 4000 eded Steckin tapancalari 9 mm 350 eded Butun silahlar ucun 2 5 doyus sursati verildi Zirehli texnikaya asagidakilar daxil idi BTR 60PB ve BTR 70 15 eded BRDM 1 BRDM 2 6 eded BTR 152 11 eded T 54 tanklari 18 eded Bundan basqa taninma nisanlari olmayan 3 eded MI 8T helikopteri de vardi XTPD bolmeleri asagidaki erazilerde yerlesdirilir Xankendi Hava Limani 150 nefer Xocali DQMV 200 Susa DQMV 350 Malibeyli 200 Agdam 350 Lacin 400 Fuzuli 250 nefer Herbi texnika Agdam Lacin Serur o vaxt Ilicevsk adlanirdi seherlerinde cemlesmisdi Vertolyot bazasi Lacindan 40 km aralida yerlesir Tarixi1990 ci ilin avqust ayinda Xususi Teyinatli Milis Destesi OMON yarandi sonradan adi deyisdirilerek Xususi Teyinatli Polis Destesi OPON adlandi Ilk defe cemi 60 neferden ibaret batalyonda sonralar 3000 nefer olub Bundan sonra Rovsen Cavadov polkovnik herbi rutbesi alib ve onun rehberlik etdiyi herbi birlesme XTPD xususi teyinatli polis destesi adlandirilib Horadizin ermeni isgalindan azad edilmesi Agdam yaxinliginda 150 nefere qeder ermeninin esir goturulmesi Agderenin Heyvali kendinde ermeni dusergesinin mehv edilmesinde XTPD nin boyuk rolu olub 1991 ci ilde doyus meydaninda gosterdikleri resadete gore bir sira XTPD ci milli qehreman adina layiq gorulub EmeliyyatlarXTMD nin ilk resmi herbi emeliyyati 1990 ci ilin noyabr ayinda Xocali aeroportunun nezarete goturulmesi oldu Axsamdan baslayaraq sehere yaxin bir gulle bele atilmadan ugurla basa catdi ve neticede Dagliq Qarabagdan yegane cixis noqtesi olan bu obyekt 1 ilden cox Azerbaycan OMON nun nezaretinde qaldi Azerbaycan OMON u 1991 ci ilin May Avqust aylarinda Caykend Koltso emeliyyatini heyata kecirmisdir Caykend emeliyyatindan sonra yeni 1991 ci ilin aprel may aylarindan etibaren OMON Qarabag doyuslerinde aktiv istirak etmisdir IstinadlarAzerbaycanda Milli Metbuatin yaradilmasinin 125 illiyi munasibetile Respublika Prezidenti Heyder Eliyevin jurnalistlerle gorusunde nitqi 22 iyul 2000 ci il olu kecid Niye Azerbaycanda Qanunsuz Silahli Birlesmeler Yoxdur rus Jurnal Vlast 20 05 1991 Xarici kecidlerIlk xususi teyinatli deste olan AMONUN yaradilmasi MUHARIBE ADAMI Gence AMON Goranboy Doyuslerinde